Wetenschap Vandaag | BNR

Afleveringen

• Werken we beter samen als we eerst synchroniseren?

  Luister

  Oct 06 2022

  Als we vooraf synchroniseren - door bijvoorbeeld precies dezelfde warming up te doen - werken we dan beter samen? Sociaal psycholoog Tom Frijns van de Universiteit Utrecht probeerde dat uit te zoeken tijdens het Betweter Festival met behulp van een juich-experiment. Hij vertelt hoe het in elkaar zat en deelt alvast wat hele voorzichtige voorlopige resultaten.  Het langere gesprek met Frijns over synchronisatie is hier terug te luisteren: BNR x Betweter: Wat vertelt ons lichaam over wie we aardig vinden?See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• BNR x Betweter: Wat vertelt ons lichaam over wie we aardig vinden?

  Luister

  Oct 06 2022

  Sociaal psycholoog Tom Frijns is geïnteresseerd in synchronisatie en de invloed daarvan op samenwerken. Tijdens het Betweter Festival kon je zijn experiment al van ver horen. Kan vooraf synchroniseren, door bijvoorbeeld eenzelfde sportoefening te doen, zorgen voor een betere samenwerking? En verschilt het dan nog wat de opdracht is waarbij samengewerkt moet worden? Lees hier meer over het Betweter Festival. De (heel erg) voorlopige resultaten van het experiment hoor je in deze aflevering van Wetenschap Vandaag: Werken we beter samen als we eerst synchroniseren?See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• BNR x Betweter: Komt een boodschap met humor beter aan?

  Luister

  Oct 05 2022

  Onderzoekster Madelijn Strick bestudeert de rol van humor bij het overbrengen van een boodschap. Tijdens het Betweter Festival krijgt ze daarbij hulp van professionele comedians. We bespreken ook eerder onderzoek dat ze deed in de reclame- en onderwijswereld. Wanneer is humor gebruiken daar een goed idee? En hoe pak je dat dan precies aan? Lees hier meer over het Betweter Festival.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Nobelprijs Scheikunde: chemische klikverbindingen voor moleculaire bouwstenen

  Luister

  Oct 05 2022

  De Nobelprijs voor de Scheikunde gaat dit jaar naar drie onderzoekers voor hun werk binnen de klikchemie: het op een gecontroleerde manier aan elkaar verbinden van moleculaire bouwsteentjes. Onderzoekers Carolyn Bertozzi (Verenigde Staten), Morten Meldal (Denemarken) en Barry Sharpless (Verenigde Staten), hebben met hun werk allen bijgedragen aan een methode waarmee nieuwe medicijnen en materialen mogelijk werden. Waar Meldal en Sharpless de eerste goed werkende klikverbinding voor elkaar kregen, zorgde Bertozzi voor een verbinding die biologische processen niet verstoorde en die gevolgd kon worden, waarmee onder andere het bestuderen van celprocessen en het afleveren van medicijnen in het lichaam mogelijk werd. Sharpless heeft hiermee zijn tweede Nobelprijs gewonnen. Hij ontving hem ook al eens in 2001. Meer lezen over de winnaars: The Nobel Prize in Chemistry 2022.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nobelprijs Natuurkunde: onderzoek naar quantumverstrengeling

  Luister

  Oct 04 2022

  De Nobelprijs voor de Natuurkunde gaat dit jaar naar drie onderzoekers voor hun belangrijke bijdrage aan het veld van de quantummechanica.  De experimenten van de Amerikaan John F. Clauser (79), de Franse Alain Aspect (75) en Oostenrijker Anton Zeilinger (77) hebben bijgedragen aan het testen en vormen van theorieën rondom quantumverstrengeling. Ze legden de basis voor de toepassingen waar nu aan gewerkt wordt. Zoals quantumcomputers en het extreem goed versleutelen van informatie. Lees hier meer over de winnaars: The Nobel Prize in Physics 2022.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• BNR x Betweter: Can AI read your mind?

  Luister

  Oct 03 2022

  Onderzoeker Pieter van Gorp van de TU Eindhoven deelde op het Betweter Festival 150 smartwatches uit om daarmee de stemming van bezoekers te meten.  Hij vertelt meer over het experiment en het idee erachter, maar vooral ook over de link met gezondheidsdata. Want stel je wilt mensen stimuleren om gezonder te leven, kun je dan niet zorgen dat je de seintjes die daarbij moeten helpen op een moment en manier verstuurt die past bij iemands stemming? En zou dat dan allemaal lukken met zo'n smartwatch? Lees hier meer over het Betweter Festival. Meer weten over het werk van Pieter Van Gorp: Eindhoven AI Systems Institute.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nobelprijs Geneeskunde: in kaart brengen DNA uitgestorven mensensoorten

  Luister

  Oct 03 2022

  De Nobelprijs voor Fysiologie of Geneeskunde gaat dit jaar naar de Zweedse geneticus Svante Pääbo voor het in kaart brengen van het genoom van uitgestorven mensensoorten. Dankzij het werk van Pääbo en zijn collega's weten we nu meer over de evolutie van de mens. Hij bracht voor het eerst het genoom van een Neanderthaler in kaart. Ook ontdekte hij een nieuwe menssoort: de Denisovamens en liet hij zien hoe genen van deze soorten teruggevonden kunnen worden in de huidige mens.  De keuze voor deze winnaar kwam voor sommigen als een verrassing. Is het wel geneeskunde? Waarom niet het mRNA-vaccin? Net als vorig jaar - toen deze laatste vraag ook werd gesteld - was het antwoord: we bespreken alleen de winnaars, niet wie er niet hebben gewonnen, of wie er nóg niet hebben gewonnen.  Lees hier meer: The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2022See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• BNR x Betweter: Kunnen we AI vertrouwen?

  Luister

  Oct 02 2022

  Filosoof Jan Broersen bekijkt in zijn onderzoek onder andere of en hoe we kunstmatige intelligentie morele verantwoordelijkheid kunnen geven.  Als het al kan - want dat is volgens Broersen nog maar de vraag - dan is de volgende uitdaging: hoe zet je ethiek om in wiskunde?  Lees hier meer over het Betweter Festival. Fan van festivals en geïnteresseerd in de toekomst van technologie, dan kun je in november ook een kijkje nemen op het IMPAKT Festival.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• BNR x Betweter: Hoe vergroot je het bewustzijn over klimaatverandering?

  Luister

  Oct 01 2022

  Tijdens het Betweter Festival kijkt oceanograaf en klimaatwetenschapper Erik van Sebille hoe het ervoor staat met onze zelfkennis en zorgen rondom het klimaat.  Kunnen we juist inschatten hoe goed onze kennis over dit onderwerp is? En klopt het dat we onze eigen bezorgdheid wel zien, maar die van de mensen om ons heen een stuk minder goed? Van Sebille doet ook onderzoek naar oceaanstromingen en de oorsprong van het plastic dat daarin terechtkomt. Ook bekijkt hij de rol van wetenschappers in het klimaatdebat. Moet het niet allemaal een stuk activistischer?See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Honden ruiken het als we gestrest zijn

  Luister

  Sep 29 2022

  Dat honden een indrukwekkende neus hebben weten we natuurlijk al, maar nieuw onderzoek suggereert dat ze er ook mee kunnen ruiken of we ons goed voelen. Onderzoekers van Queen’s University in Belfast keken in een experiment of ongetrainde honden onderscheid konden maken tussen een geurmonster (adem en zweet) van dezelfde persoon, voor- en nadat die persoon een stressvolle taak had uitgevoerd. Lees hier meer over het onderzoek: Dogs can smell when we’re stressed, study suggests. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe beïnvloedbaar zijn onze microbiota?

  Luister

  Sep 28 2022

  Hoe komen we eigenlijk aan de bacteriën die onze darm-microbiota vormen? Kunnen we de samenstelling beïnvloeden? En wat is de link tussen deze bacteriën en verschillende ziektes? Onderzoeker Marcel de Zoete van het UMC Utrecht geeft een minicollege microbiota en vertelt vanuit zijn lab meer over de verschillen tussen mensen, waar nu onderzoek naar gedaan wordt en waarom het laten invriezen van je eigen poep niet zomaar een goed idee is.  Vrijdag is De Zoete ook te horen op het Betweter Festival. BNR is er ook, dus ben je er, kom dan gerust even langs. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Darmbacteriën en het behandelen van kanker

  Luister

  Sep 28 2022

  Er is, weten we inmiddels, een sterke link tussen de bacteriën in onze darmen en onze gezondheid. Die bacteriën zijn onder andere van invloed op sommige kankerbehandelingen. Onderzoekers kijken daarom om welke bacteriën uit ons microbiota het precies gaat en wat ze doen om die behandelingen te beïnvloeden. Kunnen we de negatieve effecten wellicht tegengaan en de kennis in ons voordeel gebruiken? In deze audio hoor je onderzoeker Marcel de Zoete van het UMC Utrecht. Vrijdag is hij ook te horen op het Betweter Festival. Een langer gesprek met De Zoete over ons microbiota kun je hier terugluisteren: See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nudging in het onderwijs: snel, goedkoop én effectief

  Luister

  Sep 27 2022

  Als docent ben je er maar druk mee: zorgen dat studenten opletten, hun huiswerk op tijd af hebben en goede cijfers halen. Maar er is goed nieuws, nudging kan hierbij helpen. Robert Weijers, gedragspsycholoog aan de Universiteit Utrecht, deed onderzoek naar het effect van nudging op schoolprestaties bij studenten op het vervolgonderwijs (MBO, HBO en de Universiteit). Samen met docenten werd in kaart gebracht welke gedrag ze wilden veranderen, zoals een passieve houding tijdens de les of afwezigheid bij online colleges. Daarna bedachten ze nudges die hierbij konden helpen. En wie had gedacht dat inspiratie zelfs gehaald kon worden uit Temptation Island? Klik hier voor de toolbox die ontwikkeld is naar aanleiding van het onderzoek.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Geldt 'samen sta je sterker’ ook voor spermacellen?

  Luister

  Sep 25 2022

  Spermacellen moeten een barre tocht afleggen door vijandige wateren die soms zo dik zijn als gesmolten kaas, om uiteindelijk bij een eitje terecht te komen dat je ook nog de deur kan wijzen. Nou was al eens gezien dat spermacellen vaak naar elkaar toe trekken tijdens het zwemmen, zonder aan elkaar vast te zitten.  Behalve overigens in de bosmuis, daarin haken spermacellen wél aan elkaar om als een soort sneltrein de solo zwemmers voorbij te razen. In mensen is dat niet zo. Daarin zijn die teams van spermacellen helemaal niet sneller dan één losse. Waarom zou je dan toch in een groep gaan zwemmen?  Om daarachter te komen lieten onderzoekers spermacellen van runderen - die schijnen op die van ons te lijken, wist ik ook niet - door allerlei wildwaterbanen zwemmen die waren gebaseerd op verschillende onderdelen van het voortplantingskanaal van vrouwen. Ze zagen verschillende voordelen van groepsformatie: bij geen of een milde stroming hielp het de spermacellen om op koers te blijven en bij een sterkte stroming waren ze beter beschermd tegen weggespoeld worden.  Een belangrijke ontdekking die ze nog veel verder willen uitpluizen omdat zelfs de kleinste details over hoe spermacellen zich bewegen belangrijk kunnen zijn voor vruchtbaarheidsonderzoek. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Potvissen gebruiken klikjes om hun cultuur uit te dragen

  Luister

  Sep 24 2022

  Waar wij mensen kleding, lichaamsversieringen, muziek en taal kunnen inzetten om te laten zien wat we belangrijk vinden of bij welke groep we horen, gebruiken potvissen speciale klikjes.  Een enorme internationale groep wetenschappers is voor dit onderzoek aan de slag gegaan met stapels akoestische data van potvisgemeenschappen op 23 locaties verspreid over de wereld. Zelfs als verschillende groepen potvissen in dezelfde wateren verblijven is er tussen de groepen zelden interactie. De dieren weten dus in ieder geval het verschil tussen de eigen groep en de andere groepen.   De potvissen communiceren onder andere met elkaar in een taal van klikjes, een soort Morsecode. Elke groep heeft een eigen dialect, waarbij er speciale klikjes binnen de taal zijn voor het aangeven van identiteit. De onderzoekers waren benieuwd of deze klikjes ook werden ingezet om de groepscultuur uit te dragen. Als dit zo was dan zou het wellicht net zoals bij mensen werken: hoe meer groepen in de buurt van elkaar leven, hoe duidelijker de cultuur wordt uitgedragen. En dat is precies wat ze vonden.   Volgens de onderzoekers is het belangrijk om niet-menselijke cultuur te bestuderen en begrijpen, onder andere zodat we dieren en hun leefomgeving beter kunnen beschermen. Maar misschien ook zodat we beseffen: zo uniek zijn we nou ook weer niet. Lees meer: Whale clans use vocalisations to mark their culture.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Voor de larven van zeeanemonen geldt: sport met mate om in vorm te blijven

  Luister

  Sep 23 2022

  Voor mensen geldt dat beweging invloed heeft op onze vorm, maar zou beweging niet al veel eerder van invloed zijn? Om het antwoord op die vraag te vinden vestigden onderzoekers hun aandacht op zeeanemonen. De dieren blijken als larven al aan sport te doen. Waarbij de belasting van de spieren precies goed moet zijn om uiteindelijk de juiste vorm te krijgen.   Wij mensen gebruiken ons botten en spieren om te sporten, maar de larven van een zeeanemoon gebruiken een combinatie van spierweefsel en ruimtes gevuld met water. Grappig genoeg zagen de onderzoekers dat de larven die heel hard sporten juist heel langzaam ontwikkelen en andersom: wordt er matig gesport, dan ontwikkelen de larven zich sneller. Ondanks dat het sporten nodig is om de spieren in vorm te krijgen, gaat het dus alleen samen met volgroeien als de verhoudingen precies goed zijn.  Nu zou het nog interessant zijn om te kijken hoe het überhaupt komt dat er verschillende sportniveaus zijn en hoe beweging nou precies omgezet wordt in groei. Ook omdat veel van ons eigen organen buis-achtige structuren hebben en de stroom van vloeistoffen een grote rol speelt bij de ontwikkeling hiervan. Lees meer: Does exercise drive development? In the sea anemone, the way you move matters.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Met kunstmatige fotosynthese zonne-energie omzetten naar brandstof

  Luister

  Sep 22 2022

  Wat als we zonnecellen kunnen maken die niet alleen zonne-energie opvangen en omzetten, maar die ook - net als plantencellen - in staat zijn tot fotosynthese? Chemicus Tom Keijer van de Universiteit van Amsterdam is één van de onderzoekers die hiernaar kijkt. Hij vertelt hoe hij denkt dat we het aan zouden moeten pakken. Lees hier meer over zijn werk: Supramolecular strategies in artificial photosynthesis. Of lees verder op de website van zijn onderzoeksgroep: Artificial photosynthesis and solar fuels. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Het oudste hart ter wereld gevonden in een vis

  Luister

  Sep 21 2022

  Onderzoekers hebben in het westen van Australië een 380 miljoen jaar oud hart ontdekt dat bewaard is gebleven in een gefossiliseerde prehistorische vis.  Toen ze de ontdekking deden vielen ze zowat van hun stoel. De vondst is enorm interessant omdat het gevonden hart iets vertelt over een belangrijk moment in de evolutie van het bloed rond pompende orgaan. Oja: en de kans dat zoiets bewaard blijft in een fossiel is gigantisch klein.   Met dank aan mineralen in de bodem is dat in dit geval wel gebeurd. Ook de lever, maag en darmen van de vis - de vroegste vissensoort die tanden en een kaak ontwikkelde - zijn er nog. Voor het eerst kan nu iets gezegd worden over organen in zulke oude diersoorten.  Als je het hart naast een afbeeldingen van ons huidige hart legt dan lijken de twee nog best op elkaar. Ook het hart van deze prehistorische vis was verrassend complex. Zo had het twee kamers, net als bij ons en is ook de positie in het lichaam anders dan bij nog oudere vissen, wat het dier - denken de onderzoekers - allemaal voordelen, zoals meer uithoudingsvermogen, opleverde.   En zo hebben we weer een stukje van de complexe puzzel, waaruit wij mensen en een heleboel andere dieren op de wereld, ooit zijn ontstaan. Lees hier meer: World's oldest heart found in prehistoric fish. Of hier: New Curtin-led research discovers the heart of our evolution. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Wat komt er allemaal kijken bij een geslaagd excuus?

  Luister

  Sep 21 2022

  Wij mensen vinden het niet altijd makkelijk om sorry te zeggen. Leren we wel goed genoeg hoe dat moet? En zijn excuses door de tijd heen eigenlijk veranderd?  Onderzoeker Daniel Janssen van de Universiteit Utrecht vertelt meer over hoe excuses werken, waarom we het zo moeilijk vinden om sorry te zeggen en wat de beste manier is om het (beter) te doen. Volgende week vertelt hij nog veel meer over dit onderwerp op het Betweter Festival van de Universiteit Utrecht. Extra leuk: we staan er dit jaar met BNR ook en er zijn nog kaarten.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe genetisch identieke cellen zich toch verschillend kunnen gedragen

  Luister

  Sep 19 2022

  Hoe kan het dat twee cellen die genetisch identiek zijn, toch verschillend werken? En zit dat ook de behandeling van ziektes in de weg? Onderzoeker Maike Hansen van de Radboud Universiteit heeft een beurs ontvangen om dat nu tot in detail uit te zoeken. Ideeën over waar dat verschil in gedrag door kan komen als het niet genetisch is heeft ze zeker al. Zo zou het bijvoorbeeld kunnen liggen aan de hoeveelheid materie in zo'n cel. Enzymen die taken uit moeten voeren in een hele volle cel zouden daardoor moeilijker van de ene naar de andere kant van de cel kunnen komen. Door naar stamcellen te kijken hopen ze te kunnen uitzoeken wanneer de verschillen ontstaan en hoe ze van invloed zijn op de ontwikkeling van de cel. Interessante kennis voor stamcelonderzoek, voor het begrijpen van hoe weefsels en organen zich ontwikkelen, maar ook voor bij het behandelen van diverse ziektes. Kun je die cellen op de één of andere manier weer gelijk in gedrag krijgen bijvoorbeeld, zodat ze hetzelfde op een medicijn reageren?See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nieuwe prehistorische reptielensoort ontdekt

  Luister

  Sep 18 2022

  Honderden uren heeft een vrijwilliger van het Smithsonian National Museum of Natural History stukjes rots zitten wegschrapen om uiteindelijk een compleet nieuw soort reptiel te ontdekken.  Al in 2010 was het oog van een onderzoeker van het museum gevallen op dit stuk steen. Hij zag twee stukjes bot, een fossiel, maar had geen idee om welk dier het ging. Het bleek een bijzonder goed bewaard gebleven skelet van een reptiel te zijn dat leefde in de tijd van de dino's, zo'n 150 miljoen jaar geleden. Met een bak nieuwe techniek is het onderzoek toen voortgezet.   Het 16 centimeter lange dier heeft wel wat weg van de hagedissen die we nu kennen, maar de nieuw ontdekte soort - de Opisthia-mimus gregori, vernoemd naar de hardwerkende vrijwilliger - is geen familie van de hagedis.  Hij behoort tot de orde van de Sphenodontia, een soort dat zich 230 miljoen jaar geleden afsplitste van de hagedis. Dat verklaart ook waarom hij wat aparte kenmerken heeft, zoals tanden die vastzitten in de kaak en een kauwbeweging waarbij de onderkaak naar voor en naar achter schuift als een soort zaag.   Alleen op Nieuw-Zeeland vind je nog verwanten van het dier. En dat is opmerkelijk. Want waarom bleven slangen en hagedissen overal bestaan, maar dit beestje niet? De onderzoekers hopen met dit onderzoek weer een stapje dichterbij het antwoord op die vraag te komen. Lees meer: Smithsonian researchers discover extinct prehistoric reptile that lived among dinosaurs.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe ons microbioom gedeeltelijk met ons mee evolueerde

  Luister

  Sep 17 2022

  Ons microbioom, of darmflora, bestaat uit honderden verschillende bacteriën. En de samenstelling is een stuk minder willekeurig dan eerder werd gedacht.   We weten dat het microbioom kan verschillen tussen personen, maar ook tussen populaties. Daarom waren onderzoekers benieuwd of onze darmflora misschien ook iets zeggen over hoe we zelf geëvolueerd zijn. Ging dat een beetje samen op? Veranderden ze met ons mee?  Om daarachter te komen bestudeerden de wetenschappers van 1225 personen uit Europa, Azië en Afrika zowel de eigen genen, als die van de bacteriekolonie in hun spijsverteringsstelsel. Ze zagen bij zeker 60 bacteriesoorten een parallel met de afstammingsgeschiedenis van hun gastheer.  Wat ze ook zagen was dat de bacteriesoorten waarbij deze link het sterkst was bijzondere eigenschappen hadden ontwikkeld. Zoals kleinere genomen en een intolerantie voor zuurstof en bepaalde temperaturen. Dat suggereert dat deze bacteriën afhankelijker zijn geworden van hun gastheer.  Als we kijken naar genezing van of via ons microbioom, dan is het volgens de onderzoekers belangrijk om daar ook de gedeelde evolutionaire geschiedenis van ons en onze beestjes in mee te nemen. Lees meer: Some gut microbes share an evolutionary history with their human hosts.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Schedelvorm zat evolutie viervoeters in de weg

  Luister

  Sep 16 2022

  Tetrapoda - of viervoeters - evolueerden van vissen en waren de eerste landdieren met ledematen en vingers. Nieuwe kennis over hun schedelontwikkeling laat nu iets opmerkelijks zien.  Onderzoekers bestudeerden de schedelbotten van 100 zowel levende als uitgestorven viervoeters. Ze keken zowel naar het aantal botonderdelen (dat zijn er bij viervoeters minder dan bij vissen) als naar hoe die onderdelen aan elkaar bevestigd waren of zijn.   Ze konden zo zien dat minder botonderdelen in dit geval betekende dat de constructie van de schedels van viervoeters veel complexer was. Want met minder moest ongeveer hetzelfde eindresultaat worden gehaald.   Wat ze ook zagen was dat waar vissen schedels kunnen hebben die uit verschillende delen bestaan, de vroege tetrapoda al vrij snel richting één geheel gingen. Deze complexere constructies zorgden volgens de onderzoekers voor een vertraging in de evolutie. Een soort pauze voordat de dieren zich over lang gingen verspreiden.  Waarvoor deze schedeluitdagingen overigens niet de enige oorzaak zijn geweest, maar wel een hele opmerkelijke. Lees meer: Earliest land animals had fewer skull bones than fish – restricting their evolution, scientists find.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Zeldzame soorten gevonden in groot stoepplantjesonderzoek

  Luister

  Sep 15 2022

  In een groot stoepplantjesonderzoek is gekeken wat er in Nederlandse steden allemaal tussen de tegels voor onze deur groeit. Tussen de vondsten - die mede dankzij een heleboel enthousiaste burgers werden gedaan - zit een hoop verrassend groen. Wat dacht je bijvoorbeeld van de Texaanse ganzenvoet, of Afrikaanse bolletjeskool? Maar ook de komkommerplant blijkt het straatleven te hebben omarmd. Onderzoeker Nienke Beets van de Universiteit Leiden vertelt meer over hoe ze het hebben aangepakt en waarom ze nog niet klaar zijn. En is ze eigenlijk een beetje hoopvol over het toekomstig groen in de stad? Het onderzoek was een initiatief van de Hortus Botanicus Leiden en werd gedaan in het kader van het Weekend van de Wetenschap, dat ook dit jaar zal plaatsvinden, op 1 en 2 oktober. Meer lezen over het onderzoek kan hier: Welke planten groeien er voor jouw deur?See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe een immuuncel die een tumorcel kapotmaakt kanker juist erger kan maken

  Luister

  Sep 14 2022

  Als onze immuuncellen een tumor tegenkomen in ons lichaam en ze gaan in de aanval, kunnen ze daarbij een stukje van een tumorcel afknabbelen, maar dat blijkt niet altijd een goed idee te zijn.  Het kan namelijk gebeuren dat de immuuncel daarbij het antigeen van de tumorcel overneemt - een molecuul dat uniek is voor het type kanker in de tumor. Als de immuuncel dat antigeen vervolgens tot expressie laat komen, dan lijkt het net of de cel zelf bij de tumor hoort. Waardoor collega immuuncellen hem als de vijand zien. Einde immuuncel.   Wat ook kan gebeuren is dat dit ervoor zorgt dat de tumorcel zonder dat antigeen niet meer herkend wordt als tumorcel, wat het voor die tumorcel mogelijk maakt om zorgeloos in het lichaam te blijven zitten. Daarnaast blijkt dat immuuncellen die zo'n antigeen bij zich dragen ook nog eens langzamer worden. Allemaal slecht nieuws dus.  Ook al vindt dit proces niet altijd plaats, het is goed om er zoveel mogelijk over te weten. Bij immuunceltherapie worden lichaamseigen immuuncellen buiten het lichaam verbeterd en dan teruggeplaatst. Wellicht kunnen deze cellen ook zo gemanipuleerd worden dat ze dit niet kan overkomen. Lees meer: T cells that ‘nibble’ tumors unwittingly help cancer evade the immune response.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Drones in kassen laten vliegen, zo makkelijk is dat niet

  Luister

  Sep 14 2022

  Tijdens de Autonomous Drones in Greenhouses Competition proberen teams van over de hele wereld het voor elkaar te krijgen: drones laten vliegen tussen de tomatenplanten.  Voor het in de gaten houden van gewassen in kassen, tot op het blad nauwkeurig, zou dat namelijk ontzettend handig zijn. Zo worden ze bijvoorbeeld niet moe en kunnen ze makkelijk op hoge plekjes komen. Alleen is een drone laten vliegen in een jungle van tomatenstronken, zonder GPS en ergens waar ook mensen lopen, helemaal niet zo simpel. In deze audio hoor je hoogleraar Guido de Croon van de TU Delft en Frans-Peter Dechering van Corvus Drones.  Lees hier meer over de wedstrijd en het congres: Greenhouse ChallengeSee omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Succesvol data verstuurd over 10 kilometer via lasercommunicatie

  Luister

  Sep 13 2022

  Onderzoekers zijn erin geslaagd om over een afstand van 10 kilometer razendsnel informatie te verzenden in de vorm van onzichtbare lichtsignalen. Deze vorm van data versturen zou sneller, goedkoper en veiliger moeten zijn dan de huidige manier.  De nieuwe telecommunicatietechniek die gebruikmaakt van laser voor het versturen van informatie van een grondstation naar een satelliet op 39.000 kilometer hoogte en weer terug, kan veel meer data versturen dan de huidige systemen. Ook is het door de golflengte technisch vrijwel onmogelijk om informatie af te tappen. Er is nu succesvol een verbinding met deze techniek tot stand gebracht tussen de KNMI-testlocatie bij Lopik en de Gerbrandytoren in IJsselstein. De volgende stap is hetzelfde voor elkaar krijgen over een afstand van tienduizenden kilometers.  In deze audio hoor je Niel Truyens, business director satellietcommunicatie bij TNO Space. Lees hier meer: Data succesvol verstuurd via lasercommunicatie tussen optische grondstations over 10 km afstand. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe langzame spiervezels hun buren ervan overtuigen om ook rustig aan te doen

  Luister

  Sep 12 2022

  In ons lichaam vind je langzame spiervezels die bewegingen lang volhouden en spiervezels die heel snel kunnen reageren, maar die hun bewegingen maar kort kunnen vasthouden.  Nou werd lange tijd gedacht dat de verhouding tussen de twee typen spiervezels in ons lichaam al bij onze geboorte vastligt en dat dit op latere leeftijd niet meer te veranderen is. Maar dat lijkt nu toch niet te kloppen.  Japanse onderzoekers hebben namelijk ontdekt dat langzame spiervezels een eiwit uitscheiden dat de voorlopers van spiervezelcellen in de omgeving vertelt: ga je ook ontwikkelen tot langzame spiervezel. Ook in het lab lukte het om deze reactie na te bootsen en dat is volgens de onderzoekers hoopvol.  Dit zou volgens hen namelijk kunnen betekenen dat er een behandeling ontwikkeld kan worden waarmee de vorming van langzame spiervezels gestimuleerd kan worden. Voor patiënten met diabetes type 2 of mensen die niet veel kunnen bewegen - in beide gevallen kan spiermassa sterk afnemen - zou dit een groot verschil kunnen maken. Lees meer: How slow muscle fibers convince their neighbors to join them. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nieuwe behandeling voor agressieve vorm van huidkanker

  Luister

  Sep 12 2022

  Onderzoekers hebben succesvol aangetoond dat een nieuwe behandeling voor patiënten met een agressieve vorm van huidkanker klaar is voor gebruik. Zo'n 80 procent van de patiënten met deze vorm van huidkanker is momenteel niet geholpen met bestaande behandelingen. De nieuwe therapie - een immuuntherapie - werkt net even anders dan de standaardbehandeling. Er worden namelijk afweercellen uit de omgeving van het melanoom gehaald, die worden vervolgens geactiveerd en opgekweekt tot enorme aantallen en die worden dan allemaal in één keer teruggeplaatst.  In een grote fase 3 studie hebben de onderzoekers nu laten zien dat de resultaten erg goed zijn. Er wordt gekeken of de therapie begin volgend jaar al kan worden opgenomen in het standaardpakket van zorgverzekeraars.  In deze audio hoor je internist-oncoloog John Haanen van het Antoni van Leeuwenhoek. Lees hier meer over het onderzoek: Resultaten TIL-studie bekend gemaakt: wereldwijd eerste fase 3-studie naar effect T-celtherapie bij vaste tumoren.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Onderzoekers maken meest complexe kunstmatige microbioom tot nu toe

  Luister

  Sep 11 2022

  Het is onderzoekers van Stanford University gelukt om een functionerend microbioom in het lab na te maken dat bestaat uit meer dan 100 verschillende soorten bacteriën. Het microbioom in ons spijsverteringsstelsel, dat bestaat uit honderden verschillende bacteriën, heeft op allerlei manieren invloed op onze gezondheid. Maar onderzoek doen naar dit complexe mechanisme is lastig. Het was dan ook niet makkelijk om dit in het lab voor elkaar te krijgen. Zo moesten niet alleen alle bacteriën in harmonie met elkaar leven, ze moesten ook allemaal een specifieke taak kunnen uitvoeren om als geheel te kunnen functioneren.   Daarbij speelt ook mee dat er niet één standaardmodel voor een microbioom is. Bij elk dier, bij elk mens is de samenstelling van de kolonie anders. Ze besloten daarom de meest voorkomende bacteriën te gebruiken. Toen de kolonie in het lab goed bleek te kunnen overleven, hebben ze gekeken of de kolonie ook in leven bleef in een bacterievrij spijsverteringsstelsel van een muis.   Ook daar deed de kolonie het goed. De paar bacteriën die zich niet thuis voelden in de groep werden in een volgende mix weggelaten. Daarna werd de groep gecombineerd met een bestaand microbioom uit menselijke ontlasting. Ook in die situatie hield de kolonie stand en konden ze de mix weer optimaliseren.  De onderzoekers hopen nu dat ze met deze kunstkolonie beter kunnen uitzoeken welk effect elk type bacterie heeft op onze gezondheid en hoe we mogelijk ooit ziektes kunnen behandelen door de samenstelling van de kolonie te beïnvloeden. Lees meer: Stanford researchers construct most complex, complete synthetic microbiome.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe beerdiertjes zonder water kunnen leven

  Luister

  Sep 09 2022

  Beerdiertjes zijn met hun halve millimeter misschien amper te zien, toch blijven ze de aandacht trekken met hun bizarre overlevingsskills. Onderzoekers zijn er nu weer eentje op het spoor.  De minuscule meercellige diertjes overleven situaties waarin vrijwel alle andere levensvormen het lootje leggen. De ruimte ingeschoten worden bijvoorbeeld, of decennia in leven blijven zonder water. Natuurlijk zijn wetenschappers enorm geïnteresseerd in de mechanismen hierachter. Want wie weet kunnen wij mensen daar ook wat van leren.  In recent onderzoek hebben ze gekeken hoe de beerdiertjes in leven kunnen blijven zonder water. Ze zagen dat speciale eiwitten ervoor zorgen dat er een gel wordt aangemaakt die hard wordt en zo uitdrogende cellen beschermt tegen mechanische stress. Op het moment dat water de cel verlaat, waardoor de cel normaal gesproken zijn stevigheid verliest en beschadigd raakt, zorgt de gel dus dat de cel zijn werk kan blijven doen. Is er weer voldoende water, dan lost de gel langzaam op.   De eiwitten lijken in het lab ook te werken in insectencellen en in beperkte mate ook in die van ons. De onderzoekers hopen dat de ontdekking in ieder geval kan helpen om bio-samples zoals cellen langer te kunnen bewaren in droge omstandigheden. Ook zijn ze van plan naar nog zeker 300 eiwitten in het beerdiertje te kijken. Op zoek naar nog meer geheimen. Lees meer: How tardigrades bear dehydration.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Planten maken al bij milde hitte minder zaden en vruchten

  Luister

  Sep 08 2022

  Zonder pollen aan een plant, geen zaden en vruchten in ons winkelmand. Daarom is het verontrustend dat hitte ervoor zorgt dat planten minder pollen produceren. Waar gaat dat precies mis? En kunnen we deze planten - met de steeds warmere zomers in het achterhoofd - ook helpen? Microbioloog Stuart Jansma deed hier zijn promotieonderzoek naar aan de Radboud Universiteit. Hij zoomde net zolang in op het mechanisme tot hij gevonden had waar het fout gaat en zag daar bijzondere dingen.  Meer lezen over het onderzoek: Al minder zaden en vruchten bij beetje hitte.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Onze 55.000 jaar oude relatie met de zweepworm

  Luister

  Sep 07 2022

  Met behulp van samples uit Viking-toiletten is het onderzoekers van de Universiteit van Kopenhagen gelukt om de genen van één van onze oudste parasieten in kaart te brengen. Het gaat om de zweepworm, die zijn naam dankt aan zijn vorm. De beestjes worden ongeveer zo lang als een lucifer en we raken besmet als we hun eitjes binnenkrijgen via drinken of eten. Inmiddels is de infectie, die verschilt van mild en symptoomloos tot hevig met allerlei nare darmklachten, goed te behandelen. Wel zijn vooral in armere landen nog altijd honderden miljoenen mensen besmet en dat levert daar veel gezondheidsproblemen op. Voor het onderzoek werden fossielen van de robuuste eitjes van de parasiet gebruikt die onder andere waren gevonden in 2500 jaar oude ontlasting. Die ontlasting kwam weer uit openbare toiletten die ontdekt werden tussen overblijfselen van een Viking-gemeenschap in Denemarken. Het DNA van de eitjes is volledig uitgezocht en vergeleken met het DNA van de huidige parasiet. Dit leverde allemaal nieuwe informatie op over de delicate relatie tussen mens en zweepworm. Een relatie die niet alleen maar negatief is, want de wormen kunnen ook een positief effect hebben op ons immuunsysteem en darmflora. De nieuwe kennis kan onderzoekers nu weer een stapje verder helpen bij het voorspellen en tegengaan van resistentie en verspreiding van de parasiet. Lees meer: DNA in Viking poop sheds new light on 55,000-year-old relationship between gut companions. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Elke chimpansee heeft z'n eigen unieke drumstijl

  Luister

  Sep 07 2022

  Chimpansee mannetjes hebben elk een eigen unieke drumstijl die ze gebruiken om over grote afstanden boodschappen aan elkaar te versturen. Maar soms spelen ze opzettelijk iets onopvallends, blijkt uit onderzoek. Onderzoekers van de universiteit van St Andrews doken het Budongo Forest in Oeganda in en namen daar de drumkwaliteiten van verschillende apen op. Ze analyseerden de audio uitgebreid en zagen aan de patronen dat de dieren elk een herkenbare unieke stijl hadden. Waarbij sommige grooves hoekig als rockmuziek in elkaar zaten en andere apen juist meer een voorkeur leken te hebben voor een jazzvibe met veel variatie. Wat ze ook hoorden is dat de chimpansees hun eigen stijl niet altijd gebruikten. Vooral als ze onderweg waren en er wat afstand was tussen leden van hun eigen groep werd hij ingezet. Soms werd er wel gedrumd, maar was het een wat algemener patroon. Iets wat van pas kan komen als je je bijvoorbeeld in vijandig gebied bevindt en je niet je identiteit wilt prijsgeven maar wel wilt laten weten waar je bent. De dieren lijken dus echt een keuze te maken voor het wel of niet gebruiken van hun eigen unieke beat. In vervolgonderzoek willen de onderzoekers hetzelfde gaan bekijken, maar dan in andere chimpansee gemeenschappen. Ook op plekken waar niet de juiste bomen staan om op te trommelen. Ze hebben al ideeën over hoe dat wordt opgelost. Waarschijnlijk door stenen op elkaar te slaan. Als échte rockmuziek dus.  Lees hier meer: Chimpanzee drum beats send social media messages across the jungle. De paper vind je hier: The form and function of chimpanzee buttress drumming.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Onderzoekers bouwen gevoeligste ver-infrarood detector ooit

  Luister

  Sep 06 2022

  Het is onderzoekers gelukt om een ver-infrarood detector zo gevoelig te krijgen dat we er straks nog verder mee terug kunnen kijken dan lukt met huidige telescopen.  Jochem Baselmans, hoogleraar aan de TU Delft en senior onderzoeker bij SRON vertelt waarom het project 17 jaar duurde, wat ze precies met de detector willen gaan bekijken en waarom het nu wachten is op een superkoude telescoop.  Lees meer: Ver-infrarood detector KID bereikt hoogst mogelijke gevoeligheid.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Feministische golven niet terug te vinden in literatuur

  Luister

  Sep 05 2022

  Vrouwelijke romanpersonages delven nog steeds het onderspit, blijkt uit onderzoek van Roel Smeets, literatuurwetenschapper van de Radboud Universiteit. Tussen 1960 en en 2010 is geen ontwikkeling te zien in hoe vaak vrouwen voorkomen, ten opzichte van mannen. En ook hun rol is de romans is ongewijzigd gebleven.  Volgens Smeets is dit niet alleen te wijten aan de schrijvers, die te weinig vrouwen opvoeren, maar ligt het ook aan de gatekeepers in de literatuur: uitgeverijen, jury's, recensenten en de literatuurwetenschappen zelf. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Datawetenschappers voorspellen of jij lekker in je vel zit

  Luister

  Sep 01 2022

  Datawetenschapper Marijn ten Thij van de Maastricht University ontdekte hoe Twitter gebruikt kan worden om zo'n mega-evenement als Project X voorspeld kan worden en ook hoe Nederland zich voelt. De techniek kan inmiddels ook gebruikt worden door psychologen om te zien of hun patiënten hun denkpatronen structureel veranderen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• 540 miljoen jaar terug in de tijd reizen, deze onderzoekers kunnen het

  Luister

  Aug 31 2022

  Door een nieuwe methode kunnen we het zeeniveau tot 540 miljoen jaar geleden vaststellen. Wat blijkt? Deze oude oceaanbodem heeft belangrijke lessen voor de wereld van nu.  Hoe hoog of laag de oceaanbodem is wordt bepaald door de platentektoniek (of aardplaten) en door het klimaat. Deze twee kennisbronnen zijn nu voor het eerst samengevoegd waardoor onderzoekers miljoenen jaren terug in de tijd kunnen kijken. Douwe van der Meer, geoloog aan de Universiteit van Utrecht, ontwikkelde deze methode samen met andere onderzoekers uit Engeland en Amerika. Hij legt uit hoe ze dit hebben gedaan én hoe kennis van het zeeniveau van miljoenen jaren geleden kan bijdragen aan meer bewustwording over de huidige klimaatcrisis. Lees hier meer: Zeespiegelniveau door ijskappen en platentektoniek tot 540 miljoen jaar terug bepaaldSee omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nederlandse uitvinding: Gemodificeerd gras tegen CO2

  Luister

  Aug 30 2022

  Om CO2 af te vangen kan je het opslaan in een genetisch gemodificeerde grassoort, en de plant aan het eind van zijn leven diep onder de grond te stoppen. Dat beweert de Nederlandse uitvinder Koos van Merksteijn.  Door het reuzengras, dat wel 200 keer meer CO2 opneemt dan een gemiddelde boom, te vermalen tot pap en te injecteren onder het grondwater, vormt zich veen, en dat houdt de CO2 in principe eeuwig vast. Wetenschapper Albert van den Berg, directeur van het MESA+ instituut van de Universiteit Twente, ziet wel wat in de plannen van van Merksteijn, maar hij wil eerst meer onderzoek voor het gras op grote schaal wordt aangeplant.  Op dit moment doet het bedrijf van Merksteijn proeven in Colombia en er zijn plannen voor grootschalige proeven in Brazilië en bij Berlijn.   See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Ga opzoek naar je oude elektra en help de energietransitie

  Luister

  Aug 29 2022

  Magneten worden steeds belangrijker. Ze zitten in elektrische auto's en windmolens. Maar waarom is het belangrijk dat we in Europa zelf magneten kunnen produceren en recyclen?  Steeds meer elektrische auto's op de weg en gebruik maken van duurzame energiebronnen zoals windenergie. Het is allemaal onderdeel van de energietransitie. En magneten gaan ons hierbij helpen. René Kleijn van de Universiteit Leiden vertelt waarom het onderzoeken van de productieketen van magneten belangrijk is en hoe oude magneten gerecycled kunnen worden. Alles om de energietransitie te helpen.  Meer weten? Zie dit interview met Kleijn, lees meer over dit project of kijk dit filmpje van de recycle robot container.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Webb Telescoop ziet verste ster ooit

  Luister

  Aug 25 2022

  De James Webb Space Telescope is een enorm succes, al is ie nog niet eens uit zijn proefperiode. De gigantische kijker zweeft ergens tussen de zon en de aarde en doet de ene spectaculaire waarneming na de andere. We zagen deze week al prachtige foto's van Jupiter, en er is opwinding over het feit dat Webb voor het eerst CO2 op een andere planeet dan de aarde heeft gezien.  In Wetenschap vandaag aandacht voor een ander recent wapenfeit van de telescoop. Dankzij een sterrenstelsel dat het licht, door zwaartekracht, afbuigt en vervormt, ontstaat een lens, een zwaartekrachtlens. Deze vergoot objecten erachter tot wel duizend keer. En zo is het de James Webb telescoop gelukt om beelden te maken van de verst waargenomen ster ooit: Earendel genaamd (of WHL 0317-LS, voor de kenners), op 28 miljard lichtjaar van ons verwijderd.   See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nieuwe vlindersoort vernoemd naar Nederlandse ontdekkingsreiziger

  Luister

  Aug 24 2022

  In 1959 ving ontdekkingsreiziger John J. Staats een vlinder. Dat was tijdens de laatste Nederlandse ontdekkingsreis naar onbekend gebied, de expeditie naar het Sterrengebergte, in wat toen het Territorium van Papoea Nieuw Guinea heette.  De vlinder lag 63 jaar in de archieven van Naturalis in Leiden en werd onlangs herontdekt door entomoloog Rob de Vos van Naturalis. Het diertje blijkt een geheel nieuwe soort te zijn. De Vos besloot om de vlinder te vernoemen naar zijn ontdekker: Blavipelosia Staatsi.       See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De wereld is niet klaar voor een grote vulkaanuitbarsting

  Luister

  Aug 23 2022

  In Nature staat een stuk met als kop: "Huge volcanic eruptions: time to prepare''. De wereld geeft honderden miljoenen uit aan het voorspellen van de banen van asteroïden die eventueel de aarde zouden kunnen raken. Het geld dat beschikbaar is voor het voorspellen van grote vulkaanuitbarstingen is daarmee vergeleken helemaal niets. Dat kan en moet anders. Vulkaanuitbarstingen kunnen namelijk de hele aarde ernstig ontregelen.  Geochemicus onderzoeker gesteente van vulkanen Janne Koornneef is het helemaal eens met het pleidooi in Nature. Vanaf IJsland, terwijl ze onderzoek doet naar een pas uitgebarsten vulkaan, staat ze BNR te woord.    See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Doorbraak in strijd tegen PFAS

  Luister

  Aug 22 2022

  Voor de Corona Pandemie was er de PFAS crisis. Omdat deze beruchte stof overal in het milieu opduikt, ook in mensen en dieren, werden er restricties opgelegd aan de bouw en industrie.  De stof PFAS, een verbinding tussen koolstof en fluor, zit moleculair zo stevig in elkaar dat PFAS niet vernietigd kan worden. Vandaar dat PFAS wordt gezien als een 'forever chemical' Nu is er een doorbraak, emeritus hoogleraar milieuchemie en toxicologie Jacob de Boer is enthousiast naar aanleiding van de publicatie van een paper in Science over het opruimen van PFAS.   See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Wiskunde tegen malaria

  Luister

  Aug 21 2022

  Resistentie van malariaparasieten tegen anti-malaria middelen wordt een steeds groter probleem. Onderzoekers gooien nu wiskunde in de strijd om die resistentie beter in de gaten te kunnen houden.   Volgens de WHO waren er in 2020 wereldwijd nog altijd zo'n 241 miljoen gevallen van malaria. Meer dan 600.000 mensen stierven dat jaar aan de parasiet die door besmette muggen wordt overgedragen.   In Afrika wordt preventief vaak gebruik gemaakt van het middel sulfadoxine pyrimethamine om de bevolking te beschermen tegen de ziekte. Maar in sommige gebieden neemt de resistentie tegen dit middel toe en werkt het niet meer goed genoeg. Een wiskundig model met een gigantische stapel data als basis moet nu gaan helpen om voor het eerst de genetische resistentie tegen dit middel in verschillend gebieden te monitoren en voorspellen, zodat gezondheidsorganisaties beter kunnen inschatten waar het wel en niet kan worden ingezet en ook het beleid kan worden aangepast.   Hopelijk is het een stapje dichterbij het doel van de WHO om malaria uit te roeien voor 2030. Lees meer: Using mathematical modelling to fight malaria.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Pleisters plakkeriger maken met bubbels en geluid

  Luister

  Aug 20 2022

  Pleisters en lijm worden allebei gebruikt voor wonden in onze huid, maar is die huid nat dan werken ze meestal slecht. Ook de hoeveelheid grip en hoelang die grip blijft laat nog wel eens te wensen over. Daar hopen onderzoekers nu wat aan te doen, met behulp van bubbels en geluid.   Tot de verbazing van de onderzoekers zelf lukte het ze om de plakkerigheid en grip van pleisters op verschillende typen weefsel aan te passen door te spelen met de intensiteit van ultrasoon geluid. Dat lukte omdat het geluid zorgde voor extra veel microbubbeltjes aan de onderkant van de plaklaag. Die bubbeltjes duwen het materiaal vervolgens dieper in de huid of in ander weefsel, wat ervoor zorgt dat het beter blijft zitten.  Het materiaal en de techniek moeten nog in de kliniek op mensen getest worden, maar de onderzoekers hebben goede hoop dat ze er veel betere pleisters mee kunnen maken, waarvan ook beter voorspeld kan worden hoe goed en lang ze blijven zitten. Het materiaal zou ook nog ingezet kunnen worden om gedoseerd medicijnen los te laten op de plek waar de pleister zit. Lees meer: Using sound and bubbles to make bandages stickier and longer lasting.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Biologie | De experts die planktonsoorten op een haartje verschil herkennen

  Luister

  Aug 18 2022

  We hoorden plankton-onderzoeker Dick van Oevelen van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee eerder al vertellen over het bestuderen van de wisselwerking tussen plankton en windmolenparken.  We mochten ook nog even mee in het lab. Want ondanks dat er tegenwoordig nieuwe technieken zijn om ze te bestuderen, worden er ook nog gewoon soorten bestudeert onder de microscoop. En dat is geen gemakkelijke klus.  Deel één van dit gesprek over de windmolenparken is hier terug te luisteren: Biologie | Flitsende camera brengt plankton beter in beeld dan ooit. Meer over het onderzoek: Smile, you're on camera!See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Biologie | Flitsende camera brengt plankton beter in beeld dan ooit

  Luister

  Aug 18 2022

  Er komen steeds meer windmolenparken bij op zee, maar wat doet dat met de lokale ecosystemen? Eén onderzoeker bestudeert plankton om daar het antwoord op te vinden. Dick van Oevelen van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee zit middenin een belangrijk onderzoek naar de wisselwerking tussen windmolenparken en plankton. Hij vertelt meer over hoe en waarom zijn team dit bestudeert, wat plankton ook alweer precies is en welke nieuwe high tech ze inmiddels gebruiken om de beestjes in beeld te krijgen.  Lees hier meer over het onderzoek: Smile, you're on camera! We namen ook nog een kijkje in het lab, dat deel van het gesprek is hier terug te luisteren: See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Rotte vis helpt mysterie oplossen rond zacht weefsel-fossielen

  Luister

  Aug 17 2022

  De meeste fossielen bestaan uit hard materiaal als botten, schelpen of tanden, maar in sommige zeldzame gevallen blijft ook zacht weefsel bewaard. Hoe dat soms wel lukt en soms niet, was nog een aardig mysterie.   Er bestaan fossielen waarin stukjes huid, spier, of zelfs oog bewaard zijn gebleven. Ook interne organen kunnen door mineralen fossiliseren. Maar dat lukt aanzienlijk beter bij het ene orgaan dan het andere. Hoe kan dat? Dat wilden onderzoekers van de universiteit van Leicester weten.  Ze kregen bij het beantwoorden van die vraag hulp van dode vissen. Twee en een halve maand bestudeerden ze de chemische samenstelling van de stinkende rottende ingewanden van de vissen.   Ze probeerden te achterhalen of de kans om door mineralen omgezet te worden in een fossiel vooral te maken heeft met de micro-omgeving van elk orgaan, of dat het hem in het weefsel zelf zit. Aangezien de organen in een soort soep bleken weg te rotten, viel die eerste optie af.  Het moet hem in het verschil in chemische samenstelling van elk orgaan zitten. Met name in de pH-waarde. Wat verklaart waarom darmen bijvoorbeeld wel gevonden worden, maar nooit de lever.   Weten welke delen van organismen wel en niet kunnen fossiliseren en hoe ze er dan uit zouden kunnen zien kan onderzoekers weer helpen in hun zoektocht naar waardevolle fossielen. Lees meer: Rotting fish help solve mystery of how soft tissue fossils form.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Biologie | Het complexe verdedigingsmechanisme van planten

  Luister

  Aug 17 2022

  Jaarlijks gaat ruim een kwart van alle oogsten wereldwijd verloren aan ziektes en plagen. Hoe kunnen we nou gewassen maken die zichzelf daar beter tegen kunnen verdedigen?  En hoe werkt die verdediging eigenlijk precies? Dat is waar Saskia van Wees van de Universiteit Utrecht in haar werk naar kijkt. Ze vertelt hoe planten het aanpakken als ze te maken krijgen met verschillende aanvallers, hoe ze via hun wortels de hulp in kunnen schakelen van bodemmicroben en wat ze met haar team in het lab precies aan het onderzoeken is. Meer over haar werk vind je onder andere hier: Hormone crosstalk in plant immunity.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Biologie | Hoe maak je een stamboom van een plantenfamilie?

  Luister

  Aug 16 2022

  Eerder hoorden we onderzoeker Kasper Hendriks van Naturalis en de Universiteit van Osnabrück alles vertellen over de plantenfamilie van de kruisbloemigen waar hij al jaren onderzoek naar doet. Maar hoe breng je een stamboom van zo'n familie eigenlijk in kaart?  Meer lezen over zijn onderzoek? De evolutie van afgeleide houtigheid in de Brassicaceae-plantenfamilie. Deel één van dit gesprek is hier terug te luisteren: Biologie | Wat we kunnen leren van de houterige familie van de koolSee omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Biologie | Wat we kunnen leren van de houterige familie van de kool

  Luister

  Aug 16 2022

  Sommige plantenfamilies hebben handige trucjes om met stressfactoren om te gaan. Van die vindingrijkheid kunnen wij mogelijk weer leren hoe we onze gewassen sterker maken.  Onderzoeker Kasper Hendriks van Naturalis en de Universiteit van Osnabrück vertelt vanuit het depot van Naturalis - tussen zo'n 5 miljoen gedroogde plantjes - waarom hij al jaren onderzoek doet naar de stamboom van de plantenfamilie waar ook koolsoorten onder vallen. Dat hoor je in dit eerste deel van het gesprek. In deel twee vertelt hij meer over hoe je zo'n stamboom nou eigenlijk maakt en haalt hij een gedroogd plantje tevoorschijn waar we allebei heel enthousiast van worden. Dat deel hoor je hier: Biologie | Hoe maak je een stamboom van een plantenfamilie? Lees hier meer over zijn werk: de evolutie van afgeleide houtigheid in de Brassicaceae-plantenfamilie.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Biologie | Waar ging de dodo nou echt aan dood?

  Luister

  Aug 15 2022

  Van sommige uitgestorven dieren weten we nog lang niet alles. Zo ook over de dodo. Weet jij bijvoorbeeld wat het precies voor dier is, of hoe hij is uitgestorven?  Onderzoeker Leon Claessens van de Universiteit Maastricht besteed veel van zijn tijd aan het beantwoorden van dit soort vragen. Hij vertelt over de bijzondere dingen die hij heeft ontdekt en legt ook een belangrijke link met de huidige biodiversiteitscrisis.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Modellen voorspellen waar walvissen bij verschillende watertemperaturen heengaan

  Luister

  Aug 14 2022

  Een groot internationaal team van onderzoekers heeft met complexe modellen bekeken hoe potvissen en blauwe vinvissen zich binnen verschillende klimaatscenario's zullen gedragen rondom Nieuw-Zeeland in het jaar 2100.  Wat ze zagen was dat beide soorten meer naar het zuiden trokken. Hoe warmer het oceaanwater, hoe zuidelijker. Het meest extreme klimaatscenario dat werd getest was eentje waarbij 61 procent van de huidige leefomgeving van de dieren - in de wateren ten noorden van Nieuw-Zeeland - verloren ging. Maar zelfs binnen het meest gunstige scenario waren grote veranderingen in het gedrag van de dieren te zien.  Los van de effecten hiervan op de dieren zelf, heeft dit ook invloed op de lokale economie. Trekken alle walvissen weg uit de wateren rond de kust, dan kunnen heel veel bedrijven die geld verdienen met walvis spot-boottochtjes wel inpakken.   Maar de dieren zijn ook van grote invloed op ecosystemen. Zo zorgen ze er bijvoorbeeld voor dat voedingsstoffen vanuit de diepzee naar de oppervlakte komen en zich verspreiden. Ook dat zal veranderen als walvissen ergens niet meer komen.   Nou liet het onderzoek ook plekken in de omgeving zien die mogelijk erg geschikt zijn als toevluchtsoort bij opwarmend zeewater. Nu al weten welke wateren hiervoor geschikt zijn, kan helpen bij het helpen beschermen van deze gebieden. Lees meer: Climate change predicts southerly shift of great whale species in New Zealand. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Precies weten hoeveel vitamines er in fruit en groente zitten

  Luister

  Aug 13 2022

  De wereldwijde voedselproductie kent grote uitdagingen. Het klimaat verandert, goede grond is schaars en er blijft ontzettend veel nodig om iedereen van genoeg gezond eten te voorzien. Wat we produceren moet daarom zo goed mogelijk zijn. Alleen hoe check je hoe voedzaam je komkommer is?   Het is al mogelijk om een product, zoals een komkommer, naar het lab te sturen om erachter te komen hoe voedzaam hij is. Alleen dat duurt dagen en kost veel. Nu wordt er door onder andere het bedrijf Yookr en de Universiteit Maastricht gewerkt aan een biosensor die dat goedkoop en in realtime kan doen, zodat telers meteen aanpassingen kunnen maken als dat nodig is.   De sensor maakt gebruik van gekleurde moleculen die reageren op de aanwezigheid van bijvoorbeeld vitamine C. Hoe meer ervan in een sample zit, hoe intenser de kleur. Nu gebeurt dit nog in het lab, maar uiteindelijk moet de test een beetje lijken op die voor covid en moet deze eenvoudig te gebruiken zijn voor zowel telers als consumenten.  Kunnen we dus straks ook lekker vanuit huis in de gaten houden hoe gezond de producten zijn die we kopen. Lees meer: Platform voor on site detectie van voedingsstoffen. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nieuw ontdekt insect krijgt eigen uitgestorven familie

  Luister

  Aug 12 2022

  De orde van de halfvleugeligen of snavelinsecten – waar onder andere de wants en bladluizen onder vallen – kent meer dan 80.000 soorten. Nu is daar weer eentje bij gekomen.  Deze groep insecten kan zo klein zijn als 1 millimeter, of zo groot als 15 centimeter, maar allemaal hebben ze een vergelijkbaar zuigmondje. Dat geldt ook voor de nieuwe soort die werd gevonden in een 100 miljoen jaar oud stukje barnsteen.   Het beestje heeft bijna tekenfilmachtige uitpuilende ogen waarmee hij een 360 graden zicht heeft en ook zijn mond steekt heel ver uit. Daarnaast heeft het klieren op de uiteinden van zijn pootjes die plakkerige substantie bevatten. Waarschijnlijk om meer grip te hebben op zijn prooi.  Omdat het insect zo anders is dan wat we op het moment op aarde tegenkomen, heeft het zijn eigen uitgestorven familie gekregen: palaeotanyrhinidae. En zo hebben we er niet alleen een nieuw insect bij, maar ook een kick ass scrabble woord dat niet uit te spreken is (door mij, in ieder geval). Lees meer: Newly identified fossil insect used 360-degree vision and sticky feet to find and snare its meals.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Onze planeet | Ecosystemen inzetten als kustbescherming

  Luister

  Aug 11 2022

  Hoe kunnen bestaande ecosystemen en vegetatie ons helpen bij het beschermen van onze kust? Dat is één van de dingen waar ze bij het NIOZ naar kijken en wij gingen langs.  Onderzoeker Jaco de Smit van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) laat zien wat ze allemaal onderzoeken in de verschillende soorten stroomgoten die ze in Zeeland hebben staan. In eentje kijken ze bijvoorbeeld hoe lang het duurt voor schorren - de stukken land die voor veel dijken liggen - afbrokkelen in het geval van een dijkdoorbraak. In een andere: wat mosselen doen met golven en stroming en wat die golven en stroming weer doen met de mosselen.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hersenen ribkwallen vertellen meer over oorsprong neuronen

  Luister

  Aug 10 2022

  Neuronen, de cellen in ons zenuwstelsel die gespecialiseerd zijn in het versturen en ontvangen van informatie, zijn misschien wel de ingewikkeldste cellen ooit. Maar hoe zijn ze ontstaan?  Daarover zijn de meningen verdeeld, maar onderzoekers uit Japan denken het antwoord nu te hebben gevonden. Ze doken daarvoor terug in de tijd en diep onderwater, waar ze keken naar oerdieren uit de lijn van de kwallen en anemonen en uit die van de ribkwallen. Van de vier afstammingslijnen waaruit complexere dieren uiteindelijk zijn ontstaan, bezitten alleen dieren uit deze twee lijnen neuronen.   Tussen die twee lijnen bestaan echter ook weer verschillen in hoe die neuronen in elkaar zitten. Zijn neuronen dan in twee lijnen, los van elkaar ontstaan? Om daarachter te komen bestudeerden de onderzoekers eiwitten, celstructuren en genetica uit beide lijnen met de allernieuwste technieken. Ze zagen genoeg overeenkomsten om te concluderen dat het waarschijnlijker is dat neuronen maar één keer zijn ontstaan.   Wat ze ook vonden waren mogelijke voorlopers van de neuronen die we nu kennen. En dat levert weer allemaal nieuwe vragen op: waarom was het bijvoorbeeld nodig om van die neuronen naar complexere varianten te gaan? En hoe werkten die allereerste neuronen precies? Lees meer: Into the brain of comb jellies: scientists explore the evolution of neurons.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Onze planeet | Wereldprobleem oplossen? Vergeet de geografen niet.

  Luister

  Aug 10 2022

  De meeste mensen denken bij geografie misschien aan hoofdsteden stampen en hoogtekaarten bestuderen, maar geografen vind je bijna overal. En ze zijn hard nodig bij het oplossen van de grote vraagstukken van vandaag. Onderzoeker Michiel van Meeteren van de Universiteit Utrecht probeert de super diverse kennis die je in zijn vakgebied vindt zo bij elkaar te brengen dat er antwoorden komen op die belangrijke vragen. Hij vertelt meer over waar je geografie in het dagelijks leven tegenkomt (overal!), geeft voorbeelden van vakgebieden waarin je geografie niet zou verwachten (maar ook daar vind je weer een geograaf) en filosofeert over hoe de aardrijkskundeles van de toekomst eruit zou moeten zien.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe geven mieren kennis aan elkaar door?

  Luister

  Aug 09 2022

  Om erachter te komen hoe mieren elkaar dingen leren, hebben onderzoekers een leraar-mier in robotvorm gemaakt. De opdracht voor de robotmier: leer de kolonie nieuwe routes.  Als één van de mieren in een kolonie een beter nest heeft gevonden, haalt die mier één van zijn nestgenoten op, om hem vervolgens de route uit te leggen naar het nieuwe nest. Dat komt er eigenlijk gewoon op neer dat ie vooroploopt en de andere mier - de omgeving goed in de gaten houdend - volgt.   Onderzoekers van de universiteit van Bristol wilde kijken: snappen we dit goed genoeg om het na te bootsen? Ze bouwden een niet zo goed nest en een veel beter nest een flink eind van elkaar en zetten een mierenkolonie in het minder goede nest. Als er een mier het nest verliet lieten ze een robotmiertje met de geurklieren van een werkmier naar hem toegaan.  De robotmier liep vervolgens of in een rechte lijn, of in een kronkelende lijn naar het nieuwe nest, af en toe pauzerend zodat hij goed bij te houden was en de volgende mier om zich heen kon kijken. De robotmier werd keurig gevolgd en de echte mier liep, na het nieuwe nest eens goed te hebben bekeken, precies dezelfde route terug naar het oude nest om de volgende te halen, of het nou een rechte lijn was of niet.  De onderzoekers hopen op deze manier nog veel meer te weten te komen over het leersysteem van mierenkolonies. Lees meer: Robot helps reveal how ants pass on knowledge.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Onze planeet | De bizarre biodiversiteit van Nieuw-Caledonië

  Luister

  Aug 09 2022

  Op sommige plekken op aarde vind je biodiversiteit die niet door ligging of klimaat te verklaren is. Bijvoorbeeld op het eiland Nieuw-Caledonië, waar een geoloog nu gaat helpen zoeken naar de verklaring. Lydian Boschman van de Universiteit Utrecht is die geoloog. Ze is net terug van een bezoekje aan het eiland. Loop je er rond dan zijn vier op de vijf bloeiende plantensoorten die je er ziet uniek voor Nieuw-Caledonië. 80 procent dus! Veel soorten zijn ook nog eens gigantisch oud. Ouder dan de laatste versie van het eiland zelf. Hoe kan dat? Waar komen ze vandaan? De monsters die ze tijdens haar laatste bezoek heeft verzameld moeten gaan helpen bij het beantwoorden van die vragen. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Onze planeet | Presteren we slechter bij meer luchtvervuiling?

  Luister

  Aug 08 2022

  We weten dat luchtvervuiling slecht kan zijn voor de gezondheid, maar heeft het ook een effect op onze cognitieve prestaties? Dat hebben ze onderzocht.... bij schakers.  Onderzoeker Steffen Künn van de Universiteit Maastricht komt uit de economische hoek. Hij raakte dankzij een student geïnteresseerd in de vraag wat luchtvervuiling doet met onze cognitie. Want als daar een negatief effect te zien is, heeft dat dan wellicht ook een negatief effect op de gehele economie?  Om daarachter te komen hadden ze een setting nodig waarbij prestaties goed te meten en vergelijken zijn. Zo kwamen ze uit bij meerdaagse schaakevenementen. Groot voordeel van zo'n toernooi: je hebt meerdere dagen en verschillende niveaus van vervuiling die je naast elkaar kunt leggen, je kunt prestaties vergelijken met een schaakcomputer als mooie baseline, en er zitten mensen van gelijke niveaus tegenover elkaar, dus ook dat kun je naast elkaar leggen.  Wat zagen ze toen ze dat deden: meer luchtvervuiling betekende meer fouten en ergere fouten. De kans op fouten nam in sommige gevallen zelfs toe met 26 procent! Lees hier meer over het onderzoek: Indoor Air Quality and Strategic Decision-Making.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Zuigen en bijten bepalend voor evolutie koraalvissen

  Luister

  Aug 06 2022

  Koraalvissen zijn er in alle soorten en maten. Die diversiteit hebben ze – denken onderzoekers van de Universiteit van Californië nu – voor een groot deel te danken aan de manier waarop ze naar eten happen.  Ook al bestonden vissen met kaken zo'n 500 miljoen jaar geleden ook al, sommige van de eetgewoontes die ze vandaag de dag hanteren ontstonden pas zo'n 60 miljoen jaar geleden, blijkt uit onderzoek.   Waarschijnlijk werd er vanaf het begin hier en daar al wel een beetje gebeten, maar eten binnenkrijgen door te grazen, knabbelen of schrapen blijkt evolutionair gezien een vrij recente ontwikkeling. Daarvoor slurpten of zogen de meeste vissen hun prooi gewoon naar binnen.  Waarom is dat dan veranderd? Waarschijnlijk omdat zowel de riffen complexer werden - waardoor er meer te knabbelen was - en de kaken van de vissen kleiner werden. De groeiende groep bijtende vissen – zo blijkt – is ook nog eens twee keer zo snel van lichaamsvorm aan het veranderen als de zuigende vissen. Lees meer: Reef Fish Evolution Driven by Biting.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Door stroming aangedreven nanomotortje is kleinste ooit gemaakt

  Luister

  Aug 04 2022

  Onderzoekers van de TU Delft hebben de kleinste door stroming aangedreven motoren ter wereld ontwikkeld. Ze zijn gemaakt van DNA en 10.000 keer dunner dan een menselijke haar.  In deze audio leggen onderzoeker Daniel Verschueren en TU Delft-onderzoeker Xin Shi uit waarom het zeven jaar duurde voordat het ze lukte om dit te maken, hoe het werkt en welke spannende ideeën er al zijn voor toepassingen. Meer lezen kan hier: Delftse onderzoekers maken DNA-motoren op nanoschaal.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Het lichaam | Veel preciezere aanpak tumoren met combi MRI en bestraling

  Luister

  Aug 04 2022

  Door een MRI-scanner met een bestralingsapparaat te combineren lukt het onderzoekers van het UMC Utrecht om tumoren veel preciezer aan te pakken. Hierdoor zijn er vaak ook veel minder bestralingsrondes nodig. In deze audio leggen radiotherapeut Martijn Intven en hoogleraar Experimentele Klinische Fysica Bas Raaymakers uit hoe het werkt en waarom het niet makkelijk was om dit voor elkaar te krijgen.  Meer lezen over het apparaat en de behandeling kan hier: MR-Linac behandeling in het UMC Utrecht. Of lees hier meer over de successen die al zijn behaald: Nieuwe techniek doorbraak bestraling prostaat.  Het andere deel van deze audio met laborant Roel Bouwhuis waarin we een kijkje nemen bij het apparaat zelf is hier terug te luisteren: Langs bij de high tech MRI-scanner die ook kan bestralen. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Langs bij de high tech MRI-scanner die ook kan bestralen

  Luister

  Aug 04 2022

  Hoe is het om met één van de nieuwste bestralingsapparaten te werken? Laborant Roel Bouwhuis neemt ons mee de behandelruimte in, waar we op veilige afstand moeten blijven staan om de microfoons niet kwijt te raken. Door in deze ruimte een MRI-scanner met een bestralingsapparaat te combineren lukt het onderzoekers van het UMC Utrecht om tumoren veel preciezer aan te pakken. Hierdoor zijn er vaak ook veel minder bestralingsrondes nodig. Meer lezen over het apparaat en de behandeling kan hier: MR-Linac behandeling in het UMC Utrecht. Of lees hier meer over de successen die al zijn behaald: Nieuwe techniek doorbraak bestraling prostaat.  Deel één van deze audio met radiotherapeut Martijn Intven en hoogleraar Experimentele Klinische Fysica Bas Raaymakers is hier terug te luisteren: See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Plantenziektes monitoren met een lichtsensor

  Luister

  Aug 03 2022

  Elk jaar zorgen plantenziektes voor een wereldwijd verlies van honderden miljarden. Nu denken onderzoekers met een nieuw soort sensor te kunnen bijdragen aan de vermindering daarvan.   Hoe het zit: een nieuwe techniek moet licht gaan gebruiken om de organische stofjes te meten die de planten zelf uitstoten en die iets zeggen over de gezondheid van gewassen en de aanwezigheid van ziektes of plagen. Hiervoor werd al gebruik gemaakt van een elektronische neus als sensor, maar die zijn vaak niet gevoelig genoeg en worden door de tijd heen vaak snel slechter. Nu moet een lichtsensor zorgen voor een stabielere en meer nauwkeurige meting.  Uiteindelijk moet dat – in combinatie met kunstmatige intelligentie – zorgen voor een veel duurzamere manier van bestrijding. Waarbij veel specifieker gekeken wordt wat er mis is en wat daarvoor de beste oplossing kan zijn. Liefst natuurlijk zonder vervolgens chemische bestrijding in te zetten, maar mocht die wel nodig zijn, dan alleen daar waar geen enkele andere oplossing werkt en niet meer dan de minimaal benodigde hoeveelheid.  De techniek zal door de Britse onderzoekers als eerste getest gaan worden onder aardbeien, een fruitsoort die in Groot-Brittannië goed is voor zo'n 350 miljoen pond per jaar, maar die extreem gevoelig is voor bepaalde soorten bladluis. Lees meer: University researchers use science of light to reduce pesticides used to protect crops from pests and diseases.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Het Lichaam | Hoe een algoritme slapende baby's in ziekenhuizen helpt

  Luister

  Aug 03 2022

  Onderzoekers van het Wilhelmina Kinderziekenhuis - onderdeel van het UMC Utrecht - hebben een algoritme ontwikkeld waarmee ze heel nauwkeurig kunnen zien of een baby slaapt of niet. Wetenschapsredacteur Karlijn Meinders ging langs om van onderzoeker Jeroen Dudink en Digital Health-expert Annemarie van 't Veen te horen hoe het algoritme werkt en waarom het nodig is. En zouden andere leeftijdsgroepen hier niet ook wat aan kunnen hebben? Meer lezen over het project kan hier: UMC Utrecht - Sleep Well BabySee omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Het lichaam | Biomateriaal als sportschool voor onze cellen

  Luister

  Aug 02 2022

  Soms kan weefsel in ons lichaam zichzelf niet meer herstellen. Daarom wordt er hard gewerkt aan biomaterialen die hier een handje bij kunnen helpen. Alleen: hoe laat je dat materiaal praten in de juiste taal?  Er is al heel wat mogelijk op dit gebied. Bijvoorbeeld patches voor de huid of voor botten die helpen bij schade die niet door ons eigen lichaam of met medicijnen te herstellen is. Om dit straks voor nog meer organen en weefsels mogelijk te maken moet het biomateriaal dat hiervoor wordt gebruikt nog beter leren communiceren met onze cellen.  Je kunt dat biomateriaal dat in het lichaam wordt geplaatst zien als het skelet van een gebouw. Meegeleverd worden bouwvakkers en aannemers die onze cellen helpen om dat gebouw weer heel te maken. Niet alleen moeten onze cellen dat biomateriaal accepteren en begrijpen, als de cellen terugpraten, moet het biomateriaal ook snappen wat er wordt bedoeld. Daar gaat nu heel veel werk inzitten. Ook in het meesturen van personal trainers. Dan is het niet meer alleen een bouwplaats, maar ook een sportschool waarin - afhankelijk van het type weefsel of cel - een ander trainingsprogramma wordt aangeboden. En dit dus allemaal om uiteindelijk schade te kunnen herstellen die nu nog moet worden opgelost met bijvoorbeeld een transplantatie.  In deze audio hoor je onderzoeker Lorenzo Moroni van het MERLN instituut van de Universiteit Maastricht. Meer over zijn werk vind je onder andere hier: Biofabrication for Regenerative Medicine.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De geschiedenis van de koortslip

  Luister

  Aug 01 2022

  Twee derde van de wereldbevolking onder de 50 draagt het herpesvirus bij zich dat een koortslip kan veroorzaken. Nu is het wetenschappers eindelijk gelukt om het virus ver terug in de tijd te volgen.  Ondanks dat het herpesvirus dat de koortslip veroorzaakt nu zoveel voorkomt onder mensen – varianten ervan zijn overigens ook te vinden in dieren, zoals vleermuizen en koraal – was oud materiaal van het virus amper bekend. Herpes is miljoenen jaren geleden ontstaan, maar van de huidige stam van het koortslipvirus was een variant uit 1925 de oudste die ooit werd gevonden. Wanneer is onze variant ontstaan? En waarom heeft het zich over zo'n groot deel van de wereld verspreid?   Onderzoekers van de universiteit van Cambridge weten inmiddels meer. Ze vonden een aantal oeroude stammen van het koortslipvirus, waarvan eentje 1500 jaar oud was. Makkelijk was dat overigens niet. Ze bestudeerden het DNA van 3000 archeologische opgravingen en vonden maar 4 gevallen van herpes. Van die vier varianten hebben ze nu het genoom uitgeplozen.   In combinatie met andere onderzoeken is nu duidelijk dat de huidige stam van het virus zo'n 5000 jaar geleden moet zijn ontstaan. Tijdens de Bronzen Eeuw, de migraties naar Europa en een enorme piek in de bevolkingsgroei. Wat de rappe verspreiding ook heeft moeten versnellen denken de onderzoekers: zoenen. Iets wat in het westen helemaal niet gebruikelijk was, maar wat in die tijd is meegereisd met migranten en als plezierige gewoonte is afgekeken.  Het volgende doel van de onderzoekers: herpesstammen vinden uit de tijd van Neanderthalers om de evolutie van het virus nog beter te begrijpen. Lees meer: Prehistoric roots of ‘cold sore’ virus traced through ancient herpes DNA.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Het lichaam | Zware bevalling veel meer impact op vrouwenlichaam dan gedacht

  Luister

  Aug 01 2022

  Deze hele week gaat het in de zomerserie van deze rubriek over 'het lichaam'. En we beginnen helemaal bij het begin, namelijk bij de geboorte. Want wat blijkt: een zware bevalling heeft veel meer impact op een vrouwenlichaam dan eerder werd gedacht.  Onderzoeker Chahinda Ghossein van de Universiteit Maastricht vond het vreemd dat al langer bekend was dat er een link is tussen zwangerschapsvergiftiging en hart- en vaatziekten op latere leeftijd, maar dat hier nog maar weinig aandacht voor is. In haar onderzoek heeft ze gekeken hoe dit precies werkt in het lichaam. Ook zette ze het Queen of Hearts-programma op dat moet bijdragen aan meer kennis over de effecten van complicaties op het vrouwenlichaam. Ghossein meent ook dat met deze kennis veel meer zou moeten gebeuren. Waarom screenen we deze vrouwen niet allang? Zodat we waar nodig alvast kunnen ingrijpen?  Als je zelf een zwangerschapsvergiftiging hebt doorgemaakt (ook als dat al even geleden is) dan kun je je aanmelden om mee te doen aan het programma.  Ghossein keek ook naar de link tussen zwangerschapsvergiftiging en cognitie. Uit de data die ze in het Queen of Hearts-programma verzamelde blijkt bijvoorbeeld ook al dat vrouwen wel 20 jaar (!) nodig kunnen hebben om cognitief weer helemaal te herstellen na een zwangerschapsvergiftiging.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Wat we kunnen leren van krokodillenoren

  Luister

  Jul 31 2022

  Wij mensen gaan vaak slechter horen als we ouder zijn, maar krokodillen – die ook flink oud kunnen worden – houden hun hele leven een goed gehoor. Hoe kan dat?  Ons gehoorverlies komt in de meeste gevallen omdat receptoren in onze oren het niet meer doen. Die receptoren groeien helaas niet meer terug. Tenminste: bij ons. Bij sommige dieren, zoals krokodillen, die wel 70 jaar oud kunnen worden, gebeurt dit wel.   Krokodillen hebben zowel boven als onderwater een erg goed gehoor. Dat dit hun hele leven zo blijft, komt volgens de onderzoekers omdat ze celstructuren hebben die wij niet hebben. Nieuwe haarcellen lijken te ontstaan dankzij een impuls van weer een ander type cel. Die andere celtypen hebben – zo zagen ze – invloed op het eiwit dat trilhaartjes laat groeien. En dat is allemaal weer verbonden aan bepaalde signaaltjes die via zenuwen vanuit de hersenen worden verstuurd, die waarschijnlijk voor het beginnetje zorgen van dit proces.   Ze zijn er nog niet helemaal uit hoe het mechanisme werkt, maar denken iets op het spoor te zijn waarmee mogelijk ooit mensen met gehoorproblemen geholpen kunnen worden. Lees meer: New hypothesis about crocodiles’ ears may help people with impaired hearing.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Terug naar de Oerknal

  Luister

  Jul 29 2022

  Luistertip van de redactie: een wonderlijke reis langs het ontstaan van de kosmos, geleid door wetenschapsjournalist Govert Schilling.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Grote vissen sneller in ademnood in opwarmend water dan kleine vissen

  Luister

  Jul 28 2022

  De beperkte hoeveelheid zuurstof in water is een steeds groter probleem voor vissen en andere waterdieren. Onderzoekers van de Radboud Universiteit wilde weten: voor welke vissen is het gevaar het grootst?  Zuurstofarm water ontstaat onder andere door opwarming en vervuiling. Daar komt nog eens bij dat vissen in warmer water meer zuurstof nodig hebben om te kunnen leven. En stikstof in het water kan zorgen voor minder zuurstoftransport in het bloed.  Om te voorspellen welke vissen bij welke veranderingen in gevaar komen keken ze in dit onderzoek los van elkaar naar zowel zuurstofgehalte, temperatuurverschil en grootte van de vis. Ze zagen dat grotere vissoorten gevoeliger zijn voor lage zuurstofgehaltes, maar alleen als het water warm is. Als het water koud is, zijn het juist de kleine vissen die in de problemen komen. Ook blijken zeevissen minder goed bestand tegen zuurstofarm water dan zoetwatervissen.   De onderzoekers zagen ook nog een verschil op celniveau: vissen met grotere cellen dan andere vissen konden er ook niet goed tegen. En dat is allemaal belangrijke informatie bij het bepalen: welke soort krijgt het wanneer benauwd en kunnen we daar iets aan veranderen?  Lees meer: Wanneer krijgen vissen ademnood?See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Gedrag | Waarom nemen jongeren meer risico's dan ouderen?

  Luister

  Jul 28 2022

  Adolescenten nemen vaak meer risico's dan andere leeftijdsgroepen. Waar komt dat nou precies door? En hoe bestudeer je zoiets eigenlijk? Onderzoeker Anna van Duijvenvoorde van de Universiteit Leiden legt uit hoe je met experimenten achter het antwoord op die vragen kan komen. Ze vertelt dat er meerdere oorzaken voor kunnen zijn. Wat uit onderzoek bijvoorbeeld al bleek: adolescenten hebben minder moeite met onzekere situaties. Bijvoorbeeld: wanneer het gevolg van een actie vooraf niet helemaal duidelijk is. Ook de ontwikkeling van de hersenen lijkt een rol te spelen bij het nemen van risico's. Dat zou ermee te maken hebben dat het beloningsgebied sneller 'af' is dan de gebieden die met remming en controle te maken hebben. En dan is er natuurlijk nog de sociale kant. Dingen als groepsdruk, die zowel een positieve als negatieve impact kunnen hebben op risicogedrag.  Waar Van Duijvenvoorde ook naar kijkt is de combinatie risicogedrag en rechtspraak. Op vrijdag 16 sep kun je daar tijdens Brein & Recht in Leiden meer over horen. Daar zal onder andere worden besproken hoe hersenontwikkeling in verband staat met veranderingen in besluitvorming, risicogedrag en sociaal leren in de tienerjaren, waarop het adolescentenstrafrecht (mede) is gebaseerd. Meer over het werk van Anna van Duijvenvoorde vind je op haar site annavanduijvenvoorde.com of op de site van het onderzoeksplatform changeleiden.nl. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe mierenkolonies beslissingen maken als een netwerk van neuronen

  Luister

  Jul 27 2022

  Stel: de temperatuur in een mierennest neemt toe. Het wordt goed heet onder de voetjes van de mieren. Maar ze buffelen door. En dan ineens: evacuatie van de hele kolonie. Hoe beslissen ze dat?  Uit onderzoek blijkt dat de reactie van de mieren op een soortgelijke stimulus te vergelijken is hoe een netwerk van neuronen – zoals onze hersenen – werkt. De input van zintuigelijke informatie zorgt er in combinatie met de structuur van de groep voor dat er een output is. In dit geval: evacuatie.  Om hierachter te komen bestudeerden wetenschappers een kolonie, terwijl ze gecontroleerd te temperatuur van het nest lieten oplopen en alle mieren individueel gevolgd werden. Ze zagen dat een kleine kolonie het bij 34 graden wel welletjes vond, maar was de kolonie groter, dan bleven ze langer. Een kolonie van 200 mieren hield het bijvoorbeeld vol tot 36 graden.  Het laat zien dat temperatuur niet de enige trigger is. De grootte van de groep – en daarmee ook de moeilijkheidsgraad van de evacuatie – speelt evengoed een belangrijke rol. Maar hoe weet een mier met hoeveel hij of zij in een kolonie zit?  Het moet iets te maken hebben met de stofjes die de mieren gebruiken om te communiceren, speculeren de onderzoekers. In vervolgonderzoek willen ze naast temperatuur ook deze stofjes beïnvloeden om te kijken welk effect dat heeft op de beslissingen van een kolonie.   Lees meer: Ant colonies behave like neural networks when making decisions. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Gedrag | Hoe nieuwe technieken helpen emoties bij apen te bestuderen

  Luister

  Jul 27 2022

  Hebben apen emoties? Herkennen ze die in elkaar? En hoe verhoudt zich dat dan tot de mens? Het zijn vragen die moeilijk in het wild te beantwoorden zijn, maar dankzij slimme technieken nu wel in de dierentuin. Onderzoeker Mariska Kret kijkt in haar werk naar het verschil tussen apen mensen op het gebied van emoties. Ze bestudeerde al eens hoe bonobo's sterk reageren op emoties bij onbekende soortgenoten, terwijl mensen juist sterk reageren op emoties bij bekenden. Ook gebruikt ze de nieuwste technieken om dit soort onderzoeken net een stapje verder te brengen en de experimenten voor de dierentuindieren waarmee ze werkt zo prettig mogelijk te maken. Op afstand kan nu bijvoorbeeld warmte en daarmee hartslag gemeten worden, wat iets zegt over dingen als opwinding. Ook iets als het gebruik van interactieve schermen maakt het mogelijk om onderzoeksvragen te stellen die nooit eerder zijn gesteld. In deze audio hoor je hier meer over. Mariska Kret bracht dit jaar het boek 'Tussen glimlach en grimas - Uitingen van emoties bij mens en dier' uit. Daarin lees je nog veel meer over haar bevindingen. Benieuwd naar alle publicaties, die vind je onder andere op haar site: mariskakret.com.   See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Gedrag | Wat we weten over de individuele intelligentie van de bij

  Luister

  Jul 26 2022

  Is het gedrag dat bijen laten zien instinctief? Kopiëren ze elkaar slechts? Of is er echt sprake van individuele intelligentie? Deze experimenten zeggen: dat laatste is waar.  Natuurlijk hebben we het over een veel kleiner brein dat dit gedrag aanstuurt dan bij ons. Een speldenknop in grootte. De hersenen van bijen hebben ook een stuk minder zenuwcellen. Maar ondanks dat vind je in de hersenen van bijen heel veel complexe verbindingen. Eén zenuwcel in het brein van een bij kan de structuur hebben van een volgroeide eikenboom, met wel 10.000 verbindingen naar andere cellen.  Onderzoeker Lars Chittka kijkt vanuit de psychologische hoek wat dit voor hun gedrag betekent. In zijn nieuwe boek 'The mind of a bee' (dikke aanrader!) laat hij aan de hand van bijzondere experimenten zien dat het niet gaat om instinctief gedrag, niet om kuddegedrag, maar echt om individuele intelligentie. Bijen kunnen tellen, afbeeldingen van gezichten uit elkaar houden en - dit is geen grap: gereedschap gebruiken. In deze audio hoor je er alles over. Het boek is onder andere hier te bestellen (in het Engels): The Mind of a Bee - Lars Chittka. A rich and surprising exploration of the intelligence of bees. Of vraag in je lokale boekenwinkel naar de Nederlandse versie: 'Het bewustzijn van de bij'. Meer over het werk van Chittka: The Bee Sensory and Behavioural Ecology LabSee omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Het stofje dat bepaalt of een haarzakje leeft of sterft

  Luister

  Jul 25 2022

  Eén enkel stofje blijkt te bepalen of de cellen van onze haarzakjes zichzelf delen, of dat ze juist sterven. En dat is belangrijke kennis bij het behandelen van kaalheid en nog veel meer.  Haarzakjes zijn een interessant onderdeel van ons lichaam. Terwijl veel typen weefsel – zoals het weefsel in de lever en maag - zichzelf pas herstellen en cellen laten groeien als er schade is, doen haarzakjes dit constant.   Toen onderzoekers eens beter naar die haarzakjes gingen kijken zagen ze dat één eiwit - TGF-bèta – zowel de dirigent is van het proces waarin cellen in haarzakjes zichzelf delen en er nieuwe cellen ontstaan, als het proces waarin cellen doodgaan.   Maakt iemand precies de juiste hoeveelheid van dit stofje aan, dan stimuleert dat celdeling, maakt iemand te veel aan, dan juist celdoding. Als een haarzakje sterft gaat het stamcelreservoir echter niet verloren. Krijgen die cellen de juiste signaaltjes, dan kan er gewoon weer een nieuw haarzakje groeien.   De wetenschappers willen nu beter begrijpen hoe het eiwit gereguleerd wordt en welke genen hierbij betrokken zijn. Ze hopen het ooit goed genoeg te begrijpen om er zowel wondherstel van de huid – waarbij haarzakjes ook terug moeten groeien – als kaalheid mee aan te pakken. Lees meer: The chemical controlling life and death in hair follicles.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Gedrag | Ziekelijke agressie behandelen met hersenstimulatie

  Luister

  Jul 25 2022

  Deze hele week gaat het in de zomerserie van deze rubriek over 'gedrag'. En we beginnen bij agressie. Stel: iemand is zo agressief dat diegene gevaarlijk is voor zichzelf en zijn of haar omgeving, zou het dan te verantwoorden zijn om in te grijpen in iemands hersenen? We bespreken het met Ruben Knehans, promovendus aan de Universiteit Maastricht. Hij doet binnen een strafrechtelijk kader onderzoek naar deze vraag. Makkelijk is het beantwoorden ervan niet, want hoe ernstig de situatie ook is: is het wel ethisch te verantwoorden?See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe mijten een heel ecosysteem vervormden

  Luister

  Jul 23 2022

  Mijten vind je overal, zelfs in onze eigen poriën. Vaak doen ze goed werk, in sommige gevallen zorgen ze voor problemen. In een populatie lama-achtige dieren in Argentinië creëerden ze een slagveld.  Een Yale studente moest haar onderzoek in een natuurpark in Argentinië abrupt onderbreken door de covid-pandemie. Gelukkig had ze toen al genoeg data verzameld om iets heel opmerkelijks verder uit te zoeken: problemen in een lokale populatie vicuñas.   De populatie was aan het afnemen. En rap ook. De oorzaak: een mijt die in de huid van de dieren leeft die waarschijnlijk is overgesprongen van tamme boerderij-lama's naar deze wilde groep vicuñas. De mijt legt eitjes in de huid, wat ervoor kan zorgen dat de dieren stukken vacht verliezen en een geïrriteerde huid krijgen. Dat kan zo uit de hand lopen dat ze te zwak worden om te eten en er uiteindelijk kunnen ze eraan doodgaan. Komt dit dan niet gewoon omdat ze een makkelijkere prooi werden voor de puma's in de omgeving? Nee, lieten tracking gegevens van de puma's zien. Die doodden niet meer vicuñas dan eerst.   De snelle terugloop in aantallen vicuñas had ook een effect op de omgeving. Het gras dat ze normaal gesproken kort hielden groeide ineens alle kanten, het soort vegetatie veranderde en gieren die normaal gesproken goed in de gaten hielden of een puma ergens een vicuña-slachtoffer had gemaakt, lieten zich minder vaak zien in het park.   Een heel ecosysteem veranderde en dat dus allemaal dankzij een minuscuul klein mijtje. Lees meer: How Mange Remade an EcosystemSee omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De ruimte | In het lab van de ruimte-instrumentenbouwer

  Luister

  Jul 22 2022

  In een vorige aflevering hoorden we dat ze straks zwaartekrachtsgolven in de ruimte willen gaan meten. We nemen een kijkje in het lab waar de instrumenten die hiervoor nodig zijn worden ontwikkeld.  Omdat elke missie uniek is en de onderdelen voor instrumenten vaak alles behalve standaard zijn, is het maken van ruimte-instrumenten enorm uitdagend, vertelt system engineer Dennis van Loon van SRON. Maar dat maakt het juist ook leuk natuurlijk. Van Loon legt uit wat de onderdelen waar hij aan werkt straks moeten kunnen en wat daarbij de grootste uitdagingen zijn.  Lees meer over het meten van zwaartekrachtsgolven in de ruimte: The Laser Interferometer Space Antenna (LISA). Of luister hier deel één terug: De ruimte | Zwaartekrachtsgolven meten in de ruimteSee omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De ruimte | Zwaartekrachtsgolven meten in de ruimte

  Luister

  Jul 21 2022

  In deze laatste aflevering van de ruimteweek leren we meer over een nieuwe manier om zwaartekrachtsgolven te meten. Niet vanaf de aarde, maar in de ruimte.   Sterrenkundige Gijs Nelemans van de Radboud Universiteit en SRON frist ons geheugen eerst even op. Want wat zijn zwaartekrachtsgolven ook alweer? Daarna legt hij uit hoe je ze zowel onder de grond op aarde, als in de ruimte kunt detecteren. Om dat laatste te kunnen doen wordt er binnen de LISA-missie nu hard gewerkt aan het bouwen van nieuwe instrumenten. Wat moeten die straks precies kunnen? Lees meer: The Laser Interferometer Space Antenna (LISA).See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Kogelvissen kunnen prima zonder werkende maag

  Luister

  Jul 20 2022

  Ken je de kogelvis? Je weet wel: dat onderwaterbeestje dat zichzelf op kan blazen tot een bolletje? Die blijkt helemaal geen werkende maag nodig te hebben.  Voor ons en een heleboel andere dieren zou een niet functionerende maag enorme problemen opleveren. We hebben die maag nodig om het eten dat we eten te verwerken. Maar de kogelvis lost dat anders op.  De vis heeft het lichaamsdeel wel, maar inmiddels is het niet meer in staat om maagzuur te produceren. De maag van de kogelvis heeft daardoor zijn oorspronkelijke functie verloren, maar kreeg er een nieuwe voor in de plaats. Als de vissen schrikken, vult hun maag zich met een plens water, waardoor ze opblazen tot een soort stekelige bowlingbal, zo'n drie keer hun oorspronkelijke grootte.  Maar zoutwater spoelingen gaan niet lekker samen met maagzuren. Onderzoekers doken in de biologie van deze en andere opblaasvissen om erachter te komen hoe ze dit oplossen. De meesten kunnen hun maag nog prima gebruiken, behalve net na een opblaasmoment misschien. De kogelvis niet, die lost dat op in de rest van zijn spijsverteringskanaal en doet het prima zonder maagfunctie.  Waarom de kogelvis als enige deze verandering heeft doorgemaakt? Misschien, speculeren onderzoekers, schrikt de vis gewoon net iets vaker dan andere soorten en was het daardoor simpelweg makkelijker om die maag alleen nog daarvoor te gebruiken.  Lees meer: Pufferfish Don’t Need Functional Stomach, Inflate InsteadSee omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De ruimte | Hoe je puinstromen op Mars kunt onderzoeken

  Luister

  Jul 20 2022

  Toen een rivieren-expert werd gevraagd om mee te werken aan een onderzoek naar modderstromen op Mars, had ze niet verwacht dat ze iets zouden ontdekken wat nooit eerder was aangetoond.  Voor Lonneke Roelofs van de Universiteit Utrecht begon het allemaal met een studie aardwetenschappen. Inmiddels doet ze in speciale Mars-kamers in het lab onderzoek naar hoe er modderstromen op de planeet kunnen ontstaan zonder dat er vloeibaar water aanwezig is. In experimenten lukte het ze om aan te tonen wat de oorzaak dan wél is en dat zorgt voor een hele nieuwe blik op rotsachtige planeten.  Lees hier meer over het werk van Roelofs: To unravel debris flow processes and mechanisms on Mars and Earth.  See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De Ruimte | Groep zwart gat-ontkrachters vindt er ineens zelf eentje

  Luister

  Jul 19 2022

  Een groep wetenschappers die bekend staat om het altijd ontkrachten van ontdekkingen van zwarte gaten, heeft er nu zelf eentje gevonden. En ja: ze weten het zeker.  Sommige zwarte gaten zijn te zien vanaf de aarde omdat aangetrokken materie en gas rond het gat draaien. Dat zorgt voor zoveel frictie dat het hele zootje gigantisch heet wordt en dat produceert weer röntgenstraling die we kunnen meten. Slapende zwarte gaten kun je niet op die manier detecteren. Dan moet je het hebben van het gedrag van de sterren om hun heen. Draait een ster op een bepaalde manier om een onzichtbare metgezel, dan zou dat wel eens op een zwart gat kunnen wijzen. Alleen dan moet je wel de precieze baan en de massa van die ster weten. En daar gaat het vaak fout. Regelmatig is de massa in onderzoek overschat, waardoor de verklaring: dit komt door een zwart gat niet meer opgaat. Maar ja, als je dan als bekende zwart gat-ontkrachter zelf een zwart gat gevonden denkt te hebben. Wat dan?  In deze audio hoor je onderzoeker Tomer Shenar van de Universiteit van Amsterdam. Lees hier meer: 'Black Hole Police' Discover a Dormant Black Hole Outside of the Milky Way GalaxySee omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Verbouwt dit knaagdier z'n eigen eten?

  Luister

  Jul 18 2022

  Hoe gedragen plantenwortels zich in ondergrondse tunneltjes gegraven door kleine knaagdieren, wilden onderzoekers weten. Maar de knaagdieren ter plekke werkten niet mee.  Goffers lijken qua uiterlijk een beetje op een kruising tussen een mol en een rat. Ze komen voor op verschillende plekken in Amerika waar ze onder de grond leven. Ze zijn gespecialiseerd in het graven van tunnels. Sommigen van die tunnels zijn wel 160 meter in lengte. Het leven in de grond is qua roofdieren veiliger dan het leven op het land, maar het graven van de tunnels kost enorm veel energie. Als de diertjes alleen aten wat ze tegenkwamen tijdens het graven, zou dat lang niet genoeg zijn om te overleven. Hoe komen ze dan toch aan genoeg calorieën?   Om die vraag te beantwoorden wilden onderzoekers stukken tunnel bestuderen. Maar elke keer als ze een stukje hadden afgezet, werkten de goffers er gewoon om- en doorheen. Na meerdere mislukte pogingen lukte het ze uiteindelijk om een paar segmenten goed genoeg te blokkeren. Ze konden zo zien dat wortels van bomen en planten dieper groeien in de tunnels dan op andere plekken en dat het erop lijkt dat de goffers de planten manipuleren. Alsof ze hun eigen eten verbouwen dus.   Nou vond dit onderzoek plaats in één gebied en dus moet er nog gekeken worden hoe het op andere plekken zit, maar als het klopt dan is de goffer het eerste niet-menselijke zoogdier dat eten verbouwt. Van mieren, termieten en kevers wisten we het al. Lees meer: Are Pocket Gophers Underground Farmers?See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De ruimte | Eindelijk echt goed CO2-uitstoot meten

  Luister

  Jul 18 2022

  Deze hele week kijken we in de zomerserie van deze rubriek naar 'De Ruimte'. Behalve vandaag. Vandaag kijken we vanuit de ruimte naar ons eigen planeet. Met satellieten kunnen we namelijk steeds beter in de gaten houden waar wat wordt uitgestoten.  We zijn in deze aflevering op bezoek bij SRON - het Nederlands instituut voor ruimte-onderzoek - waar Aaldert van Amerongen en Jochen Landgraf meer vertellen over het vanuit de ruimte meten van CO2-uitstoot. Methaan wordt al heel nauwkeurig gemeten met het Tropomi-instrument, maar het goed meten van CO2-uitstoot, zo goed dat je heel lokaal kunt zien wat bijvoorbeeld een fabriek doet, is ingewikkeld. Er zitten zoveel storende factoren in de atmosfeer dat eerst een manier gevonden moet worden om die uit de meting te filteren. Dat vraagt om speciale instrumenten en speciale berekeningen. In 2026 staat de lancering gepland van de satellieten die de uiteindelijke metingen mogelijk moeten maken.  Lees meer: Greenhouse-gas missionsSee omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Egoïstische supergenen die niet het beste met ons voorhebben

  Luister

  Jul 17 2022

  Mutaties, onvruchtbaarheid en soms zelfs het uitsterven van een hele soort: in levende organismen zitten een heleboel egoïstische genen die helemaal niet het beste voorhebben met hun gastheer.  Onderzoekers van de Universiteit van Rochester hebben nu naar één van die storende genetische elementen genaamd SD gekeken in een populatie van fruitvliegjes. Ze zagen dat SD rommelt met het eerlijk doorgeven van genen aan de volgende generatie.  Vrouwtjes geven SD-chromosomen, netjes volgens de regels van de biologie, aan 50 procent van hun nageslacht door, maar mannetjes aan AL hun nageslacht. Dit komt doordat SD al het sperma doodt dat niet deze component bevat. Dat lukt omdat SD een supergen is geworden: een cluster van genen op hetzelfde chromosoom dat als geheel wordt doorgegeven.   In het vormende nageslacht kan SD alleen niet goed worden samengevoegd, iets wat met andere chromosomen wel gebeurt. Dat zorgt voor nare mutaties en problemen in de gastheer, maar het kan er uiteindelijk ook voor zorgen dat SD zichzelf uitroeit. Tot het zover is, is het maar goed dat we nu beter weten hoe deze egoïst te werk gaat, mochten we ooit in willen grijpen.  Lees hier meer: ‘Supergene’ wreaks havoc in a genome. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De missende link tussen ongewervelden en gewervelden

  Luister

  Jul 16 2022

  Onderzoekers buigen zich al lange tijd over een gat in het fossielenarchief. Want welk dier was de schakel tussen ongewervelden en gewervelden?   Vissen, reptielen, vogels, zoogdieren: ze lijken soms totaal niet op elkaar, maar delen als gewervelden diersoorten wel, nouja... precies dat: dingen als een ruggengraat en een schedel. Ooit moeten deze structuren zijn ontstaan, maar als je naar fossielen kijkt, dan mist er ergens een tussenschakel. Een dier dat, of meerdere dieren die mooi die overgang laten zien.  Nu denken wetenschappers die schakel op het spoor te zijn. Ze hebben gekeken naar de yunnanozoon: een piepklein uitgestorven beestje dat ongeveer 518 miljoen jaar geleden in China geleefd heeft. Ze zijn lang niet de eerste onderzoekers die fossielen van dit dier hebben bestudeerd, maar wel de eersten die er zo'n grote bak high tech apparatuur bij gebruikten. Het doel: in detail kijken naar structuren in het gezicht en de nek om voor eens en voor altijd te bepalen waar dit diertje nou hoort in de familieboom van soorten.  Ze konden vervolgens concluderen: dit moet inderdaad de oudste verwant van de vroege gewervelden zijn. En zo is mogelijk weer een klein stukje aan die enorme puzzel van het leven toegevoegd.   Lees meer: Study reveals yunnanozoans as the oldest known stem vertebrates. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Zonlicht zorgt bij mannen voor aanmaak eetlustopwekkend hormoon

  Luister

  Jul 15 2022

  De zomerzon heeft in een land als Nederland op de meeste mensen - mits goed ingesmeerd en niet te heet - een positief effect. Nu blijkt alleen uit onderzoek dat het mannen wel eens hongeriger zou kunnen maken.   We weten inmiddels: te veel of onbeschermd in de zon en je vergroot de kans op huidkanker. Spendeer precies genoeg tijd in de zon en je levensverwachting wordt juist wat langer. Dankzij vitamine D aanmaak en stofjes die bloedvaten zouden helpen ontspannen.  Zou er ook een link tussen zonlicht en eten zijn, dachten onderzoekers uit Tel Aviv. Ze analyseerden de gezondheidsgegevens van 3000 mensen en zagen: mannen, maar niet vrouwen, eten meer tijdens de zomermaanden. Zo'n 300 calorieën extra per dag.  Om beter te begrijpen wat hier speelt stelden de onderzoekers mannen en vrouwen bloot aan dezelfde hoeveelheid zonlicht en bestudeerden ze wat er in het lichaam gebeurde. Alleen bij mannen zagen ze een toename van het eetlust opwekkende hormoon ghreline.  Dat hormoon lijkt in dit geval in gang gezet te worden door DNA-schade in huidcellen. Oestrogeen zorgt ervoor dat dit effect bij vrouwen niet optreedt. Omdat ghreline ook bloeddrukverlagend en ontstekingsremmend kan werken, willen de onderzoekers nu verder duiken in de link tussen zonlicht en hart- en vaatziekten.  Waar het dus in ieder geval iets over zegt is de link tussen zon en een paar zomerkilootjes erbij. Als je een man bent dan. Lees meer: Sunlight may trigger hormone that makes men hungrier, study suggests.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Proef met nieuwe stamceltherapie gestart die spierkracht moet helpen herstellen

  Luister

  Jul 14 2022

  Onderzoekers zijn begonnen aan een proef met een nieuwe stamceltherapie die onder meer moet helpen tegen genetische spieraandoeningen en spierafbraak bij ouderen. Nooit eerder werd dit op deze manier en met dit type spierstamcellen geprobeerd. De techniek verschilt per patiëntengroep. Waarbij het uitmaakt of het bijvoorbeeld gaat om een genetisch defect dat makkelijk te corrigeren is in de lichaamseigen stamcellen of niet. Ook wordt gekeken of het mogelijk is om de stamcellen nog wat extra's mee te geven voor ze terug het lichaam ingaan. Bijvoorbeeld medicijnen die zorgen dat - terwijl de stamcellen opgaan in het spierweefsel - heel lokaal stofjes worden afgeleverd.  De hoop is dat het in ieder geval voor sommige patiënten kan zorgen voor het afremmen of stoppen van de achteruitgang van spierfunctie. Hopelijk kan het in sommige gevallen zelfs zorgen voor verbetering. In deze audio hoor je onderzoeker en projectleider Bert Smeets van het Maastricht UMC+. Lees hier meer: Innovatieve stamceltherapie biedt hoop voor herstel spierkracht bij zeldzame, erfelijke spieraandoeningen.  See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Zwanen: liever ruzie dan rusten

  Luister

  Jul 13 2022

  Bij het bestuderen van groepen zwanen zagen onderzoekers dat vechten om de beste eetspot het bij de dieren vaak wint van een goede nachtrust.  De bezigheden van de zwanen werden in dit onderzoek opgedeeld in vier categorieën: ruziemaken, eten zoeken, lichaamsverzorging en rusten. Op het moment dat er een beperkte hoeveelheid goede eetspots waren, zagen de onderzoekers via webcam livestreams dat agressie onder de dieren - niet geheel onverwacht - toenam. Dat ging niet ten koste van eten zoeken of lichaamsverzorging, maar wel ten koste van uitrusten.  Voor de gezondheid van de populatie is dat natuurlijk niet goed en als ze een beetje op ons lijken, dan nemen de korte lontjes alleen maar toe bij weinig slaap. Er is ook nog een verschil tussen zwanensoorten die het hele jaar op dezelfde plek leven en zwanensoorten die migreren. Voor die laatste groep is goed eten vinden nog belangrijker, maar goed uitrusten ook.   De onderzoekers hopen dat hun bevindingen natuurbeschermers kunnen helpen om gebieden zo in te delen dat soorten genoeg ruimte hebben om eten te zoeken, ook als migrerende vogels zich tijdelijk in het gebied vestigen. Want: genoeg ruimte, betekent minder ruzie en meer rust. Lees meer: Swans sacrifice rest to squabble.   See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• James Webb: de techniek achter die prachtige eerste plaatjes

  Luister

  Jul 13 2022

  We hebben ons allemaal kunnen vergapen aan de eerste plaatjes van de James Webb Space Telescoop. Wat zien we precies? Waarom zijn ze zoveel scherper? En wat staat er hierna op de agenda? Vaste gast in de rubriek - Webb systems engineer Maurice te Plate van ESA - vertelt waarom er naar objecten gekeken is die eerder al door voorganger Hubble werden vastgelegd. Ook legt hij uit waarom de beelden nu zoveel beter zijn en hoe de planning er de komende tijd uitziet. Die planning is natuurlijk niet willekeurig, want je wil die telescoop niet elke keer 180 graden moeten draaien voor elke volgende observatie, vertelt Te Plate onder andere.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Door de ogen van James Webb

  Luister

  Jul 12 2022

  Het kan niemand zijn ontgaan: de eerste foto's van de James Webb Space Telescoop zijn gepresenteerd. En ze stellen niet teleur.  Maandagavond laat (Nederlandse tijd) werd de allereerste foto gepresenteerd door president Joe Biden. Het is het diepste, meest gedetailleerde infraroodbeeld van het universum tot nu. Te zien zijn gigantisch veel sterrenstelsels, in, naast en achter cluster SMACS 0723, dat zich op 4.6 miljard lichtjaar van de aarde bevindt. Dat betekent dat het licht van sommige van de sterrenstelsels al onderweg was voordat de aarde werd gevormd. Sterker nog: sommige stelsels bevinden zich op 13 miljard lichtjaar van de aarde. We zien ze dus terwijl ze aan het vormen zijn vlak na de oerknal. We spreken ESA-onderzoeker Macarena Garcia Marin over wat we nou precies zien op dit beeld en hoe het is vastgelegd. In de volgende aflevering praten we met system engineer Maurice te Plate (ook ESA) door over de ontdekkingen van deze week. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe licht onze bui beïnvloedt

  Luister

  Jul 11 2022

  De hoeveelheid licht en het soort licht waarin we leven en werken heeft invloed op hoe we ons voelen, dat weten we, maar hoe werkt dat eigenlijk in ons lichaam?  Om daarachter te komen keken onderzoekers van Brown University met een MRI-scanner naar hoe veranderingen in lichtintensiteit doorgegeven worden in de hersenen van gezonde proefpersonen. Ze zagen heel mooi hoe bepaalde gebieden in de hersenen die een rol spelen bij cognitie en gevoel reageerden op de veranderingen in licht.   Weten waar de signaaltjes heengaan en hoe die in gang worden gezet is belangrijke kennis waarmee mensen met stemmingsstoornissen, of mensen die vooral in de winter last hebben van depressieve gevoelens, mogelijk beter geholpen kunnen worden in de toekomst. Bijvoorbeeld met hele gerichte lichttherapie, veilige hersenstimulatie of medicijnen.   Een volgende stap in het onderzoek is hetzelfde bestuderen, maar dan juist in deze groepen patiënten. Lees meer: Researchers discover brain pathway that helps to explain light’s effect on mood.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Zachte robots gebaseerd op een sputterende ketchupfles

  Luister

  Jul 11 2022

  Onderzoekers raakten geïnspireerd door een sputterende ketchupfles bij het ontwerpen van een nieuw soort zachte robotica. Onderzoeker Luuk van Laake van AMOLF legt uit hoe de techniek - die luchtdruk en klepjes gebruikt om zachte robotvingers aan te sturen - precies werkt. Ook hoor je meer over het grotere project waar dit onderzoek onderdeel van is. Daarin kijken ze naar een nieuw soort kunsthart, waarbij de pompfunctie ook een hele belangrijke rol speelt. Lees hier meer: Responsive soft robots inspired by sputtering ketchup bottle.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Robots laten communiceren als bijen

  Luister

  Jul 08 2022

  Waar zijn de bloemen? En hoe ver moet je er voor vliegen? Met een waggeldansje laten bijen dit aan andere bijen in de korf weten. Zou dit ook voor robots kunnen werken?  Stel een robot moet een andere robot voorzien van informatie, maar communiceren via een digitaal netwerk kan even niet. Bijvoorbeeld tijdens een ramp, of in erg afgelegen gebieden. Het oppervlak van Mars ofzo. Of stel: een mens moet die informatie aan de robot geven, maar ook dit kan even niet digitaal. Wat dan?  Nou, dan teken je gewoon iets op de grond. Iets wat zowel een robot als een mens zou kunnen doen. Waarbij de vorm bijvoorbeeld iets zegt over richting en de tijd die het kost om het over te trekken als ontvanger iets zegt over hoe ver.   Onderzoekers testten dit met een speciaal visueel systeem en slimme algoritmes. Robots moesten in een pakhuis aan elkaar laten weten waar een pakketje heen moest worden gebracht. In meer dan 90 procent van de gevallen slaagden ze erin en daarmee heeft de robot-waggeldans nog echt potentie ook. Lees meer: Bees’ ‘waggle dance’ may revolutionize how robots talk to each other in disaster zones.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Wat gaat er mis in het lichaam bij chronische pijn?

  Luister

  Jul 07 2022

  Eén op de vijf mensen leeft met chronische pijn. Wat zorgt ervoor dat die pijn maar niet overgaat? Dankzij een flinke subsidie kunnen onderzoekers nu verder met die vraag. Bij chronische pijn kun je onder andere denken aan reuma, artrose of de ziekte van Crohn. Gewone pijnmedicatie helpt hier slecht tegen en behandel je met sterker spul, dan is er een kans dat iemand verslaafd raakt aan die middelen. Het is dus belangrijk dat er iets beters gevonden wordt en daarvoor moet eerst worden begrepen hoe het uitzetmechanisme van pijn werkt. Onderzoekers Niels Eijkelkamp en Michiel van der Vlist van het UMC Utrecht vonden elkaar in deze zoektocht. Met name in het feit dat pijn actief wordt uitgezet in een samenwerking tussen het zenuwstelsel en het immuunsysteem.  Specifieke immuuncellen komen naar zenuwcellen toe wanneer deze pijnsignaaltjes afgeven. In een gezond lichaam zorgen ze ervoor dat dit signaaltje stopt door hun energiefabriekje aan die zenuwcel te geven. Maar hoe gebeurt dit precies? Hoe weten die immuuncellen dat ze moeten komen, of wat ze waar moeten doen? En kun je dit -als het mechanisme niet goed blijkt te werken - ook stimuleren met medicijnen?  Dat is waar ze - dankzij een flinke NWO-subsidie - de komende tijd naar willen gaan kijken.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Walvissen afluisteren met glasvezelkabels

  Luister

  Jul 06 2022

  Onderzoekers hebben een nieuwe manier gevonden om walvissen te bestuderen: ze luisteren ze af via de glasvezelkabels die op de bodem van onze oceanen liggen.  Het is niet makkelijk om walvissen in de gaten te houden, alleen al omdat ze gigantische afstanden afleggen. Er wordt naast gewone ouderwetse bootjes en verrekijkers aardig wat high tech apparatuur voor ingezet. Maar zelfs daarmee is het moeilijk om de dieren te volgen. Dat moet nu dus makkelijker worden, gewoon met het bestaande glasvezelnetwerk.   Met een speciaal apparaatje wordt een verbinding gemaakt met de bestaande kabels. Vervolgens worden ongebruikte vezels in die kabel ingezet als onderwatermicrofoon. Het lukte ze al om op deze manier de locatie van 830 walvissen te bepalen en omdat het luistergebied via de kabels veel groter is dan wanneer je op één punt een microfoon hebt staan, kunnen ze veel nauwkeuriger worden gevolgd.   Nu willen ze nog zorgen dat dit straks ook real time lukt. En het mooie is: ook aardbevingen, stormen en schepen zijn op de manier in de gaten te houden. Waar dit onder andere voor kan zorgen is dat het straks meteen gehoord wordt als er een boot richting een groep walvissen onderweg is. Lees meer: Eavesdropping on whales in the high Arctic. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe is ons brein talig geworden?

  Luister

  Jul 06 2022

  Door onze hersenverbindingen te vergelijken met die van chimpansees weten onderzoekers nu iets beter hoe ons brein ooit talig is geworden. Onderzoeker Vitoria Piai van de Radboud Universiteit vertelt meer over de unieke verbindingen die ze hebben gezien en waarom het bijzonder is dat deze zowel in de linker- als rechterhersenhelft terug te vinden zijn. Haar grootste onderzoeksvraag is namelijk: hoe kan het dat bij hersenbeschadiging in de linkerhersenhelft, de taalfunctie niet wordt overgenomen door de rechter?   Lees meer: Verbindingen taalgebieden zijn uniek in het menselijk brein. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Vega-C raket vol Nederlandse techniek bijna klaar voor lancering

  Luister

  Jul 05 2022

  Komende week staat de lancering gepland van ESA's Vega-C raket. Een raket vol met Nederlandse techniek.  Frank Meiboom, van Airbus Nederland vertelt waarom er überhaupt een nieuw Vega-model nodig was en legt meer uit over de verbinding tussen de eerste en tweede trap: het onderdeel waar Airbus verantwoordelijk voor is en dat ervoor zorgt dat de eerste trap loskomt en afgestoten wordt.  Edwin Vermeulen van APP vertelt dat het allemaal bij hun onderdeel begint: zij zorgen namelijk voor het ontsteken van de motor en het daarna monitoren ervan. Grootste uitdaging daarbij: het wordt in die motor waar de ontsteker zit 2 minuten lang 3500 graden. Lees hier meer over de lancering: Vega-C set for inaugural launchSee omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Maakt het bij kunstmatige bevruchting uit of sperma uit de vriezer komt?

  Luister

  Jul 04 2022

  Is de kans op kunstmatige bevruchting groter als spermacellen vers zijn en ze niet uit de vriezer komen? Nee, zegt dit onderzoek.   Als het niet lukt om zwanger te worden en je krijgt daarbij hulp en je zou – theoretisch, want die keuze heeft lang niet iedereen – kunnen kiezen tussen sperma dat net is geproduceerd, of sperma uit de vriezer, dan zou je kunnen denken: hoe verser hoe beter.  Maar na het uitvoerig bestuderen van meer dan 5000 rondes van kunstmatige bevruchting trekt een Harvard-onderzoeker nu de conclusie: de kwaliteit is gelijk.   Bij het onderzoek keken ze naar het verloop en succes van bevruchtingen met zowel vers als ontdooid sperma (dat natuurlijk volgens de laatste veiligheidseisen was verzameld en bewaard) en corrigeerden ze voor verschillen in de behandeling, zoals extra stimulatie van de eierstokken.   Ze vonden alleen een klein verschil bij een groep patiënten die bepaalde medicatie slikte en ze zagen dat het met bevroren sperma iets langer kon duren voor mensen zwanger raakten. Maar wat het gemiddelde succes betreft (gemiddeld, want ja: iedereens situatie is anders) zou het dus niet uit moeten maken. Lees meer: Frozen sperm just as effective as fresh for insemination treatments.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Tien jaar na de ontdekking van het higgsdeeltje

  Luister

  Jul 04 2022

  Tien jaar geleden vond één van de grootste wetenschappelijke ontdekkingen van de afgelopen eeuw plaats: de vondst van het higgsdeeltje. Wat heeft dat in gang gezet? In deze audio hoor je Nikhef-onderzoeker Lydia Brenner. Ze vertelt meer over de deeltjesversneller van CERN waarmee het higgsdeeltje werd gevonden, over de ontdekking zelf en de spannende dingen die nog komen gaan.  Lees meer op de site van CERN: The Higgs boson, ten years after its discovery of Nikhef: 10 jaar Higgs: Interviews met Higgsjagers van toen en nu. Of lees nog veel meer in het boek: Het eiland dat Higgs heet.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Valsspelende algen kunnen slechter tegen extreme omstandigheden

  Luister

  Jul 03 2022

  Voor mensen, dieren, planten en de cellen die je daarin vindt kan samenwerken grote voordelen hebben. Sommige algen proberen daarbij vals te spelen, maar dat blijkt in hun nadeel te werken.  Onderzoekers bestudeerden dat valsspelen in een groene algensoort: een simpel meercellig organisme. Want onder deze algen bevinden zich individuen die wel de voordelen genieten van het leven in een groep, maar die zelf de kantjes er vanaf lopen.   De algensoort kent twee typen cellen: voortplantingscellen die zich horen te vermenigvuldigen en body cellen die dit niet horen te doen. Normaal gesproken werken deze cellen samen, met elk hun eigen taak, maar is er sprake van bepaalde mutaties in die body cellen, dan gaan die ook ineens voortplanten. Omdat deze cellen in de meerderheid zijn zou je denken: binnen no time heb je alleen nog maar dit soort valsspelende cellen in een kolonie. Maar dat is niet het geval: in de natuur werken ze nog altijd samen.   Dan moet er dus wel een nadeel zitten aan dat sneaky gedrag. De onderzoekers stelden zowel valsspelende algencellen als gewone algencellen bloot aan extreme condities en zagen bij de valsspelers veel meer doden vallen. Het lijkt er dus op dat de last van dat valsspelen groter is dan wat een cel ermee wint en dat verklaart mogelijk waarom cellen überhaupt ooit zijn gaan samenwerken om meercellige organismen te vormen. Lees meer: A personal cost of cheating can stabilize reproductive altruism during the early evolution of clonal multicellularity. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Als we eten zien, reageert ons immuunsysteem ook meteen

  Luister

  Jul 02 2022

  Zelfs voor de eerste hap je mond bereikt, maakt je lichaam zich al klaar voor het verwerken ervan. Ook het aanmaken van insuline – dat onze bloedsuikerspiegel reguleert - gebeurt al bij het zien van eten. We snappen nu beter waarom.   Onderzoekers ontdekten dat een ontstekingsstofje hier een rol bij speelt. Dit stofje is in een gezond lichaam verantwoordelijk voor het versturen van het signaal: eten, begin alvast met insuline aanmaken. Een stofje dat dus ook al een rol speelt bij de immuunreactie van ons lichaam op schade en ziekte.   Wat het nog opmerkelijker maakt: diabetes type 2 ontstaat juist door een te veel aan ontstekingsstofjes die de insulinepomp van het lichaam beschadigen. Naar aanleiding van deze ontdekking willen ze nu kijken of het remmen van dit specifieke ontstekingsstofje kan helpen bij het behandelen van diabetes.  Lees meer: The mere sight of a meal triggers an inflammatory response in the brain. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Mensen die hetzelfde ruiken klikken beter

  Luister

  Jul 01 2022

  Klinkt als een grap, is een echt onderzoek. Een onderzoek waaruit blijkt dat ‘tegenpolen trekken elkaar aan’ niet opgaat voor onze neus. Tussen mensen waarvan de natuurlijke lichaamsgeur overeenkomt blijkt het namelijk eerder te klikken.   Israëlische onderzoekers bestudeerden eerst een aantal same sex vriendenstellen die hadden aangegeven dat het vanaf het eerste moment klikte. Daaruit bleek dat deze mensen vaak een vergelijkbare lichaamsgeur hadden.   Daarna stelden ze onbekenden aan elkaar voor en gokte een sensor, een soort kunstneus, op basis van de chemische vingerafdruk van hun lichaamsgeur of ze het met elkaar zouden kunnen vinden en ook dat liet zien: bij veel overeenkomsten klikte het beter.  Ontmoet je iemand voor het eerst en is er meteen sprake van een ongekende chemie, vriendschappelijk of niet, dan weet je nu dat het misschien je neus is die deze match voor je heeft bepaald. Lees meer: There is chemistry in social chemistry.  See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Het geheim van de gifafbrekende bacteriën van het Griftpark

  Luister

  Jun 30 2022

  De bodem van het Griftpark in Utrecht is al tientallen jaren sterk vervuild. Gifafbrekende bacteriën helpen de stad om daar wat aan te doen en onderzoekers zijn er nu achter welke bacteriën dat precies zijn.  In deze audio hoor je onderzoeker Tina Hauptfeld van de Universiteit Utrecht. Lees hier meer: Gifafbrekende bacteriën Griftpark in kaart gebracht. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Ogen kikkervisjes ondergaan grote metamorfose als ze kikker worden

  Luister

  Jun 29 2022

  Voor een kikkervisje een kikker wordt ondergaat het nogal een grote lichamelijke transformatie. Nu blijkt de verandering van de ogen nog wel het meest opmerkelijk. Een kikkervisje ziet erg goed in een onderwateromgeving. Een kikker leeft voornamelijk boven water en heeft daarom niet zoveel aan die onderwatervisie. Dat maakte onderzoekers van de universiteit van York nieuwsgierig: verandert de oogfunctie dan ook? Het licht onderwater heeft een andere gloed dan het licht bovenwater. Ook de hoeveelheid licht verschilt. Van dieren die een metamorfose ondergaan, zoals vlinders en kikkers, werd al gedacht dat ze beter zijn in het aanpassen aan deze verschillende leefwerelden. En dat klopt inderdaad. In dit onderzoek bestudeerden ze in hoeverre bepaalde genen tot expressie kwamen in de ogen van zowel kikkervisjes als kikkers. Ook keken ze of er verandering te zien was in de kleur waarvoor oogcellen het gevoeligst waren. Ze zagen dat 42 procent van de ooggenen waren veranderd nadat de kikkervisjes de metamorfose naar kikker hadden doorstaan en dat de ogen daarmee perfect waren aangepast op de nieuwe leefwereld van de kikker. Lees meer: Tadpoles undergo surprising number of vision changes when becoming frogs.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Algoritme voorspelt tijdens Tour de France calorieverbruik per wielrenner per dag

  Luister

  Jun 29 2022

  Het is bijna tijd voor een nieuwe Tour de France. Maar hoe voorspel je als coach nou zo exact mogelijk het energieverbruik van de wielrenners in je ploeg? Een wielrenfanaat en student aan de Universiteit Maastricht vond het antwoord in een algoritme. In deze audio hoor je Kristian van Kuijk van de Universiteit Maastricht. Voor Team Jumbo-Visma ontwierp hij een algoritme waarmee per wielrenner per dag voorspelt kan worden hoeveel calorieën er worden verbruikt. Het team is erg blij met het resultaat: het algoritme zal deze Tour de France meedraaien en Kristian is gevraagd er ook eentje voor het vrouwenteam te maken. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Levensechte nierbuisjes uit de 3D-printer

  Luister

  Jun 28 2022

  Het is onderzoekers van de Universiteit Utrecht gelukt om levensechte nierbuisjes te 3D-printen en dat is een belangrijke stap in onderzoek naar nierziektes. In deze audio hoor je onderzoeker Anne Metje van Genderen van de Universiteit Utrecht. Ze vertelt hoe lastig het was om dit belangrijke onderdeel van onze nieren na te maken, wat ermee mogelijk wordt en wat ze nog zouden willen verbeteren aan het model.  Lees hier meer: 3D-prints bootsen nierbuisjes levensecht na. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe oermicroben kunnen helpen bij het vinden van buitenaards leven

  Luister

  Jun 27 2022

  De vroegste organismen van onze planeet leefden vooral in oceanen en hadden niet de luxe van een ozonlaag. Om zichzelf te beschermen tegen de straling van de zon ontwikkelden deze micro-organismen daarom speciale eiwitten. Die eiwitten konden dat zonlicht omzetten in energie en ze lijken een beetje op wat wij mensen in onze ogen hebben om te kunnen detecteren of het licht of donker is, maar je vindt ze ook in de natuur. Onderzoekers hebben deze eiwitten, afkomstig van over de hele wereld, nu uiterst nauwkeurig bestudeerd. Ze maakten een familieboom om te kunnen laten zien met welke omstandigheden ze 2,5 tot 4 miljard jaar geleden te maken moeten hebben gehad.  Moderne variaties van het eiwit absorberen blauw, geel en oranje, maar de oereiwitten vooral blauw en groen. Dat zou kunnen komen doordat ze op grote dieptes in het water leefden, waar ze zo min mogelijk last van straling van de zon hadden. En water laat vooral blauw en groen door.   De vroege aarde had - vergeleken met wat we nu gewend zijn - bijna buitenaardse omstandigheden. De onderzoekers hopen nog meer te weten te komen over de leefomstandigheden en bezigheden van de oereiwitten, omdat het mogelijk interessante informatie oplevert over het ontstaan van leven op andere planeten.   Lees meer: Ancient microbes may help us find extraterrestrial life forms. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Met maar één hersenscan Alzheimer opsporen

  Luister

  Jun 27 2022

  Het stellen van een Alzheimer-diagnose is vaak een langdurig proces van meerdere testen. Nu is het onderzoekers gelukt om een vergelijkbaar resultaat te behalen met maar één hersenscan. In deze audio hoor je onderzoeker Eric Aboagye van Imperial College London. Lees hier meer over het onderzoek: Single brain scan can diagnose Alzheimer’s disease. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Het zoog flink om de prooi van deze oerinktivis te zijn

  Luister

  Jun 26 2022

  In de armen van deze oerinktvis - die familie is van de nog levende vampierinktvis – wil je liever niet terechtkomen.   Dit soort inktvissen leeft op ongelooflijke diepte, in zuurstofarm water. Ze eten vooral voorbij drijvende organische deeltjes. Zowel de vampierinktvis als de voorouders ervan bestaan - of bestonden - uit zacht weefsel.   Lastig terug te vinden als fossiel dus. Toch kregen onderzoekers er enkelen in handen. Van oeroude familieleden, die zo'n 200 miljoen jaar geleden moeten hebben geleefd. Ze waren maar 10 centimeter, met 8 armen, een ovaal gevormd lichaam en twee vinnen.  Met de allernieuwste technieken lukte het ze om uit de de fossielen nieuwe informatie te halen. Vooral de zuigers - die ze toen dus al hadden - waren indrukwekkend robuust en ook de zenuwen die nodig waren voor prooidetectie waren niet mis. Ondanks de beperkte grootte van het beestje, was het er niet eentje de je als visje graag was tegengekomen.  Nee, neem dan de vampierinktvis van nu, waarvan de naam komt van de kleur van zijn huid en de cape-achtige vliezen tussen de tentakels. Die heeft het lome diepzee onderwaterleven totaal omarmt met alle acht zijn tentakels.   Lees meer: It sucked to be the prey of ancient cephalopods.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Fotosynthese zonder zonlicht

  Luister

  Jun 25 2022

  Fotosynthese is miljoenen jaren lang geëvolueerd om water, koolstofdioxide en zonlicht om te zetten naar plantenbiomassa en het eten dat we eten. Het proces is alleen niet bepaald efficiënt. Slechts 1 procent van de energie uit het zonlicht eindigt in de plant.   Wetenschappers hebben nu een manier gevonden om fotosynthese te omzeilen. Ze gebruikten elektrochemie om elektriciteit, koolstofdioxide en water om te zetten in acetaat, het hoofdingrediënt van azijn. Dat consumeerden voedselproducerende organismen vervolgens in het donker.   Algen, gist en de basis voor champignons konden zo prima ontstaan en zelfs nog veel energie efficiënter dan via de gebruikelijke weg. Tomaten, rijst, erwtjes: ook die planten lukte het om koolstof uit acetaat te halen in het donker.  Volgens de onderzoekers is de techniek veelbelovend in een wereld waarin planten en gewassen het steeds zwaarder krijgen, maar ook voor de eerste pogingen om ze te laten groeien op bijvoorbeeld Mars.   Lees meer: Artificial photosynthesis can produce food without sunshine.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoezo hebben sommige schildpadden nul ouderdomsklachten?

  Luister

  Jun 24 2022

  Als wij mensen op leeftijd zijn dan krijgen we te maken met allerlei problemen die met veroudering te maken hebben. Sommige oude schildpadden laten amper sporen van veroudering zien. Hoe kan dat?  140 wetenschappers zijn met elkaar aan het werk gegaan om hierachter te komen. Ze bestudeerden 77 soorten reptielen en amfibieën en zagen dat vooral krokodillen, salamanders en schildpadden uitzonderlijk langzaam ouder worden.   Eén ding dat hieraan bij lijkt te dragen: het dragen van een schild. Sommige dieren met beschermend body armor hadden vrijwel geen last van biologische veroudering. Ook een langzaam levenstempo lijkt er iets mee te maken te hebben, al vonden de onderzoekers geen bewijs voor de theorie die stelt dat een snel of langzaam metabolisme – iets wat sterk verschilt tussen koud- en warmbloedige dieren – een belangrijke rol speelt.   Natuurlijk kunnen we niet allemaal als een schildpad gaan leven, maar het beter begrijpen van de processen die hun lange gezonde levens mogelijk maken - ook los van het ridderpak - kan uiteindelijk wel iets betekenen voor het tegengaan van veroudering bij ons en helpt bij het begrijpen en beschermen van soorten.  Lees meer: Secrets of aging revealed in largest study on longevity, aging in reptiles and amphibians.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nederlandse fijnstofmeter gemonteerd op NASA's klimaatsatelliet

  Luister

  Jun 23 2022

  Nederlandse engineers zijn op dit moment in de VS om met veel zorg fijnstofmeter SPEXone aan de klimaatsatelliet van NASA te bevestigen. We bespreken hoe het is om onder toezicht van NASA te klussen, wat SPEXone precies gaat meten en waarom het belangrijk is dat dit gebeurt.  In deze audio hoor je SRON-engineer Alexander Eigenraam en SPEXone-hoofdonderzoeker Otto Hasekamp. Lees hier meer: Nederlandse fijnstofmeter SPEXone gemonteerd op NASA’s klimaatsatellietSee omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Waarom stuifmeel niet van bijenpootjes afvalt

  Luister

  Jun 22 2022

  Bijen verplaatsen stuifmeel niet alleen tussen planten, maar brengen het ook terug naar de korf als eten. Ze vervoeren de kostbare lading vastgeplakt aan hun achterpoten en het gewicht ervan kan wel 30 procent van hun totale gewicht zijn.   Nou waren onderzoekers heel benieuwd hoe die bijen zorgen dat ze tijdens het vliegen niet alles kwijtraken. Ze bestudeerden er twintig die onderweg terug naar huis waren met de nieuwste beeldverwerkingstechnieken en zagen dat lange haartjes op de pootjes van de beestjes ervoor zorgen dat de pakketjes op hun plaats blijven.   Ze testen ook nog even of ze er toch niet makkelijk af te krijgen waren (de pakketjes dan hè), maar daarvoor was een kracht nodig die 20 keer sterker is dan wat een bij tijdens een vlucht door de lucht te verwerken krijgt.   Maar: waarom is dit nou goed om te weten? Het idee van deze onderzoekers is dat het ooit kan helpen bij het ontwerpen van kunstmatige bestuivers. Hopelijk niet nodig omdat er straks te weinig insecten over zijn - al ziet dat er somber uit op het moment - maar mogelijk interessant voor plekken waar insecten niet kunnen leven, maar bestuiving wel nodig is.  Lees meer: Honey bees fill 'saddlebags' with pollen. Here's how they keep them gripped tight.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• We worden langzaam één met de mijten op ons gezicht

  Luister

  Jun 22 2022

  Onderzoekers hebben het genoom uitgezocht van de mijten die op ons gezicht wonen. Nu weten we allemaal nieuwe dingen over hun geheime leven.  Fijn hè! Zo blijken ze allerlei genen te zijn verloren omdat ze heerlijk veilig in onze haarzakjes verstopt zitten. Dat heeft ervoor gezorgd dat ze een super simpel organisme zijn geworden. Ze hebben eencellige spieren, kunnen geen daglicht meer verdragen en het geslachtsorgaan van het mannetje zit op zijn rug (lang verhaal).  Ook kunnen ze geen melatonine meer aanmaken. Het stofje waar wij slaperig van worden, maar een diertje als dit juist de energie uithaalt om 's nachts op pad te gaan om te eten en daten. En dus, terwijl wij in slaap vallen en melatonine aanmaken in de huid, gebruiken ze gewoon die van ons. Een prachtige symbiose! Want ze ruimen ook allerlei troep op onze huid op. Koesteren dus die huisdiertjes. In deze audio hoor je onderzoeker Alejandra Perotti van de universiteit van Reading. Meer lezen over het onderzoek kan hier: The secret lives of mites in the skin of our faces.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Zijn wij de oorzaak van grote giftige algenwolken?

  Luister

  Jun 21 2022

  Wolken van algen die giftige stofjes uitstoten zorgen voor grote problemen in het kustwater van Florida. Onderzoekers uit Nederland duiken er binnenkort de bodem in, op zoek naar de oorzaak. In deze audio hoor je promovenda Suzanne de Zwaan van de Universiteit Utrechten NIOZ. Ze gaat deze week richting Florida om te beginnen aan haar onderzoek en vertelt meer over de algen die ze bestudeert, welke grote problemen de krioelende beestjes veroorzaken en hoe ze terug in de tijd wil gaan kijken met behulp van bodemsamples. Lees hier meer: Utrechtse onderzoekers op jacht naar giftige dinoflagellaten. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Voor mangoesten is vergeten wie je kind is juist goed

  Luister

  Jun 20 2022

  Voor een zebramangoest - familie van het stokstaartje - is het juist goed om je eigen kind te vergeten. Of nou ja: om in ieder geval geen idee meer te hebben welk kind bij wie hoort.  Mangoestenvrouwtjes van dezelfde kolonie bevallen allemaal in één nacht. Daardoor is het voor de moeders een stuk moeilijker om al die pups uit elkaar te houden, maar dat blijkt juist in het voordeel te werken van de beestjes.   Om dit beter te bestuderen gaven onderzoekers sommige zwangere mangoesten in testgroepen iets meer te eten dan anderen. Dat had weer invloed op het geboortegewicht van de jongen. Na de grote bevallingsnacht zagen de onderzoekers dat de goedgevulde moeders juist meer zorgden voor de lichtere kleinere jonkies. De kinderen die dus niet van hunzelf waren, maar die de zorg wel het hardst nodig hadden.  Dit zorgt er weer voor dat de kolonie als geheel een grotere overlevingskans heeft. Maar ook voor een individu is het voordelig: een handje meehelpen bij de buren vergroot de kans dat ook jij door anderen geholpen wordt als je nest een keer wat spek tekortkomt.    It takes a village (van vergeetachtige moeders) to raise a zebramangoest dus.  Lees meer: Mongoose mothers help their colonies thrive - by forgetting which pups are theirs. Meer over de bijzondere manier waarop mangoesten samenleven: Evolutionary ecology of cooperation.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Mysterieuze molecuul is mogelijke link tussen sport en minder eten

  Luister

  Jun 20 2022

  Een molecuul dat van nature vrijkomt als we sporten blijkt er bij muizen ook voor te zorgen dat ze minder eten.  De studie waarin dit werd ontdekt werd geleid door de Universiteit van Stanford, maar een Nederlandse onderzoeker - Robert Jansen, nu werkzaam bij de Radboud Universiteit en co-auteur van dit nieuwe onderzoek - legde ooit de basis, een beetje per ongeluk. Hij vertelt hoe ze het mysterieuze stofje tijdens een onderzoek naar tumoren vonden, hoe ze vervolgens ontdekten dat er een link met beweging was en waarom het nu - jaren later - ineens weer onderwerp van gesprek is.  Kunnen we het bijvoorbeeld ooit bij mensen toedienen om obesitas tegen te gaan?  Lees meer over het onderzoek: Recent ontdekt molecuul blijkt mogelijke link tussen sport en minder eten. De paper vind je hier: An exercise-inducible metabolite that suppresses feeding and obesity.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe eiwit-voertuigjes eten onze cellen in krijgen

  Luister

  Jun 19 2022

  Onze cellen hebben een slimme manier om benodigdheden als voedingsstoffen de cel in te krijgen, maar onderzoekers waren er nog niet helemaal uit hoe dat vervoer precies ontstaat. Nu weten ze weer wat meer.  Cellen hebben een membraan, een buitenste laag waar niet zomaar alles doorheen komt. Als voedingsstoffen van buiten de cel naar binnen moeten, dan gebeurt er iets heel handigs: speciale eiwitten verzamelen zich aan de binnenkant van het membraan, ze vervormen het zo dat er een soort trechter naar binnen ontstaat, daar worden de stoffen ingeladen en dan wordt de trechter een voertuigje waarmee de lading binnen in de cel wordt verplaatst.   In cellen in het lab zagen ze dit wel honderden keren per minuut gebeuren. Maar hoe die voertuigjes zich nou precies vormen, daar waren de meningen over verdeeld. Dus kregen die voertuig-eiwitjes een kleurtje – ik doe alsof het simpel is, maar hier was super high tech apparatuur voor nodig – en zo zagen ze dat er meerdere manieren zijn waarop de trechter zich kan vormen.   De vervorming van het membraan kan namelijk in gang worden gezet: nog voordat de eiwitten arriveren, vlak erna, of pas na 4 seconden. Ze denken dat onder andere het type lading een rol speelt bij de keuze tussen deze processen, maar moeten dit nog verder onderzoeken. Hoe dan ook is het weer een mooi en belangrijkje inkijkje in de werking van onze cellen, want hoe meer we weten, hoe beter we problemen in dit soort processen kunnen oplossen. Lees meer: Fluorescence microscopy shows how living cells form vesicles to transport cargo like growth factors.  See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe bessen vet gebruiken om diepblauw te lijken

  Luister

  Jun 18 2022

  Sommige prachtige kleuren in de natuur ontstaan dankzij pigment, maar anderen, vooral blauwtinten, door een slimme manier van lichtreflectie. Onderzoekers zijn bij een blauwe bes nu dieper in dit trucje gedoken.  Zie je een vogel met felrode vleugels, dan absorberen de pigmentmoleculen in die veren alle kleuren licht behalve rood. Maar zie je een vlinder of pauw met vlakken van prachtig glanzend diepblauw, dan is er sprake van structurele kleur. Die ontstaat doordat licht juist selectief weerkaatst op een pigmentloos oppervlak met een speciale structuur.   Toen een onderzoeker in Colorado een blauwe bes in een struik zag zitten met eenzelfde glanzende metaalachtige blauwe gloed, wilde ze weten: hoe doet die bes dat precies? Want in planten is deze tint zeldzaam. Ze ontdekte dat de bes gelaagde vetmoleculen gebruikt om het licht op de juiste manier te weerkaatsen. Van maar één andere plant is bekend dat die dit doet, maar de twee zijn geen familie.  Dan zou je denken, als dit los van elkaar door twee planten wordt gedaan, dan moet er een evolutionair voordeel zitten aan dit trucje. Eén theorie is nu dat het vetlaagje ook een belangrijke beschermende werking heeft. Een andere is dat de kleur zo mooi is dat vogels de bessen veel gebruiken als versiering in paringsrituelen en dat de planten om dezelfde reden in veel tuinen zijn beland. Lees meer: Pigment or optical illusion? What makes this berry blue.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Is dit het enige positieve aan de plasticsoep?

  Luister

  Jun 17 2022

  De platicsoep in de oceaan heeft vreselijke gevolgen voor ecosystemen en daarmee ook onszelf, maar een groepje onderzoekers hoopt dat het ons ook iets kan opleveren: nieuwe antibiotica.  Natuurlijk moet al dat plastic zo snel mogelijk uit het water worden gehaald, voor zover dat nog kan, want veel breekt af tot zulke kleine stukjes dat het niet meer uit het water en de dieren die er leven te krijgen is. Het moet er dus gewoon nooit in terechtkomen, dat is duidelijk.   Maar nu hebben onderzoekers in een afgebakend stukje oceaan naast een pier in La Jolla, California, toch juist weer extra plastic het water ingegooid om te kijken of het ons ook iets kan opleveren. Op het plastic dat in het competitieve oceaanleven terechtkomt groeien namelijk hele ecosystemen aan microben. Toen na 90 dagen dobberen werd gekeken wat er allemaal op het plastic zat, vonden de onderzoekers vijf nieuwe bacteriën die antibiotica produceren. De stofjes bleken in het lab goed te werken tegen bacteriën die resistent zijn tegen andere middelen.  Het is, zeker gezien de problemen met antibiotica resistentie, een interessante vondst. Toch kun je je ook afvragen of het echt nodig was om extra plastic (het werd er weer uitgevist, maar toch) het water in te gooien. Wat betreft het plastic dat er al drijft: vissen we dat eruit, dan is het zeker de moeite waard om dat snel even onder een microscoop te leggen. Wie weet wat je er allemaal op vindt. Lees meer: Plastic pollution in ocean may harbor novel antibiotics, study shows.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Vissen helpen met perenbomen

  Luister

  Jun 16 2022

  Onderzoekers hebben op zee expres een lading perenbomen overboord gegooid. Dat deden ze natuurlijk niet zonder een goede wetenschappelijke reden. De bodem van onze Noordzee is inmiddels redelijk kaal. Zonder structuren om zich in te verstoppen, blijven veel vissen daardoor ook weg. Om daar wat aan te doen, moet er dus weer iets op de zeebodem komen. Nou fietste NIOZ-onderzoeker Tjeerd Bouma steeds langs boomgaarden waar elk jaar stapels oude fruitbomen werden gerooid omdat ze geen fruit meer produceerden. Hé, dacht hij toen: wat als we nou iets maken van die oude bomen? Na wat testen in het lab en geklus aan de juiste structuur zijn de eerste perenbomen nu in formatie en met blok aan het been de zee in gekieperd. Als deze test op een nog relatief klein stukje zeebodem een succes is, zouden we straks dus zomaar eens enorme onderwaterbossen kunnen hebben, met vissen in alle kleuren in plaats van vrolijk fluitende vogels tussen de takken.  Lees hier meer: Natuurherstel op zee door ‘planten’ van perenboom-riffen.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Kattenkruid brengt katten veel meer dan alleen een high

  Luister

  Jun 15 2022

  Iedereen met een kat – of nou ja, iedereen die wel eens een kattenflimpje kijkt – weet dat de beestjes nogal wild kunnen worden van catnip, of kattenkruid. Onderzoekers snappen nu beter waarom.  Ze likken eraan, rollen erin en kauwen erop, om vervolgens een beetje stoned voor zich uit te gaan zitten staren. De meeste katten vinden kattenkruid onweerstaanbaar. Maar waarom? Wat speelt het voor functie in het leven van de kat? Waar komt die aantrekkingskracht vandaan?  Japanse wetenschappers denken het te weten: als kattenkruid een beetje geplet wordt – zoals wanneer je erin zou rollen, of als je erop kauwt – dan komen er extra veel insectenwerende stofjes vrij uit de plant. Dat suggereert dat een kat die net een kattenkruid-feestje heeft gehad waarschijnlijk beter beschermd is tegen ziekmakende parasieten.  De instinctieve vrij wilde reactie op het plantje is dan dus niet zo gek. Ondanks dat contact met het kruid nogal euforische gevoelens kan opwekken bij katten, schijnt het niet verslavend of ongezond te zijn voor ze. Even checken bij je dierenarts of dat voor alle hoeveelheden geldt kan natuurlijk nooit kwaad. Lees meer: Cats’ strange reactions to catnip make it a better insect repellent.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• CO2 afvangen uit de industrie en tegelijk blauwe waterstof maken

  Luister

  Jun 15 2022

  Een nieuwe technologie waarmee heel efficiënt CO2 afgevangen kan worden en tegelijkertijd blauwe waterstof kan worden geproduceerd, moet straks bestaande industriële processen een stuk schoner maken.  Onderzoeksinstituut TNO ontwikkelt de nieuwe techniek, die succesvol een eerste test in een staalfabriek in Zweden heeft doorstaan. Nu zal gekeken worden of het ook op grotere schaal lukt: in een jaar willen ze proberen 50 kiloton aan CO2 af te vangen. Ook wordt er gekeken of er van de waterstof en CO2 die uit het proces komen nieuwe chemicaliën gemaakt kunnen worden. Het lukte al om er 25.000 liter methanol mee te maken, waar vervolgens een veerboot op kon varen. In deze audio hoor je Soledad van Eijk van TNO. Lees hier meer: SEWGS: revolutionaire technologie voor CO2-reductie en blauwe waterstof productie.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Gen gevonden dat resistentie tegen immuuntherapie veroorzaakt

  Luister

  Jun 14 2022

  Waarom reageren niet alle kankerpatiënten op immuuntherapie? Op die vraag hebben onderzoekers zich gestort. Ze vonden één van de oorzaken en werken nu aan een oplossing. Tussen de 25.000 genen van een tumorcel ontdekten ze er ten minste drie die een belangrijke rol spelen bij resistentie tegen immuuntherapie. Schakelden ze één van die genen - het RNF31-gen - in experimenten uit, dan zagen ze dat de tumorcellen gevoeliger werden voor t-cellen. In deze audio hoor je onderzoeker Daniel Peeper van het Nederlands Kanker Instituut,het onderzoeksinstituut van het Antoni van Leeuwenhoek. Lees hier meer: Cancer and immunotherapy – a game of cat and mouse. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Onze hersenen zijn heter dan gedacht

  Luister

  Jun 13 2022

  Is het buiten 40 graden, dan loop je daar liever niet in rond, maar nu blijkt het diep in onze hersenen ook minstens zo warm te zijn en dat is veel warmer dan eerder werd gedacht.  Lange tijd werd een schatting van die temperatuur van de diepe hersenen vooral gebaseerd op metingen die werden gedaan bij mensen die met hersenletsel in het ziekenhuis lagen, maar dankzij een vrij nieuwe techniek - magnetische resonantie-spectroscopie - kan die temperatuur tegenwoordig ook bij gezonde mensen gemeten worden. Alleen bekijken hoe deze temperatuur door de dag heen verandert, dat was nog niet gelukt. Tot nu.   In een gezond mens is de lichaamstemperatuur onder de tong gemeten veelal lager dan 37 graden. Lang werd gedacht dat de temperatuur van de hersenen ongeveer hetzelfde moest zijn. Maar nu blijkt de gemiddelde temperatuur van de hersenen rond de 38.5 graden te zitten. Kijk je dieper in het brein dan vind je gebieden die boven de 40 graden uitkomen, vooral overdag bij vrouwen.   Sekse is dus van invloed op de hoogte van de temperatuur, maar ook leeftijd – hoe ouder hoe warmer – en menstruatiecyclus. De onderzoekers hopen dat opvallende afwijkingen van deze gemiddelden in de toekomst onder andere kunnen iets kunnen zeggen over de overlevingskansen van patiënten met hersenletsel. Lees meer: Healthy human brains are hotter than previously thought, exceeding 40 degrees.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nieuwe dataset geeft meest gedetailleerde beeld van Melkweg tot nu

  Luister

  Jun 13 2022

  Details van 1.6 miljard sterren, zo'n 10 miljoen sterrenstelsels en bijna 160,000 asteroïden: dat is wat er sinds vandaag te vinden is in de enorme dataset van ESA's ruimtetelescoop Gaia. Ondanks dat onderzoekers nog druk bezig zijn met het analyseren van de nieuwe lading data (twee keer eerder kwam er een dataset van Gaia naar buiten) leren we nu al wat van de nieuwe informatie. Over de kern en samenstelling van sterren, over het ontstaan van de Melkweg en over wat Gaia zelf allemaal kan, want de telescoop blijkt iets te kunnen detecteren waarvan niet werd gedacht dat het kon.  In deze audio hoor je voorzitter van het Gaia Data Processing and Analysis Consortium Anthony Brown (Universiteit Leiden) en astronoom en wetenschappelijk directeur van NOVA Amina Helmi (Rijksuniversiteit Groningen). Lees hier meer: Gaia ziet dubbelsterren, exoplaneten, planetoïden en meer, veel meer. Of bekijk hier meer data: Gaia DR3 stories.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Worden we dikker van vervuiling?

  Luister

  Jun 12 2022

  Volgens onderzoekers hebben sommige giftige stofjes in onze leefomgeving invloed op hoe ons lichaam eten verwerkt. En dat effect is niet positief: we zouden er dikker van worden.  Onze omgeving zit er vol mee: minuscule restjes van de producten en verpakkingen die we dagelijks gebruiken, fijnstof, sporen van pesticiden en schoonmaakmiddel... We weten al langer dat deze deeltjes in grote hoeveelheden invloed kunnen hebben op de gezondheid, maar nu is er een groep wetenschappers die zegt dat we er ook dikker door worden.  Dit soort stofjes zouden namelijk meerdere processen rondom voedselverwerking in het lichaam verstoren. Zo zou er onder andere een directe invloed zijn op de hoeveelheid en grootte van onze vetcellen, zouden de signaaltjes verstoord raken die ons vertellen dat we vol zitten en zou de opname van voedingsstoffen worden beïnvloed.   Het zou zelfs zo zijn dat dit impact heeft op hoe genen werken en dat dit doorgegeven kan worden aan de volgende generatie. We weten er nog lang niet alles over, maar het is een duidelijke waarschuwing van deze groep wetenschappers.   Lees meer: Environmental toxins are worsening obesity pandemic, say scientists.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Het wereldwijde wormenweb

  Luister

  Jun 11 2022

  Parasieten hebben geen beste reputatie aangezien ze ons flink ziek kunnen maken, maar ze kunnen ons ook helpen om beter te begrijpen hoe ziekte zich verspreidt, blijkt uit nieuw onderzoek.  Het delen van parasieten tussen diersoorten kan iets vertellen over hoe zeldzaam een soort is, over voedingspatronen en over veranderingen in leefgebied. Om die reden heeft een internationaal team van onderzoekers DNA uit de poep van verschillende planteneters in centraal Kenia vergeleken.   Ze ontdekten een indrukwekkend netwerk van gedeelde parasieten tussen 17 wilde en tamme diersoorten. Daarbij viel op dat de parasieten vaak dieren met een vergelijkbaar darmsysteem en evolutionaire achtergrond als gastheer kozen.   Zo werden parasieten gedeeld tussen dieren die voorin het maag-darmsysteem planten verteren of juist tussen dieren die achterin het maag-darmsysteem verteren. Dat deze groepen dieren andere soorten parasieten met zich meedragen kan zowel iets te maken hebben met de vorm van de ingewanden, als de microben en zuren die je daarin vindt.  Wat het in ieder geval laat zien is hoe makkelijk vee in een parasietennetwerk met wilde dieren kan belanden, wat implicaties heeft voor hoe we kijken naar de verspreiding van ziektes. Lees meer: Wildlife’s Worm-Wide Web.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe verschillend zien dieren kleuren?

  Luister

  Jun 10 2022

  Onderzoekers hebben data van honderden gewervelde en ongewervelde diersoorten bestudeerd om erachter te komen hoe verschillend deze dieren de wereld zien.  Je kunt je voorstellen dat wat een dier ziet onder andere afhankelijk is van leefgebied. Woon je in een bos, dan is er een andere hoeveelheid licht om mee te werken, dan wanneer je op de steppe rondloopt, of wanneer je in een koraalrif rondzwemt. Het zicht van de meeste dieren heeft zich daarom slim aangepast aan de omgeving waarin het dier leeft. Zo zagen de onderzoekers aan de data dat landdieren beter kleuren konden zien dan waterdieren. En dat dieren die op open vlaktes leven weer meer kleuren konden zien dan dieren die leven in het bos.   Maar omgeving is niet de enige factor die van invloed is. De cellen die gewervelde dieren - zoals mensen en vissen - en ongewervelde dieren – zoals insecten en kwallen – gebruiken om licht te detecteren en verwerken zijn net even anders. Daardoor zien ongewervelden meer kleuren met een korte golflengte, zoals violet en blauwtinten.   Het onderzoek beantwoordt nog lang niet alle vragen over het zicht van dieren, maar is alvast een interessante eyeopener. Lees meer: New Study Deepens Understanding of How Animals See, and What Colors.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Leeft het grootste organisme ter wereld in de zeebodem?

  Luister

  Jun 09 2022

  Een zeegrasveld aan de Australische westkust heeft zich 4500 jaar lang verspreid over de zeebodem en is volgens onderzoekers op het moment het grootste organisme ter wereld.  Het lijkt erop dat het zeegras dat groeit in Shark Bay een hybride is tussen bestaand lintwier en een nog onbekende soort. Het zeegrasveld doet het waarschijnlijk zo goed omdat het zichzelf kloont in plaats van seksueel voortplant.  De vondst was een behoorlijke verrassing, aangezien de wetenschappers juist samples van zeegrassoorten hadden genomen om naar genetische variatie te kijken. Die viel alleen behoorlijk tegen, want van de 10 locaties waar de samples waren genomen, waren er 9 genetisch gelijk.  Het zeegrasveld van in totaal 200 vierkante kilometer moet ooit begonnen zijn bij één en dezelfde plant. Net als dat het geval is voor een niet zo heel anders en ook enorm organisme: een netwerk van zo'n 40.000 ratelpopulieren in Utah.  Normaal gesproken is het hebben van weinig genetische variatie niet bepaald bevorderlijk voor het voortbestaan van een soort. Het gekloonde zeegrasveld roept daarom weer allemaal nieuwe vragen op waar we ongetwijfeld nog jaren zoet mee zijn.   Lees meer: Largest known plant on earth discovered at Shark Bay and it's 4,500 years old. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Enorme centrifuge is tijdmachine voor bodemonderzoek

  Luister

  Jun 09 2022

  Vandaag vond bij Deltares in Delft de officiële opening plaats van een enorme centrifuge. Het onderzoeksinstituut gaat er belangrijke water- en bodem-testen mee doen en wij mochten alvast een kijkje nemen. In deze audio hoor je onderzoekers Suzanne van Eekelen en Harm Aantjes. Meer lezen kan hier: Nederland is een nieuwe onderzoeksfaciliteit rijker met geavanceerde tijdmachine voor bodemprocessen. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Nano-sensor detecteert supersnel pesticiden op fruit

  Luister

  Jun 08 2022

  Zweedse onderzoekers hebben een goedkope minuscule sensor ontwikkeld waarmee binnen een paar minuten pesticiden gedetecteerd kunnen worden op fruit.  Volgens de onderzoekers bevat de helft van het fruit dat in de EU wordt verkocht sporen van pesticiden. Pesticiden die in grote hoeveelheden schadelijk kunnen zijn voor onze gezondheid. De aanwezigheid van deze stoffen kan natuurlijk al gemeten worden, maar niet op een goedkope en makkelijke manier.   En dus ging dit Zweedse team van wetenschappers aan de slag. Ze maakten een sensor van zilveren nanobolletjes op een glazen plaatje en gebruikten daarbij een thermische spuittechniek waardoor het makkelijker is om het materiaal in grote hoeveelheden te produceren. Vervolgens werd de afstand tussen de bolletjes zo aangepast dat ze extra gevoelig waren voor het detecteren van deeltjes.  Ze testten de sensor op een appel met restjes pesticide erop. Wattenstaafje erover, dat in een vloeistof zetten en die vloeistof op de sensor druppelen. En jawel, binnen vijf minuten had de sensor de restjes gedetecteerd, zonder dat de appel de prullenbak ik hoefde. De hoop is dat dit straks bijvoorbeeld door verkopers van fruit, of misschien ooit door onszelf, in winkels gebruikt kan worden. Lees meer: Nano-sensor detects pesticides on fruit in minutes.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Jupiter: een gasreus met een hart van... ja, wat eigenlijk?

  Luister

  Jun 08 2022

  De samenstelling van Jupiter is anders dan eerder werd gedacht, en dat vertelt ons niet alleen iets over Jupiter zelf, maar ook iets over hoe ons hele zonnestelsel is ontstaan. In deze audio vertelt onderzoeker Yamila Miguel van SRON en de Leidse Sterrewacht meer over wat gasreus Jupiter bijzonder maakt, wat ze hebben ontdekt over de samenstelling en kern van deze enorme planeet en waarom dat zo belangrijk is om te weten. Lees hier meer: Jupiter blijkt niet uniform; verdeling metalen zegt veel over oorsprongSee omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Wat was er eerder: de kip of de rijst?

  Luister

  Jun 07 2022

  Ooit waren kippen gewoon nog wilde vogels die in de tropen leefden. Onderzoekers hebben nu een beter beeld van wanneer de beestjes huisdieren werden. Maar vooral ook: waarom. Tientallen jaren gingen er in de literatuur dezelfde schattingen rond over de oorsprong van de huiskip, maar nu menen archeologen de échte oorsprong te hebben achterhaald. Iets heeft de voorlopers in de jungle namelijk ooit de bosjes uit- en de dorpjes ingelokt. Maar wat?  In deze audio hoor je onderzoeker Joris Peters van de Ludwig-Maximilians-Universität München. Lees hier meer over het onderzoek: How the wild jungle fowl became the chicken.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Goed nieuws: rechter oordeelt dat hommels vissen zijn

  Luister

  Jun 06 2022

  Hommels staan niet bepaald bekend om hun onderwater skills. Toch heeft een rechter in Californië geoordeeld dat hommels vissen zijn. En dat is goed nieuws voor de beestjes.  Onder de California Endangered Species Act vallen vogels, amfibieën, reptielen, zoogdieren en vissen. Helaas voor de bijen en hommels waar het ook daar zo slecht mee gaat, geen insecten. Maar daar heeft een rechter in Californië iets op gevonden.  Hommels zouden namelijk vallen onder ongewervelden en prima passen binnen de definitie die de wet heeft gekozen voor vissen, ondanks dat het insect bepaald niet in het water leeft. Helemaal gek is deze gedachte niet, want slakken zijn hier eerder ook al mee weggekomen. Sterker nog: binnen de definitie vallen nog wel meer niet-waterdieren.  En dus was het oordeel van de rechter: een hommel is een vis en daarmee nu officieel een bedreigde soort. Lullig voor andere insecten is het niet: zij mogen vanaf nu in California ook als sardientje, haring of zeebaars door het leven gaan, maar dan wel officieel zonder ruggengraat.  Lees meer: Who knew? Bees are fish.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Een tijdcapsule van de maan

  Luister

  Jun 05 2022

  Na 50 jaar wachten zijn onderzoekers afgelopen maart begonnen aan het openen en onderzoeken van een bijzonder monster van de maan.  Astronauten van de Apollo 17 missie hamerden in 1972 een cilinder in de restanten van een landverschuiving op de noordelijke helft van de maan en namen het bodemmonster veilig mee terug naar de aarde. Nu beginnen onderzoekers de geheimen van deze buis met maangeschiedenis laagje voor laagje te openbaren.   Een kwestie van openmaken en omkiepen is dat niet. Toen het monster werd genomen was de temperatuur ontzettend koud. Daardoor zou het goed kunnen dat maangassen en vluchtige stoffen ook bewaard zijn gebleven. 50 jaar heeft het daarom vacuümverpakt liggen wachten, maar recent vond een team van wetenschappers van het Johnson Space Center in Houston het tijd.  Maar hoe ga je om met een potje vol kostbare kennis? Eerst zijn er CT-scans en hoge resolutie 3D-beelden van de inhoud gemaakt. Ook werd er een aantal keer droog geoefend om te zorgen dat er tijdens het openen niets verloren zou gaan. Het poeder is nu klaar om onderzocht te worden. Wat het ons met de huidige techniek allemaal kan vertellen, dat is nog even afwachten. Lees meer: NASA scientists start studying 50-year-old frozen Apollo 17 moon samples.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Meeste dino's toch warmbloedig

  Luister

  Jun 04 2022

  Van dino's werd lange tijd gedacht dat ze – net als veel uitgestorven reptielen – koudbloedig waren. Maar dat lijkt niet te kloppen.   Warmbloedigheid heeft waarschijnlijk een belangrijke rol gespeeld bij de evolutie van gewervelde dieren. Het zorgt er bijvoorbeeld voor dat het lichaam warm kan blijven onder koude omstandigheden. Dit doet het lichaam door het metabolisme een zwengel te geven, zonder dat daarvoor dus een externe bron van warmte nodig is.  In een nieuw onderzoek hebben wetenschappers stofjes die iets zeggen over metabolisme in fossielen van dinosauriërs vergeleken met dezelfde stofjes in dieren die vandaag de dag nog leven. Daaraan konden ze iets zien wat andere door onderzoekers ook al wel eens was geopperd: dat vrijwel alle dino's warmbloedig moeten zijn geweest. Wat ze – als mooie toevoeging – ook zagen is dat er gradaties zijn in warmbloedigheid. Je hoeft – zo lijkt het - dus niet per se of het één of het ander te zijn.  Nou overleefden vliegende dinosauriërs als enige een massa uitsterving en werd lang gedacht dat dit kwam doordat deze dieren warmbloedig waren de rest van de dinosoorten, de land- en waterdieren, niet. Dankzij dit onderzoek kan die theorie nu dus het raam uit. Lees meer: Most Dinosaurs Were Warm-Blooded After All. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoog eten niet enige verklaring voor lange nek giraf

  Luister

  Jun 03 2022

  Als je blaadjes uit bomen wilt eten is het erg handig om overal bovenuit te torenen, maar dit zou niet de enige verklaring zijn voor de lange nek van giraffen.  Misschien heb je wel eens een filmpje gezien van twee vechtende giraffen? Het gaat er nogal gewelddadig aan toe. Met veel kopstoten en een hoop nekworstelen. Nou blijken de voorouders van giraffen elkaar op een vergelijkbare manier te lijf te zijn gegaan en dat vertelt onderzoekers iets over hoe giraffen hun unieke vorm hebben gekregen.  Fossielen van de 17 miljoen jaar oude voorouders lieten zien dat deze dieren een helm-achtige botstructuur op de kop hadden en een serie complexe gewrichten in de nek. Volgens de onderzoekers de perfecte combinatie voor goeie kopstoten en een teken dat de vorm van giraffen niet (of niet alleen) door de zoektocht naar voedsel is bepaald, maar ook door de nood om te nekworstelen om een partner.   Het laat maar weer eens zien dat we nog lang niet uitgeleerd zijn over de dieren waarmee we onze planeet delen. Lees meer: See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nieuwe manier om geluidsgolven te beïnvloeden

  Luister

  Jun 02 2022

  Met een netwerk van trillende nanosnaartjes is het onderzoekers gelukt om geluid te dempen of versterken met behulp van licht.  Het geheel nieuwe mechanisme, waarin geluidsgolven met een laser gestuurd worden, zou kunnen helpen bij het verbeteren van de gevoeligheid van allerlei sensoren, maar ook van bijvoorbeeld wifi-ontvangers in telefoons. Misschien nog het spannendst is het dat er waarschijnlijk dingen mee mogelijk zijn die we ons nu nog niet eens kunnen voorstellen. Bijvoorbeeld nieuwe materialen die zich compleet anders gedragen dan alles wat we nu kennen.  Onderzoekers Ewold Verhagen van AMOLF vertelt meer over de ontdekking en wat dit met zich meebrengt.  Lees hier meer: Discovery of new mechanisms to control the flow of sound. De paper vind je op de site van Nature: Non-Hermitian chiral phononics through optomechanically induced squeezing.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Piepklein robotje past door je ader

  Luister

  Jun 01 2022

  De kleinste robot van de wereld kruipt over een tijdje misschien wel door je aderen.  Onderzoekers van Northwestern University hebben een piepklein robotje ontwikkeld die op afstand bediend kan worden en beweegt als een krab in reactie op warmte. Het robotje is minder dan een millimeter breed en daarmee klein genoeg om door een ader te passen.  Uiteindelijk zouden dit soort robotjes blokkades in aderen kunnen opsporen en verhelpen, of zelfs samen met ons lichaam het gevecht met tumoren kunnen aangaan, maar zover is het nog lang niet. Zo is het materiaal waaruit de robot bestaat nog niet geschikt voor in het lichaam en loopt het nu als een krabje, terwijl het in het lichaam waarschijnlijk vooral door vloeistof moet bewegen.   En ondanks dat dit het allerkleinste robotje ter wereld is – op het moment dan - is het nog steeds tien keer groter dan sommige vaten in ons lichaam. Dus zou het overal moeten kunnen komen, dan moet het nog kleiner. Onbruikbaar is het huidige ontwerp overigens niet. Zo zou dit robotje bijvoorbeeld al kunnen helpen bij het repareren van apparaten op plekken waar wij mensen nooit zouden kunnen komen. Lees meer: World's smallest remote-controlled robot medic could one day crawl through your arteries.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Eerste test ruimtetelescoop Plato in nieuwe ruimtesimulator een succes

  Luister

  Jun 01 2022

  Eén van de camera's van ruimtetelescoop Plato - een nieuwe exoplaneetjager die naar verwachting in 2026 de ruimte in zal gaan - is succesvol getest in een speciaal daarvoor ontworpen ruimtesimulator. We bespreken met systems engineer Wouter Laauwen van SRON wat Plato precies in de ruimte gaat doen en hoe de nieuwe ruimtesimulator precies in elkaar zit.  Lees meer: Eerste tests exoplaneetjager Plato in ruimteconditiesSee omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Implantaat moet mensen met een evenwichtsstoornis helpen

  Luister

  May 31 2022

  Kan een kunstmatig evenwichtsorgaan mensen met een evenwichtsstoornis helpen? In Maastricht zijn ze begonnen aan een test met een implantaat speciaal voor deze groep patiënten. Hoeveel mensen precies last hebben van een evenwichtsstoornis is moeilijk te zeggen, omdat wordt gedacht dat er heel veel mensen met symptomen rondlopen zonder dat ze weten dat dit hierdoor komt. Naar schatting gaat het om enkele miljoenen mensen wereldwijd, waarvoor nu nog geen behandeling is.  Gaat het om problemen met beide evenwichtsorganen, dan krijgen patiënten vaak last van slecht zicht en is het moeilijk om balans te vinden. Zeker als er weinig licht is maakt dat het voor sommigen moeilijk om veilig de deur uit te gaan. Het kan er dus ook voor zorgen dat mensen hun werk niet langer kunnen doen.  Onderzoeker Bernd Vermorken van het Maastricht UMC vertelt meer over hoe ons evenwichtsorganen in elkaar zit en wat het implantaat precies doet om te corrigeren voor problemen die patiënten daarmee kunnen hebben.  Lees hier meer over het onderzoek: Herstel van het evenwicht met een implantaat?See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Robots komen voor je baan.. als je een dolfijn bent

  Luister

  May 30 2022

  Het lukt steeds beter om robots te maken die lijken op de mens, of op dieren. Is dat misschien waar het heen moet gaan met dierentuinen en aquaria?   In Californië glijdt er al eentje door het water: een hyperrealistische robotdolfijn. Bijna niet van echt te onderscheiden, op het gevoel van de huid en een snoertje aan de onderkant na. Over een tijdje zijn die problemen ongetwijfeld ook opgelost en zal het de gemiddelde bezoeker van een aquarium niet meer opvallen dat het geen echte dolfijn is. Al duizenden jaren houden we dieren in gevangenschap. Als huisdieren, in dierentuinen, circussen, voor film- en televisieoptredens, oorlogsvoering en de wetenschap. De omstandigheden verbeteren op sommige plakken, maar het moet nog veel beter. Dankzij nieuwe tech hoeven voor veel films een stuk minder, of zelfs geen echte dieren meer gebruikt te worden. Zouden we dankzij robottechnologie niet ook alle dieren in dierentuinen en aquaria kunnen vervangen?   Natuurlijk hebben deze plekken ook positieve kanten: ze leren mensen meer over de dieren waarmee we onze planeet delen en ze spelen een belangrijke rol in fokprogramma's. Maar wellicht kan dat laatste achter de schermen en lukt dat eerste ook als robotdieren niet van echt te onderscheiden zijn. Wat denk jij?  Lees meer: Hyper-realistic animal robots are coming... but should they replace the real thing in zoos and aquariums?See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Kunstmatige huid met warmtesensoren voor robots

  Luister

  May 30 2022

  Een kunsthuid voor robots met daarin warmtesensoren moet het een stuk veiliger maken om als mens met robots samen te werken. Het is natuurlijk al een tijdje zo dat, zeker in de industrie, mensen samenwerken met robots. De risico's daarvan zijn bekend en dus worden mens en robot vaak van elkaar gescheiden. Door een wandje bijvoorbeeld, of door de robot in een aparte ruimte te plaatsen. Dat is alleen een vrij dure oplossing, zeggen de onderzoekers die deze nieuwe kunsthuid hebben ontwikkeld. En daarnaast zorgt het er soms ook voor dat de interactie tussen mens en robot niet zo precies is als nodig.  Het zou dus handig zijn als robot en mens nauw met elkaar kunnen samenwerken, zonder dat het onveilige situaties oplevert. Een flexibele kunsthuid vol sensoren zou daarvoor een mooie oplossing zijn. Eentje die je om elke vorm kunt plakken en die bewegingen uit elke richting kan zien aankomen. Maar dan moet je dus ook elektronica en sensoren maken die mee kunnen buigen en dat is nog niet zo makkelijk.  In deze audio hoor je onderzoeker Eugenio Cantatore van de Technische Universiteit Eindhoven. Lees hier meer: Nieuwe printmethode voor kunstmatige "huid" met warmtesensoren. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nep-ei met GPS helpt jonge schildpadjes

  Luister

  May 30 2022

  In 2015 won een onderzoeker een prijs met een mooi idee om het stropen van schildpadeieren tegen te gaan: nep-eieren met GPS die de route van stropers verraden. En ze blijken echt te werken. In totaal werden 101 van deze goed lijkende nep-eieren in nesten geplaatst en de eerste resultaten die nu gepubliceerd zijn laten zien dat 5 eieren succesvol de routes van stropers hebben blootgelegd. Sommigen tot op honderden kilometers van het nest. In Centraal Amerika worden zeeschildpadeieren nog altijd gezien als een delicatesse en dat terwijl alle zeven zeeschildpadsoorten bedreigd zijn. Het in de gaten en beschermen van alle nesten is niet te doen en dus weten hoe handelsroutes lopen en wie betrokken zijn bij de smokkel van de eieren kan enorm waardevol zijn bij het beschermen van dieren. Iets wat natuurlijk naast de juiste voorlichting en wetgeving moet bestaan. Lees meer: Endangered baby sea turtles may have a new savior: GPS eggs.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Robot gevormd als stukje pasta rolt zelf doolhof door

  Luister

  May 28 2022

  Onderzoekers van North Carolina State University hebben een zelfstandig bewegende soft robot ontwikkeld die lijkt op fusilli-pasta. Het materiaal van de spiraalvormige robot reageert op temperatuur. Komt de onderkant ervan in aanraking met een oppervlakte dat minstens 55 graden is (een stuk warmer dan de lucht) dan trekt het materiaal daar samen, terwijl de bovenkant dit niet doet. Dit zorgt ervoor dat de robot begint te rollen. Door de vorm en het materiaal is de robot zelfs in staat om obstakels te overwinnen. Raakt de voor- of achterkant een object dan draait de rollende robot om er omheen te bewegen. Raakt het midden van de robot een object, dan komt er energie vrij uit het materiaal waardoor het een klein sprongetje maakt. Zo komt het sliertje fusilli zelfs een doolhof door. De onderzoekers hopen dat hun creatie de basis kan vormen voor robots die zelfstandig kunnen bewegen over moeilijke en hete ondergrond en die geen stroom of software nodig hebben. Lees meer: Twisted Soft Robots Navigate Mazes Without Human Or Computer Guidance.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Waarom we netter zouden moeten praten tegen dieren

  Luister

  May 27 2022

  Wilde paarden, tamme paarden en varkens kunnen het verschil tussen negatieve en positieve geluiden horen als ze luisteren naar soortgenoten, maar ook als wij ze toespreken horen ze dat verschil. Bij het idee van een paardenfluisteraar of kletsen met varkens moeten de meeste mensen waarschijnlijk een beetje gniffelen. Maar uit nieuw onderzoek van de Universiteit van Kopenhagen zou blijken dat dit zo gek nog niet is. Ze lieten zowel wilde als tamme paarden en varkens geluidsopnamen horen van hun eigen soort en van een mens. Daarbij keken ze of ze verschillend reageerden op positieve en negatieve klanken. Om zeker te weten dat de dieren bij de menselijke spraak niet reageerden op woorden die ze hadden geleerd, gebruikten ze een onzintaal. Vervolgens bestudeerden ze hun gedrag, van de kleinste beweging van een oor, tot lichaamspositie en vocale uitingen. Alle dieren, behalve de wilde zwijnen, lieten een verschil in reactie zien. Ze reageerden sneller en heftiger op negatieve klanken en soms leken ze de emotie zelfs te spiegelen. Volgens de onderzoekers heeft onze stem dus een direct effect op het emotionele leven van deze dieren en zouden we daar best wat meer bij stil mogen staan. Lees meer: The case for speaking politely to animals.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Oerbos gevonden in zinkgat

  Luister

  May 26 2022

  In een zinkgat in het zuiden van China hebben grotonderzoekers een bos gevonden met oeroude bomen van wel 40 meter hoog.    Natuurlijke zinkgatten ontstaan op plekken waar oplosbaar gesteente, zoals zout of kalk, in de grond zit. Dit gesteende kan door de aanwezigheid van water oplossen waardoor er lege ruimtes onder de grond ontstaan.   De omgeving waar het bos is gevonden heeft meerdere grotsystemen die op deze manier zijn ontstaan, maar dit specifieke zinkgat is extra bijzonder omdat het zo groot is dat er nog voldoende licht naar binnenkomt.   De onderzoekers waren uren onderweg om de bodem van het enorme zinkgat te bereiken en vonden toen ze daar aankwamen een uniek ecosysteem, vermoedelijk met een heleboel niet eerder ontdekte planten- en diersoorten. Lees meer: Ancient forest found at bottom of huge sinkhole in China. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Dieren de vriezer in voor biodiversiteit

  Luister

  May 25 2022

  In Engeland vind je Nature's Safe: een vriezer van min 196 graden waarin stukjes weefsel van nu al 100 verschillende diersoorten worden bewaard.  Net als biobanken voor plantenzaadjes moet deze biobank voor levend weefsel bijdragen aan het beschermen van de biodiversiteit op aarde. Het idee is dat soorten die in de toekomst verdwijnen dankzij deze samples weer teruggebracht zouden kunnen worden.  Omdat het niet makkelijk is om van elk overleden dier in het wild op tijd een stukje weefsel te verzamelen, wordt er vooral samengewerkt met Europese dierentuinen. Gaat daar een dier dood, dan wordt er een sample bewaard en opgestuurd naar de biobank.   Of het uiteindelijk ook echt lukt om alle verzamelde dieren terug te brengen mochten ze ooit uitsterven, is natuurlijk nog maar de vraag. Daarnaast waarschuwen wetenschappers dat een dergelijke biobank niet betekent dat we nu niets hoeven te doen.   Voorkomen dat we de samples ooit nodig hebben is nog altijd beter. En het gaat momenteel niet goed genoeg met het beschermen van diersoorten. We moeten dus aan de bak, ondanks deze vriezer gevuld met stukjes laatste hoop. Lees meer: Extinction: Why scientists are freezing threatened species in 'biobanks'.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Waarom mannetjesmuizen bang zijn voor bananen

  Luister

  May 25 2022

  Waarom zijn mannetjes muizen bang voor bananen? Op die vraag hebben onderzoekers nu een antwoord gevonden. Ze kwamen er per ongeluk achter toen ze in het lab een onderzoek naar hoogzwangere vrouwtjesmuizen deden. Het viel ze op dat mannetjes in de buurt zich vreemd gedroegen. Dit gebeurde ook als ze alleen maar de geur van de zwangere vrouwtjes roken. En dus gingen de onderzoekers op zoek naar de geurmoleculen die dit veroorzaakten. Eén stofje had het sterkste effect: n-pentyl acetate. En laat dat nou net ook het stofje zijn dat bananen hun unieke geur geeft!  Voor de zekerheid deden ze nog een extra testje: ze haalden bananenolie in de supermarkt en keken of dat hetzelfde effect had. En inderdaad: de mannetjesmuizen raakten even gestrest van bananen als van zwangere vrouwtjes. Dit vertelt iets belangrijks over de werking van chemische communicatie, maar het heeft nog andere implicaties. Als het namelijk (helaas) nodig is om experimenten met muizen te doen, dan kan het dus zijn dat de uitkomst beïnvloed wordt als de mannetjes op deze manier extra gestrest raken. Iets waar onderzoekers rekening mee kunnen houden. Chemische communicatie en klimaatverandering Nou is er recent nóg een onderzoek gedaan naar chemische communicatie bij dieren. Ze bestudeerden of veranderingen in temperatuur, ph-waarde en hoeveelheid CO2 een effect hebben op de manier waarop zeedieren stofjes sturen en ontvangen. De resultaten waren behoorlijk schokkend: er waren effecten te zien op bijna alle onderdelen van het proces. Als die communicatie verstoord raakt heeft dat weer effect op hoe goed dieren eten of een partner kunnen vinden, maar ook op hoe ze hun leefomgeving kiezen en hoe goed ze voor hun eitjes en jongen kunnen zorgen.  Deze effecten zagen ze niet alleen in waterecosystemen, maar ook op het land. Het heeft dus gevolgen voor de hele planeet en daarmee ook voor ons.  In deze audio hoor je onderzoeker Jeffrey Mogil van McGill University in Canada en onderzoeker Christina Roggatz van de University of Hull.  De papers vind je hier: Olfactory exposure to late-pregnant and lactating mice causes stress-induced analgesia in male mice & Becoming nose-blind—Climate change impacts on chemical communicationSee omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Stapje dichterbij menselijke eicellen namaken in het lab

  Luister

  May 24 2022

  Het namaken van menselijke eicellen in een lab is om heel veel redenen gigantisch moeilijk. Toch hebben wetenschappers nu een belangrijk stap in het mechanisme doorgrond waarmee het iets dichterbij is gekomen. Ze hebben in dit onderzoek naar de cellen gekeken waaruit onze eicellen en spermacellen ontstaan: germ cells. Voordat deze cellen succesvol een voortplantingscel worden, moet er een heleboel goed gaan. In het geval van de vrouwelijke cellen moet er bijvoorbeeld een soort jojo-trucje plaatsvinden met X-chromosomen. Van dit trucje - waarbij één van de X-chromosomen even uit en dan weer aan wordt gezet - weten de onderzoekers nu hoe belangrijk het is: germ cells waarbij dit proces met succes wordt doorlopen zijn vier keer meer succesvol in de volgende stap van hun ontwikkeling.  Waarom is dit belangrijk om te weten: omdat de kans op het maken van een gezonde eicel daarmee beter wordt. Maar hoe kom je dan aan die germ cells voor in het lab? Die kunnen ze tegenwoordig maken van iemands huid- of bloedcellen. Die worden eerst teruggezet naar stamcel en vervolgens worden daar weer germ cells van gemaakt (kort door de bocht uitleg van een Nobelprijswinnende techniek). Eén van de stapjes die ze vervolgens moeten doorlopen om eicellen te worden is nu dus beter in kaart gebracht.  Als je nu denkt: gaan ze dan nu van huidcellen eitjes maken en die dan weer terugplaatsen?? Eng! Zover is het nog lang niet (als het ooit zover komt). Er zijn nog veel meer dingen die goed moeten gaan voor je op deze manier eitjes kunt maken die levensvatbare en gezonde embryo's opleveren. De onderzoekers hopen wel dat hiermee het namaken van eitjes in het lab een stukje dichterbij is gekomen, zodat het veel makkelijker wordt om daarin verschillende stappen van de voortplanting te bestuderen en medicijnen te testen. Uiteindelijk hopen ze zo mensen met vruchtbaarheidsproblemen beter te kunnen helpen. In deze audio hoor je Bernhard Payer van het Centre for Genomic Regulation in Barcelona. Lees hier meer over het onderzoek: Turning X chromosome “off and on again” critical for oocyte development.   See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Honden en grote gezinnen beter voor de darmen

  Luister

  May 23 2022

  Kinderen die opgroeien met honden, of veel familieleden, zouden wel eens beter beschermd kunnen zijn tegen het krijgen van de ziekte van Crohn.  De ziekte van Crohn is een chronische ontstekingsziekte van de darm. Nou waren wetenschappers benieuwd wat de rol van omgevingsfactoren is bij het krijgen van deze ziekte. Ze spraken met meer dan 4000 eerstegraads familieleden van mensen met de ziekte van Crohn. Dat wil dus zeggen: ouders, broers, zussen of kinderen van patiënten. Ze vroegen vooral naar leefomstandigheden zoals gezinsgrootte, type woning, huisdieren, het soort drinkwater en hoeveel wc's er aanwezig waren.  Uit de data die ze verzamelden blijkt volgens de onderzoekers dat leven met honden - zeker tussen de leeftijd van 5 en 15 - zorgt voor een gezondere darmflora en een beter immuunsysteem. Bij katten zagen ze niet hetzelfde effect, vermoedelijk ook omdat hondeneigenaren meer buiten komen voor wandelingetjes en vaker in en groene omgeving leven. Iets waarvan we al wisten dat het deze positieve gezondheidseffecten kan hebben.  Ook opgroeien in een groter gezin met drie of meer familieleden lijkt eenzelfde effect te hebben. Hoe dit precies werkt moeten ze nog onderzoeken, maar de hoop is dat het alvast kan helpen bij het aanwijzen van mensen die een hoger risico lopen. Lees meer: Living with dogs (but not cats) as a toddler might protect against Crohn’s disease.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Groeit de oudste boom ter wereld in een ravijn in Chili?

  Luister

  May 23 2022

  Een Chileense wetenschapper denkt een boom te hebben gevonden die ouder is dan alle andere bomen op aarde. Meer dan 5400 jaar zou hij zijn.  Omdat de boom uit de orde van coniferen met een diameter van 4 meter gigantisch is, lukte het niet om een sample te boren waarmee de jaarringen allemaal geteld konden worden. Voor de rest van de berekening gebruikte de onderzoeker modellen. En die modellen zijn nog niet gepubliceerd. Dat maakt sommige andere wetenschappers wat sceptisch over de schatting, maar klopt het dan verliest een boom in Californië de kroon. Op een geheime plek in een natuurpark staat er daar namelijk eentje van meer dan 4800 jaar oud.  Hans ter Steege van Naturalis vertelt meer over het belang van dit soort onderzoek en over de oudste bomen die we hier in Nederland hebben. Ter Steege doet zelf vooral onderzoek naar de bomen van de Amazone. Eind dit jaar gaat hij weer op excursie. Past het in je studierichting dan kun je misschoen nog wel mee (doen!).  Lees meer: Is the world’s oldest tree growing in a ravine in Chile?See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Slechthorendheid heeft grotendeels andere oorzaak dan gedacht

  Luister

  May 19 2022

  Vooral de trilhaartjes in het slakkenhuis in ons oor kregen de schuld van doofheid of slechthorendheid. Dat is terecht, ze spelen een rol, maar een vijftig jaar oude theorie dwingt wetenschappers nu ook naar andere oorzaken te kijken. Het betreft de theorie van de Stria Vascularis, een klein orgaan, in de zijkant van het slakkenhuis, dat fungeert als een batterij die stroom levert voor de signaaldoorgifte. Uit genetisch onderzoek is nu het bewijs naar voren gekomen dat deze batterij ook een belangrijke rol speelt bij slechthorendheid.  Het is niet zo dat deze ontdekking meteen tot concrete nieuwe mogelijkheden leidt om doofheid aan te pakken, daarvoor is nog veel meer onderzoek nodig. Paul Nagtegaal, verbonden aan het Erasmus MC, publiceerde samen met collega's van onder andere King's College London en het Karolinska Instituut Stockhol de resultaten van het onderzoek in The American Journal of Human Genetics.    See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Oorlogsgeweld raakt genenbank in Oekraine, geen grote schade

  Luister

  May 18 2022

  In Kharkov, Oekraïne, staat een meer dan honderd jaar oude genenbank. In deze genenbank wordt, net als in andere genenbanken op de wereld, plantaardig genetisch materiaal bewaard. Plantveredelaars hebben dat materiaal nodig voor het maken van nieuwe gewassen, en de bank kan ook van pas komen als er grote rampen zijn gebeurd. Landbouwers kunnen met de zaden die zijn bewaard opnieuw beginnen.  Er zijn momenteel berichten te vinden waarin staat dat de Oekraïense genenbank is vernietigd door Russisch oorlogsgeweld, maar dr. ir. Theo van Hintum van de WUR staat in nauw contact met zijn Oekraïense collega's. Die brachten goed nieuws: Voorlopig lijkt de collectie ongeschonden uit de strijd te zijn gekomen.     See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Mysterieuze mensaap blijkt zeldzame hybride

  Luister

  May 17 2022

  In 2016 werd in de jungle van Borneo een 'Mystery Monkey' op de foto gezet. De aap was niet thuis te brengen, tot nu. Het blijkt een hybride, een kruising tussen een Neusaap en een Muts-langoer. Dat is heel bijzonder, de twee soorten primaten leven al meer dan 9 miljoen jaar als aparte soorten, en worden niet geacht zich samen voort te planten. Bram Langeveld van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam legt uit hoe bijzonder deze kruising is, en wat de implicaties zijn voor de ontdekking van een Muts-Neus-Langoer-Aap.     See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Seismologen wachten met smart op data marsbeving

  Luister

  May 16 2022

  In de tweede week van Mei was er een beving op Mars, met een kracht van 5 op de schaal van Richter. Nooit eerder werd zo'n zware beving op Mars gemeten. De data die uit de recente meting afkomstig is zal ons veel leren over het binnenste van onze rode buurplaneet. Vooraanstaand seismoloog Arwen Deuss is vooral benieuwd naar de geschiedenis van het magneetveld van Mars. Eerst was er wel een veld, nu niet meer. Hoe kan dat, en wat betekent dat voor ons, op aarde.   See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Groote Museum wil aanzetten tot nadenken

  Luister

  May 10 2022

  In het oudste Museumgebouw van Amsterdam, het Hoofdgebouw naast Artis, is sinds vandaag het Groote Museum geopend. Een totaal eigenzinnig museum dat nauwelijks te vergelijken is met andere musea. Door een reis langs lichaamsdelen leer je over planten en dieren, geuren en kleuren, en over hoe alles op onze aarde met elkaar samenhangt.  Er is moderne kunst, interactieve gaminginstallaties, meestertaxonomie, een geurtunnel en je kan je eigen sapstroom vergelijken met die van een plataan voor de deur.  Het is een museum dat gaat over ons, over alles, en je moet het meemaken om het te kunnen vatten.     See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Robotchef leert proeven wat wij proeven

  Luister

  May 09 2022

  Tijdens het nuttigen van een hap eten zijn er verschillende smaakfases. En dat is belangrijke informatie voor een robot die een carrière als chef ambieert.  De robot in dit onderzoek had al geleerd om smakelijke omeletten te maken op basis van feedback van een testpanel van hongerige mensen. Vervolgens hebben ze de robot ook geleerd om een simpel gerecht van roerei met tomaat in verschillende fases van het kauwproces te ‘proeven’. Een beetje net als een chef tijdens het koken proeft wat hij of zij maakt. En ook rekening houdend met het feit dat een hap eten tijdens het kauwen verschillende smaakfases door kan gaan.   In dit geval gebruikte de robot een simpele sensor om nu nog alleen het zoutgehalte te meten. En dat dan in verschillende fases van het kauwproces, dat vrij simpel was geïmiteerd door het hele zootje in een blender te gooien. Het zorgde uiteindelijk voor gerechten die beter werden gewaardeerd door de restaurantgasten.   Het doel van de onderzoekers was het maken van een zo goed mogelijk smaakmodel - nu nog van één gerecht, maar uiteindelijk van zoveel mogelijk – om zo te zorgen dat, mocht het maken van eten ooit een automatisch tintje krijgen, de robotchef niet onder doet voor de gemiddelde kok. Lees meer: Taste of the future: Robot chef learns to ‘taste as you go’. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Wat er de laatste tijd allemaal gebeurde aan boord van de James Webb Telescoop

  Luister

  May 09 2022

  De afgelopen drie maanden waren ontzettend spannend voor het technisch team van de James Webb Telescoop. Hoog tijd voor een update.  We bespreken met systems engineer Maurice te Plate van ESA hoe het er nu voorstaat, waarom één instrument extra koud moest worden en een ander niet alleen gebruikt gaat worden om de ruimte mee te bestuderen, maar ook is ingezet om de enorme spiegels uit te lijnen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Hoe lang leeft mijn hond?

  Luister

  May 08 2022

  Het is niet voor het eerst dat op een rijtje is gezet welke hondenrassen het langst leven, maar niet eerder is zo'n grote en betrouwbare dataset gebruikt.   Het gaat om een dataset van Britse dierenartsen. Bovenaan de lijst eindigt de jack russell, die met gemiddeld 12.7 jaar het oudst wordt. Ook border collies (12.1 jaar) en de springerspaniël (11.9 jaar) doen het goed. Hippe kleine Insta-hondjes en de meeste bulldog’s eindigen bedroevend laag op de lijst. De franse bulldog staat met 4.5 jaar helemaal onderaan. Gevolgd door de Engelse bulldog met 7.4 jaar, de mopshond met 7.7 jaar en de Amerikaanse bulldog met 7.8 jaar.   Nou is zo'n lijstje mooi, maar het gaat om gemiddelden. Ben je van plan een hond uit het asiel te halen of probeer je te bepalen of een operatie op late leeftijd nog zin heeft, bedenk dan dat er altijd uitzonderingen zijn. Een chihuahua kan volgens dit lijstje bijvoorbeeld rond de 8 jaar worden, maar de meeste chihuahua’s overlijden op jonge leeftijd. De kans dat een chihuahua die de 6 al heeft gehaald een stuk ouder dan 8 wordt is dus best groot. Lees meer: Dog longevity: How long will my pet dog live?See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Veroudering tegengaan met poeptransplantaties

  Luister

  May 07 2022

  Ja, dat klinkt nogal vies. Maar dat is precies waar onderzoekers naar gekeken hebben: kan het transplanteren van poepmicroben veroudering tegengaan?  Het transplanteren van deze microben van de ene persoon naar de andere heeft al langer de aandacht van onderzoekers. Zo is al gekeken of op die manier problemen met darmflora opgelost kunnen worden. Dan worden de goedwerkende microben van een donor, geplaatst bij iemand waarbij het darm-microbioom verstoord is.   Nu hebben onderzoekers bij muizen gekeken: wat gebeurt er als we de microben van jong naar oud transplanteren? Ze zagen dat door dit te doen, veroudering in de darm, ogen en hersenen deels teruggedraaid kon worden. Draaiden ze het experiment om en plaatsten ze microben van oude muizen in jonge muizen, dan kregen deze muizen allemaal vervelende klachten.   Het team van onderzoekers wil nu nog kijken hoe de microben nou precies deze veranderingen ingang zetten en hoe lang het effect aanhoudt. Lees meer: Faecal transplants reverse hallmarks of ageing. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Lichaamsgassen meten met wearables

  Luister

  May 06 2022

  We kunnen al een heleboel lichaamssignalen meten met vrij simpele draagbare apparaatjes. Onderzoekers hopen daar nu ook de gassen die door onze huid naar buiten komen aan toe te voegen.  Net als uit bloed en zweet, kan uit lichaamsgassen belangrijke informatie over onze gezondheid worden gehaald. Sommige gassen kunnen gemeten worden met behulp van een ademtest, maar dat vraagt om een actieve handeling en levert alleen een momentopname op. Om die reden hebben onderzoekers een nieuw soort sensor ontwikkeld die gassen kan detecteren terwijl ze via onze huid het lichaam verlaten.   Hiermee zouden biomarkers gemeten kunnen worden die gerelateerd zijn aan hartziektes en diabetes. Het apparaatje moet uiteindelijk klein genoeg zijn om achter het oor te dragen, of zelfs op één van je nagels. Over een jaar hopen de onderzoekers het ontwerp zover af te hebben dat ze het kunnen gaan testen in het echt. Lees meer: Future wearable health tech could measure gases released from skin.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Een lesje ruzie en verliefdheid

  Luister

  May 05 2022

  Morgen vindt in Franeker het Expeditie Next festival plaats. Er zijn maar liefst 100 wetenschapsactiviteiten te bezoeken en kinderen kunnen er terecht met vragen over van alles. Bijvoorbeeld: hoe werkt verliefdheid? Of ruzie? We spraken alvast met twee onderzoekers die er morgen bij zijn: sociaal wetenschapper Linda Duits - zij weet veel over verliefdheid - en Thirza Lagewaard van de VU - zij kijkt naar hoe we conflicten zo goed mogelijk kunnen aanpakken.  Er komt een heleboel aan bod: hoe serieus moet je verliefdheid bij kinderen nemen? Moeten wij niet ook wat vaker gewoon lekker onrealistische crushes hebben? En hoe zit het met iets als consensus? Leren we onze kinderen de juiste dingen?  Ook bespreken we hoe we wat beter ruzie zouden kunnen maken. Wees je bijvoorbeeld bewust van de neiging om niet meer voorbij een mening te kunnen kijken. Dat je dat wat iemand denkt stom vindt, betekent niet dat je de hele persoon stom hoeft te vinden, vertelt Lagewaard. En moet een conflict eigenlijk wel altijd worden opgelost? Dat en veel meer dus tijdens Expeditie Next, het nationale wetenschapsfestival. Het is inmiddels uitverkocht, maar er bestaat een kans dat er op de dag zelf nog wat kaarten vrijkomen.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Een behandeling voor koolmonoxidevergiftiging

  Luister

  May 04 2022

  Koolmonoxidevergiftiging is wereldwijd nog altijd een groot probleem. Nu denkt een onderzoeker uit de VS een mogelijke behandeling op het spoor te zijn.   Koolmonoxide (CO) ruik en proef je niet maar het gas is in grote concentraties gevaarlijk en soms zelfs dodelijk voor mensen en dieren. Die grote concentraties kunnen bijvoorbeeld ontstaan als een gastoestel niet goed werkt in een ruimte met weinig ventilatie en zuurstof.   Is er sprake van koolmonoxidevergiftiging, dan is de belangrijkste behandeling nu: frisse lucht. Bij voorkeur 100 procent zuurstof, wat ervoor zorgt dat de hoeveelheid CO in het bloed snel afneemt. Maar gaat dat niet snel genoeg, dan kan het lichaam alsnog ernstig beschadigen.  Een onderzoeker in de VS denkt de basis voor een betere oplossing te hebben gevonden. In ons lichaam is het eiwit hemoglobine onder andere verantwoordelijk voor het wegvoeren van koolstofmonoxide. Een nieuw type molecuul kan deze taak nabootsen, maar bindt nog beter aan CO. Ook kan het koolstofmonoxide overnemen van hemoglobine en vergiftigde rode bloedcellen redden.  Er ligt hiermee nog niet meteen een tegengif op de plank, maar het is een veelbelovende stap in die richting. Lees meer: Unlocking a cure for carbon monoxide poisoning.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe meer goede vrienden, hoe meer kinderen

  Luister

  May 04 2022

  Mannetjesdolfijnen met de sterkste en meeste sociale contacten blijken ook de meeste kinderen te hebben. En het sociale contact met kennissen onderhouden ze vooral door naar elkaar te fluiten.  Het gaat hier om de bottlenose dolfijnen van Shark Bay in Australië. Zij staan bekend om hun grote sociale groepen met daarin allemaal mannen die geen familie van elkaar zijn. Het is een samenstelling die niet veel voorkomt in het dierenrijk. Wetenschappers bekeken 30 jaar aan data van het gedrag van verschillende 'teams' met mannetjes uit deze omgeving. Toen ze ook de genetische data van de mannetjes en jongen uit het leefgebied bekeken zagen ze: de mannetjes met de sterkste vriendschappen en de meeste contacten in de groep hadden ook de meeste kinderen. Maar hoe onderhouden die mannetjes hun vriendschappen eigenlijk? Dat doen ze door elkaar aan te raken en te spelen, maar ook, blijkt uit een ander onderzoek: door te fluiten naar elkaar. Vooral als een ander mannetje in de groep net iets te ver weg is en het om een kennis gaat (en geen dikke vriend) kiezen ze ervoor om te fluiten. Dat fluitje - wat dolfijnen al jong leren gebruiken om elkaar te herkennen - zegt zoveel als: hier Henk, hier Henk. Waarop een ander dan reageert met: hier Harry, hier Harry, over.  Een hele efficiënte en simpele manier om je contacten te onderhouden. En eentje die dus blijkbaar ook nog zorgt voor meer nageslacht.  Lees meer: Dolphins whistle to keep in touch with distant friends.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe een bodembacterie sneller CO2 opslaat dan alle planten

  Luister

  May 03 2022

  Als het aankomt op het opslaan van CO2 kan niemand het winnen van de bodembacterie. Onderzoekers zijn er nu achter, hoe het kan dat sommige bacteriën hier zo ontzettend goed in zijn. Nico Claassens van Wageningen University & Research is ook werkzaam in dit onderzoeksveld. Hij legt uit wat de onderzoekers precies hebben ontdekt (een nogal indrukwekkend moleculair fabriekje), wat we eraan hebben (dit fabriekje in ons voordeel gebruiken) en waar hij in zijn eigen onderzoek naar kijkt. Claassens heeft zijn pijlen zelf onder andere gericht op voeding als eindproduct. Eten we straks allemaal een broodje bacterie? Lees hier meer over het onderzoek naar de CO2-fabriek van de bodembacterie: How a soil microbe could rev up artificial photosynthesis.  Of hier over het werk van Claassens: Microbiologen bouwen bacterie die CO2 omzet in voedsel.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Ras bepaalt hondengedrag helemaal niet sterk

  Luister

  May 02 2022

  Labradors zijn lief en pitbulls agressief, toch? Nou, volgens onderzoek hebben deze eigenschappen een stuk minder gemeen met een bepaald type ras dan we dachten.   Onderzoekers kwamen hierachter toen ze meer dan 18.000 honden bestudeerden. De helft daarvan was rashond en van meer dan 2000 honden hadden ze ook genetische informatie.   Ondanks dat sommige eigenschappen sterker voorkwamen bij bepaalde rassen - retrievers en pitbulls waren wat socialer, beagles waren vocaler en herders luisterden wat beter - bleken de verschillen tussen individuen binnen een ras zo groot dat het ras geen goede voorspeller bleek voor hondengedrag.   Bij de rashonden zou maar 9 procent van variaties in gedrag verklaard kunnen worden door het type ras. Ook toen ze bij de niet-rashonden naar de genetische informatie gingen kijken om te zien of het aandeel van bepaalde rassen in hun genen gedrag kon verklaren, vonden ze weinig samenhang. Behalve dat vuilnisbakkenrassen met veel labradorbloed niet bang waren voor een plasje water dan misschien.   Wat deze bevindingen volgens de onderzoekers ook suggereren is dat agressie in honden niet genetisch te verklaren is. En dat regels opstellen voor specifieke rassen daardoor ook weinig zin heeft. Lees meer: Ancestry-inclusive dog genomics challenges popular breed stereotypes.  See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Schelpdierriffen herstellen met biologisch afbreekbaar plastic uit de 3D-printer

  Luister

  May 02 2022

  Volgende maand gaat een bijzonder project van start met als doel: het herstellen van mossel- en oesterriffen in de Waddenzee. Ecologen gaan hiervoor aan de slag met biologisch afbreekbaar plastic uit de 3D-printer. Onderzoeker Ralph Temmink van de Universiteit Utrecht vertelt waarom ze voor deze aanpak kiezen, waar je rekening mee moet houden als je de perfecte leefomgeving voor dit soort dieren uit de printer wilt laten komen en of dit misschien ook nog voor andere ecosystemen interessant kan zijn.  Lees hier meer over het project dat in samenwerking met het NIOZ en industriële productontwikkelaars wordt uitgevoerd: Onderzoekers herstellen schelpdierriffen met 3D-geprinte kunstriffen.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Harder rennen tegen je natuur in

  Luister

  May 01 2022

  Overal in het wild zie je het terug: het optimaliseren van energieverbruik. Hoe zit dat eigenlijk als we een rondje hardlopen? Vroegen onderzoekers van Stanford zich af.  Ze bekeken data van 2600 hardlopers, die gezamenlijk zo'n 28.000 uur bij elkaar renden in hun vrije tijd. Ook werd een vergelijking gemaakt tussen geconditioneerde omstandigheden op een loopband in het lab, waarbij onder andere zuurstofverbruik werd gemeten, en het geren van de renners in het wild.  De onderzoekers zagen dat de deelnemers – ongeacht de afstand die ze aflegden – vrijwel altijd terugvielen op dezelfde snelheid. Eentje waarmee het lichaam de minste energie gebruikte per afgelegde kilometer. Dat is vergelijkbaar met hoe veel dieren het doen, maar ja, die hebben over het algemeen geen sportdoelen die ze willen halen.   Het zou dus best kunnen dat onze natuur ons soms een beetje in de weg zit als we hardlooptijden proberen te verbeteren, aangezien ons lichaam automatisch zo min mogelijk energie wil verbruiken. Iets wat in elk individueel lichaam natuurlijk ook weer een andere rekensom is. Lees meer: Runners prefer the same pace, regardless of distance.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Laag gekwaak doet het beter in de kikkervijver

  Luister

  Apr 30 2022

  Onderzoekers hebben high tech opnameapparatuur gebruikt om te achterhalen hoe individuele zanglijnen in de zangkoren van mannelijke kikkers de kans op een partner beïnvloedden.   De boskikker paart vroeg in de lente als de vijvers beginnen te ontdooien. De mannetjes verzamelen zich in een geschikte plas en zingen daar in koor tot de vrouwtjes komen.  Nou denken onderzoekers dat er een hoop verscholen zit in de harmonieën van de kikkers. Zo zouden de verschillen in toonhoogte tussen de zangstemmen iets zeggen over lichaamsbouw, wat mee kan spelen bij het kiezen van zowel de zangpartners voor de mannen, als liefdespartners voor de vrouwen.  Voor het eerst is het nu gelukt om dit eens goed te bestuderen, zowel in het lab als in de natuur, waar – terwijl honderden kikkers in koor zongen – succesvol de locatie en klank van elke individu in kaart is gebracht.  Wat bleek: vrouwtjes hebben een voorkeur voor lagere frequenties, terwijl de mannetjes vooral hun timing proberen te matchen met de rest van het koor. Lukt het om vrouwelijke kikkers naar de vijver te krijgen, dan valt het koor vrij snel uit elkaar en is het ieder voor zich.  Lees meer: Research reveals the sex secrets of amphibian singing choruses.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Het geheim van de kopertanden van de bloedworm

  Luister

  Apr 29 2022

  De meeste mensen zullen wormen niet direct voor zich zien met een paar flinke tanden, maar bloedwormen hebben ze niet alleen, ze zijn ook nog eens voor een deel gemaakt van koper.  Een bloedworm – een zeediertje dat zo'n 35 centimeter kan worden - laat in één keer een kaakstructuur met meerdere slachttandjes groeien die een heel leven lang - zo'n vijf jaar - mee moeten meegaan. Die structuur moet dus sterk zijn. Sterk genoeg om door schild en bot te bijten. Dat lukt ze met een kaak en tanden van eiwit, melanine en koper. Maar hoe die samenstelling – en met name die portie koper – gevormd wordt, dat was lange tijd onbekend.  Inmiddels zijn onderzoekers erachter. Het is een proces waarvoor in de industrie een groot aantal stappen en apparaten nodig zouden zijn. Maar bij de worm wordt het allemaal gestuurd door eiwit. Een eiwit dat koper uit afzettingen op de zeebodem trekt, om vervolgens een chemisch proces in gang te zetten waar melanine uitkomt, dat - gecombineerd met eiwit - de structuur vormt voor de indrukwekkende tandpartij.   De onderzoekers hopen nog meer te weten te komen over dit proces, zodat het mogelijk nieuwe materialen voor ons mensen kan opleveren.   Lees meer: Scientists have discovered how bloodworms make their unique copper teeth. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Is hoog in de Alpen één van de grootste dieren ooit gevonden?

  Luister

  Apr 28 2022

  Er is - hoog in de Alpen - een enorme tand van een uitgestorven zeedier ontdekt. En dat zeedier was zelf waarschijnlijk zo lang als een bowlingbaan.  De gevonden overblijfselen, waaronder dus een enorme tand, maar ook wervels en stukken rib, zijn afkomstig van Ichthyosauriërs: gigantische zeedieren die leefden in de tijd van de dinosauriërs. We spraken paleontoloog Anne Schulp van de Universiteit Utrecht en Naturalis en vroegen hem - geïnspireerd door deze vondst: kun je in Nederland eigenlijk een beetje mooie fossielen vinden? Waarom is hij zelf niet alleen geïnteresseerd in botjes, maar vooral ook in pootafdrukken? En wat zijn de spannendste dingen die we met de nieuwste technieken kunnen zien aan een fossiel? Morgen vindt de oratie van Anne Schulp plaats, waarin hij als hoogleraar Vertebratenpaleontologie vertelt wat er zo mooi is aan dit onderzoeksgebied en waar de kansen in de komende jaren liggen. De oratie is online te volgen: Het spoor van de dinosaurus.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Spin ontsnapt na seks met supersprong

  Luister

  Apr 27 2022

  Bij sommige spinnensoorten is een one night stand voor het mannetje meteen ook een last night stand. Maar niet alle mannenspinnen laten zich na de seks gewillig verorberen door het vrouwtje.  Dat sommige mannetjes zo'n beetje zelf naar binnen springen na de daad, heeft zo z'n redenen. Dat opofferen zou – zo laat onderzoek zien – de kans op nageslacht vergroten.  Maar er zijn ook spinnensoorten waarbij de mannen het toch net iets belangrijker vinden om in leven te kunnen blijven.   Het gaat om een soort uit de familie van wielwebkaardespinnen. Een soort waarbij wel 300 spinnen in één kolonie leven, maar wel elk met hun eigen web. Het mannetje van deze soort – zo zagen Chinese onderzoekers – katapulteert zichzelf na de daad met meer dan 3 kilometer per uur van het vrouwtje af.   Toen ze in het lab beter bestudeerden wat er precies gebeurde zagen ze dat het diertje van niet meer dan een centimeter dit doet door zijn voorpootjes op te vouwen tijdens het voortplanten, om ze als het achter de rug is meteen supersnel te strekken. Lukte dit ze niet, dan was het einde verhaal voor de mannetjes.   En dat wisten ze ook. Want hadden ze een kapot of ontbrekend pootje dan flirten ze alleen maar een beetje, maar waagden ze zich niet aan een paarpoging. Lees (en bekijk) meer: Spiders Catapult Themselves to Avoid Becoming Their Mate’s Meal. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De geheimen van het zeewierzaadje ontrafeld

  Luister

  Apr 26 2022

  Langzaamaan wordt er in Nederland steeds meer zeewier geteeld, maar we benutten nog lang niet alle potentie. Zo is er één trucje van kelpzaad waar we veel meer mee zouden kunnen.  Er is een behoorlijke kans dat ons land - vanwege de kennis die we in huis hebben over veredelen en werken met (en in het) water - een belangrijke speler kan worden in de zeewiermarkt. Maar voor het zover is hebben we nog wel het één en ander te leren over hoe zeewier nou precies groeit en hoe we dat kunnen optimaliseren.  Alexander Ebbing, onderzoeker aan het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee, heeft de zaadjes van kelp eens goed bestudeerd. Met wat hij zag in het lab denkt hij iets te hebben gevonden waar de zeewierteelt welig van zou kunnen tieren. Lees meer: Volwassen zeewierteelt vergt kennis van voortplanting. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Adem je naar een gezonder lichaam

  Luister

  Apr 25 2022

  Ja ja, sporten is gezond. Maar het aanpassen van je levensstijl is – zeker op latere leeftijd – gewoon moeilijk. Nou blijkt je ademhaling je hier mogelijk bij te kunnen helpen.  Een onderzoek uit 2016 liet al eens zien dat in de VS 30 procent van de volwassenen boven de 50 niet actief beweegt. Ondanks dat de meeste mensen weten dat bewegen de kans op het krijgen van chronische ziektes vermindert. Uit een nieuw onderzoek zou blijken dat vijf minuten ademhalingstraining per dag ervoor kan zorgen dat de overstap naar een actievere levensstijl minder moeite kost. De helft van de proefpersonen gebruikte tijdens ademhalingsoefeningen een speciaal apparaatje waardoor de ademhaling wat meer moeite kost. De andere helft deed ademhalingsoefeningen zonder apparaatje. Voorafgaand aan het experiment van zes weken en erna werd het uithoudingsvermogen van alle proefpersonen getest. Na zes weken liet de groep die oefende met apparaatje een verbetering van 12 procent zien. Bij de groep die de ademhalingsoefeningen zonder apparaatje deed was geen verbetering te zien. De onderzoekers zagen bij de groep waarvan de conditie verbeterde ook positieve veranderingen in hun metabolisme. Natuurlijk is het belangrijk om uit te zoeken of dit voor iedereen een bereikbare methode is, je hebt dan wel voor een heleboel mensen zo'n apparaatje nodig. Maar is het er dan zou dit zomaar eens een mooi duwtje in de rug kunnen zijn voor mensen die moeite hebben met de overgang naar een actiever leven. Lees meer: Five minutes of daily breath training improves exercise tolerance in middle-aged and older adults.  See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Gaatjes vullen met biologisch tandglazuur gemaakt door eigen cellen

  Luister

  Apr 25 2022

  Schade aan tandglazuur en gaatjes worden nu nog hersteld met behulp van een synthetische vulpasta, maar er wordt gewerkt aan een biologisch alternatief op basis van ons eigen stamcellen. We praten erover met KU Leuven-onderzoeker Hugo Vankelecom. Hij vertelt hoe eerst moest worden uitgezocht hoe ze aan stemcellen van de tand konden komen en of ze die ook konden laten groeien in het lab. Vervolgens moesten van deze stamcellen weer tandcellen worden gemaakt die glazuur konden produceren.  In de toekomst zou het wel eens zo kunnen zijn dat van iedereen deze stamcellen worden ingevroren op het moment dat verstandskiezen worden getrokken, zodat daarmee op een later moment de tandcellen geproduceerd kunnen worden die kunnen helpen tegen tandschade. Ook zouden voedingsmiddelen en tandverzorgingsproducten getest kunnen worden op dit biologische tandglazuur. Lees hier meer: Onderzoekers KU Leuven en UHasselt zetten belangrijke stap naar ontwikkeling biologisch tandglazuur.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Extra hygiënische honingbij gekweekt in strijd tegen parasiet

  Luister

  Apr 24 2022

  De Varroamijt - een blinde, achtpotige parasiet - is kleiner dan een speldenknop, maar kan een hele bijenkolonie om zeep helpen. Een nieuwe bijensoort moet dapper tegenstand bieden.  Zowel de bijenpopulaties in het wild, als de grote en kleine populaties die door mensen gehouden worden hebben het zwaar. Door pesticiden, slechte voedselvoorzieningen en ziektes overleeft zo'n 30 procent van de kolonies het niet. En één van de grootste zorgen voor imkers is een piepklein rood parasietje.   Tegen dit diertje worden nu vaak chemicaliën ingezet. Niet ideaal en ook niet functioneel, want de meeste parasieten raken immuun voor deze middelen. Wat ook kan: bijen kweken die zich wel raad weten met zo'n parasiet.  Dat is wat onderzoekers hebben gedaan: ze hebben bijen zo gekruist dat ze een soort kregen die extra goed is in bestuiven, honing maken en parasieten pesten. Deze bij is extra goed in zichzelf en medebewoners checken op de aanwezigheid van de parasiet en de eitjes ervan. Om die vervolgens uit de weg te ruimen.  De nieuwe bijensoort is nog niet beschikbaar voor imkers, eerst is - terecht - meer onderzoek nodig, om zeker te weten dat dit niet stiekem ook nadelige gevolgen heeft. Lees meer: Selective breeding sustainably protects honey bees from Varroa mite.  See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Bacterie laat plant z'n eigen laatste avondmaal maken

  Luister

  Apr 23 2022

  Een bacterie die het leven van mais- en rijstplanten zuur maakt, blijkt het wel heel erg goed te regelen voor zichzelf. Maar met die kennis kan hij ook worden tegengewerkt.   De bacterie in kwestie wordt door kevers achtergelaten in wonden in de plant die ontstaan als de kevers aan de plant knagen. Vanuit daar verspreidt de infectie zich en uiteindelijk gaat de plant eraan dood. Maar de lijdensweg van deze specifieke infectie is behoorlijk cru, blijkt uit onderzoek in het lab.  De bacterie gaat namelijk niet meteen aan de slag met het doodmaken van de plantcellen. Hij leeft eerst een tijdje als parasiet, om lekker te kunnen vermenigvuldigen. Dat wisten ze al, maar nu blijkt dat hij zich in die periode volkomen in de watten laat leggen. Hij laat de plant een overvloed aan voedingsstoffen en water regelen, veel meer dan een gezonde plant bevat, die allemaal naar de bacterie gaan.  Om dit feestmaal voor elkaar te krijgen gebruikt hij hetzelfde eiwit waarmee hij het immuunsysteem van de plant onderdrukt. En daarmee hebben de onderzoekers ook meteen een ingang gevonden om de bacterie te dwarsbomen. Wie weet kunnen er nu planten worden gekweekt die dit proces kunnen tegenwerken. Lees meer: Infectious bacteria force host plants to feed them, study finds. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Kwantumdot ledlampjes van rijstafval

  Luister

  Apr 22 2022

  Het kaf of de dop van rijstkorrels gaat nu nog met 100 miljoen ton per jaar de afvalbak in, maar onderzoekers hebben er een nieuwe toepassing voor: ze maken er kwantumdot ledlampjes van.  Een kwamtumstip of kwantumdot is een halfgeleiderkristal van enkele nanometers. Piep piep klein dus en in het bezit van een aantal indrukwekkende optische en elektronische eigenschappen. Je vindt ze onder andere in lichtbronnen en flatscreens. Ze worden alleen niet van de meest duurzame materialen gemaakt en daar wilden deze onderzoekers wat aan doen.  Ze lieten zich inspireren door poreus silicium, een niet-giftig materiaal dat in de jaren vijftig werd ontdekt. En laat het kaf van rijstkorrels nou vol siliciumdioxide zitten: de meest voorkomende siliciumverbinding. Ja oké, het kaf moet wel een flink aantal processen door en het levert (nu nog) alleen een rood-oranje lichtkleur op, die ook nog wat efficiënter zou kunnen, maar het is ze gelukt: de eerste kwantumdot ledlampjes van rijstafval.   Nu willen ze hetzelfde proberen te doen met afval van onder andere gerst en tarwe en natuurlijk: het proces zo inrichten dat het ook echt opschaalbaar en betaalbaar is.  Lees meer: World’s first LED lights developed from rice husks. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Wat is kennis? En welke rol speelt toeval hierbij?

  Luister

  Apr 21 2022

  Het is één van de meest fundamentele vragen van de filosofie: wat is kennis? En omdat het nog altijd 'de maand van de filosofie' is: eens kijken of we het antwoord eigenlijk al weten.  We krijgen hulp van Job de Grefte van de Rijksuniversiteit Groningen. Hij sprak tijdens De Utrechtse dag van de Filosofie over dit onderwerp.  Duizenden jaren werd een klassieke definitie voor kennis of 'weten' gehanteerd, pas later begonnen mensen te vermoeden dat er nog iets ontbrak aan die definitie.  De oude definitie zegt: wil iets kennis zijn, dan is het noodzakelijk dat... iemand overtuigd is dat het zo is, het ook echt zo is, en de overtuiging gerechtvaardigd kan worden. Wat hier volgens Grefte aan ontbreekt: toeval. Lees meer: Maand van de filosofie. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Simulatie laat zien hoe water mogelijk op Mercurius is beland

  Luister

  Apr 20 2022

  Mercurius staat het dichtst bij de zon van alle planeten in ons zonnestelsel. Het is er nogal heet en toch moet er water te vinden zijn. Maar hoe zijn die watermoleculen daar beland? Eén theorie zegt: dat water is lokaal ontstaan. Of het zat al in de rotsen bij het ontstaan van de planeet, of het is ontstaan door reacties van deeltjes aan het oppervlak op bijvoorbeeld zonnestraling. Maar een andere theorie zegt: nee, dat water is waarschijnlijk naar de planeet gebracht. Met die laatste theorie zijn ze in dit onderzoek aan de slag gegaan. Mogelijke bronnen van water zijn asteroïden, kometen en ruimtestof. Om uit te zoeken of het inderdaad mogelijk is dat al het water via deze weg op Mercurius terecht is gekomen, hebben onderzoekers een simulatie gemaakt. Daarin werd berekend: hoe bewegen deze hemellichamen zich door het zonnestelsel? Hoe vaak raken ze Mercurius? En hoeveel water zouden ze met zich mee kunnen brengen?  Uit de simulatie bleek dat het inderdaad mogelijk moet zijn dat al het water op deze manier naar de planeet is gebracht. Al is daarmee niet uitgesloten dat een deel lokaal ontstaan is. Weten hoe water zich verplaatst in ons eigen zonnestelsel en op welke gekke plekken het allemaal terecht kan komen, kan ook weer helpen als we een stuk verder weg gaan kijken naar exoplaneten. Zo kan deze ontdekking ons mogelijk ooit helpen bepalen of een planeet ver weg ook water (en dus mogelijk leven) kan bevatten.  In deze audio hoor je onderzoeker Kateryna Frantseva (SRON/RUG). Lees meer: Ruimtestof, astroïden en kometen volstaan voor al het water op Mercurius. Kateryna Frantseva komt uit Oekraïne. Ze is ook onderdeel van een netwerk van Oekraïense vrijwilligers in de Nederlandse academische wereld die hun thuisland ondersteunen. Wil je haar daarmee helpen, dan kan dat hier. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Met een drumvel van grafeen bacteriën afluisteren

  Luister

  Apr 19 2022

  Het is onderzoekers gelukt om bacteriën af te luisteren. Dat is al bijzonder op zich, maar we hebben er mogelijk ook nog enorm veel aan.  Het begon allemaal bij onderzoek naar grafeen - inmiddels bij de meeste mensen wel bekend. Een enorm sterk materiaal, 100 keer sterker dan staal, maar dan superdun. Een enkele laag koolstofatomen en daarmee honderdduizend keer dunner dan een haar. Grafeen heeft ook allemaal bijzondere eigenschappen. Het geleidt bijvoorbeeld enorm goed en is heel gevoelig. Je kunt het bijvoorbeeld over een gat spannen, een beetje als een trommel, en dan kun je er trillingen mee opvangen. Daar was onderzoeker Farbod Alijani van de TU Delft mee bezig toen hij ineens tijdens een congres iets opving over de trillingen die bacteriën veroorzaken. Hij zocht collega Cees Dekker op - een bekende naam in de wereld van de nanobiologie - en ze gingen aan de slag. Het lukte ze om de trillingen die werden veroorzaakt door de bacterie op te vangen met dat supergevoelige grafeen. Zo konden ze de bacterie horen bewegen. Vervolgens stopten ze er antibiotica bij. Ging de bacterie dood, dan stopte het geluid. Maar was de bacterie resistent, dan ging het geluid onverstoord door. Ze konden zo dus horen of er sprake was van antibioticaresistentie.  Nou zijn er al methoden voor om dat te meten, maar daarvoor moeten de bacteriën eerst groeien en met genoeg zijn. Bij deze nieuwe methode is één bacterie genoeg. Dat zorgt ervoor dat de test niet dagen, maar één tot twee uur duurt. Dat is een enorme tijdswinst. Uiteindelijk moet het als een soort testkit in elk ziekenhuis kunnen liggen. Tegelijk willen ze ook nog onderzoek doen met andere bacteriën en andere antibiotica en wordt er gekeken of het misschien ook een interessante techniek is als je kijkt naar kankercellen en hun reactie op medicijnen. Waar ze ook nog benieuwd naar zijn: kunnen ze bacteriën van elkaar onderscheiden op basis van hun geluid?  Lees meer: Bacteriën afluisteren met drumvel van grafeen.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hydrogel moet afweercellen helpen door verdedigingslinie tumoren te breken

  Luister

  Apr 14 2022

  In de strijd tegen tumoren hebben onderzoekers nu een gel ontwikkeld die afweercellen in het lichaam moet helpen om voorbij de verdedigingslinie van kankercellen te komen. Bij celtherapie worden de afweercellen van een patiënt aangepast en teruggeplaatst om zo met betere munitie het gevecht met kankercellen aan te gaan. Dit werkt goed in het geval van ziektes als leukemie, maar gaat het om een tumor die ergens tussen organen en weefsel op een vaste plek in het lichaam groeit, dan is het veel moeilijker om deze techniek te gebruiken.  Daarom wordt er aan verschillende toevoegingen gewerkt. Bijvoorbeeld een speciale hydrogel die je in kunt spuiten vlakbij de tumor. Met daarin niet alleen aangepaste afweercellen, maar ook nog eens een voorraad voedsel en gespecialiseerde wapens. Zo heb je niet alleen je leger afweercellen op de juiste plek, ze zijn ook extra goed uitgerust voor het binnendringen van deze tumoren.  Veelbelovend, maar voor patiënten met meerdere tumoren en uitzaaiingen waarschijnlijk geen oplossing, zegt Inge Jedema. Zij is hoofd Translationele Celtherapie bij het Antoni van Leeuwenhoek. Daar kijken ze naar weer een andere aanpak: het zo aanpassen van de afweercellen dat ze zelf die groeifactoren en benodigde munitie regelen op het moment dat ze bij de tumor aankomen. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Geestelijke gezondheid en het kunnen waarnemen van je eigen lichaamssensaties

  Luister

  Apr 13 2022

  Steeds meer wordt er in onderzoek gekeken naar de link tussen geestelijke gezondheid en interoceptie: het vermogen om je eigen lichaamssensaties zoals ademhaling en hartslag te kunnen waarnemen.  Niet bij iedereen werkt dit mechanisme even goed en problemen ermee zijn gelinkt aan angststoornissen, depressie, autisme en zelfs Alzheimer. Belangrijk dus dat we meer over leren. En we weten nog lang niet alles. We bespreken een onderzoek waarbij is gekeken naar interoceptie bij apen (ze blijken dit gewoon ook te kunnen!) en we praten met onderzoeker Julia Folz. Zij kijkt bijvoorbeeld: hoe bewust zijn mensen zich van hun hartslag? En hoe accuraat in het inschatten ervan? Komt dat overeen met de meting van die hartslag? En denken ze zelf dat ze het goed kunnen inschatten? Ze is ook benieuwd naar andere sensaties dan hartslag en in hoe het mechanisme werkt binnen een interactie tussen twee mensen.  Meedoen aan haar onderzoek kan: Hoe goed ken jij je lichaam? Doe mee met onderzoek naar lichaamssensaties. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Bacterie zet methaan om naar elektriciteit

  Luister

  Apr 12 2022

  Elektriciteit opwekken en tegelijk de omgeving zuiveren van broeikasgassen: het zou met bacteriën moeten kunnen, denken microbiologen van de Radboud Universiteit. Het is de onderzoekers gelukt om een bacterie die methaan eet stroom te laten opwekken in het lab. Deze bacterie, de Methanoperedens, komt gewoon in de natuur voor. In zoetwater, zoals sloten en meertjes. Ze zijn hem al een paar jaar aan het bestuderenomdat hij hele interessante omzettingsprocessen gebruikt. Nu waren ze benieuwd: wat kunnen we nog meer met deze bacterie?  Ze maakten een soort biologische batterij waarin de bacterie methaan te eten krijgt. Daarbij produceert het beestje elektronen, die kunnen worden opgevangen, om ze vervolgens om te zetten naar stroom. Het uiteindelijke idee is dat dit systeem een onderdeel van het afvalwaterzuiveringsproces kan vervangen. Nu worden gassen zoals methaan - die vrijkomen bij het zuiveren - verbrand om er elektriciteit mee te maken. Dit lukt maar het minder dan de helft van het gas. Hopelijk kan de Methanoperedens dat straks beter.  In deze audio hoor je microbiologen Cornelia Welte en Heleen Ouboter van de Radboud Universiteit. Lees hier meer: Bacterie kan elektriciteit opwekken uit methaan. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Er is iets vreemds aan de hand met het weer op Neptunus

  Luister

  Apr 11 2022

  Eindelijk is er genoeg data beschikbaar om iets te kunnen zeggen over het weer op Neptunus. Alleen zagen onderzoekers daarin iets heel anders dan ze hadden verwacht.  Een zomer op Neptunus kan wel 40 jaar duren. Erg warm wordt het overigens niet, want we hebben het over een ijsreus waar het gemiddeld meer dan 200 graden in de min is. Toch hadden onderzoekers verwacht een stijgende temperatuur te zien toen ze naar data van een stukje zomer van 20 jaar keken.  Geheel onverwacht zagen ze dat de temperatuur van de gehele planeet gemiddeld 8 graden was gezakt (vergelijk het even met de 2 graden opwarming van de aarde, dat is dus een gigantische afname). Gek genoeg was de temperatuur op de zuidpool van de planeet in een paar jaar dan weer 11 graden toegenomen.  Onderzoeker Michael Roman van de Universiteit van Leicester vertelt meer over deze verwarrende ontdekking en legt uit dat het ons ook wat kan leren over de aarde. Lees meer: Neptune is cooler than we thought: Study reveals unexpected changes in atmospheric temperatures. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Aha, daarom houden we van een drankje

  Luister

  Apr 10 2022

  De mens heeft een ver teruggaande relatie met het nuttigen van alcohol. Onderzoekers hebben apen bestudeerd om erachter te komen waarom een bedwelmend drankje ons zo aantrekt. Ze bekeken het eetgedrag van zwarthandslingerapen. Specifiek het fruit dat ze uitkozen. Zo kwamen ze erachter dat de vruchten waar de voorkeur naar uitging gemiddeld zo'n 1 tot 2 procent alcohol bevatten. Alcohol die was ontstaan als bijproduct van de fermentatie van de rijpe vruchten.   Om te kijken of de alcohol niet gewoon weer uitgeplast werd door de apen, werd ook hun urine bestudeerd. Zo konden ze zien dat de alcohol ook daadwerkelijk door de apen werd omgezet en gebruikt in het lichaam. De onderzoekers denken dat het fermenterende fruit de apen meer energie oplevert dan fruit dat dit (nog) niet doet.   Het is voor het eerst dat de bestaande ‘drunken monkey’-theorie bewezen lijkt te zijn. Die stelt namelijk dat onze hang naar drank iets te maken heeft met het feit dat alcohol onze voorouders de weg leidde naar rijp fruit. Onderzoeken bij andere aapsoorten staan nu in de planning om meer bewijs voor de theorie te verzamelen. Lees meer: Monkeys routinely consume fruit containing alcohol, shedding light on our own taste for booze.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Microben van jou, microben van mij

  Luister

  Apr 09 2022

  Er wordt wel eens gezegd dat twee mensen in een relatie steeds meer op elkaar gaan lijken. Dat blijkt een beetje te liggen aan hoe ver je inzoomt.  In BBC Science Focus zocht iemand deze vraag eens wat beter uit. Want gaan twee mensen nou echt qua uiterlijk meer op elkaar lijken in een relatie? En dan bedoel ik niet dat ze dezelfde ANWB-jas aantrekken, maar dat ze echt fysiek meer overeenkomsten hebben. Onderzoekers van Stanford University bekeken 517 stellen. Toen ze elkaar net leerde kennen en tientallen jaren later. Ze zagen dat lange termijn stellen inderdaad behoorlijk op elkaar leken, maar dat dit niet door de tijd heen veranderde. Dat suggereert dus eerder dat we iemand erop uitzoeken.  Toch is het ook echt zo dat we in een relatie steeds meer op elkaar gaan lijken. Alleen dat kun je pas zien als je echt goed inzoomt. Een eerder onderzoek naar de microben op onze huid liet namelijk zien dat die zich wel degelijk aanpassen aan de microben van de partner. Dit geldt vooral voor de microben op onze voeten. Het lukte een algoritme zelfs om met 86 procent accuraatheid mensen aan elkaar te linken als partners alleen op basis van de microben op hun huid. Lees meer: You share everything with your partner... even your skin microbiome. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De wetenschap achter puppy dog eyes

  Luister

  Apr 07 2022

  Honden lijken precies te weten wanneer ze hun onweerstaanbare puppy dog eyes moeten inzetten. Nu weten we ook meer over de wetenschap achter deze schattige gezichtsuitdrukkingen. Van al onze gezelschapsdieren kan een hond het best ons eigen gezichtsuitdrukkingen nabootsen. Dat ze dat kunnen heeft veel te maken met het type spieren in hun gezicht. Om te zien hoe die zich hebben ontwikkeld hebben onderzoekers samples van de gezichtsspiervezels van moderne honden vergeleken met samples van dezelfde spiervezels bij de wolf. Zo zagen ze dat honden - net als wij mensen - veel meer fast-twitch spiervezels hebben.  Nou is het heel leuk dat honden schattig kunnen kijken, maar dit kunnen ze hoogstwaarschijnlijk alleen omdat wij ze zo hebben gefokt. En dat fokken hebben we niet altijd op de goede manier gedaan, getuigen de vele problemen met erfelijke ziektes en schadelijke uiterlijke kenmerken. Hille Fieten, zij coördineert het Expertisecentrum genetica van de faculteit Diergeneeskunde aan de Universiteit Utrecht, vertelt hoe wetenschappers daar wat aan proberen te doen. Lees meer over het onderzoek naar gezichtsspieren: Study reveals the science behind those irresistible puppy-dog eyes. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Genen gelinkt aan veranderingen in hersenstructuur

  Luister

  Apr 06 2022

  Zijn er genen die invloed hebben op hoe ons brein zich in de loop der tijd ontwikkelt? Utrechtse wetenschappers zochten het uit in een enorm groot internationaal onderzoek. Maar liefst 40 instituten, 200 onderzoekers en meer dan 15000 deelnemers deden mee aan het onderzoek waarbij gezocht werd naar een link tussen genen en veranderingen in de hersenen. En die link werd ook gevonden.  Onderzoeker Rachel Brouwer van het UMC Utrecht en neurowetenschapper aan de Universiteit Utrecht Hilleke Hulshoff Pol vertellen meer over de opzet en de interessante uitkomsten.  Lees hier meer: Groot onderzoek linkt genen aan hersenveranderingen. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Astronomen zien gigantische planeet die nog geboren moet worden

  Luister

  Apr 05 2022

  Astronomen hebben het begin van de geboorte van een gigantische gasplaneet gezien. En die geboorte verliep anders dan ze hadden verwacht. Deze nieuwe planeet zit op 508 lichtjaren van de aarde. Ter vergelijking: onze zon zit op zo'n 8,3 lichtminuten van de aarde. Het gaat om een gasreus die negen keer zo zwaar is als Jupiter. De ster waar de planeet omheen draait werd in 2016 voor het eerst gespot met de Subaru-telescoop.  Onderzoeker Nienke van der Marel van de Leidse Sterrenwacht, onderdeel van de Universiteit Leiden, was betrokken bij dit onderzoek en vertelt hoe de planeet precies is ontdekt en waarom de geboorte ervan (hij is gezien terwijl hij eigenlijk nog in de baarmoeder zat) zo bijzonder is.  Lees meer: Images of embedded Jovian planet formation at a wide separation around AB Aurigae. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Het mysterieuze middelpunt van de aarde

  Luister

  Apr 04 2022

  Onderzoekers zijn druk bezig met het beantwoorden van grote vragen over de binnenkern van onze planeet. Mogelijk hebben we meer te danken aan deze kern dan we eerder dachten. Onderzoeker Arwen Deuss van de Universiteit Utrecht vertelt meer over waar het binnenste van de aarde nou precies uit bestaat en hoe je daar onderzoek naar kunt doen.  Ook hebben we het over de link tussen de kern en het magneetveld van de aarde. 565 miljoen jaar geleden was daar een enorme dip in te zien, het herstel van de kracht van het magneetveld werd recent gelinkt aan het ontstaan van de binnenkern. Hoe beïnvloeden die twee elkaar dan precies? Lees meer: Scientists are probing the secrets of the inner core - and learning how it might have saved life on Earth.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Merkwaardig diertje helpt merkwaardige plant

  Luister

  Apr 02 2022

  Wetenschappers hebben iets ontdekt over waarom de wortels van een merkwaardige plant die maar op één plek in de wereld groeit nooit de grond raken.  Zamia pseudoparasitica is een plant die alleen voorkomt in het westen van Panama. Hij behoort tot een oeroude plantenfamilielijn waarin soorten zitten die wel 1000 jaar oud kunnen worden. De planten in deze familie hebben iets weg van palmbomen en varens, maar zijn het niet. Deze specifieke plant wijkt af van zijn soortgenoten. Als enige groeit hij namelijk niet uit de bodem, maar hangt ie – vastklampend met z'n wortels – in andere planten en bomen, zo'n 7 tot 20 meter boven de grond.  Hoe overleeft deze plant daarboven in die boomtoppen? Hoe verspreidt het z'n zaden? Om die vragen te beantwoorden gingen wetenschappers op pad om samples te verzamelen in het regenwoud. Ze plaatsen ook wild camera's om te zien welke dieren de plant bezochten en zagen dat maar één bezoeker ook daadwerkelijk de zaden meenam: de Gabbi's slankbeer, een klein, maki-achtig nachtdiertje met een lange borstelige staart. De onderzoekers vermoeden dat de slankbeer de zaden meeneemt naar holletjes in bomen of zogeheten zaadbanken en dat daarom de plant in de bovenlaag van het regenwoud groeit. Om zeker te weten dat dit zo is, willen de onderzoekers de zaden nu gaan markeren en volgen. Lees meer: The mystery of an unusual Panamanian plant’s dispersal. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Wanneer je het licht liever niet ziet

  Luister

  Mar 30 2022

  Prachtig, zo'n verlichte boulevard. En met ledlampen ook nog eens duurzaam. Maar nu blijkt modern kunstmatig licht de camouflage tactiek van zeedieren te hinderen.  Als je een klein zeediertje bent, een slakje bijvoorbeeld, dan bestaat een groot deel van je leven uit het ontwijken van roofdieren die je als lunchgerecht willen nuttigen. Ben je niet snel of sterk, dan moet je slim zijn. Veel zeedieren gebruiken daarom camouflage om uit de bek van hun vijanden te blijven. Maar ja, dan moet er niet ineens een spotlight op je verstopplek worden gezet.   Onderzoekers waren benieuwd of in de avond en nacht verlichte kustlijnen een effect hebben op zeedieren die juist profijt hebben van donkere omstandigheden. Ze testten allerlei soorten licht, waaronder ook ledlicht, en zagen dat moderne lampen, veel meer dan ouderwetse lampen, dieren zichtbaar maakten die eigenlijk onzichtbaar willen zijn. Dat heeft te maken met de golflengten van deze typen verlichting.  Volgens de onderzoekers is het belangrijk om deze kennis over de impact van modern kunstmatig licht op ecosystemen mee te nemen bij het maken van een lichtplan, zeker aan de kust. Lees meer: Losing the cover of darkness. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Het opmerkelijke (seks)leven van schelpdieren

  Luister

  Mar 30 2022

  Er bestaan zo'n honderdduizend soorten schelpdieren. En sommigen houden er een nogal merkwaardige levensstijl op na.   Koos Dijksterhuis schreef er een boek over. We praten met hem over zoeken naar de heilige graal (de Noordkromp) en over orgies van oesters en slakken met twee geslachten. Nog veel meer van dit soort verhalen vind je in zijn boek: Noordkrompen, zeeengelen en koffieboontjes.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Hoe verantwoordelijk zijn we voor onze vooroordelen?

  Luister

  Mar 29 2022

  Komende zondag is het de Utrechtse Dag van de Filosofie van Studium Generale. Waarop onder andere wordt besproken hoe het ervoor staat met onze vooroordelen. Want hoe verantwoordelijk zijn we voor iets waarvan wordt gedacht dat het vooral onbewust gebeurt? Bestaat er zoiets als onbevooroordeeld zijn? En hoe kun je hier zelf in verbeteren? Daarover hebben we het met filosoof Jeroen Rijnders van de Universiteit Utrecht, één van de sprekers op de Utrechtse Dag van de Filosofie.   See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Worm-op-een-chip spoort ziektes op

  Luister

  Mar 28 2022

  Het 1 millimeter lange rondwormpje C. elegans is als modelorganisme sinds jaar en dag hoofdrolspeler in menig biologisch onderzoek. Nu blijkt het zelf ook een instrument te zijn.  Het zo vroeg mogelijk detecteren van ziektes als kanker kan voor een patiënt van levensbelang zijn. Alleen zijn beginnende tumoren met de meeste methodes nog niet goed op te sporen. Nou is al bekend dat honden met hun geweldige reukvermogen kanker kunnen detecteren bij mensen, een klein wormpje blijkt hier ook een neusje voor te hebben.  Onderzoekers hebben gekeken of het wormpje C. elegans – waarvan bekend is dat het sterk reageert op geuren – longkanker kon opsporen. Ze plaatsen de beestjes op een chip met twee tunnels, eentje leidde naar gezonde cellen uit de longen en eentje naar zieke cellen en zagen dat de meeste wormpjes richting de kankercellen kropen.   Nou is deze methode nog niet zo accuraat dat hij zo in gebruik genomen kan worden, maar de wetenschappers denken wel iets op het spoor te zijn. Ze hopen de wormpjes nog verder te kunnen trainen en zijn aan het uitzoeken op welke geurmoleculen ze nou precies afkomen. Lees meer: ‘Worm-on-a-chip’ device could someday help diagnose lung cancer. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Eerder weten of chirurgie zin heeft bij epilepsie

  Luister

  Mar 28 2022

  Bij 30 procent van de patiënten met epilepsie werken medicijnen niet goed genoeg. Met een nieuwe check kan voor deze groep veel eerder en beter dan voorheen bepaald worden of chirurgie wél kan helpen. In deze audio hoor je Kempenhaeghe-neurologen Guido Widman en Louis Wagner. Lees hier meer over hun werk: Binnen vier weken zicht of chirurgie kansrijk kan zijn.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Van koffieprut naar hersengolven

  Luister

  Mar 27 2022

  Met de pulp die overblijft na het maken van een kopje koffie wordt al aardig wat geëxperimenteerd, maar nu denken onderzoekers dat het ook gerecycled kan worden in hersenonderzoek.  Er wordt al een tijdje gekeken hoe koffieprut uit de prullenbak gehouden kan worden. Zo ontstonden al ideeën voor methaanfilters van koffiedik en materialen voor energieopslag van koffiedik. Nu hebben wetenschappers daar nog een idee aan toegevoegd: een nieuw type elektrode waarmee processen in de hersenen nog beter gemeten kunnen worden.  De gebruikelijke micro-elektroden die worden ingezet om signalen in de hersenen te meten worden gemaakt van koolstofvezel. Het maken van die vezels is duur en niet bepaald milieuvriendelijk. Het lukte onderzoekers om een coating te maken van koolstof uit koffiedik. In eerste experimenten zagen ze dat elektroden die waren gedipt in deze coating nog gevoeliger waren voor het detecteren van de neurotransmitter dopamine.   Uiteindelijk hopen ze koolstofvezels helemaal te vervangen met dit nieuwe materiaal. Aan koffiedik heeft het team geen tekort: iedereen draagt keurig zijn kopjes koffie bij aan het project. En wie weet vindt ook jouw bakkie pleur z'n weg naar een hersengolf. Lees meer: Waste coffee grounds could someday help detect brain waves. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Spinnen die samenwerken om gigantische prooien te vangen

  Luister

  Mar 26 2022

  Als je denkt aan dieren die in groepen jagen, dan kom je waarschijnlijk uit bij de leeuw, of hyena. Maar nou blijken spinnen het ook te doen.    Ben je bang voor spinnen, dan moet je deze even overslaan. Want terwijl je in het gemiddelde web één spin vindt, zijn er spinnensoorten die in sociale groepen leven. Dit geldt maar voor enkelen van de 50.000 soorten die bekend zijn. En die groepen gaan dus ook gezellig met elkaar op jacht. Onderzoekers hebben bij een Zuid-Amerikaanse soort eens even goed bekeken hoe ze dat nou precies doen.   Ze deden een testje met een nepprooi in een bestaand web waarvan ze ook de draden lieten vibreren. Bij deze soort heeft het web de vorm van een net. Even voor het beeld. Ze plakken niet zo goed. En, oh ja, ze kunnen meerdere kubieke meters groot zijn. Enorme netten dus, met daarin duizenden spinnen.    Terug naar het experiment: als de prooi zogenaamd in het web viel, kwamen alle spinnen in beweging. Dan stopten ze weer even. De spinnen blijken enorm goed de vibraties van de prooi, maar ook die van alle andere spinnen in de gaten te houden. Dit stelt ze in staat enorm efficiënt te jagen en prooien te vangen die honderden keren zo groot zijn als zijzelf.    Eén gelukje: sociale spinnen die in groepen leven zijn vaak aan de kleine kant. De kans dat je ooit achternagezeten wordt door een groep angstaanjagende reuzenspinnen is dus klein. Lees meer: How do spiders hunt "in unison"?See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De steppewoelmuis houdt van een strak gazonnetje

  Luister

  Mar 25 2022

  Wij maaien ons gras vooral omdat we vinden dat het er dan netjes uitziet. De steppewoelmuis houdt ook van een strak gazon, maar heeft daar hele andere redenen voor.   Dit zandkleurige kleine knaagdier komt voor in China, waar het in kolonies in gangen en holen onder de grond leeft. Vaak in steppengebied. Met veel gras dus. Een dier dat door ook te vinden is, maar dan hoog in de lucht, is de klauwier. Een vleesetende zangvogel met de bijnaam de slagersvogel. Waarom? Omdat het de gewoonte heeft prooien (waaronder kleine knaagdieren) op takjes te spietsen om er vervolgens af en toe een hapje vanaf te bijten.   Begrijpelijk dus dat de gemiddelde steppewoelmuis maakt dat ie wegkomt als er een klauwier overvliegt. Nou viel het onderzoekers op dat het knaagdiertje het gras in de omgeving van het hol flink te grazen neemt. Alleen dat bleken ze niet te doen omdat ze honger hadden. Ze deden het alleen – en vrij panisch - als er een klauwier overvloog. Andersom lieten de vogels stukken steppe met kort gras vaak links liggen. En waren er geen vogels, dan werden de sprietjes met rust gelaten.   Deze vondst laat volgens de onderzoekers zien hoe knap dieren zich kunnen aanpassen, maar ook hoe groot het effect van het verdwijnen van een soort kan zijn. Zelfs voor de grasmat dus. Lees meer: A rodent herbivore reduces its predation risk through ecosystem engineering. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Bij deze vis gaat het mannetje tijdens seks letterlijk op in het vrouwtje

  Luister

  Mar 24 2022

  Sommige vissen in de diepzee houden er bijzondere voortplantingstechnieken op na. Zo is er één soort waarbij het mannetje volledig opgenomen wordt door het vrouwtje. En dat is interessant voor immunologen. Lees meer: For Mates to Fuse Bodies, Some Anglerfish Have Lost Immune Genes.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Een seksval voor invasieve reuzeninsecten

  Luister

  Mar 23 2022

  Wetenschappers hebben iets bedacht dat moet helpen in de strijd tegen een vliegende indringer die je liever niet in je nek wilt hebben.    De giant hornet, of: Aziatische reuzenhoornaar, is een vrij heftig beestje. Hij ziet er wespig uit, maar is een stuk donkerder met een gelige kop, en het insect kan wel 6 centimeter lang worden. Groot dus. Gigantisch. Wil je niet in je nek. Een steek doet niet alleen pijn, het kan – zeker als het er meer dan één is – zelfs flink gevaarlijk worden.     Dit reuzeninsect hoort eigenlijk thuis in Azië, maar is inmiddels ook in de VS en Canada gespot. Daar zorgt het als invasieve soort al voor behoorlijk wat problemen. Zo eet hij bijen. En daar hebben we er al niet genoeg van. In Azië hebben sommige bijen een verdedigingstactiek ontwikkeld: komt er een reuzenhoornaar het nest in dan doden ze hem door er met z'n allen bovenop te gaan liggen en hem te koken in lichaamswarmte. Maar dat trucje kunnen de bijen in de VS en Canada nog niet.    Wetenschappers denken nu iets te hebben gevonden. Na twee jaar experimenteren lukte het ze om de belangrijkste componenten van het seksferomoon van het vrouwtje na te maken. Ze testten het ook meteen met vallen en vingen succesvol een groot aantal horny mannetjes hornets die op de geur afkwamen. Ze hopen dat mensen dit nu wereldwijd kunnen gaan inzetten. Lees meer: Identification of giant hornet Vespa mandarinia queen sex pheromone components. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Huidziektes eindelijk tot op de molecuul uitgezocht

  Luister

  Mar 23 2022

  Meer dan 2.5 miljoen Nederlanders lijden aan een chronische ontstekingsziekte van de huid, maar het duurt vaak enorm lang voor de juiste behandeling gevonden is. Daar moet nu verandering in komen.  Dat is het doel van het nieuwe onderzoeksproject Next Generation ImmunoDermatology (NGID). Hierin zal op nanoschaal gekeken worden naar de biomarkers van zes veelvoorkomende chronische huidziektes. Dat is nodig om de verschillende vormen van de ziektes beter te begrijpen, maar ook om vervolgens te kunnen testen wat bestaande middelen doen met die biomarkers. Zo kan uiteindelijk allerlei data verzameld worden over wat in welke situatie het beste werkt. Moet dan straks iedere patiënt een plakje huid inleveren dat door dit hele traject gaat? Nee. Het is juist ook de bedoeling om met die data voorspellingen te kunnen doen. Dan zou het er zo uit kunnen zien: iemand meldt zich met huidproblemen, de dermatoloog heeft een instrument waarmee stofjes in die huid gemeten kunnen worden en aan de hand van de modellen die zijn gemaakt met de data uit het project kan worden gekeken wat er voor die individuele patiënt het best werkt.  Naast een groot aantal onderzoekers zijn ook de patiënten zelf nauw betrokken bij het project dat zes jaar moet gaan duren. Ook is er aandacht voor de psychologische kant (wat wil iemand die zich meldt bij een arts zelf nou het liefst) en wordt er tegelijkertijd in de kliniek van alles onderzocht bij bestaande patiënten om zo tot de best mogelijke dataset te komen.  In deze audio hoor je Ellen van den Bogaard van het Radboud UMC, Rob Vreeken van de Universiteit Maastricht en Robert Rissmann van de Universiteit Leiden. Lees hier meer over het project: UM coördineert eerste landelijk onderzoek naar huidziekten. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Op zoek naar de gigantische visuil van het eeuwige ijs

  Luister

  Mar 21 2022

  Een dier met een spanwijdte van twee meter, dat bijna niet te vinden is tussen de diepe sneeuw en het krakende ijs van Oost-Rusland. Dat leek deze bioloog een uitstekend onderzoeksobject.  Bij uitgeverij Atlas Contact is de Nederlandse vertaling van het boek Owls of the Eastern Ice van de Amerikaanse bioloog Jonathan Slaght uitgekomen. 'Uilen van het eeuwige ijs', heet het boek hier en het leest als één grote avontuurlijke zoektocht. Een zoektocht naar de zeldzame en bedreigde Blakistons visuil zelf, naar de beste manier om ze te beschermen en naar samenwerking met de lokale bevolking. Slaght geeft alvast een klein voorproefje. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Eiwit met cruciale rol bij reparatie DNA-schade lange tijd over het hoofd gezien

  Luister

  Mar 14 2022

  Het herstel van DNA-schade in onze cellen is enorm belangrijk voor onze gezondheid. Nou blijken we een essentieel eiwit in dit proces lange tijd over het hoofd te hebben gezien. DNA-schade is iets waar we allemaal dagelijks mee te maken krijgen. Een gemiddeld mens heeft naar schatting zo'n 30 tot 40 biljoen cellen in het lichaam en elk van die cellen krijgt per dag zo'n 10.000 tot 100.000 DNA-schades voor de kiezen. Die schades ontstaan bijvoorbeeld door de zon, dat zijn vooral de cellen in onze huid. Maar het kan ook komen door roken, of alcohol, of vlees dat te lang is gebakken. En zelfs als je super gezond leeft is er nog steeds schade. Die ontstaat door de processenin cellen zelf. Door stofjes die vrijkomen bij de energiehuishouding bijvoorbeeld.  Die schades worden gelukkig grotendeels door het lichaam gerepareerd. Daar hebben we verschillende  DNA-reparatiesystemen voor. Elk met een eigen expertise. In eentje hebben onderzoekers nu ontdekt dat een eiwit met een cruciale rol lange tijd over het hoofd is gezien. In deze audio hoor je onderzoeker Jurgen Marteijn van het Erasmus MC en het Oncode Institute. Lees hier meer over het onderzoek: Eiwit vervult voorheen onbekende rol bij reparatie van DNA-schade. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Galopperende voorouders voor iedereen!

  Luister

  Mar 13 2022

  Op kinderen en een paar mensen die aan stokpaardrijden doen na – dat is echt een ding – zijn het vooral dieren die galopperen. Nou blijken ze dit 472 miljoen jaar geleden al te hebben gekund.  De meesten zullen bij galopperen meteen moeten denken aan een paard, maar ook kamelen, leeuwen en giraffen kunnen er wat van. Het is een vorm van bewegen die valt onder de asymmetrische gangen, waarbij de voeten van het dier in een onregelmatig patroon de grond raken. Ook konijnen, reptielen en sommige over de bodem kruipende vissen hebben zo'n gang.   Het idee was lange tijd dat galopperen tegelijk is ontstaan met de komst van de eerste zoogdieren: zo'n 210 miljoen jaar geleden. Maar dat wordt nu door onderzoekers tegengesproken.   Toen ze nog eens goed naar de familieboom van diersoorten keken die zo'n soort gang kennen, en met wat hulp van slimme computermodellen, kwamen ze uit op een ander getal. Het is logischer dat de voorgangers van deze dieren - die nog in het water leefden - zo'n 472 miljoen jaar geleden al een vorm van deze gang gebruikten terwijl ze zich voortbewogen over de bodem.   Sterker nog: bijna alle dieren die nu leven hebben galopperende voorouders gehad. Alleen sommigen – zoals kikkers en olifanten - raakten die skill uiteindelijk weer kwijt. Wij mensen lijken hem dankzij een opmerkelijke nieuwe sport met stokpaardjes juist weer te hebben teruggevonden. Lees meer: Animals evolved the ability to gallop 472 million years ago. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De grootste prehistorische reuzenhaaien kept it cool

  Luister

  Mar 11 2022

  De megalodon: een enorme prehistorische haai, werd het gelukkigst – of in ieder geval het grootst – van lekker koud water.  Het enorme dier leefde 15 tot 3.6 miljoen jaar geleden op verschillende plekken ter wereld en speelde - niet verrassend – met zijn indrukwekkende voorkomen de hoofdrol in boeken en films. Ondanks dat niet veel meer is gevonden dan wat fossielen van tanden en ruggenwervels, is men het over z'n enorme grootte – van zo'n 15 tot 20 meter - over het algemeen wel eens.   In een nieuw onderzoek zijn wetenschappers een link op het spoor gekomen tussen leefgebied en geschatte lichaamsgrootte. De grootste exemplaren zouden namelijk in de koelste gebieden hebben geleefd, waarmee de megalodon net als vele andere diersoorten de regel van Bergmann volgt: grote dieren doen het goed in koude gebieden, omdat ze efficiënter warmte vast kunnen houden.   De nieuwe theorie is gebaseerd op waar welke maat tanden zijn gevonden. Het was al bekend dat kleinere dieren in hetzelfde gebied werden gevonden, alleen toen werd gedacht dat het om een soort kraamkamer ging waar veel jonge dieren werden geboden. De nieuwe theorie zou volgens de onderzoekers ook kunnen helpen bij het beter voorspellen van hoe vergelijkbare soorten zullen reageren op de opwarming van het oceaanwater.  Lees meer: Cooler waters created super-sized Megalodon, latest study shows.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Het terugbrengen van uitgestorven dieren: kan het ooit echt? Onwaarschijnlijk.

  Luister

  Mar 10 2022

  Vergeet de mammoet: onderzoekers waren benieuwd of het mogelijk zou zijn om de uitgestorven Christmas Island rat uit de dood te doen herrijzen. Het leerde ze meer over belangrijke beperkingen.  Voordat je denkt: waarom wil je per se dat die ene rat weer bestaat? Het ging ze vooral om het bekijken van de mogelijkheid. Kan het überhaupt? Want als je dat wilt weten kun je toch echt beter beginnen bij een rat dan bij een mammoet, sabeltandtijger of dodo, meenden deze onderzoekers. Het antwoord is wellicht ietwat teleurstellend als je dacht dat er ooit weer dino's over de aarde zouden lopen. Het lijkt er namelijk op dat het nooit helemaal gaat lukken (en zeker niet met dino's).  Als je een dier terug wilt brengen heb je eerst goed bewaard gebleven DNA-materiaal nodig. Dat is al lastig op zichzelf. Daarna leg je de DNA-code naast die van een verwant nog levend dier. Eentje die genetisch zoveel mogelijk overeenkomt. Dit hebben ze ook gedaan met Christmas Island-rat en een bestaande bruine rat. In theorie zou je dan het DNA van een embryo van het bestaande dier zo aan kunnen passen dat er dus een versie van het uitgestorven dier kan groeien in het bestaande dier.  Nog even los van de ethische discussie bleek dat problematisch. Want: niet al het DNA was goed te lezen. Zo'n 5 procent was onbegrijpelijk en zou daardoor ook niet meegenomen kunnen worden als je het zou gaan proberen. Dat betekent dus: je krijgt nooit 100 procent Christmas Island rat. Is dat erg? Dat ligt aan je doel. Wil je gewoon een harige olifant maken die het beter doet in de sneeuw? Dan prima. Maar bedenk wel dat het dus echt nooit helemaal zou tellen als een mammoet.  In deze audio hoor je onderzoeker Tom Gilbert van de universiteit van Kopenhagen. Meer lezen kan hier: Forget mammoths--These researchers are exploring bringing back the extinct Christmas Island rat (Dit wilden ze dus eigenlijk niet écht proberen, maar het is een lekkere kop, dat snap ik). De paper vind je hier: Probing the genomic limits of de-extinction in the Christmas Island rat.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nieuw ontdekte stegosaurus mogelijk oudste ooit gevonden

  Luister

  Mar 09 2022

  Zelfs als je niet veel weet over dino's, dan moet de stegosaurus bekend klinken. Misschien kun je zelfs nog bedenken hoe hij eruitziet. Onderzoekers hebben nu één van de oudste ooit gevonden.   168 miljoen jaar geleden moet dit 2.8 meter lange dier hebben geleefd: een planteneter die stevig op vier rechte poten staat en van kop tot staart een herkenbare rij puntige platen heeft. Met aan het puntje van die staart een paar gemene grote stekels.   Over hoe deze dino evolueerde is nog maar weinig bekend, dus toen de botten – van de rug, schouder, dij, voeten en ribben – werden gevonden en ze bleken ook nog eens veel ouder te zijn dan andere botten die van deze soort zijn gevonden, was de stemming – ongetwijfeld, ik was er niet bij – euforisch.  Met de vondst van deze stegosaurus kunnen de onderzoekers een belangrijk stukje van de familieboom-puzzel oplossen. De nieuw ontdekte dino past namelijk precies tussen eerder ontdekte soorten in en moet oorspronkelijk uit Azië zijn gekomen. Waar het – zo weten we inmiddels – wemelde van de stegosaurussen. Of het om een jonkie of een volwassen versie van de nieuwe soort gaat, dat konden ze uit de botten helaas niet opmaken.  Lees hier meer: New species of stegosaur is oldest discovered in Asia, and possibly the world. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Ontdekkingsschip The Endurance na 107 jaar eindelijk gevonden

  Luister

  Mar 09 2022

  Ontdekkingsschip The Endurance zonk 107 jaar geleden na een gevecht met zee-ijs ten noordwesten van Antarctica. Afgelopen weekend werd het scheepswrak eindelijk gevonden The Endurance was het schip van ontdekkingsreiziger Sir Ernest Shackleton. Meer dan 100 jaar ligt het al meer dan 3000 meter diep onder het water en ijs van de Waddle Sea,ten noordwesten van Antarctica.  De route die het schip destijds in 1915 had gevaren was bekend, ook waar het ongeveer was gezonken, maar die plek is vrij meedogenloos. Doorgewinterd pool-geoloog John Shears leidde de missie om het wrak te vinden en hij vertelde de BBC dat ze constantschuivende ijsplaten, stormen en temperaturen zo laag als -18 graden voor de kiezen kregen. Niet zo gek dus dat het niet eerder lukte om het schip te vinden.  In de audio hoor je meer over de staat waarin The Endurance nu verkeerd, de blijdschap onder de expeditieleden toen het eindelijk werd gevonden en over hoe het destijds met de bemanning is afgelopen. De BBC heeft een heel mooi verslag gemaakt, inclusief interviews met de expeditieleden: Endurance: Shackleton's lost ship is found in Antarctic. Of lees hier meer op de site van de expeditie zelf: The Endurance22 Expedition.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Een test die 50 verschillende genetische ziektes kan detecteren

  Luister

  Mar 08 2022

  Australische onderzoekers hebben een nieuwe DNA-test ontwikkeld waarmee sneller en nauwkeuriger een groot aantal genetische ziektes in één keer kan worden gedetecteerd. Het gaat om degeneratieve ziektes, zoals spierziektes, maar ook aandoeningen die iets als balans beïnvloeden en sommige vormen van epilepsie. De ziekte van Huntington is één van de bekendere uit het lijstje. Sommige ziektes zijn zeldzaam, sommige komen wat vaker voor, maar ze hebben met elkaar gemeen dat ze worden veroorzaakt door ongewoon  lange DNA-sequenties in iemands genen. Een soort stotter in het DNA. Nu is het zo dat - omdat de symptomen vaak niet direct naar één duidelijke ziekte wijzen - het heel lang kan duren voor wordt ontdekt om welke van deze ziektes het bij iemand gaat. Dat kan een proces van jaren, soms zelfs tientallen jaren zijn. In die periode leeft iemand in grote onzekerheid en krijgt diegene niet de juiste medicijnen. Met de nieuwe test is het een kwestie van dagen en kan dus op 50 ziektes in één keer worden getest.  In deze audio hoor je Neuroloog Kishore Kumar van het Concord Hospital in Australië. Lees hier meer: Single test for over 50 genetic diseases will cut diagnosis from decades to days. De paper vind je hier: Comprehensive genetic diagnosis of tandem repeat expansion disorders with programmable targeted nanopore sequencing. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Afkijken bij plakkerige mossels

  Luister

  Mar 07 2022

  Als je weleens een mossel van een onderwaterrots af hebt proberen te peuteren, dan weet je: dat gaat zo maar niet. Niet zo gek dus dat wetenschappers dolgraag willen weten hoe het kan dat die mossel zo goed plakt.  Natuurlijk: zodat we dat vervolgens lekker van ze af kunnen kijken. Jaren wordt er al geprobeerd om de plakkerige substantie die de mosselen produceren in het lab na te maken. In de hoofdrol: acht eiwitten die in deze mossellijm te vinden zijn. Nu is het onderzoekers van Northwestern University niet alleen gelukt om het na te maken, ze wisten het ook nog te verbeteren.  Het soort eiwitten dat de mossel zelf gebruikt komt op veel plekken in de natuur voor. Ze worden vaak gekenmerkt door lange kettingen van aminozuren waarin de schakels zich herhalen. Ondanks dat zelfs de volgorde van die schakels bekend is, bleef namaken lastig. In dit nieuwe onderzoek stopten ze een bouwblokje van één van de eiwitten in een synthetisch polymeer op zo'n manier dat het niet alleen de kwaliteiten van de mossellijm had, maar die zelfs werden versterkt.   Deze nieuwe krachtige lijm kan gebruikt worden om in het lichaam weefsels aan elkaar te plakken. Dat is interessant voor iets als wondhersel. Ze zijn van plan om hetzelfde te proberen met een rekbaar eiwit dat in insectenpoten en –vleugels te vinden is. Lees meer over het onderzoek: Mussels’ underwater glue inspires synthetic cement. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Een algoritme dat het geknor van varkens vertaalt

  Luister

  Mar 07 2022

  Een team van internationale onderzoekers heeft met behulp van meer dan 7000 opnames van varkensgeluiden een algoritme ontwikkeld dat de geluiden kan onderscheiden op basis van emotie. Het idee achter dit uitgebreide onderzoek: een instrument en app ontwikkelen dat in varkensstallen kan hangen. De boer zou zo een seintje kunnen krijgen als er iets aan de hand is, of kunnen meten of verbeteringen aan de stal ook een effect hebben op het welzijn van de dieren. Natuurlijk zou je ook kunnen denken aan een toepassing waarmee instanties in de gaten kunnen houden of er in bepaalde varkensstallen wel goed genoeg voor de dieren gezorgd wordt. Het instrument en de app moeten nog wel worden ontwikkeld, maar wat we al wel weten is dat het algoritme alvast 92 procent accuraat in het uit elkaar houden van negatieve en positieve emoties. Ook voor andere diersoorten zou dit natuurlijk interessant zijn, maar voor deze studie is uitzonderlijk veel data gebruikt. Zou je dit ook voor bijvoorbeeld koeien willen doen, dan moet er waarschijnlijk nog aardig wat worden opgenomen.  In deze audio hoor je onderzoeker Elodie Briefer van de universiteit van Kopenhagen. Lees hier meer over het onderzoek: Pig grunts reveal their emotions. De paper vind je hier: Classification of pig calls produced from birth to slaughter according to their emotional valence and context of production. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Onderzoekers ontrafelen beschermend jasje van superbacterie

  Luister

  Mar 05 2022

  De bacterie C. difficile is een veroorzaker van diarree en darminfecties, vooral in zorginstellingen. Een groep wetenschappers heeft nu het beschermende jasje van deze superbacterie ontrafeld. Eén van de redenen waarom de bacterie moeilijk te doden is, is een beschermende laag dat als een soort harnas de hele bacterie bedekt. Dit jasje houdt zowel immuunstoffen van ons lichaam als de moleculen in medicijnen tegen. Het maakt deze bacterie immuun voor alle medicijnen die er zijn, op drie na en dat is niet genoeg. Weten hoe dat beschermlaagje nou precies in elkaar zit kan dus helpen bij het uitschakelende van de bacterie. Na 10 jaar hebben ze nu ontdekt dat dit laagje nog het meest wegheeft van een maliënkolder. Het heeft een dichte weefstructuur en is toch flexibel. Wat ze ook zagen was welk eiwit verantwoordelijk is voor het vormen van de schakeltjes. En dan wordt het natuurlijk interessant, want als kan worden gezorgd dat het weefproces niet meer zo lekker loopt en er gaatjes ontstaan, dan biedt dat mogelijkheden voor ene medicijn dat specifiek deze bacterie aanpakt. Tijd om C. difficile in z'n hempie. Lees meer: The protective armor of superbug C.difficile revealed.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Een echo voor zeeoren

  Luister

  Mar 04 2022

  Zeeoren zijn een familie van slakken. Ze komen vooral in warme wateren voor en kunnen zo groot worden als je hand. Onderzoekers hebben nu iets bedacht om deze bedreigde diersoort te helpen. Er wordt al een tijdje geprobeerd om de populatie van deze enorme zeeslakken te laten groeien door ze te fokken. Maar dit is geen gemakkelijke klus. Het is moeilijk om te bepalen of een zeeoor klaar is om zich voort te planten. Om daarachter te komen moeten de plakkerige dieren van hun plekje worden losgepeuterd en dat is eigenlijk veel te stressvol ze. Onderzoekers uit California hebben hier iets op bedacht: een echo-instrument dat wat wegheeft van een toverstok. Ze volgden een aantal zeeoren in gevangenschap een paar weken lang om te kijken of ze met het instrument veranderingen in hun geslachtsklieren konden zien die iets zeiden over vruchtbaarheid. Het lukte ze inderdaad om kleine verandering te detecteren vlak voor en na het kuitschiettijd was. Daarbij kon het dier gewoon op z'n plek onderwater blijven zitten en wordt het instrument aan de buitenkant van de waterbak gehouden. Dit scheelt flink in het aantal keer dat de zeeoren met de hand opgepakt moeten worden. Iets wat hopelijk bijdraagt aan het voortbestaan van het dier dat een belangrijke rol speelt in zee-ecosystemen. Lees meer: Ultrasounds for abalone.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De 60 miljoen jaar oude samenwerking tussen bladsnijmier en schimmel

  Luister

  Mar 03 2022

  Zo'n 60 miljoen jaar geleden gingen mieren en schimmels onder de grond een samenwerking aan die ze tot de dag van vandaag volhouden. Waarom? Onderzoeker Pepijn Kooij vertelt vanuit Brazilië waarom de twee soorten in deze samenwerking niet zonder elkaar kunnen, hoe de mieren als transporttrucks worden ingezet en de schimmel het zelfs laat weten als hij niet blij is met de blaadjes die worden gebracht.   Er is al heel wat bekend over de samenwerking, maar nog lang niet alles. Zo is deze schimmel familie van onze champignon, maar groeien er geen paddenstoelen uit. Voor de mieren - die ervoor zorgen dat de schimmel zich verspreidt richting nieuwe takken van hun kolonie - is dat verspilde energie. Maar hoe voorkomt de mier dat de schimmel ze toch laat groeien?  Iets wat Kooij en zijn collega's onlangs nog hebben ontdekt is dat op sommige plekken nu wel van die paddenstoelen beginnen te groeien. Hij had het vermoeden dat dit wel eens iets met klimaatverandering te maken kon hebben en vond inderdaad een correlatie. Of deze verandering ook slecht is voor de samenwerking, dat moet nog worden uitgezocht. Lees hier meer over dat onderzoek: Climate Change Influences Basidiome Emergence of Leaf-Cutting Ant Cultivars. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Zeeolifanten hebben een intern GPS

  Luister

  Mar 02 2022

  Zeeolifantenvrouwtjes zijn enorm goed in het bepalen van hun route. Hoe ze het ook nog voor elkaar krijgen om de timing van hun reis perfect op het paringsseizoen te laten aansluiten, is een raadsel. Een raadsel dat onderzoekers van de universiteit van California hopen op te lossen. Elk jaar leggen zwangere zeeolifanten vrouwtjes een tocht af van ongeveer 240 dagen en zo'n 10.000 kilometer door de Stille Oceaan om vervolgens op tijd aan te komen op het strand waar hun jongen geboren worden. En met op tijd bedoel ik: binnen vijf dagen van de bevalling. Tijdens dit onderzoek werden honderd vrouwtjes met satellieten gevolgd en zo konden ze zien dat de timing van de terugreis samenhangt met hoe ver ze van hun broedplaats zijn. De dieren kunnen dus inschatten wanneer ze om moeten keren om op tijd terug te zijn. Een beslissing die niet bleek af te hangen van iets als gewicht of gezondheid. Hoe hun ingebouwde GPS precies werkt en welke seintjes uit de omgeving of in het lichaam van de zeehond hiervoor worden gebruikt, dat moeten de onderzoekers nog verder bestuderen. Lees meer: Elephant seals time their long-distance migrations using a map sense. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Bestaat er nou wel of niet zoiets als een verdrongen herinnering?

  Luister

  Mar 02 2022

  Ons geheugen is niet altijd even betrouwbaar. Wat weten we inmiddels over verdrongen herinneringen? Hoe ga je daar als therapeut mee om en wat betekent dit in de rechtszaal?  Tijdens een nieuwe Studium Generale van de Universiteit Utrecht bespreekt rechtspsycholoog Henry Otgaar valse en verdrongen herinneringen. Kunnen ervaringen zo traumatisch zijn dat ze verdrongen worden? En kunnen ze dan ineens door therapie of een voorval weer terugkomen?  De lezing is hier ook online te volgen: Hoe betrouwbaar is ons geheugen?See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Klimaatrapport: dit decennium, deze 10 jaar, dat is hoe lang we hebben

  Luister

  Mar 01 2022

  Terwijl alle ogen op Rusland en Oekraïne zijn gericht, is ondertussen ook een nieuw klimaatrapport gepresenteerd. Een rapport met als boodschap: het moet echt nu gebeuren. Het is wederom een tik op de vingers wegens een gebrek aan actie. Het nieuwste IPCC-rapport benadrukt dat 40 procent van de wereldbevolking al zeer kwetsbaar is en dat de klappen het hardst gevoeld gaan worden in landen die zelf amper bijdragen aan het probleem. Die klappen gaan sneller dan gedacht zorgen voor onleefbare plekken en er ligt volgens de onderzoekers een grote verantwoordelijkheid bij de rijke landen om te investeren in klimaatadaptie en in ondersteuning van de armere kwetsbare landen en gebieden. Over de natuur zegt het rapport dat het sommige ecosystemen al niet meer lukt om te corrigeren voor de opwarming. En dat zelfs als we niet over de 1,5 graad opwarming gaan een verlies te verwachten is van 3 tot 14 procent van alle soorten. Wordt het 2 graden of zelfs 3 graden warmer, dan kan dit richting de 30 procent van alle soorten gaan. Meer dan de helft van de wetenschappelijk onderzochte soorten is al bezig zich te verplaatsen naar koelere gebieden.  De volgende klimaattop staat gepland voor dit najaar. Dan wordt onder andere de financiële kant besproken. Of rijke landen bijvoorbeeld meer zouden moeten betalen voor klimaatverandering aan armere landen. Dit was vastgesteld op 100 miljard dollar per jaar. Dat bedrag zou veel te laag zijn en wordt overigens op het moment niet eens gehaald. Meer nog dan in het vorige deel van dit rapport - dat eens in de zes tot zeven jaar verschijnt - wordt benadrukt dat de tijd dringt. Niet ergens in de komende honderd jaar, maar dit decennium, deze 10 jaar, dat is hoe lang we volgens de onderzoekers nog hebben om een verschil te maken.    See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Wetenschappers bieden collega’s uit Oekraïne werkplek aan

  Luister

  Feb 28 2022

  Ook in de onderzoekswereld wordt hard gewerkt om mensen uit Oekraïne te helpen. Onder andere met de hashtag ScienceForUkraine wordt geprobeerd gevluchte wetenschappers te helpen.  Sinds een paar dagen is #ScienceForUkraine op Twitter te vinden met de oproep om in actie te komen voor alle studenten en onderzoekers die in de problemen raken in Oekraïne. Vanzelfsprekend ligt vrijwel al het onderzoek stil, mensen moeten vluchten enkunnen hun studie of hun werk niet afmaken. En dus was de vraag: elk instituut dat kan helpen, meld je. En dat gebeurt inmiddels door labs, wetenschappers en universiteitenvan over heel de wereld. Er worden slaapplekken aangeboden, maar ook onderzoeksplekken in allerlei onderzoeksvelden. Er gaat onder andere een lijst rond met labs die klaarstaan om te helpen, daar staan er nu minstens 100 op.  Ook hoogleraar Marie-José van Tol deelt het initiatief online. Zij wordt binnenkort de nieuwe voorzitter van De Jonge Akademie. 'Als Oekraïense wetenschappers hiernaartoe vluchten, vang ze dan ruimhartig op', zegt ze in een oproep. De overheid moet daar volgens van Tol ook geld voor bijleggen. 'Dat is niet alleen een vorm van humanitaire hulp', zegt ze, 'maar uiteindelijk ook een investering in de democratie. Het gevaar is dat er in Oekraine een hele generatie wetenschappers wordt weggevaagd en daarmee ook hun kennis en ontdekkingen.'See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De richting waarin de hondenstaart kwispelt maakt uit

  Luister

  Feb 27 2022

  Lichaamstaal kent bij mensen allerlei subtiele varianten van houding en beweging. Nou blijken ook honden hier meer nuance in te hebben dan gedacht. Honden kunnen allerlei emoties laten zien. Deels misschien wat ingevuld door ons, maar er zijn zeker verschillen in gedrag die zo opgevat kunnen worden. Zo kan de houding van de staart ons allerlei dingen vertellen: hangend, of tussen de benen heeft vaak iets te maken met angst of onderdanigheid en recht overeind betekent meestal opwinding of dominantie. Een kwispelende staart betekent meestal enthousiasme of blijdschap, maar die kwispel is genuanceerder dan je misschien zou denken. Italiaanse onderzoekers ontdekten dat zowel de snelheid als de richting belangrijk is. Kijken honden naar iets waar ze graag bij in de buurt willen zijn, zoals een vriendelijk baasje, dan kwispelt de staart veelal naar rechts. Zien ze iets waar ze liever bij uit de buurt blijven, zoals een agressieve andere hond, dan kwispelt de staart veelal naar links. In het geval van de positieve kwispelreactie zagen ze ook –niet geheel onverwacht - dat de honden de staart sneller bewogen. Kan een hond ook moe raken van te veel gekwispel? Dat kan zeker. Op een hele positieve dag kan ook een hondenstaart kramp krijgen van het lachen. Lees meer: How to interpret what your dog is feeling by the way they wag their tail. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Chimpansees gebruiken insecten voor hun wonden

  Luister

  Feb 26 2022

  Chimpansees stoppen insecten in hun wonden, zagen onderzoekers van de universiteit van Osnabrück. Ze denken dat het gaat om een vorm van zelfmedicatie. Het gebruiken van planten of ander niet eetbare substanties om ziektes tegen te gaan is niet ongebruikelijk in de dierenwereld. Het is eerder gezien bij insecten, reptielen, vogels en zoogdieren. Bonobo's en chimpansees slikken bijvoorbeeld bepaalde bladeren door die helpen tegen parasieten. Maar het gebruiken van andere dieren in open wonder, dat werd nooit eerder geobserveerd. Tot nu dus. De onderzoekers bestudeerden het gedrag van een groep van ongeveer 45 chimpansees in het Loango National Park in Gabon, Afrika. Ze keken onder andere naar sociale relaties en interacties, contact met andere groepen en het verzamelen en vangen van eten. De onderzoekers zagen de chimpansees met regelmaat insecten vangen om die vervolgens in open wonden te stoppen. Dit bleken ze niet alleen bij zichzelf te doen, maar ook bij andere chimpansees, zelfs als deze geen familie waren, zonder dat dit direct in hun eigen voordeel werkte. Wat het precieze effect van deze handeling is, dat hebben ze nog niet kunnen onderzoeken, maar vermoedelijk helpen de insecten tegen ontsteking. Het zou natuurlijk ook kunnen, dat er niet direct voordelen zijn, maar het gewoon een gebruik is in de chimpansee-gemeenschap. Als volgende stap in het onderzoek willen ze nu bekijken om welke insecten het precies gaat en welke (mogelijk medische) eigenschappen deze beestjes bezitten Lees meer: Chimpanzees apply insects to wounds, a potential case of medication? Researchers from Osnabrück University now examine a possible pharmaceutical function. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe kwam een dino zo groot als een dubbeldekker van de grond?

  Luister

  Feb 25 2022

  De Quetzalcoatlus heeft een spanwijdte die even lang is als een dubbeldekkerbus. Het is het grootste dier dat ooit gevlogen heeft. Maar hoe hij dit deed, dat was lange tijd een raadsel.  Lange tijd lukte het experts niet om erachter te komen hoe het een gigantische dino met vleugels, eentje zo hoog als een giraf, lukte om de lucht in te komen. Een team van onderzoekers aan de universiteit van Texas denkt het antwoord nu te hebben gevonden.  Vijftig jaar geleden werd er een exemplaar van deze dinosoort gevonden in Big Bend National Park, maar veel onderzoek was er tot voor kort niet naar de botten gedaan. Nu zijn de botten alsnog grondig bestudeerd. Door deze kennis samen te voegen met andere vondsten lukte het de onderzoekers om een kleiner exemplaar van het dier - met een spanwijdte van 5 meter - bijna volledig in elkaar te zetten.  Beide dino's moeten zo'n 70 miljoen jaar geleden geleefd hebben. Waarbij de kleinere soort waarschijnlijk in zwermen leefde en jaagde en de grotere alleen, een beetje zoals een reiger, in de buurt van stroompjes en rivieren.   Maar hoe kwam het dier nou de lucht in? Een aanloopje zou niet hebben gewerkt, denken de onderzoekers. Dan zouden zijn vleugels de grond hebben geraakt, of omliggende struiken en bomen. Het moet zijn gelukt dankzij zijn twee enorm sterke poten. Daarmee zou hij eerst zo'n drie meter omhoog de lucht in zijn gesprongen, om vervolgens die enorme 10 meter brede vleugelpartij in actie te laten komen.   Met dank aan: Palaeontologists figure out how a pterosaur the size of a double-decker bus was able to fly.  Ook leuk: Mystery of the pterosaurs and their “ridiculously long” neck finally solved. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Wat piepkleine vogelzenders vertellen over gedrag en bedreiging

  Luister

  Feb 24 2022

  Het lukt onderzoekers steeds beter om vogels en kleine dieren over de hele wereld te volgen dankzij piepkleine zendertjes. Dat maakt het ook mogelijk om veel meer uit die zendertjes te halen dan alleen maar waar ze op dat moment zijn. Wie maakt er ruzie met wie? Wat doen vogels als hun vaste zandplaat steeds vaker onder water staat? Wie zorgt ervoor dat een hele zwerm in beweging komt? En: leren ze van elkaar als ze zoeken naar de beste maaltijd?  NIOZ-bioloog Allert Bijleveld vertelt meer over de verschillende techniekendie bij het zenderen worden gebruikt, over de nieuwe ontdekkingen die ze daarmee kunnen doen en over waar hij zelf het meest benieuwd naar is.  Lees hier meer over het onderzoek: Minuscule zendertjes verraden gedrag én bedreigingen van dieren.  Soms gaat zenderen ook mis. Dat gebeurde tijdens dit Australische experiment, toen de vogels iets te slim bleken: Altruism in birds? Magpies have outwitted scientists by helping each other remove tracking devices. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Schimmels die met mieren samenwerken

  Luister

  Feb 23 2022

  In de bodem van het regenwoud van Zuid-Amerika leeft een schimmel die 50.000 blaadjes per dag eet, zonder ooit zelf de boodschappen te hoeven doen.  Dit taakje besteedt de schimmelsoort uit aan.. de bladsnijdersmier. Maar deze mieren doen dit niet voor niets. Het verteren van plantmateriaal is niet makkelijk. Dat is ook terug te zien aan de lengte van het verteringskanaal van planteneters. Heeft een vleesetende tijger ingewanden van 6 meter, bij een grasetende koe is dat 24 meter. Oja: en dan zijn er nog die meerdere magen die de koe nodig heeft voor het verwerken van al dat groen.  Al die moeite is onder andere nodig omdat planten zichzelf nogal goed kunnen beschermen. Door die verdedigingscellaag kom je gewoon niet zomaar. Er zijn gelukkig ook gespecialiseerde bacteriën – die ook te vinden zijn in de maag van een koe – die hier wel raad mee weten. De bladsnijdersmier kan het niet zelf. De schimmel wel. Of nou ja, misschien niet helemaal zelf.    De mieren brengen stukjes blad en de schimmel maakt in speciale pockets vetten en eiwitten aan waar de mieren van eten. De mieren poepen een deel van die eiwitten vervolgens weer uit op het afgeleverde plantenmateriaal en dat is precies wat de schimmel wil. Dit helpt namelijk weer bij het afbreken van de blaadjes. En zo is iedereen in deze samenwerking gelukkig. Behalve misschien de planten die hiervoor worden leeggeplukt.  Met dank aan een heel mooi uitgebreid artikel in BBC Science Focus: Leaf-cutter ants: The insects that are farmed by fungi. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• We hebben zang-neuronen in ons brein

  Luister

  Feb 23 2022

  Onderzoekers uit de VS hebben neuronen in het brein ontdekt die alleen reageren op..... zang. In 2015 deden deze onderzoekers ook al een ontdekking. Ze vonden met behulp van fMRI-scans een groep neuronen die op muziek reageert. Dat lukte ze door proefpersonen naar 165 verschillende geluiden te laten luisteren zoals spraak, klopjes, blaffende honden en dus ook muziek. Door de data die uit die scans kwam op een slimme manier te analyseren kwamen ze zes groepen neuronen op het spoor die elk een ander reactie patroon hadden. Eén van die groepen had bijvoorbeeld een speciaal patroon in reactie op spraak en een andere groep een speciaal patroon in reactie op muziek. Maar daar waren ze nog niet tevreden mee. In deze nieuwe studie hoopten ze met een andere techniek veel betere, nauwkeurigere data te verzamelen. Dit keer was het een meting van elektrische activiteit binnenin de schedel. Nou klinkt dat heel heftig, maar deze onderzoeken gebeuren vaak bij mensen die al voor een andere behandeling deze elektronen geplaatst krijgen in de schedel. Bijvoorbeeld bij het lokaliseren van waar epileptische aanvallen vandaan komen bij een patiënt, voordat diegene geopereerd wordt.Deze metingen worden voor die operatie vaak een aantal dagen gedaan. Natuurlijk geven deze mensen eerst toestemming om mee te doen aan andere onderzoeken, maar je kunt je voorstellen dat er veel onderzoeken zijn waarbij deze manier van hersenactiviteit bestuderen heel erg interessant is. In dit geval, mochten de onderzoekers bij 15 mensen metingen doen over een periode van enkele jaren. Ze gebruikten dezelfde lijst met 165 geluiden als bij het eerdere onderzoek. Nou was de plaats van de elektroden natuurlijk bepaald door de chirurg die het onderzoek naar epilepsie uitvoerde. Dus niet bij iedereen zaten die op de goede plek om de reacties op de geluiden terug te zien. Maar bij een heleboel wel. Ze pasten op de data weer een geavanceerde analyse toe en zagen dit keer, tot hun eigen verrassing, iets geheel nieuws: een subset van neuronen die alleen maar op zingen reageert.Wat ze vervolgens in het onderzoek hebben gedaan is met een computermodel de resultaten uit 2015 combineren met wat ze nu hadden gevonden. Dit deden ze omdat zo'n fMRI-scan een veel groter deel van het brein in kaart kan brengen. Minder gedetailleerd maar wel een veel groter gebied. En dat helpt als je de precieze locatievan die groep neuronen wilt bepalen. Het combineren van die data op deze manierdat was nooit eerder zo gedaan en niet makkelijk, maar het lukte ze wel. Natuurlijk kan deze aflevering over zang niet zonder een beetje muziek van de pas overleden Mark Lanegan.  Lees hier meer over het onderzoek: MIT neuroscientists have identified a population of neurons in the human brain that respond to singing but not other types of music. De paper vind je hier: A neural population selective for song in human auditory cortex.  See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• mRNA-technologie inzitten voor complexe botbreuken

  Luister

  Feb 22 2022

  We kennen de mRNA-technologie inmiddels van de corona-vaccins, maar nu hebben onderzoekers uit Maastricht laten zien hoe het ook toegepast kan worden bij het behandelen van complexe botbreuken.  Bij een gecompliceerde botbreuk kun je denken aan een breuk waarbij de stukken bot te ver van elkaar afstaan of te slecht op elkaar aansluiten om uit zichzelf goed te genezen. In sommige gevallen, afhankelijk van waar de breuk zit, is het in deze situatie uiteindelijk zelfs nodig om te amputeren. Maar er zijn wel technieken waarmee ze dat nu al proberen te voorkomen. Zo is er een eiwit dat kan worden toegediend. Een eiwit dat herstel stimuleert en dat al is goedgekeurd. Alleen deze methode kent nadelen: het is duur, want het produceren van het eiwit is lastig en de resultaten zijn niet altijd even goed. Soms heeft het zelfs vervelende bijwerkingen als gevolg en groeit er bot op plekken waar je dat niet wilt. Daarom zijn onderzoekers nu bezig met een nieuwe methode. In deze audio hoor je onderzoeker Elizabeth Rosado Balmayor van het MERLN-instituut aan de Universiteit Maastricht. Lees hier meer: Efficient healing of large osseous segmental defects using optimized chemically modified messenger RNA encoding BMP-2.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Sportieve ouderen hebben bijna dezelfde stofwisseling in spieren als jongeren

  Luister

  Feb 21 2022

  Wetenschappers van de Universiteit Maastricht en het Amsterdam UMC ontdekten in een gezamenlijk onderzoek naar veroudering in spierweefsels dat de energiehuishouding in spieren van sportende senioren en jonge mensen vrijwel gelijk is.   Ze kwamen hierachter toen ze spierbiopten van proefpersonen in verschillende leeftijdsgroepen en fysieke condities met elkaar vergeleken. Eén stofje - NAD+ - bleek in mindere mate aanwezig te zijn in oudere spieren. Dit stofje speelt een belangrijke rol in de energiefabriekjes van onze cellen. Uit proefdieronderzoek bleek eerder al dat er een link is tussen NAD+ en levensduur. Nu weten we dus ook dat het in de veroudering van menselijke spieren een rol speelt.   Maar de onderzoekers zagen nog iets: zeer sportieve ouderen bleken juist evenveel van dit stofje te hebben als jongeren. Dat suggereert dat mensen veroudering van hun spieren mogelijk kunnen terugdraaien of tegenhouden door een actieve leefstijl.  Zou je dan niet gewoon een pilletje kunnen slikken om je NAD+ niveau wat op te krikken? Daar wordt wel aan gedacht, maar tot zo'n pilletje bestaat (en zelfs als het ooit echt bestaat) geldt: met sporten houd je je spieren jong, ook als je oud bent. Lees meer: Healthy aging and muscle function are positively associated with NAD+ abundance in humans. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Een wearable die slaapapneu op kan sporen en monitoren

  Luister

  Feb 21 2022

  Onderzoekers hebben een manier ontwikkeld om slaapapneu op te sporen en te monitoren met behulp van een compact apparaatje dat om de pols te dragen is.  Wereldwijd lijdt een miljard mensen aan de meest voorkomende vorm van slaapapneu. Bij deze aandoening genaamd obstructieve slaapapneu, of OSA in het kort, blokkeert kort de luchttoevoer tijdens het slapen. Dit kan gedeeltelijk zijn of helemaal en het gebeurt een aantal keer per uur. Bij ernstige patiënten soms zelfs tientallen keren per uur. Hierdoor is er even niet genoeg zuurstof in het lichaam en dat wil je lichaam snel weer corrigeren. Waarbij het niet bewust wakker wordt, maar met micro arousels even in een meer wakkere staat verkeert.  Deze slaapaandoening kan verschillende oorzaken hebben. Bijvoorbeeld puur de anatomie van je lichaam, maar er is ook een link met obesitas bijvoorbeeld en roken en drinken hebben er ook effect op. De gevolgen kunnen behoorlijk heftig zijn: van slaperigheid overdag, tot hart- en vaatziekten op de langere termijn. Nou blijven naar schatting zo'n 80 procent van de mensen met matige of ernstige OSA ongediagnosticeerd. Daarnaast kunnen patiënten met de huidige technieken - een nachtje slapen in een slaapcentrum met flink wat sensoren - niet langere tijd gevolgd worden. Een nieuwe wearable kan daar mogelijk verandering in brengen.  In deze audio hoor je onderzoeker Gabriele Papini van de TU Eindhoven. Hij deed het onderzoek in samenwerking met het Centrum voor Slaapgeneeskunde Kempenhaeghe.Lees hier meer: Een wearable met licht om slaapapneu op te sporen. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Ook honden hebben wat aan een sterke core

  Luister

  Feb 20 2022

  Sterke buik-, rug- en bekkenspieren zijn onder andere belangrijk voor je balans en ze kunnen sommige blessures voorkomen. Nou blijkt dit ook voor honden te gelden. Eén van de meest voorkomende knieblessures onder honden is te vergelijken met het scheuren van de kruisbanden bij mensen. Een onderzoek naar meer dan 1200 behendigheidshonden, je weet wel: honden die kunnen slalommen en door hoepels kunnen springen, laat zien dat vrijwel elke vorm van beweging de kans op deze blessure bij honden kleiner maakt. Ook bij honden die op het hoogste niveau meedoen. De beste bewegingen bleken balans oefeningen te zijn. Oefeningen waarvan de buik- rug- en bekkenspieren sterker worden. De core dus. De kans op de knieblessure werd juist hoger van korte stukjes rennen of lopen, vooral bij honden met ongetrainde core-spieren. De oefening die het risico het hoogst maakte was flyball: waarbij de hond over vier hekjes springt om vervolgens een bal uit een apparaatje te vangen en weer terug te gaan. Twee keer zoveel kans op de knieblessure hadden honden die deze sport beoefenen. Dan waren er nog rassen met grotere kansen, zoals de Australische herder, labrador, rottweiler en Australian cattle dog. Voor het hele overzicht moet je even op de site kijken, daar staat een linkje naar het onderzoek, maar wat we er in ieder geval van kunnen leren: spieren op de juiste manier opbouwen is ook voor sportende honden enorm belangrijk. Lees meer: Core strength could help dogs avoid knee injuries.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Geen oceaan te breed voor een verliefde bultrugwalvis

  Luister

  Feb 19 2022

  De bultrugwalvis heeft er nogal wat voor over om de juiste partner te vinden. Sommigen reizen er –zo blijkt uit onderzoek - rustig 6000 kilometer voor. In alle grote oceanen vind je bultrugwalvissen. De bultruggen in de Stille Oceaan vind je in de zomer meestal rond Alaska en Canada en in de winter in de buurt van Mexico en Hawaii voor het paarseizoen. Eerst werd gedacht dat er één groep was met een voorkeur voor Mexico en eentje met een voorkeur voor Hawaii, maar er is steeds meer bewijs – bijvoorbeeld het uitwisselen van walvisliedjes – dat de twee groepen mixen. Om dat nog beter te bestuderen bestudeerden onderzoekers uit Hawaii foto's van meer dan 26.000 verschillende bultrugwalvissen. Foto's die door amateurfotografen zijn gemaakt vanaf 1977. Met behulp van slimme software ontdekten ze dat twee mannetjes een uitzonderlijke reis hadden afgelegd. Ze waren zowel in Mexico als Hawaii gespot tijdens hetzelfde paarseizoen. Eén van de mannetjes had 4545 kilometer afgelegd in 53 dagen om zich bij een andere groep te voegen. Een andere reisde 5944 kilometer in 49 dagen om hetzelfde te doen. Dat is verder dan zwemmen van Utrecht naar New York. De kans is groot dat vrouwtjes deze afstanden ook afleggen en dat de mannetjes ze daarbij achternagaan. Wat het in ieder geval laat zien is dat de walvisgroepen een stuk minder vaststaan dan gedacht. Dat heeft weer gevolgen voor het beschermen van de dieren, want tot nu werd de groep walvissen in Mexico als bedreigde diersoort gezien, maar de groep in Hawaii niet. Lees hier meer: Some humpback whales travel 6000 kilometres in search of a mate.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Een spinnenweb als trommelvlies

  Luister

  Feb 18 2022

  We weten dat spinnen een prooi in hun web kunnen voelen dankzij vibraties van het web die worden opgevangen door hun gevoelige pootjes. Nu lijken ze met dat web ook te kunnen horen. Verschillende dieren op aarde hebben een trommelvlies in hun oor dat vibraties in de lucht opvangt. Vervolgens worden deze vibraties doorgegeven en versterkt via botstructuren, om uiteindelijk dieper in het oor vloeistof in beweging te zetten. Kleine trilhaartjes in de vloeistof pikken die beweging op en zetten dat weer om naar elektrische signaaltjes die richting de hersenen gaan. In recent onderzoek hebben onderzoekers gekeken wat spinnen in het lab doen als vibraties in de lucht hun web raken. Ze zagen dat de spinnen veranderden van lichaamshouding en -richting in reactie op geluiden. Zelfs als ze van ver kwam. Ze reageerden al op 68 dB, terwijl hun belangrijkste vijanden – krekels, vogels en kikkers - al snel 80 dB aan geluid produceren. Dit doet vermoeden dat spinnen hun vijanden al op 10 meter afstand kunnen horen. Als de resultaten worden bevestigd, zou dat betekenen dat spinnen hun web dus ook gebruiken als extern trommelvlies. Het zou niet de eerste slimme gehoorsoplossing zijn van het dier, een andere spinnensoort luistert bijvoorbeeld met de haartjes op z'n poten. Wat het in ieder geval laat zien, is dat we nog lang niet alles weten over het bijzondere materiaal en de functionaliteit van spinnendraad. Lees meer: Outsourced hearing in an orb-weaving spider that uses its web as an auditory sensor (preprint).See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Superzwaar zwart gat ontdekt dat verstopt lag in kosmische stofwolk

  Luister

  Feb 17 2022

  Nederlandse onderzoekers hebben een superzwaar zwart gat ontdekt dat verscholen zit in een ring van stof.  Er is in dit onderzoek gekeken naar een actieve galactische kern, ook wel een AGN in de Engelse afkorting. Deze extreem energetische bronnen worden aangedreven door superzware zwarte gaten. Kosmisch stof en gas uit de omgeving spiraalt naar dat zwarte gat en wordt opgeslokt, waarbij enorme hoeveelheden energie vrijkomen. Zo'n actieve kern straalt daardoor vaak feller dan alle sterren in de rest van het sterrenstelsel bij elkaar. Ze werden voor het eerst opgemerkt in de jaren 50 en inmiddels weten astronomen al aardig wat over deze AGN's. Dat er verschillende soorten zijn bijvoorbeeld. Sommigen zijn bronnen van zichtbaar licht, sommigen zijn bronnen voor radiostraling en sommigen - zoals dit sterrenstelsel dat nu bekeken is - zijn minder goed te zien. Nou is er een theorie, die nu 30 jaar oud is die het Unified Model of AGN's wordt genoemd. En volgens die theorie hebben AGN's ondanks dat ze verschillen dezelfde basisstructuur. Namelijk: een superzwaar zwart gat, omgeven door een dikke ring van stof. Onderzoekers wilden weten of dit ook klopte voor een sterrenstelsel dat zich 47 miljoen lichtjaren van de aarde bevindt. Wat ze aantroffen toen ze de data bekeken was niet helemaal wat ze hadden verwacht... In deze audio hoor je hoofdonderzoeker Violeta Gámez Rosas van de Universiteit Leiden. Lees hier meer: Nederlandse onderzoekers brengen verscholen superzwaar zwart gat aan het licht. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Kosten-baten computermodel op basis van de tseetseevlieg

  Luister

  Feb 16 2022

  Onderzoekers hebben - geïnspireerd door de tseetseevlieg - een wiskundig model gemaakt voor hoe leeftijd en ervaring van invloed kunnen zijn op nageslacht. Ze bekeken de kosten-baten strategie die de beestjes hanteren bij het grootbrengen van hun jongen. Waarbij onder andere factoren als energieopname en -verbruik en leeftijd een belangrijke rol spelen. Natuurlijk kozen ze niet voor niets voor dit vliegende diermodel: er gaan nog steeds mensen dood aan de ziekte die deze vlieg kan verspreiden. Meer weten over de biologie betekent ook beter de ziekte begrijpen. Ook is de tseetseevlieg anders dan veel andere vliegen: het dier legt niet honderd eitjes, maar eentje die uitkomt in de moeder. Waarna de larve daar uit melkklieren drinkt, om vervolgens - bijna even groot als de moeder - geboren te worden. Dit maakt het makkelijker om een link te leggen met andere diersoorten.  Na een studie van drie jaar ontdekten konden ze de curve van efficiëntie die de voortplanting bij deze vliegen volgt beter verklaren. De tseetseevlieg drinkt bloed. Niet de makkelijkste maaltijd om aan te komen. Naarmate de vlieg beter wordt in het vinden van de juiste voedselbron, krijgt het meer binnen en kost het minder energie. Wordt de vlieg ouder dan slijten de vleugels en kost het weer meer energie. Dit is terug te zien in hoeveel vet er doorgegeven wordt aan de baby. Dankzij deze kennis konden de onderzoekers een basismodel maken dat ook voor andere diersoorten zou kunnen werken. Wat het ze ook geeft is meer kennis over de groei van populaties van de vlieg, wat weer kan helpen bij het beter voorkomen van de ziekte.  In deze audio hoor je onderzoeker Antoine Barreaux van de universiteit van Bristol. Lees hier meer over het onderzoek: Why parents in their prime produce the best offspring. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Giftige zeeanemoon als basis voor medicijnen

  Luister

  Feb 13 2022

  In Australië vind je behoorlijk wat dieren en planten die je je leven kunnen kosten, toch blijkt één daarvan misschien juist het tegenovergestelde te kunnen doen.   Het gaat om een giftige zeeanemoon die zo'n 8 tot 10 centimeter groot kan worden. Anders dan een slang, waarbij gif via giftanden wordt afgeleverd, vind je het gif bij deze zeeanemoon in allerlei prikcellen verdeeld over de gehele structuur. Het gif dat daaruit komt is een indrukwekkende chemische mix van stoffen die afhankelijk van de locatie en functie - verdediging bijvoorbeeld, of het verteren van voedsel – anders is qua samenstelling.   Gifstoffen gebruiken in medicijnen gebeurt al gigantisch lang en er worden nog altijd nieuwe stoffen ontdekt. Waar de focus eerst vooral lag op de stoffen die worden gebruikt ter verdediging, stoffen die pijn veroorzaken en waarmee juist medicijnen tegen pijn kunnen worden geproduceerd, wordt nu ook steeds meer gekeken naar gifstoffen die een andere functie hebben. Zo ook in deze zeeanemoon.   Uiteindelijk werden in recent onderzoek 84 gifstoffen met medische potentie gevonden, waarvan eentje nooit eerder is ontdekt. Omdat deze stof in de zeeanemoon een rol speelt bij de spijsvertering, denken de onderzoekers dat het om eiwitten kan gaan die helpen vet te verbranden, of om eiwitten die iets te maken hebben met het samentrekken van spieren. Het is inmiddels opgestuurd naar een gespecialiseerd lab in Hongarije, waar gekeken zal worden of het ooit ingezet kan worden in het voordeel van onze gezondheid.  Lees meer: Venomous Australian sea anemone may lead to life-saving drugs. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Aardige mannen zijn bij deze hagedis in het voordeel

  Luister

  Feb 11 2022

  Bij een kleine hagedissensoort die voorkomt in Mexico en de Verenigde Staten houden mannetjes andere mannetjes op afstand terwijl hun vriend voor het nageslacht zorgt.  Dit beestje – dat ongeveer een jaar leeft – spendeert zijn tijd, net als vele andere dieren, met het zoeken naar een partner om mee voort te planten. Je zou denken: dan is het iedereen voor zich. Dat is de beste tactiek. Maar dit hagedisje pakt het anders aan en zoekt de samenwerking op.   Een tijdje terug zagen onderzoekers dat de mannetjes van deze soort drie verschillende keelkleuren kunnen hebben. En dat elke kleur zijn eigen gedragingen heeft. Oranje, dat zijn de pestkoppen die op pad gaan om te vechten en vrouwen af te pakken. Blauw, dat zijn de kalme huisvaders die hun gezin veilig willen houden. Waarbij één blauwkeel hagedis zich opoffert om de klappen van voorbijkomende pestkoppen op te vangen, terwijl de andere blauwkeel voor het nageslacht zorgt. En dan is er nog geel: de sneaky hagedis, die het allemaal achter de rug van de blauwen voor elkaar probeert te krijgen.  Blauw verslaat geel (want ze zijn veel meer thuis) en geel verslaat oranje (omdat ze in de buurt blijven sneaken) en zo krijg je een soort evolutionair steen-papier-schaar spelletje. Maar waarom er blauwkeel hagedissen zijn die zich opofferen voor een andere blauwkeel was lange tijd een mysterie.  Het antwoord bleek in de genen te liggen: hoewel deze twee blauwkeel mannetjes geen familie zijn, komen hun genen erg overeen. Op de één of andere manier weten ze dus dat hun genen doorgaan naar de volgende generatie, ondanks dat ze hun eigenbelang opzijzetten.  Lees meer: Nice guys do finish first in lizards’ evolutionary race, says MSU prof. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nature, nurture en..... willekeur?

  Luister

  Feb 10 2022

  Je hebt 'nature' en je hebt 'nurture', maar onderzoek naar het leergedrag van identieke fruitvliegjes laat zien dat er ook nog een derde factor moet zijn: willekeur. Eerder was al opgevallen dat zelfs als fruitvliegjes genetische vrijwel identiek zijn en ze in dezelfde omstandigheden zijn opgegroeid, er toch verschillen in gedrag worden gezien. Denk aan: de voorkeur voor bepaalde geuren, of de keuze om naar het licht te vliegen of het donker bijvoorbeeld. Hier gaat het om spontaan, instinctief gedrag, maar in dit onderzoek wilden ze weten: zien we die verschillen ook in aangeleerd gedrag?  In deze audio hoor je Harvard-onderzoeker Benjamin de Bivort. Meer over zijn werk vind je hier: the de Bivort Lab. De paper vind je hier: Idiosyncratic learning performance in flies. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Belangrijke stap in kernfusie-experiment

  Luister

  Feb 09 2022

  Het is onderzoekers gelukt om een belangrijk energierecord te verbreken binnen een groot kernfusie-experiment. Al sinds eind jaren 50 wordt er onderzoek gedaan naar kernfusie. Kernfusie is niet hetzelfde als het splitsen van atomen zoals de kernreactoren doen die we al kennen. Bij kernfusie smelten in een reactor atomen juist samen. Ooit moet het tien keer meer energie opleveren dan je erin stopt. Maar zover is het nog niet. Toch is nu wel een belangrijke stap gezet door het energierecord uit 1997 te verbreken. Toen lukte het om 22 megajoule aan energie te produceren, nu was dat 59. En dat lukte ook nog eens 5 seconde lang.In deze audio hoor je Fysicus Egbert Westerhof, bij onderzoeksinstituut DIFFER in Eindhoven hoofd van het fusie-onderzoek. Lees hier meer over het record: EUROfusion announced record results in a new deuterium-tritium campaign in JET. Over het volgende project vind je hier meer informatie: ITER - the way to new energy. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Genen van meer dan de helft van alle bloeiende plantengeslachten in kaart gebracht

  Luister

  Feb 08 2022

  Een familieboom, maar dan voor alle bloeiende plantensoorten die er maar zijn: daar wordt aan gewerkt. En ze zijn inmiddels over de helft. Meer dan 1,5 miljard letters aan genetische code zijn openbaar beschikbaar gesteld in het Plant and Fungal Trees of life-project dat wordt geleid door de Royal Botanical Gardens, Kew in Engeland. Er werken onderzoeksinstituten van over de hele wereld mee aan het opbouwen van deze enorme DNA-database van bloeiende plantensoorten. De bloeiende variant, omdat deze op allerlei manieren enorm belangrijk zijn voor de mens.  Met de nieuwste technieken lukt het steeds beter om het DNA uit te pluizen van de moeilijkste samples. En door niet het hele genoom in kaart te brengen van elke soort, maar een subset te gebruiken als instrument, hebben de onderzoekers een methode ontwikkeld waar we tot ver in de toekomst nog iets aan kunnen hebben.  In deze audio hoor je onderzoeker William Baker van Kew Gardens. Lees meer: Scientists pass the halfway mark in completing the plant tree of life.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe hagedissen beschermen tegen de ziekte van Lyme

  Luister

  Feb 07 2022

  Ongeveer 27.000 mensen per jaar krijgen in Nederland de ziekte van Lyme door een tekenbeet. Nou lijkt in een deel van de VS een hagedis te zorgen voor minder gevallen.  De tekensoort die verantwoordelijk is voor het overdragen van de spiraalvormige bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt in de mens krijgt deze bacterie zelf binnen bij het drinken van het bloed van dieren als muizen, herten en hagedissen. Maar deze dieren geven de bacterie niet allemaal op dezelfde manier door aan de teek. En ook niet even goed.  Nou viel het onderzoekers op dat er enorme verschillen te zien zijn in aantal gevallen van de ziekte van Lyme boven en onder de grens tussen Virginia en North-Carolina in de VS. Zou dit iets te maken kunnen hebben met het type gastheer waar het allemaal mee begint? Twee jaar lang werd er onderzoek gedaan, en inderdaad: ze vonden een relatie tussen aantal gevallen van Lyme en gastheer. In het zuiden waar teken een voorkeur voor hagedissen hebben, dragen minder teken de ziekmakende bacterie en worden minder mensen ziek.   Het is belangrijke informatie bij het volgen van de ziekte en het voorkomen van verspreiding, maar het zegt ook iets over de focus in toekomstig onderzoek. Stel bijvoorbeeld dat door klimaatverandering ook de aanwezige dieren in een gebied veranderen, dan zou dit dus ook van invloed kunnen zijn op de verspreiding van deze ziekte.   Lees meer: Lizards may be protecting people from Lyme diseaseSee omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Beschadigde cellen die onzin uitkramen de mond snoeren

  Luister

  Feb 07 2022

  Als we ouder worden raken sommige cellen op zo'n manier beschadigd dat ze onzin uit gaan kramen en buurcellen ze niet meer kunnen volgen. En dat is slecht nieuws.  Hebben we te veel van deze senescente cellen die niet meer goed communiceren met hun omgeving, dan kan dat zorgen voor ernstige ziekte. Peter de Keizer van het UMC Utrecht doet onderzoek naar de moleculaire oorzaken van ouderdom en vertelt meer meer over dit proces. Er wordt gewerkt aan een manier om ze uit de weg te ruimen, zodat we langer gezond kunnen leven, maar hoe makkelijk is dat eigenlijk? De Keizer is vanavond één van de sprekers tijdens het Science Café over ouderdom: een programma van Studium Generale van de Universiteit Utrecht in samenwerking met Tivoli Vredenburg. Hier lees je meer over het event (er zijn nog een paar kaarten): Science Café: Ouderdom. Aan het woord komen ook psycholoog prof. Liesbeth Woertman en verplegingswetenschapper prof. Marieke Schuurmans.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• In welk land zijn ouders het gelukkigst?

  Luister

  Feb 06 2022

  In een grote studie waar 22 landen aan meededen is gekeken: in welk land zijn mensen zonder kinderen gelukkiger dan mensen met kinderen?  Natuurlijk is een dergelijk vraagstuk nogal ingewikkeld en spelen er allerlei factoren mee. Zoals cultuur, financiële middelen, medische voorzieningen, of het wel of niet hebben van een kinderwens, maar toch heeft de universiteit van Texas een poging gedaan om volwassenen met en zonder kinderen te vergelijken met elkaar als het aankomt op geluk.  Ze stelden daarbij niet de vraag hoe gelukkig volwassenen met hun kinderen of met het gebrek aan kinderen waren, maar ze keken naar het algehele geluk van de mensen en legden vervolgens de twee groepen naast elkaar. Ze zagen grote verschillen per land.   Landen waar ouders gelukkiger waren dan mensen zonder kinderen waren onder andere Portugal, Hongarije, Spanje, Noorwegen en Zweden. Terwijl in andere landen - waaronder Nieuw-Zeeland, Groot-Brittannië, Griekenland, Ierland en de VS - de volwassenen zonder kinderen gemiddeld gelukkiger waren. Ook volgens de onderzoekers spelen eerder genoemde factoren (zoals opvangmogelijkheden, financiële hulp en arbeidsregelingen) waarschijnlijk een grote rol bij deze uitkomst.  De paper: Parenthood and Happiness: Effects of Work-Family Reconciliation Policies in 22 OECD Countries.  See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De bacteriën die je te vriend wil houden

  Luister

  Feb 05 2022

  We weten nog lang niet alles over alle soorten bacteriën die er zijn, maar van een paar weten we al wel dat ze niet slecht, maar goed voor ons kunnen zijn.  In BBC Science Focus een mooi lijstje van drie vriendelijke bacteriën. In de jaren 70 werd er eentje ontdekt (Mycobacterium vaccae) aan de rand van een meer in Uganda die – bij muizen tenminste – zorgde voor minder stress en angst. De bacterie had namelijk invloed op het tph2 gen, dat weer van invloed is op de aanmaak van serotonine: een neurotransmitter die onder andere invloed heeft op geheugen, stemming, slaap, emotie en eetlust.  Dan is er nog een bacterie (Bacillus subtilis) die in de bodem wordt gevonden en die al gebruikt wordt in zalfjes vanwege de boost die het kan geven aan het immuunsysteem. Deze enorm sterke bacterie – die zes jaar bleek te kunnen overleven in de ruimte – kan onder andere helpen bij het verminderen van oog- en huidinfecties.   Een derde bodembacterie (Bacillus licheniformis) is van invloed op lichaamsgewicht. Testen in muizen laten zien dat het overgewicht tegen kan gaan, maar ook in kankeronderzoek wordt naar deze bacterie gekeken. Dat komt omdat hij als een fabriekje dient voor polyglutaminezuur: een stofje dat weer van invloed is op het gedrag van killer cellen in ons immuunsysteem.   Nou weten we ook van deze bacteriën nog niet genoeg en is het natuurlijk niet zo dat we nu allemaal de onderkant van onze schoenen moeten gaan likken, maar onderzoek laat wel zien dat veel van de gunstige bacteriën niet in ons huis, maar in de natuur te vinden zijn. Een extra rondje door en bos kan dus alvast geen kwaad.  Met dank aan: Put down the disinfectant: Should we be encouraging helpful bacteria into our homes?See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De indrukwekkende zweeftechniek van de vliegende draak

  Luister

  Feb 03 2022

  Vliegende draakjes - maar ook vliegende eekhoorns - vliegen niet echt, maar kunnen toch van boom naar boom zweven. Nou blijken die draakjes daar een behoorlijk geavanceerde techniek voor te gebruiken. Onderzoeker Pranav Khandelwal van het Max Planck Institute for Intelligent Systems in Duitsland, trok naar de jungle in zuidelijk India om daar de exacte bewegingspatronen van het diertje vast te leggen. Een heus MacGyver-knutselproject volgde: het was te nat en te warm voor gewone camera's, dus werden het Go Pro's. Er moesten witte doeken worden opgehangen zodat de diertjes de goede kant opgingen en er genoeg contrast was, daarbij kreeg hij hulp van zijn moeder. De Go Pro's bleken toch niet tegen de hitte te kunnen, dus maakte iemand voor elke camera apart een ventilator gemaakt van materiaal uit omliggende dorpjes die draaide op een power bank voor telefoons. Toen moesten de hagedissen zelf nog op een diervriendelijke manier verzameld worden... Maar uiteindelijk lukte het ze om een hele motion capture vliegarena te bouwen en de natuurlijke vlucht van de vliegende draak op beeld te krijgen. En toen zagen ze hele interessante dingen.  De paper: Combined effects of body posture and three-dimensional wing shape enable efficient gliding in flying lizards.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Genmutatie verklaart enorme verschillen in grootte tussen honden

  Luister

  Feb 02 2022

  Honden verschillen meer van grootte binnen hun soort dan welk ander zoogdier ter wereld, maar hoe is dit ooit zo gekomen?   Toen mensen zo'n 30.000 jaar geleden wolven als huisdieren gingen houden en langzaam de honden ontstonden zoals we die nu kennen waren er al verschillen in grootte. Maar de extreme verschillen van vandaag de dag – waarbij de grootste hond 40 keer groter is dan de kleinste – die zijn pas 200 jaar geleden ontstaan, toen de mens moderne rassen ging fokken.   Onderzoekers hebben nu het genoom van 1400 hondachtigen in kaart gebracht om te kijken waar die verschillen vandaan komen. Ze bestudeerden de genen van wolven, coyotes, oeroude hondenrassen en 230 moderne rassen.   Nou was al bekend dat het IGF1 gen een rol speelt bij grootte in deze dieren. Toen ze naar dit gen keken zagen ze dat twee varianten in de omgeving van dat gen het meest voorkwamen. Honden met twee versies van de ene variant wogen minder dan 15 kilo en honden met twee versies van de andere variant wogen meer dan 25 kilo. Honden met van elke variant eentje zaten er qua gewicht een beetje tussenin.   Deze variaties zagen ze ook bij wolven, vossen, jakhalzen en coyotes, maar de variant voor de kleinere dieren kwam het meest voor en ging het verst terug. Dat is opmerkelijk want lang werd gedacht dat kleinere hondachtigen juist een vrij nieuwe genetische aanpassing waren. Nu lijkt het erop dat moderne honden misschien niet van de grote wolven van vandaag de dag afstammen, maar van een kleinere, nog onbekende wolvensoort.  Lees meer: Big dog, little dog: mutation explains range of canine sizesSee omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Wat zorgt ervoor dat mensen een klik voelen met elkaar?

  Luister

  Feb 02 2022

  Natuurlijk spelen er veel factoren mee bij het voelen van een klik met iemand, maar eentje zagen onderzoekers heel duidelijk terugkomen uit experimenten. In deel één van dit onderzoek kregen mensen die elkaar niet kenden de opdracht om 10 minuten met elkaar te kletsen. Achteraf moesten ze een vragenlijst invullen en daarna zelf - lekker ongemakkelijk - het gesprek terugkijken en aangeven per minuut of ze zelf vonden dat er een klik was met hun gesprekspartner.  In het tweede deel van het onderzoek lieten ze vrienden met elkaar praten. Natuurlijk was daar al sprake van een klik, dus hier vroegen ze achteraf op welke momenten die klik het meest aanwezig was.  Wat zagen ze: op de momenten in het gesprek waarop mensen aangaven dat de klik het grootst was, waren de reactietijden het kortst. Toen ze vervolgens een derde groep mensen deze gesprekken lieten horen, maar dan met twee gemanipuleerde varianten waarbij de reactietijd of sneller, of langzamer was, zagen ze dat wederom een grotere klik werd gehoord bij het gesprek waarbij mensen snel op elkaar reageerden.  Natuurlijk kunnen er nog allerlei andere factoren een rol spelen. De onderzoekers willen dan ook zeker nog kijken naar iets als woordkeuze of lichaamstaal. Ook de setting is interessant om verder te bestuderen: gaat het er in een werksituatie bijvoorbeeld anders aan toe? En welke rol speelt culturele achtergrond? Misschien is het in sommige culturen bijvoorbeeld heel gebruikelijk om niet te snel te reageren.  In deze audio hoor je onderzoeker Emma Templeton van Dartmouth College. De paper vind je hier: Fast response times signal social connection in conversation. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Satellieten spotten enorme methaanlekken afkomstig van affakkelinstallaties

  Luister

  Feb 01 2022

  Het Nederlandse ruimte-instrument Tropomi is weer nieuwe methaanlekken op het spoor gekomen. Dit keer gaat het om een flink aantal affakkelinstallaties die niet goed blijken te werken. November vorig jaar werden nog verrassende ontdekkingen gedaan over methaanuitstoot van Australische kolenmijnen, nu hebben ze gekeken aan de Westkust van Turkmenistan, waar het instrument een aantal interessante methaan-hotspots had gedetecteerd. Met behulp van andere satellieten van Spaanse collega's is het vervolgens gelukt om ver genoeg in te zoomen om de bronnen te kunnen bepalen. Het blijkt onder andere om 24 affakkelinstallaties te gaan die uitstaan, waardoor methaan gewoon naar buiten kan lekken. Dat gebeurt in zulke grote hoeveelheden dat het dus vanuit de ruimte gezien kon worden door Tropomi. In deze audio hoor je onderzoeker Ilse Aben van SRON. Lees hier meer: Satellieten identificeren affakkelinstallaties als enorme methaanlekken. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Wat astronauten kunnen leren van eekhoorns in winterslaap

  Luister

  Jan 31 2022

  Een theorie uit de jaren 80 die stelt dat er dieren zijn die hun eigen urine kunnen recyclen is nu door onderzoekers van de universiteit van Montreal bevestigd.  Het idee ontstond toen werd nagedacht over hoe het toch kan dat dieren na een winterslaap – waarin ze al hun reserves opmaken – geen spiermassa verliezen. Als je bedenkt dat sommige dieren dus negen maanden niet bewegen en niet eten, dan is dat behoorlijk bijzonder. Voor ons mensen zijn één a twee weken plat in bed al genoeg om grote verschillen te veroorzaken. Zelfs als we daarbij gewoon door eten.   In onderzoek naar de dertienstreepgrondeekhoorn is nu gekeken of het recyclen van urine inderdaad de reden kan zijn dat het dier meteen na de winterslaap vol energie aan het paringsseizoen begint. Het idee is dat microben in het spijsverteringskanaal van het dier de stoffen die uiteindelijk urine vormen afbreken en hergebruiken als basis voor eiwitproductie in het lichaam.  Om dat te bevestigen spoten ze bij een paar eekhoorns dezelfde stoffen in op zo'n manier dat ze te volgen waren door het lichaam. Ze zagen deze inderdaad in afgebroken vorm terug in de spieren en lever van het dier. Welke microben dit slimme trucje in gang zetten weten ze nog niet, maar het zou kunnen dat het - enigszins aangepast - ook voor mensen zou kunnen werken. Lees meer: What wintering squirrels can teach astronauts. De paper: Nitrogen recycling via gut symbionts increases in ground squirrels over the hibernation season. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Betere inkt door voorkomen koffiering-effect bij opdrogende druppels

  Luister

  Jan 31 2022

  Hoe voorkom je dat je tijdens het printen van druppeltjes inkt een koffiering-effect krijgt? Daar heeft een onderzoeker van de Technische Universiteit Eindhoven naar gekeken. Als een druppel op papier verdampt, dan doet hij dit sneller aan de buitenkant dan de binnenkant. Net als een bord met warm eten. Bij een druppel trekt de vloeistof die dan nog in het midden zit ook richting de buitenkant, waardoor - als er kleurstof in de druppel zit - de buitenrand uiteindelijk donkerder opdroogt dan de binnenkant. Niet zo erg als je koffie morst, wel als je heel precies probeert te inktjetprinten.  Nou zijn er stofjes - surfactants - die daar iets aan kunnen doen. Deze stofjes trekken graag naar het oppervlakte van een druppel, waar ze zorgen voor een bepaalde vorm van circulatie. Dit zorgt er weer voor dat er niet alleen een stroom naar buiten, maar ook een stroom naar binnen ontstaat, waardoor je veel minder zo'n randje krijgt. Deze surfactants worden al gebruikt, maar welke nou het beste werken, wat de beste concentratie is en in welke omstandigheden de beste circulatie ontstaat, daar is nog maar weinig over bekend. Promovendus Ruben van Gaalen heeft daar wat aan kunnen doen. Hij zocht met gebruik van computermodellen naar het antwoord op deze vragen. Lees hier meer over zijn onderzoek: Verbeterde printkwaliteit door surfactanten. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Dit gezonde dieet heeft (helaas) de wind mee

  Luister

  Jan 30 2022

  Het mediterraanse dieet – met veel vezelrijk voedsel, vis en noten - heeft volgens veel onderzoeken grote voordelen voor onze gezondheid. Maar het heeft ook ongemakkelijke nadelen. Je gaat er een – laten we zeggen – luchtiger leven van lijden en de wc-bezoekjes zijn over het algemeen wat langer.   In Spanje zijn onderzoekers gaan kijken of deze onhandige bijkomstigheid bij veel mensen voorkomt. Ze onderzochten het microbioom, maar ook de gasproductie – ja echt – en hoeveelheid ontlasting van een groep proefpersonen.   Ze zagen allereerst dat het microbioom van de mensen die Mediterraans aten verbeterde. Onder andere meer microben die boterzuur produceren: een vetzuur dat ontstekingen remt. Wat ze ook zagen: de hoeveelheid ontlasting nam bij deze groep toe met 60 procent. En deze proefpersonen produceerden gemiddeld zeven keer vaker gas op een dag, waarbij ook nog eens 50 procent meer naar buiten kwam. (Ik probeer het netjes te houden hè...).  Is er dan niet een manier om de voordelen van dit dieet te krijgen, zonder deze nadelen? Misschien, zegt Michael Mosley in BBC Science Focus, moet je dan eens zeewier proberen. In een recente studie lieten onderzoekers zien dat als ze hun boerderijdieren een speciaal type zeewier lieten eten, ze minder gas produceerden. Ook weer fijn voor het broeikasgas-probleem. Of dit ook voor mensen werkt? Dat weet Mosley niet, maar een kopje zeewier thee op z'n tijd kan wellicht geen kwaad.  Met dank aan: BBC Science Focus - Dr Michael Mosley: The Mediterranean diet is great for your gut (even if it makes you fart). See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Zouden we kunnen leven op een planeet zonder water?

  Luister

  Jan 28 2022

  In de science fiction blockbuster en remake Dune kunnen mensen op een waterloze hete woestijnplaneet rondwandelen dankzij een speciaal pak. Zou dat in het echt ook werken?  Het stillsuit dat bewoners van de planeet Arrakis dragen recyclet al het vocht dat het lichaam van de drager produceert. Zweet wordt bijvoorbeeld opgevangen, gezuiverd en opgeslagen als watervoorraad om uit te drinken. Ook uit urine en andere afvalproducten van het lichaam wordt water gehaald om te bewaren voor later. De energie om dit allemaal te doen haalt het pak uit de bewegingen van de drager.   Zo'n soort pak bestaat – voor zover bekend – hier op aarde nog niet. De noodzaak om het te maken is hier niet groot. In de ruimte is dat een ander verhaal. Op het ISS vind je een vergelijkbaar waterzuiveringssysteem. Tot 93 procent van het water dat door de astronauten wordt gebruikt en geproduceerd kan daarmee gerecycled worden. Dat is inclusief urine en vocht dat in de lucht terechtkomt door zweten en ademen. Ook op een planeet als Mars zal een vergelijkbaar systeem nodig zijn.   Er wordt ook onderzocht hoe water uit de atmosfeer kan worden gehaald. In Saudi-Arabië zijn al testen gedaan met een systeem waarmee in één nacht met 35 gram waterabsorberende gel, 37 gram water uit de lucht gehaald kon worden bij een luchtvochtigheid van 60 procent.   Met dank aan: BBC Science Focus - The science of Dune.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• James Webb ruimtetelescoop aangekomen op bestemming, wat nu?

  Luister

  Jan 27 2022

  De James Webb ruimtetelescoop is na een maand reizen op zijn bestemming aangekomen en bevindt zich nu 1,5 miljoen kilometer van de aarde. Wat wordt de volgende stap?  James Webb System engineer Maurice te Plate van ESA vertelt vanuit de controlekamer dat alles vrijwel volledig volgens plan loopt. Dat plan is een super strak geplande checklist, waarop per minuut en maanden vooruit staat aangegeven wat er moet gebeuren. We horen hoe de start nog net iets beter ging dan verwacht, welke uitdagingen ze tegenkwamen, waarom ze voor de baan hebben gekozen die Webb nu thuis noemt en wat er nu nog moet gebeuren voordat hij aan de slag kan (heel veel koelen!).See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Bubbelgordijn als barrière voor orkaan

  Luister

  Jan 26 2022

  Een bedrijfje uit Noorwegen wil bubbelgordijnen gebruiken om orkanen te hinderen. Zou het echt werken? Orkanen ontstaan wanneer warme en koude lucht botst boven oceaanwater met een temperatuur boven de 26,5 graden. Hoe warmer het water, hoe krachtiger de orkaan kan worden. Water onder deze temperatuur heeft niet de hitte of verdamping om een orkaan te voeden. Een bedrijfje uit Noorwegen wil deze kennis gebruiken om orkanen te hinderen.  Het idee is vrij simpel: op het juiste moment en de juiste plek buizen met gaten erin naar de zeebodem laten zakken om daar vervolgens lucht doorheen te blazen. Dit creëert bubbels in het water die naar het oppervlakte borrelen, waardoor kouder water van de oceaanbodem naar het warmere oppervlaktewater verplaatst. Met dit bubbelgordijn hopen ze een koud stukje oceaan te maken dat het pad van een vormende orkaan kan blokkeren.   De bubbelgordijnen zijn niet nieuw, ze worden in Noorwegen al gebruikt om te voorkomen dat fjorden bevriezen. In dat geval brengen de bubbels juist warmer water naar het koude oppervlak.   Experts hebben nog wel hun twijfels over de techniek. Het tegengaan van vorst is immers niet helemaal hetzelfde als een orkaan met de kracht van duizenden kernbommen tegenhouden. Plus: het is een dure en omslachtige methode. Misschien zijn betere waarschuwingssystemen, sterkere gebouwen en – oja – minder opwarming van de aarde toch de betere route.   Al zijn alle oplossingen natuurlijk welkom als je de verwoesting ziet die grote orkanen kunnen veroorzaken. Met dank aan: A start-up hopes to stop hurricanes by blowing bubbles in the ocean. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Waarom leeft het ene dier 30 minuten en het andere 100 jaar?

  Luister

  Jan 26 2022

  Wat zorgt er nou voor dat het ene dier maar een dag leeft en het andere tientallen jaren? En waarom worden sommige mensen heel oud en anderen niet?  Het zijn geen makkelijke vragen om te beantwoorden, maar er vallen wel steeds meer puzzelstukjes op hun plek. Met grote interesse wordt bijvoorbeeld gekeken naar verschillen in levensduur binnen diersoorten. Waarom leeft een koningin van een mierenkolonie nou vele male langer dan een werkmier terwijl ze dezelfde genen delen? En van welke genen weten we al dat ze een rol spelen bij veroudering? We bespreken het met onderzoeker Thomas Flatt van de Universiteit van Freiburg. Lees hier meer over zijn werk: The Biology of Aging in Insects: From Drosophila to Other Insects and Back. Het andere onderzoek dat voorbijkomt: Genes newly linked to longer human lifespan. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nijlpaarden kunnen elkaars stem herkennen

  Luister

  Jan 25 2022

  Nijlpaarden kunnen elkaars stem herkennen en reageren nogal bijzonder als ze het geluid van een onbekend nijlpaard horen, blijkt uit onderzoek.  Door opnames te maken van nijlpaarden in een natuurreservaat in Mozambique en die vervolgens weer te laten horen aan andere nijlpaarden, ontdekten wetenschappers dat de dieren anders reageren als het gaat om een nijlpaard dat ze niet kennen. De reactie is agressiever en gaat zelfs gepaard met het sproeien van poep. Bij het horen van een bekende, reageren ze vooral door terug te roepen. Nijlpaarden die in een andere groep leven, maar die binnen een kilometer afstand zitten, krijgen ook een veel mildere reactie. Deze dieren zitten binnen gehoorafstand en zijn daarom waarschijnlijk minder nieuw en eng.  Deze kennis over sociale structuren is belangrijk om te hebben bij het beschermen van een diersoort. Bijvoorbeeld wanneer je een individueel nijlpaard in een nieuwe groep zou willen plaatsen. Het idee is nu dat het misschien kan helpen om beide partijen in zo'n geval alvast aan elkaars stem te laten wennen.  De paper vind je hier: Voice-mediated interactions in a megaherbivore.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe een mini kever gigantische snelheden haalt

  Luister

  Jan 24 2022

  Hoe groter het dier hoe sneller het kan vliegen, geldt vaak. Maar hoe kan het dan dat een piepklein kevertje sneller kan vliegen dan insecten die drie keer zo groot zijn?  Insecten zijn in de afgelopen 300 miljoen jaar steeds kleiner geworden. Toch zijn ze daardoor niet minder hard gaan vliegen. Veervleugelkevers behoren tot de kleinste insecten die er nu zijn. Met hun lengte van 0,4 millimeter zijn ze ongeveer even groot als sommige eencellige organismen. Maar dit mini kevertje gaat gigantisch hard.  Om erachter te komen hoe dit kan hebben ze eens heel goed naar dit beestje gekeken. Veervleugelkevers hebben allereerst vleugels die er anders uitzien dan de vleugels van bijvoorbeeld een vlieg. In plaats van alleen vleugels met gespannen vliezen, hebben ze ook twee vleugels die meer lijken op borstels, of – zoals hun naam al zegt - veren. Nou is bij grotere insecten als de fruitvlieg al vaker gekeken naar de aerodynamica van hun vliegbewegingen, maar bij veel kleinere insecten als de veervleugelkever nog niet.   Tot nu dus. Dankzij opnames met een zeer gevoelige hogesnelheidscamera en computermodellen lukte het onderzoekers om de precieze vliegbeweging van de veervleugelkever in beeld te brengen. Wat blijkt: ze hebben niet alleen extra lichte vleugels, maar die twee extra borstelvleugels wapperen ook nog op een bijzondere manier. Van voor naar achter in een 8-figuurtje, een beetje alsof ze met hele overdreven bewegingen in hun handen klappen. En juist met die beweging lukt het ze dus, om de Max Verstappen onder de mini-kevers te zijn. Lees hier meer: Tiny feather wing beetle reveals new way to fly.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Ons brein reageert tijdens slaap sterker op onbekende stemmen

  Luister

  Jan 24 2022

  Uit onderzoek naar hersenactiviteit tijdens het slapen blijkt dat ons brein sterker reageert op onbekende stemmen dan op bekende stemmen. Het geeft onderzoekers een interessant kijkje in hoe onze hersenen informatie verwerken. In een volgende stap willen ze kijken of onze hersenen tijdens het slapen ook stimuli kunnen voorspellen. Dat herkennen en voorspellen van patronen doet het brein als we wakker zijn continue, maar lukt dat ook als we slapen?  In deze audio hoor je onderzoeker Mohamed Ameen van de universiteit van Salzburg. De paper vind je hier: The brain selectively tunes to unfamiliar voices during sleep.  Ook interessant: Onderzoekers communiceren succesvol met dromende mensen. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Is de olifantenslurf het gevoeligste lichaamsdeel in het dierenrijk?

  Luister

  Jan 23 2022

  Een nieuw onderzoek laat zien dat de slurf van de olifant weleens het gevoeligste lichaamsdeel in het dierenrijk zou kunnen zijn.   Duitse onderzoekers kwamen hierachter toen ze de zenuwen van enkele overleden dierentuin olifanten bekeken. De twee zenuwtakken in de slurf waar de zenuwcellen zitten wegen zo'n 50 gram per stuk. Dat is een verzameling zenuwen groter dan het brein van de gemiddelde aap.   De zenuwtakken zijn zelfs dikker dan de ruggengraat van de olifant. Er lopen dus meer verbindingen door de slurf dan van het brein van de olifant naar de rest van het lichaam. Ook is de hoeveelheid zenuwvezels in de slurf drie keer dikker dan die in de oogzenuw van het dier en zes keer dikker dan de zenuwtakken voor gehoor. Het laat nog maar een keer zien hoe belangrijk dit lichaamsdeel van de olifant is.  Eerder werd ook al eens ontdekt dat de T-Rex een heel gevoelig neusje had. Waarschijnlijk at het dier een stuk minder lomp dan we altijd dachten en was het in staat om keurig aan hele kleine botjes te kluiven.  Lees hier meer: Trigeminal ganglion and sensory nerves suggest tactile specialization of elephants.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe werkmieren in noodsituaties de koningin worden

  Luister

  Jan 21 2022

  Een miersoort in India heeft een uitzonderlijke oplossing als de koningin van de kolonie plots sterft of verdwijnt: werkmieren die zichzelf transformeren tot koningin.   In eerder onderzoek werd al ontdekt dat het brein van deze mier van grootte kan veranderen, afhankelijk van de positie in de kolonie. Als de koningin ontbreekt, ontstaat er een soort toernooi waarin de mieren met elkaar vechten om de vrijgekomen positie, waarna in de winnaar de transitie ingang wordt gezet. Daarbij verandert de grootte van het brein en vormt het voortplantingssysteem, zodat de voormalig werkmier nu kan zorgen voor de volgende generatie.   Onderzoekers hebben nu ontdekt welke hormonen en genen hierbij een rol spelen. Eén hormoon stuurt het vormen van werkmieren aan en eentje het vormen van de koningin. Dat konden ze testen door deze hormonen aan 10-dagen oude mieren te geven. Ze bleken zo inderdaad te kunnen sturen welk van de twee functies de mier kreeg.   Beide hormonen blijken hetzelfde mechanisme te beïnvloeden dat vervolgens bepaalt welke genen aan- en uitgaan in de mier. Wat nog wel een mysterie is: hoe kan het dat omgevingsfactoren een switch in gang kunnen zetten tussen beide functies? Wat zorgt nou precies voor meer van het ene hormoon dan het andere?  Maar ook: vinden we misschien een vergelijkbaar mechanisme in andere diersoorten?  Lees meer: A Single Transcription Factor Changes Ants to Queens. Credit afbeelding: Karl Glastad - Berger Lab.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Micro-robots die hun eigen bot laten groeien

  Luister

  Jan 20 2022

  Een micro-robotje dat van vorm kan veranderen en dat net als bot in ons lichaam eerst zacht is en dan hard wordt. Dat is waar onderzoekers aan hebben gewerkt.  Deze robotjes zouden bijvoorbeeld opgevouwen door een naald passen, waarna ze zich openvouwen, een vorm aannemen en vervolgens hard en sterk worden. Dit is mogelijk door de combinatie van twee typen materiaal: eentje met daarin fragmenten van menselijke cellen die botgroei stimuleren en polymeer dat vervormt in reactie op elektrische lading. De mogelijkheden voor toepassingen zijn nog eindeloos, maar eentje waar al aan wordt gedacht is botherstel van moeilijke breuken.  In deze audio hoor je onderzoeker Edwin Jager van Linköping University. Lees hier meer over het onderzoek: Bone growth inspired “microrobots” that can create their own bone. De paper vind je hier: Biohybrid Variable-Stiffness Soft Actuators that Self-Create Bone. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Recordreis poolhaas laat zien: het zijn niet allemaal huismussen

  Luister

  Jan 19 2022

  Hazen en konijnen zijn echte huismussen. Ze blijven over het algemeen binnen een paar kilometer van hun hol. Behalve één Canadese haas, die alle records heeft verbroken.  Om te kijken hoeveel poolhazen in het noorden van Groenland zich verplaatsen, hebben biologen er in 2019 25 een volgbare tag gegeven. In de maanden die daarna volgden zagen ze de hazen zeker 100 kilometer afleggen in de richting van een meer aan de rand van de Arctische woestijn, waar het een stukje warmer was.   Maar voor één poolhaas was dat niet genoeg. Zij maakte een recordreis van maar liefst 388 kilometer. Dat is langer dan de lengte van Nederland. Ze haalde het met 19 soortgenoten tot aan het meer, maar terwijl de rest van het gezelschap het wel best vond, ging zij nog verder door, om vervolgens zonder veel moeite aan de terugreis te beginnen.   Het laat volgens de onderzoekers zien hoe weinig we van dit soort dieren weten en hoe ontzettend waardevol de natuur rondom dit meer is, want als die hazen er zo'n lange en gevaarlijke reis voor afleggen, dan moet het eten er wel heel goed zijn.  Lees meer: Arctic hare hops the distance from Washington, D.C., to New York City. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Wat te doen met een leger gekloonde marmerkreeften?

  Luister

  Jan 19 2022

  Ze wordt gezien als één van de hardnekkigste invasieve diersoorten: de marmerkreeft. Nu proberen onderzoekers te ontdekken of het diertje - dat zichzelf razendsnel voortplant - ons ook kan helpen.  Een behoorlijke plaag is het dier dat zich over de hele wereld heeft verspreid inmiddels. Terwijl het ooit begon met één oermoeder. Een afstammeling van de Noord-Amerikaanse rivierkreeft. Die moeder kwam in 1995 via een dierenmarkt in Duitsland in een aquarium terecht en daar begon ze aan haar leger van kinderen. Ze heeft inmiddels miljoenen nakomelingen die allemaal genetisch identiek zijn. Daar kwamen Duitse wetenschappers tot hun verbazing achter toen ze in 2018 het genoomvan de moeder en andere marmerkreeften - die overal over de wereld werden teruggevonden - bestudeerden. Bijna geen genetische verschillen. Er komen bij de voortplanting van dit dier geen mannen kijken, dat kan ze zelf. Parthenogenese heet het. Eigenlijk is het gewoon klonen. Als je daarover nadenkt is het nogal apart dat veel diersoorten juist zoveel mogelijk genetische variatie nastreven om een gezonde populatie te krijgen, maar deze kreeft het zo bizar goed doet met nauwelijks genetische variatie.  Omdat dat klonen overeenkomsten heeft met hoe een tumor in een lichaam groeit is het dier sinds het onderzoek in 2018 ook een model voor kankeronderzoek. Maar wat moeten we er verder mee? Daar zijn wel wat ideeën voor.  Met dank aan dit uitgebreide artikel in The Guardian: ‘We started eating them’: what do you do with an invasive army of crayfish clones? De paper uit 2018 vind je hier: Clonal genome evolution and rapid invasive spread of the marbled crayfish. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Onvruchtbaarheid sommige mannen al voor eigen geboorte in DNA ontstaan

  Luister

  Jan 18 2022

  Onderzoekers van het Radboud UMC hebben ontdekt dat onvruchtbaarheid bij sommige mannen al voor hun eigen geboorte in hun DNA kan zijn ontstaan. Ze ontdekten dat nieuwe fouten in het DNA, die niet van vader of moeder zijn geërfd maar spontaan zijn ontstaan voor of tijdens de bevruchting, onvruchtbaarheid bij mannen kan veroorzaken. De ontdekking biedt hoop op betere behandelmogelijkheden voor deze groep patiënten. In deze audio hoor je onderzoekers Manon Oud en Liliana Ramos van het Raboud UMC. Lees hier meer: Onvruchtbaar­heid bij man soms al voor zijn geboorte in DNA ontstaan. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Kan uitbarsting Tonga zorgen voor kouder weer?

  Luister

  Jan 17 2022

  De enorme uitbarsting van de vulkaan bij eilandengroep Tonga kan niemand zijn ontgaan. Wetenschappers weten nog lang niet alles over de situatie daar, maar wat er voor zo'n knal nodig is en wat de gevolgen kunnen zijn, daar valt al wel iets over te zeggen.  Over wat voor type vulkaan hebben we het eigenlijk? Wat gebeurt er allemaal onder de grond om dit soort uitbarstingen te veroorzaken? We bespreken het met onderzoeker Janne Koornneef van de VU.  Eerdere grote uitbarstingen hadden een effect op de temperatuur, soms wereldwijd. In het jaar 536 was het zelfs zo dat twee uitbarstingen zorgden voor 18 maanden zonder licht en zomers met temperaturen van twee graden. Ook in 1816 en 1991 hadden uitbarstingen een effect op het klimaat. Zou dat ook kunnen gebeuren bij deze uitbarsting? See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Egels blijken bron van superresistente bacterie

  Luister

  Jan 16 2022

  Een internationaal team van onderzoekers heeft ontdekt dat op de huid van egels een schimmel te vinden is die antibiotica produceert. In reactie daarop worden bacteriën die daar ook zitten resistent.Deze specifieke superresistente bacterie is dus niet het gevolg van antibiotica gebruik door mensen, maar een gevolg van een biologisch proces dat al zeker 200 jaar geleden in gang is gezet. De bacterie werd gevonden in melkvee. Aangenomen werd dat hij resistent was geworden door het gebruik van antibiotica in de dieren zelf, maar dat blijkt na grondig speurwerk dus niet waar te zijn.Overigens willen de onderzoekers met hun bevindingen absoluut niet doen alsof het probleem met antibiotica resistentie wel meevalt. Of dat het allemaal ontstaat in de natuur. Het ontstaat nog steeds grotendeels door hoe wij zelf met antibiotica omgaan.Bang voor egels hoef je van dit onderzoek overigens ook niet te worden: de dieren dragen de bacterie dus al 200 jaar bij zich, zonder dat dit voor gevaarlijke infecties bij mensen heeft gezorgd.  Lees meer: Antibiotic-resistant superbug evolved on hedgehogs. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Gaan wormen ons helpen met allergieën?

  Luister

  Jan 15 2022

  Wormpjes in je lichaam hebben: dat klinkt niet als iets wat je moet willen. Toch zijn er onderzoekers die denken dat de kronkelende diertjes onze gezondheid juist beter kunnen maken.  In 2020 infecteerde iemand zichzelf opzettelijk met een parasitaire rondworm door een paar larven met een pleister op zijn onderarm te plakken en te wachten tot ze zelf naar binnen gingen. De larven vonden vervolgens zelf hun weg naar zijn buik, waar ze uit konden groeien tot wormpjes van ongeveer een centimeter. De reden waarom deze onderzoeker van de James Cook University zichzelf infecteerde? De wormpjes zijn moeilijk te kweken in het lab en zo kon hij zelf voorzien in een mooie populatie. Gezien de 20.000 eitjes die hij per dag uit de wc plukt – geen grap – gaat het project voorspoedig. De onderzoeker die nu één van de twee miljard mensen is die wereldwijd besmet zijn, meent ook dat de infectie zelf voordelen kan hebben. Een lichte infectie met de rondworm zou kunnen helpen tegen allerlei allergieën en immuunziektes, door de stofjes die ze loslaten in het lichaam. Wetenschappers zijn er nog absoluut niet uit hoe dit precies zou moeten werken, maar er wordt wel serieus naar gekeken. Aan de onderzoeker die zichzelf rondworm gaf, zal het in ieder niet liggen. Hij heeft zijn wormpje bijgedragen. Lees meer op The Scientist: Return of the Worms. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Mensen die harder sporten drinken ook meer alcohol

  Luister

  Jan 14 2022

  Uit een onderzoek naar het gedrag van zo'n 40.000 Amerikaanse volwassenen zou blijken dat de mensen die het meeste sporten ook de meeste alcohol drinken.  De kans dat een fanatieke sporter een behoorlijke drinker is lijkt zelfs twee keer zo groot vergeleken met minder fitte mensen. Waarbij een behoorlijke drinker bij vrouwen iemand is die 4 tot 7 glazen alcohol per week drinkt en bij mannen iemand die tot 14 glazen drinkt.   Het is niet de eerste keer dat de link is gevonden, maar het blijft toch wel een beetje verrassend. Mensen die veel bezig zijn met sport combineren die goede gewoonte vaak met anderen. Zoals gezond eten en niet roken.  Ondanks dat de link in eerdere studies al werd aangetoond – waarbij het ook zo was dat op de dagen waarop werd gesport, ook het meest werd gedronken – waren deze studies vaak aan de kleine kant en leunden ze vrijwel alleen op wat mensen zelf rapporteerden.   Dit keer ging het om een lopende studie waarbij de gezondheid van tienduizenden Amerikanen lange tijd wordt gevolgd door een combinatie van metingen, fitheidstesten en uitgebreide vragenlijsten. Ondanks dat die studie niet specifiek naar de sport-alcohol verhouding kijkt, konden onderzoekers het tussendoor wel uit de data halen.   Waar de link door te verklaren is, daar zijn de meningen nog over verdeeld.  Lees meer: How Exercise May Affect Our Alcohol Consumption. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nanodeeltje maakt genetisch aanpassingen mogelijk in cellen in de wand van bloedvaten

  Luister

  Jan 13 2022

  Onderzoekers hebben een nieuw nanodeeltje ontwikkeld waarmee het voor het eerst mogelijk wordt om cellen in de binnenwand van bloedvaten genetisch aan te passen. Voorheen lukte het niet om bijvoorbeeld het CRISPR-Cas-instrument in deze cellen af te leveren, omdat de gebruikelijke route met een virus als transportmiddel bij deze cellen niet werkt. In muizen hebben ze nu laten zien dat het met dit nieuwe nanodeeltje wel lukt. Nu kunnen ze in de toekomst ook in deze cellen - die betrokken zijn bij hart- en vaatziektes, de uitzaaiing van kanker en ernstige covid - genen aanpassen door ze uit- of juist aan te zetten. Ze denken dit zelfs bij 3 tot 5 genen tegelijk te kunnen doen in één cel. Daarnaast kan het nanodeeltje gebruikt worden om genen toe te voegen, of medicijnen af te leveren.  In deze audio hoor je onderzoeker Youyang Zhao van het Stanley Manne Children’s Research Institute at Ann & Robert H. Lurie Children’s Hospital in Chicago. Lees hier meer: First time genome editing made possible on cells lining blood vessel walls. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Honden hebben het door als je van taal wisselt of onzin praat

  Luister

  Jan 12 2022

  We wisten al dat honden goed zijn in woorden leren, maar nu blijken ze het ook heel goed door te hebben als je even in een andere taal praat of onzinwoorden gebruikt.  Honden zijn niet de enige dieren die chocola kunnen maken van de geluidspatronen in menselijke spraak, maar ze zijn er wel uitzonderlijk goed in. Dat is niet nieuw, we weten bijvoorbeeld al enige tijd dat ze een flink aantal woorden kunnen leren, maar nu blijkt dat ze - ook als er niet 'bal’ of ‘lig’ naar ze geroepen wordt - heel goed opletten op taal die ze om zich heen horen.  Het idee voor dit onderzoek kwam door een verhuizing. Twee onderzoekers gespecialiseerd in taalverwerking vertrokken van Mexico naar Hongarije en vroegen zich af of hun honden – die al waren getraind om stil te liggen in een fMRI-scanner - doorhadden dat om hun heen ineens een andere taal gesproken werd.   Ze voegden nog een aantal familiehonden toe aan de testgroep die of Hongaars of Spaans als taal kenden en lieten de honden fragmenten horen uit het verhaal De Kleine Prins. Ze zagen een duidelijk verschil in hersenactiviteit bij het horen van de onbekende taal. Ook als ze de bekende taal afwisselden met een taal van niet bestaande onzinwoorden zagen ze dat verschil terug. Lees meer: Dogs Can Distinguish Speech from Gibberish—and Tell Spanish from Hungarian. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Mini-sensor geïnspireerd op de ogen van de bidsprinkhaankreeft

  Luister

  Jan 12 2022

  De inspiratie voor een nieuwe mini-sensor die in je telefoon past en waarmee je eten en materialen kunt analyseren werd gevonden in de ogen van de bidsprinkhaankreeft. Dit diertje kan met zijn ogen namelijk veel meer zien dan wij mensen. In plaats van onze drie fotoreceptorcellen waarmee we optisch licht kunnen verwerken, heeft hij er zestien. Daarmee kan de bidsprinkhaankreeft ook ultraviolet licht en nabij-infrarood licht zien. Een sensor die dit kan is weer heel interessant voor toepassingen in de industrie en precisielandbouw. Daar hebben ze al wel vergelijkbare sensoren, maar die zijn vaak veel te groot en duur. De missie van dit onderzoeksteam van de Technische Universiteit Eindhoven was dus: een piepkleine sensor ontwikkelen die ook nog eens goedkoop gemaakt kan worden en dat is ze gelukt. Ze zien voor de mini-sensor mogelijkheden in de medische sector, waar hij bijvoorbeeld kan meten wat de verhoudingen in een medicijn zijn, maar ook in de landbouw, waar hij kan gaan controleren of fruit en groente al rijp is. Uiteindelijk zou hij zelfs in smartphones verwerkt kunnen worden. Dan kunnen we gewoon thuis gaan meten of bijvoorbeeld ons eten in de koelkast nog goed is. Gaan we ook meteen een heleboel voedselverspilling tegen.  In deze audio hoor je onderzoeker Kaylee Hakkel van de Technische Universiteit Eindhoven. Vrijdag promoveert ze op dit onderzoek, daarna gaat ze in de start-up MantiSpectra verder werken aan de sensor. Lees hier meer: Nieuwe minisensor maakt het onzichtbare zichtbaar.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Schimmel die op boomwortel leeft knoeit met de genen van de boom

  Luister

  Jan 11 2022

  Bomen hebben schimmels nodig voor het opnemen van voedingsstoffen en water, maar nu blijken die schimmels zelf nogal de touwtjes in handen te hebben. We kennen natuurlijk veel schimmels die slecht voor planten zijn, maar in dit geval gaat het juist om schimmels die een hele positieve samenwerking met planten aangaan. Om die samenwerking voor elkaar te krijgen, blijkt nu, gebruiken ze dezelfde strategie als hun ziekmakende collega's. Ze gebruiken kleine stukjes RNA in om in de plantencellen de genetische ontwikkeling van de wortels beïnvloeden. Ze schakelen het immuunsysteem van de plant zo uit dat een samenwerking tot stand kan komen. Doen ze dat niet, dan ziet de plant alle schimmels als gevaarlijke binnendringers.  Vincent Merckx, evolutionair bioloog bij Naturalis en zelf niet betrokken bij het onderzoek, vertelt meer over de oeroude samenwerking tussen planten en schimmels, over wat we dankzij dit onderzoek hebben geleerd en over het grotere plaatje van schimmelnetwerken.  Hier vind je het onderzoek: The ectomycorrhizal fungus Pisolithus microcarpus encodes a microRNA involved in cross-kingdom gene silencing during symbiosis. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Dieren tellen door DNA uit de lucht te plukken

  Luister

  Jan 10 2022

  Om te ontdekken welke diersoorten er te vinden zijn in het water gebruiken wetenschappers al lange tijd environmental DNA uit watermonsters en dat lijkt ook te lukken met eDNA uit de lucht.  Als dat inderdaad werkt dan zou dat een extra tool zijn bij het monitoren van diersoorten op het land, zeker in het geval van dieren die moeilijk met andere middelen in de gaten gehouden kunnen worden. Het lukte onderzoekers eerder al om de techniek succesvol te testen in het lab met een kolonie naakte molratten, maar het lijkt nu ook te werken in een setting die veel uitdagender is.   Zonder het van elkaar te weten lukte het wetenschappers in Engeland en Denemarken in dezelfde periode om met de snuffeltechniek het DNA van tientallen diersoorten te detecteren en identificeren in en rond twee dierentuinen. Zelfs tot op honderden meters van de dierverblijven.  De teams – die er een gezamenlijke publicatie van hebben gemaakt - gebruikten niet dezelfde typen en aantallen sensoren. Wat helpt in de zoektocht naar de ideale meetmethode. Die methode is overigens – veelbelovend als hij lijkt - nog lang niet perfect, want sommige dieren in de dierentuinen – waaronder de tijger – werden niet gedetecteerd. Waarom dit zo is, dat moeten ze nog uitzoeken.   Lees hier meer: Scientists ID Dozens of Plants, Animals from Free-Floating DNA. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De schakelaar die zorgt dat de cel in functie blijft

  Luister

  Jan 10 2022

  De identiteit van bijvoorbeeld een zenuwcel wordt door een genetische schakelaar tijdens de ontwikkeling van de cel aangezet. Maar hoe blijft die schakelaar eigenlijk aanstaan?  Het was al bekend uit eerder onderzoek dat deze alles bepalende schakelaar in bacteriën aan en uit kan. Maar hoe zit dat in onze cellen? Daar wil je natuurlijk niet dat bijvoorbeeld een zenuwcel ineens stopt met functioneren. Om hier meer over te weten te komen hebben onderzoekers gekeken naar de zenuwcel die verantwoordelijk is voor het proeven van zout in het C. elegans wormpje. Nou draait de genetische schakelaar op één heel belangrijk eiwit. Ze zagen dat als ze dit eiwit lang genoeg weghaalden, de schakelaar inderdaad uit kon gaan. De cel werkte niet meer en de wormpjes konden daardoor geen zout meer proeven. Ook in het echt kampt een cel weleens met eiwittekorten. De hoeveelheden van de verschillende eiwitten in cellen wisselt regelmatig. Hoe kan het dan dat die schakelaar in cellen in ons lichaam gewoon blijft werken?  Ook daar kwamen ze achter. Het schakeleiwit heeft in de cel meerdere taken: het zorgt dat het zelf continue aangemaakt wordt en het stuurt gigantisch veel andere eiwitten in de cel aan. Op het moment dat er te weinig van het schakeleiwit is, beperkt het zich tot één taak: het aan blijven maken van zichzelf. De rest van de fabriek gaat dicht. De cel kan dan even niet zijn functie uitvoeren, maar op het moment dat er weer genoeg is van alles, kan de fabriek gewoon weer aan.  De onderzoekers willen ook nog kijken of het in onze cellen ook zo werkt en als daar een vergelijkbaar mechanisme te zien is, dan roept dat weer allemaal nieuwe interessante vragen op. Bijvoorbeeld over wat er gebeurt als dit mechanisme kapot is: wat gebeurt er met de cel die ineens geen functie meer heeft?  In deze audio hoor je AMOLF-onderzoeker Jeroen van Zon. Lees hier meer over het onderzoek: C. elegans schakelt zijn neus voor zout niet per ongeluk uit. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Waar in de hersenen zie je vrouwelijk genot terug?

  Luister

  Jan 09 2022

  Lange tijd was het onbekend waar in de hersenen sensaties werden verwerkt die rond de vrouwelijke geslachtsdelen worden gevoeld. Nu denken ze de spot te hebben gevonden. Het gaat om een deel van de somatosensorische cortex. Dit gebied is betrokken bij de verwerking van tast, pijn en temperatuur. Van veel lichaamsdelen is al langer bekend waar sensaties verwerkt worden in de hersenen. Zo heeft de voet een eigen plekje, en ook de knie, maar het gebied voor geslachtsdelen was moeilijker te vinden, vooral bij de vrouw. Onderzoekers uit Duitsland denken nu een beter beeld te hebben gekregen van waar het moet zitten. Ze plaatsen in een experiment proefpersonen in een fMRI-scanner terwijl hun clitoris op een niet-seksuele manier werd gestimuleerd. Dat wil zeggen: met een pufje lucht dat wel werd gevoeld, maar dat niet onprettig of opwindend was. Ze vonden het gebied voor de vrouwelijke geslachtdelen terug naast de gebieden voor de heupen en bovenbenen. Geen onlogische plek. Maar de exacte locatie verschilde van vrouw tot vrouw. Ook de grootte van het gebied was niet bij iedereen gelijk: bij vrouwen die regelmatig seks hadden was het duidelijk omvangrijker. Kritiek op de studie was er ook: hoe zeker wisten ze dat ze met deze techniek niet ook andere zenuwen rond de clitoris stimuleerde tijdens het experiment? Maar of de plek nou klopt of niet, dat er op deze manier verschil is tussen vrouwen, dat is in ieder geval nog nooit eerder aangetoond. Lees meer: Hermunculus Situates Female Genital Sensation in the Cortex.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• In een school zwemmen om beter te horen

  Luister

  Jan 08 2022

  Onderzoekers denken dat een Amerikaanse vissoort in een school zwemt om zo gezamenlijk de ultrasone geluiden van dolfijnen beter te kunnen horen. De Amerikaanse elft is één van de weinige vissoorten die de ultrasone klikjes van dolfijnen kan opvangen. Hij weet daarmee grotendeels uit de magen van dolfijnen te blijven. Nou zijn er resultaten uit onderzoeken die suggereren dat één elft niet goed genoeg hoort om de geluiden te horen. Uit nieuwe computermodellen zou blijken dat dit verandert als de vis in een school zwemt. Alsof ze met elkaar een extra groot oor vormen. Een soort opvangnet voor het binnenkomende geluid, waarbij de geluidsgolven zo terugkaatsen op de structuur van de school dat elke vis het versterkt binnenkrijgt. Het idee heeft de interesse van biologen gewekt en kan nu in het echt worden onderzocht. Als het zo is dat het patroon van de school geoptimaliseerd is voor het opvangen van dolfijnengeluiden, dan zou je dat aan hun formatie moeten kunnen zien als je die vergelijkt met andere scholen met vissen van ongeveer dezelfde grootte. Lees hier meer: Surveillant and hydrodynamic benefits of fish schooling. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De energie van dansen oogsten

  Luister

  Jan 07 2022

  In een club in Glasgow gebruiken ze straks een hele bijzonere manier om de temperatuur in de ruimte te regelen: een koel- en verwarmsysteem dat draait op lichaamswarmte. Dansen op een volle dansvloer is iets wat veel mensen lange tijd hebben moeten missen. In Glasgow hebben ze nu iets bedacht om te zorgen dat als er weer dicht op elkaar gezweet mag worden, dit niet alleen goed voor de geestelijke gezondheid van mensen is, maar ook voor het milieu. In de club, waar jaarlijks zo'n 250.000 mensen komen om te dansen, wordt een systeem geïnstalleerd genaamd Bodyheat dat lichaamswarmte opvangt en opslaat. Een menselijk lichaam produceert in rust zo'n 100 watt energie. Flink dansen kan die productie zo'n vijf tot zes keer hoger maken. Om de club te koelen wordt de warmte die daarbij vrijkomt niet het gebouw uitgezogen, maar onder de grond opgeslagen. Met die opgeslagen warmte kan de ruimte of bijvoorbeeld water dan weer worden opgewarmd. De club hoopt op deze manier op een verlaging van de eigen CO2 uitstoot met 60 tot 70 procent en er hebben al meerdere event locaties interesse getoond in een vergelijkbaar systeem. Nu hopen dat er genoeg gedanst kan worden om het te laten werken. Lees meer: Harnessing an Unusual Kind of Natural Energy: Dancers’ Body Heat. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nieuwe kennis over actieve materie helpt gedrag cellen beter voorspellen

  Luister

  Jan 06 2022

  Nederlandse onderzoekers hebben een belangrijke ontdekking gedaan over actieve materie, die ervoor kan zorgen dat we het gedrag van cellen in bijvoorbeeld tumoren beter kunnen voorspellen. In deze audio hoor je onderzoeker Vincent Debets van de Technische Universiteit Eindhoven. Lees hier meer over het onderzoek: Actieve materie geeft langzaam maar zeker zijn geheimen prijs. De paper vind je hier: Cage Length Controls the Nonmonotonic Dynamics of Active Glassy Matter.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Waar gaan zaadcellen heen na een sterilisatie?

  Luister

  Jan 05 2022

  Bij een sterilisatie wordt de buis waardoor de zaadcellen zich van de testikels naar de penis verplaatsen doorgeknipt en netjes dichtgemaakt. Maar waar gaan de zaadcellen dan heen? Vanaf het moment van de sterilisatie kunnen de zaadcellen niet meer met het sperma mee het lichaam uit. De testikels maken nog steeds zaadcellen aan, maar deze worden geabsorbeerd door het lichaam zonder dat dit kwaad kan. Na de behandeling wordt testosteron nog steeds aangemaakt, en een effect op seks drive heeft het ook niet. Het enige verschil is dat er geen zaadcellen meer in het sperma zitten.   Het kan weken duren voordat de zaadcellen echt helemaal uit het sperma verdwenen zijn. Sommige zitten bijvoorbeeld nog in het stukje buis dat over is gebleven. Na 12 weken zijn bij de meeste mannen alle zaadcellen weg. Maar tot je dat zeker weet is het toch wel slim – aangenomen dat je een sterilisatie laat doen om juist geen kinderen meer te maken – om voorbehoedsmiddelen te gebruiken.  Ook interessant: Why are we still waiting for the male pill?See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Kun je beter een taal leren door minder goed na te denken?

  Luister

  Jan 05 2022

  Beter een taal leren door minder goed na te denken, dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar uit onderzoek zou blijken dat dit helemaal geen slecht idee is.  In deze audio hoor je onderzoeker Eleonore Smalle van de Universiteit Gent. Meer lezen over het onderzoek kan hier: Unlocking adults’ implicit statistical learning by cognitive depletion. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Hoe kinderen elkaar corrigeren als regels worden gebroken

  Luister

  Jan 04 2022

  Wat doen kinderen als ze een ander kind de regels zien breken? En verschilt dat per gemeenschap? Daar hebben onderzoekers naar gekeken binnen allerlei verschillende culturen. In deze audio hoor je onderzoeker Patricia Kanngiesser van de universiteit van Plymouth. Lees hier meer over het onderzoek: Challenging ‘rule breakers’ – children will confront their peers, but how they do so varies across cultures. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Waar vind je de meeste linkshandigen?

  Luister

  Jan 03 2022

  Je zou kunnen denken: in de landen waar van rechts naar links wordt geschreven en gelezen vind je meer linkshandigen. Maar dat blijkt juist omgekeerd.  De meeste linkshandigen vind je in Westerse landen. In Nederland, de VS en Canada gaat het om zo'n 13 procent. In de landen waarin taal van rechts naar links loopt – wat vooral Aziatische en Arabische landen zijn – ligt het aantal linkshandigen onder de 6 procent.  In veel Islamitische landen wordt de linkerhand als onrein gezien. Schrijven, maar ook eten en handen schudden gebeurt daar daarom met de rechterhand.  Lang geleden werd linkshandigheid in sommige landen zelfs geassocieerd met de duivel en kon je het maar beter verbergen of zo snel mogelijk afleren. Waarom mensen überhaupt een voorkeurshand hebben en waarom dat bij een klein aantal mensen anders is, dat is nog een groot mysterie. Dieren laten bijvoorbeeld niet eenzelfde voorkeur zien en het vinden van één verantwoordelijk gen is nog niet gelukt. Met dank aan: de laatste editie van BBC Science Focus.  Kleine toevoeging: onderzoekers denken dat linkshandigheid wel iets met genen te maken heeft. Ze vermoeden dat 25 procent genetisch is en 75 procent komt door andere factoren. In 2019 is binnen de Britse populatie in een studie 1 procent van dat genetische component gevonden. Lees hier meer: Left-handed DNA found - and it changes brain structure.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe sponziger de cel, hoe makkelijker hij een baan vindt

  Luister

  Jan 03 2022

  Onderzoekers hebben ontdekt dat stamcellen die bezig zijn met het kiezen van hun taak in het lichaam, veel hebben aan een beetje extra sponzigheid.  De meeste kennis die we hebben over biologische materialen en levende organismen komt uit de biochemie. De wetenschap van de stofjes die cellen gebruiken om te functioneren, te communiceren en processen in gang te zetten. Minder lang wordt er gekeken naar mechanische processen. Denk aan de druk die wordt uitgeoefend door weefsels, door andere cellen of bijvoorbeeld door vloeistofstromen. Maar steeds meer komen onderzoekers erachter dat die mechanische krachten enorm belangrijk zijn voor hoe cellen zich vormen en gedragen. Net als de structuur van de cellen zelf en de structuur van hun omgeving.  Wetenschappers uit Tokyo hebben nu de sponzigheid van de celkern in stamcellen in beeld gebracht en wat blijkt: hoe sponziger de celkern, hoe beter beschermd tegen mechanische krachten van buitenaf hij is en hoe beter de cel zich kan richten op het leren van zijn nieuwe baan als bijvoorbeeld botcel.  De paper vind je hier: Intranuclear mesoscale viscoelastic changes during osteoblastic differentiation of human mesenchymal stem cells. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Begrijpen honden de wetten van de natuurkunde?

  Luister

  Dec 31 2021

  Honden lijken een basisbegrip te hebben van hoe objecten zich zouden moeten gedragen.   Al in ons eerste levensjaar leren mensen over causale verbanden en het gedrag van objecten. Over hoe het één het ander beïnvloedt. Hoe je bijvoorbeeld met je hand een object kan verplaatsen. Deze vaardigheid blijven we verbeteren tijdens de rest van ons leven en het is er eentje die ook door dieren wordt gebruikt. Maar in hoeverre begrijpen dieren deze verbanden?  Aan de universiteit van Wenen hebben ze een eye-tracking onderzoek gedaan met honden om daar meer over te weten te komen. Vijf border collies, twee labradors, één Schotse herder, een Australische herder en vijf mixjes kregen filmpjes van rollende balletjes te zien die zich wel of niet hielden aan de wetten van de natuurkunde.   In het ene filmpje rolde een balletje tegen een ander balletje, waardoor die laatste zich ook verplaatste. In een ander filmpje rolde het ene balletje niet ver genoeg om het andere balletje te raken, maar verplaatste het tweede balletjes zich toch. De onderzoekers zagen dat de honden bij het filmpje waarin de beweging van het tweede balletje niet klopte, langer bleven kijken en grotere pupillen hadden. Volgens de onderzoekers laat het zien dat honden een basisbegrip hebben van hoe objecten zich zouden moeten gedragen. Lees meer: Dogs' looking times and pupil dilation response reveal expectations about contact causality. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Bomen kweken die nog efficiënter CO2-opnemen

  Luister

  Dec 30 2021

  Biologen hebben een stukje van het mechanisme ontrafeld waarmee bomen CO2 uit de lucht te halen en opslaan. Het kan helpen bij het kweken van nog efficiëntere bomen. In deze audio hoor je onderzoeker Yrjö Helariutta’s van de University of Cambridge en University of Helsinki. Lees hier meer over het onderzoek: Blueprint reveals how plants build a sugar transport lane. De paper vind je hier: Cell-by-cell dissection of phloem development links a maturation gradient to cell specialization. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De onderschatte rol van de opa olifant

  Luister

  Dec 29 2021

  In een nationaal park in Botswana is onderzoek gedaan naar agressie onder olifanten. Ze zagen: hoe minder oudere mannetjes, hoe meer angst en algehele agressie.  In onderzoek naar het gedrag van olifanten is altijd veel aandacht geweest voor de belangrijke rol van de vrouwtjes in de sociale structuur van de dieren. Oudere mannetjes zijn lang een beetje gezien als overbodig en – ook vanwege lange slagtanden – het doelwit geweest van stropers. Nu blijkt, na het bestuderen van het gedrag van 281 mannelijke olifanten, dat de rol van opa olifanten behoorlijk onderschat is. De oude mannen lijken de jongere mannen gerust te stellen en waar nodig de les te lezen.  Het is nog een extra reden om ze goed te beschermen.   Omdat het agressieve gedrag van de jongere mannetjes niet alleen gericht is op elkaar, maar ook op voertuigen en mensen, zou het beter beschermen van opa's van de groep ook kunnen zorgen voor minder aanvaringen tussen mens en dier.  Lees meer: Wise old elephants keep the young calm. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Koninklijke mummie na 3000 jaar digitaal 'uitgepakt'

  Luister

  Dec 29 2021

  Alle koninklijke mummies die in de 19e en 20e eeuw zijn gevonden zijn inmiddels uitgepakt en onderzocht. Allemaal behalve één. Niemand wilde zich wagen aan dit bijzondere exemplaar. Tot nu. In deze audio hoor je onderzoeker Sahar Saleem van Cairo University in Egypte. Lees hier meer over het onderzoek: Scientists digitally ‘unwrap’ mummy of pharaoh Amenhotep I for the first time in 3,000 years. De paper vind je hier: Digital Unwrapping of the Mummy of King Amenhotep I (1525–1504 BC) Using CT. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Duizend keer snellere dataopslag dichterbij

  Luister

  Dec 28 2021

  Onderzoekers van de Radboud Universiteit zijn erin geslaagd om met korte lichtflitsen de magnetische eigenschappen van een materiaal te veranderen. Dat zou voor een veel snellere en energiezuinigere magnetische dataopslag kunnen zorgen.  In deze audio hoor je onderzoeker Alexey Kimel van de Radboud Universiteit. Lees hier meer: Onderzoekers veranderen eigenschappen van antiferromagneet met Terahertz-straling. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Er liepen ooit miljoenpoten zo groot als auto's rond

  Luister

  Dec 27 2021

  Ooit waren miljoenpoten zo groot, dat ze je makkelijk van de voeten zouden lopen als je per ongeluk hun pad zou kruisen.   Je hebt duizendpoten en je hebt miljoenpoten. Er zijn veel verschillende soorten van beide, maar erg groot zijn de langwerpige krioelende beestjes met veel pootjes niet. Tenminste: vandaag de dag.  Toen in 2018 op een strand in Noord-Engeland een enorm stuk zandsteen van een klif afbrak, werd een fossiel gevonden van een gigantische miljoenpoot. Eentje zo groot als een auto. Het is het grootste ongewervelde dier ooit gevonden en stoot daarmee de reuze zee-schorpioen van de troon.   De reuze miljoenpoot moet zo'n 326 miljoen jaar geleden geleefd hebben. Dat is meer dan 100 miljoen jaar voor het dino-tijdperk. Waaraan hij uitstierf is nog niet bekend, en moeilijk te onderzoeken met maar drie van dit soort fossielen op de wereld, maar het kan door opwarming van de planeet zijn gekomen, of door de opkomst van reptielen die het van ze wonnen aan de eettafel.  Lees hier meer: Millipedes ‘as big as cars’ once roamed Northern England, fossil find reveals.  Fotocredit: Neil DavesSee omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hebben zombie-films ons voorbereid op de pandemie?

  Luister

  Dec 27 2021

  Hou je van een goeie zombie-serie of –film op z'n tijd? Dan zou dat in je voordeel kunnen werken in een wereldwijde pandemie.   Wat is er van invloed op hoe goed je tegen de stress van een pandemie kan? Met die vraag begonnen wetenschappers van onder andere Penn State University een onderzoek. 310 proefpersonen kregen een goed uitgedachte vragenlijst waarbij onder andere naar weerbaarheid werd gekeken en dus ook naar het type programma's en films dat ze keken. Ze corrigeerden voor karaktereigenschappen en zagen onder andere dat mensen die meer einde van de wereld- films en -series hadden gekeken, beter om konden gaan met de stress van een wereldwijde covid-pandemie.  Het is alsof je hersenen al even hebben kunnen wennen of trainen, menen de onderzoekers. En het laat volgens hun ook zien dat verhalen (en dus ook series) meer zijn dan alleen entertainment. Ze kunnen een voorbereiding zijn op het leven zelf.  Lees hier meer: Zombie movies prepared you for the pandemic. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe zijn aardwormen toch overal ter wereld terechtgekomen?

  Luister

  Dec 26 2021

  Meer dan 400 kilometer van de kust van Taiwan ligt een klein stukje land in het midden van een rif. Eén van de eilandbewoners is een aardworm, maar hoe is die daar gekomen? Het eilandje in de buurt van Taiwan kent een enorme biodiversiteit en één van de (helaas wel invasieve) bewoners die daaraan bijdraagt is de aardworm P. litoralis die overal ter wereld in kuststreken gevonden wordt. Maar hoe heeft dat diertje zich eigenlijk verplaatst? Hoe kwam het de oceanen over?  Misschien zijn ze ooit meegenomen door mensen, als aas voor het vissen wellicht? Maar dat leek de onderzoekers onwaarschijnlijk, aangezien de wormpjes te dun zijn om daar geschikt voor te zijn. Misschien zaten ze in planten die door mensen zijn neergezet? Ook niet waarschijnlijk, want de wormpjes komen ook voor op plekken zonder geplante planten.   Zouden ze dan meegereisd zijn met vogels? Om dat te onderzoeken hebben ze wat wormpjes op de poten en rug van duiven geplaatst (ja echt) en vervolgens gemeten hoelang ze op de duiven bleven zitten. Maar helaas: na twee uur waren ze er – op één dood wormpje na – allemaal afgevallen.   Als laatste theorie dachten de onderzoekers aan bootjes. Zouden de wormen dan misschien meegereisd zijn op drijvende stukjes hout of ander materiaal? Om dat te testen plaatsen ze volwassen wormpjes in kledingzakken met daarin of zeewier, of stukken hout, of wat extra stof in oceaanwater. En wat bleek: na 53 dagen leefden de wormpjes in zakken met drijfhout nog steeds. En daarmee is het – voor volwassen wormpjes ten minste – de meest logische theorie. Lees hier verder: Ubiquitous Little Earthworms Might Have Got Around on Driftwood. De paper: How to cross the sea: testing the dispersal mechanisms of the cosmopolitan earthworm Pontodrilus litoralis.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Robotvis maakt invasieve vis te bang om voort te planten

  Luister

  Dec 25 2021

  Onderzoekers van de universiteit van Western Australia bedachten een tijdje terug iets slims om een invasieve vissensoort tegen te werken bij het voorplanten: een enge robotvis. Ze werden ooit door mensen losgelaten in de natuur om muggenlarven op te eten: de muggenvis, of muskietenvis. Inmiddels is het beestje één van de grootste bedreigingen in zoetwater ecosystemen ter wereld. Zo eet de vis bijvoorbeeld heel veel kikkervisjes op. Pogingen om het dier weg te krijgen mislukten steeds, tot Australische wetenschappers robotica inzetten.  Eerst zochten ze uit wat de grootste vijand was van de muskietenvis en vervolgens maakten ze daar een robotversie van. De robotvis leerde vervolgens onderscheid te maken tussen muskietenvisjes en kikkervisjes, zodat hij daar zijn gedrag op aan kon passen. Als een soort bodyguard verdedigt hij de kikkervisjes door de muskietenvisjes aan te vallen.   De onderzoekers hopen ook dat de muskietenvisjes hierdoor zo uitgeput en gestrest raken, dat ze geen energie meer overhouden voor de voortplanting.  Lees hier meer: Robots use fear factor against highly invasive fish.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Levende hersencellen in schaaltje leren computerspelletje spelen

  Luister

  Dec 24 2021

  Australische onderzoekers hebben honderden duizenden hersencellen in een schaaltje binnen vijf minuten geleerd hoe ze een simpel computerspelletje moeten spelen.  Het gaat om het computerspelletje 'Pong’, één van de eerste spellen die ooit voor de computer werden gemaakt. Het lijkt een beetje op een potje tennis: een balletje gaat heen en weer en als speler ben je een klein bewegend balkje dat het balletje terug moet kaatsen naar de overkant. Een algoritme heeft het spelletje in zo'n 90 minuten (of 5000 potjes) onder de knie, maar de levende hersencellen in een schaaltje blijken het spel binnen 10 tot 15 potjes al door te hebben.   Het mini-breintje in een schaaltje bestaat uit zo'n 800.000 levende hersencellen op een elektroden-chip die zowel het versturen van signaaltjes aan neuronen als het uitlezen van die signaaltjes mogelijk maakt. De cyborg hersentjes oefenden zonder tegenstander. Met signaaltjes naar de chip lieten de onderzoekers weten waar het balletje was, de cellen verplaatsen op basis van die kennis het balkje heen en weer.  Uiteindelijk willen de onderzoekers – die een bedrijfje zijn begonnen - dit soort levende cellen combineren met siliconen computerelementen om zo sneller lerende kunstmatige intelligentie te creëren. En ja: dat is inderdaad behoorlijk spannend. Lees hier meer: In vitro neurons learn and exhibit sentience when embodied in a simulated game-world.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe je haar kan vertellen wat je twee jaar geleden op de dag nauwkeurig deed

  Luister

  Dec 24 2021

  In het M4I-lab van Ron Heeren in Maastricht kunnen ze aan een haar zien wat je jaren geleden op de dag nauwkeurig aan het doen was.  Dat zit natuurlijk iets genuanceerder, maar met de nieuwste technieken kunnen ze in ieder geval het chemische dagboek van je haar uitlezen. Zelfs als je twee jaar geleden een dag op bezoek bent geweest bij iemand die stevig rookt dan is dat - met de juiste technologie - terug te zien in die ene haar.  Het is lang niet het enige dat er in dit high tech lab gebeurt. Lees hier maar: Maastricht MultiModal Molecular Imaging Institute. Niet lezen, maar kijken kan hier: See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Duizenden moleculen tegelijk in realtime analyseren

  Luister

  Dec 23 2021

  Duizenden moleculen tegelijk in realtime analyseren om zo bijvoorbeeld te kunnen bepalen hoe een tumor groeit of een bot geneest: in het lab van Ron Heeren in Maastricht hebben ze daar de techniek voor ontwikkeld.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Honden die van een visje houden gevaarlijk voor mensen

  Luister

  Dec 22 2021

  Het bestrijden van een ziekmakende Afrikaanse parasiet wordt in de weg gezeten door honden, blijkt uit onderzoek van de universiteit van Exeter.  De Guineaworm is een parasitaire rondworm. De worm heeft kleine zoetwater-eenoogkreeftjes als tussengastheer en een zoogdier als uiteindelijke gastheer. Mensen kunnen hem krijgen door bijvoorbeeld water te drinken met watervlooien erin waarop de larven van de parasiet zitten. In het lichaam kan de worm zorgen voor nare misvormingen.  Nou is het aantal besmettingen al flink teruggebracht. Van miljoenen in de jaren tachtig, naar slechts 27 in 2020. Maar helemaal weg is de parasiet nog niet. Nu hebben onderzoekers ontdekt dat de huisdieren in centraal Afrika daar iets mee te maken hebben. 93 procent van alle gedetecteerde wormen vorig jaar zaten namelijk in honden. Specifiek in honden die wel van een weggegooid stukje vis op z'n tijd hielden.   Het laat maar weer eens zien, dat aandacht voor omgeving en dieren enorm belangrijk is, zeker bij het uitroeien van ziektes die voor mensen gevaarlijk kunnen zijn.  Lees hier meer: Seasonal fishery facilitates a novel transmission pathway in an emerging animal reservoir of Guinea worm. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Wat de James Webb Telescoop in de ruimte gaat bekijken

  Luister

  Dec 22 2021

  Dit weekend is het - als het goed is - zover: de James Webb Space Telescoop - het grootste en meest ambitieuze ruimte-observatorium ooit gebouwd gaat de ruimte in.  Maar wat gaat hij daar eigenlijk doen? James Webb Systems Engineer Maurice te Plate van ESA vertelt waarom Webb een infraroodtelescoop moest worden, welke instrumenten er aan boord zitten en waar hij precies naar gaat kijken.  Meer lezen over de James Webb Telescoop kan onder andere hier: Webb - Seeing farther.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Welke barre tocht staat de Antarctica-rover te wachten?

  Luister

  Dec 21 2021

  Studenten van de TU Eindhoven staan op het punt om af te reizen naar Antarctica. Ze gaan die kant op om belangrijke metingen te doen die nodig zijn voor de bouw van hun zelfrijdende Antarctica-rover.  In deze audio hoor je Ewout Hulscher en Oscar Mannens van Team Polar over waar de rover allemaal tegen moet kunnen en wat hij allemaal gaat meten in de toekomst. Meer informatie over het project vind je op de site van team Polar. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Hoe snel een bacterie een volledige boom besmet

  Luister

  Dec 20 2021

  Voor het eerst hebben onderzoekers de precieze snelheid kunnen bepalen waarmee een ziekmakende bacterie een boom besmet.  Kleine insecten zijn verantwoordelijk voor het infecteren van citrusbomen met een vervelende bacterie. Deze bacterie maakt gebruik van de sapstromen van de boom om zich verder te verplaatsen door zijn gastheer. De snelheid waarmee hij de hele boom besmet is nu bepaald door plantenonderzoekers.   Ze berekenden dat de bacterie zo'n 2.9 tot 3.8 centimeter per dag moet afleggen. Een boom van drie meter is op dat tempo binnen 80 tot 100 dagen van wortel tot kroon besmet. En dat is nog voordat er symptomen zoals vergeelde bladeren te zien zijn. Als de boer ziet dat z'n bomen ziek zijn, is het dus al te laat.   Toch hebben de onderzoekers ook iets gevonden waarmee ze de boeren een beetje kunnen helpen: de temperatuur waarop de bacterie zich het snelst verplaatst. Die is heel specifiek: 25.7 graden. Deze kennis kan in ieder geval helpen bij het bepalen van de minst gunstige plek voor een citrusboomgaard. Lees hier meer: Modeling ‘Candidatus Liberibacter asiaticus’ Movement Within Citrus Plants.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Het verrassingselement en valse herinneringen

  Luister

  Dec 20 2021

  Als we ons dingen proberen te herinneren gaat dat nog wel eens mis. We weten nog lang niet alles over het mechanisme daarachter, maar onderzoekers hebben weer een stukje van de puzzel opgelost.  In een experiment kregen proefpersonen een 70 korte filmpjes van 30 seconden te zien met daarin een afgerond verhaaltje. Dit was het moment waarop de hersenen de herinneringen maakten. Op dag twee werden de proefpersonen onder een MRI-scanner gelegd en kregen ze de filmpjes nog een keer te zien. Ah, dachten de hersenen, dit heb ik eerder gezien. Ik weet precies wat er gaan gebeuren. Maar de helft van de filmpjes werden door de onderzoekers op een cruciaal moment in het verhaal abrupt stopgezet. Verrassing! De hersenen moesten hierdoor schakelen: de wereld is niet zoals in mijn herinneringen en ik moet aanpassingen maken.   Aan de resultaten van de MRI-scanner konden ze zien dat de activiteiten van de hippocampus op dat moment veranderde. Van ‘alles goed opslaan-modus', switchte het naar ‘edit-modus’. De herinnering werd als het ware opengegooid. Dat is ook een moment waarop het mis kan gaan. Toen op dag drie de proefpersonen werden gevraagd wat ze zich nog konden herinneren van de filmpjes, maakten ze in de filmpjes die waren onderbroken de meeste fouten. Gek genoeg zaten die fouten niet in het herinneren van de verhaallijn, ondanks dat deze was onderbroken. Het waren juist andere details in het verhaaltje die niet meer klopten. Alsof de hele herinnering door elkaar was geschud.   Wat kunnen we hier nou mee? Volgens de onderzoekers is deze kennis over het verrassingselement interessant op verschillende manieren. In het onderwijs zou je het kunnen gebruiken om herinneringen op een juiste manier te wijzigen. Leren van je fouten door de feedback heel verrassend te maken bijvoorbeeld. Bij een verhoor of een getuigenverklaring wil je juist oppassen met het verrassingselement. Onderbreken en nieuwe informatie toevoegen terwijl iemand zich iets belangrijks probeert te herinneren zou de herinnering juist kunnen verstoren. Verrassing als tool voor het opengooien van herinneringen dus.   In deze audio hoor je onderzoeker Allie Sinclair van Duke University. De paper vind je hier: Prediction errors disrupt hippocampal representations and update episodic memories. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Oud stukje maan levert nieuwe inzichten

  Luister

  Dec 17 2021

  In 1972 werd een stukje rots van de maan veiliggesteld door astronauten van de Apollo 17-missie. Nu geeft datzelfde stukje rots onderzoekers allerlei belangrijke nieuwe informatie over de evolutie van de maan.   Natuurlijk was er al wel eens naar de chemische samenstelling gekeken van het monster, maar inmiddels is de technologie zover dat die samenstelling in veel meer detail bekeken kan worden. Waar in eerdere onderzoeken niet veel variatie binnen de chemische structuren van de aanwezige mineralen plagioklaas en olivijn werd gezien, zagen wetenschappers in Hawaï die nu verrassend genoeg wel.  Maar wat zegt dat? Dat vertelt ons iets over hoe deze mineralen door de tijd heen zijn afgekoeld en dus ook hoe de maan zich heeft gevormd. Om te bepalen hoe die afkoeling van de mineralen precies heeft plaatsgevonden, simuleerden de onderzoekers wel 5 miljoen mogelijke koel-scenario's met behulp van computermodellen. Daarmee konden ze aantonen dat de maan veel sneller moet zijn afgekoeld dan eerder gedacht: binnen 20 miljoen jaar in plaats van 100 miljoen.   Het laat zien dat wat we nu weten over de vorming van manen en planeten, zeker niet altijd set in stone is. De paper vind je hier: Chemical heterogeneities reveal early rapid cooling of Apollo Troctolite 76535. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Een lesje plasmatechnologie vanuit het lab

  Luister

  Dec 16 2021

  Een groot deel van de processen en installaties in de chemische industrie moet in 2050 aangedreven worden door duurzame elektriciteit. Het inzetten van plasmatechnologie zou daarbij enorm kunnen helpen. Maar hoe werkt het? Op de Brightlands Chemelot Campus in Geleen hebben ze net een nieuw plasmalab geopend. Tijd om eens een kijkje te nemen.  In deze audio hoor je onderzoekers Hans Linden (Brightsite/TNO) en Gerard van Rooij (hoogleraar Plasma Chemistry Maastricht University en hoofd van het Brightsite Plasmalab). Ook komen Bert Kip (CEO Brightlands Chemelot Campus) en Arnold Stokking (Managing director Brightsite) aan het woord.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Een moederskindje zijn is van levensbelang voor de Darwinvink

  Luister

  Dec 15 2021

  Jonge kinderen hebben hun ouders of verzorgers nog heel vaak nodig. Voor de jonge Darwinvink wordt het zelfs levensgevaarlijk als mama te vaak niet thuis is.  De eerste dagen nadat een ei uitkomt zijn jonge vogels enorm kwetsbaar. Het verdedigen van het nest door de vader werd altijd gezien als enorm belangrijk. Maar onderzoekers van Flinders University hebben ontdekt dat jongen van de Darwinvink - die leeft op de Galapagos eilanden - vooral meer kans hebben om te overleven als hun moeder meer tijd in het nest doorbrengt.  En dat is niet omdat ze het dan bijvoorbeeld lekker warm hebben. Nee, die moeders zijn een belangrijke buffer tussen de jonge vogels en de larven van de nare vampiervlieg. Een vlieg die helemaal niet thuishoort op de Galapagos eilanden. In 1997 werd deze parasiet daar voor het eerst ontdekt. Sindsdien zorgt hij voor problemen in vogelnesten, waarbij de vliegenlarven de jonge vogels doden of misvormd achterlaten.   Hoe meer tijd de moedervogel doorbrengt in het nest, hoe meer larven er sneuvelen en hoe minder kans ze hebben om de jongen iets aan te doen. De vader speelt daarbij toch nog een belangrijke rol: hoe beter hij het gezin van eten voorziet, hoe minder de moeder het nest hoeft te verlaten om zelf op zoek naar eten te gaan voor de jongen.  Lees hier meer: Female in-nest attendance predicts the number of ectoparasites in Darwin's finch species. Eerder keken de onderzoekers al eens hoe de vogels zich aanpassen aan de aanwezigheid van de vampiervlieg: How Galápagos finches evade a parasitic fly.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Dit stukje rubber kan tot twee tellen

  Luister

  Dec 15 2021

  Onderzoekers is het gelukt om een simpel stukje rubber te programmeren en het tot twee te laten tellen.   We bevinden ons in het veld van de mechanische metamaterialen. Dat zijn materialen die je aanpast waardoor ze nieuwe mechanische eigenschappen krijgen. Neem bijvoorbeeld een simpel stukje rubber. Daar kun je oneindig veel vormen mee maken. Je kunt de structuur veranderen, er gaatjes in maken en zo bijvoorbeeld zorgen dat het extreem goed wordt in dempen, of druk opvangen.   Elk schakelpunt in het materiaal, elke keer dat het van de ene staat naar de andere gaat, kun je zien als een bit. Net als in een computer waarin bits eentjes en nulletjes zijn. Of een lichtschakelaar die aan of uit kan klikken. In materialen zitten dit soort bits ook. Prop je een papiertje in elkaar, dan zitten er bijvoorbeeld een heleboel van deze schakelpunten (bits) in.   Nu hebben onderzoekers een simpel stukje rubber aan de hand van die bits weten te programmeren. Het stukje ziet eruit als een golfplaat, maar dan van een paar centimeter en met maar een paar golfjes. Als ribbel (bit) één is ingedrukt, heeft dat een effect op ribbel twee. Dan kun je daar regels aan toevoegen. Bijvoorbeeld: ribbel drie kan pas ingedrukt worden als eerst ribbel één en twee ingedrukt zijn.   Het rubber kan zo zelfs tellen. Denk aan een lamp die afneemt in felheid als je meerdere keren op de schakelaar klikt (die bestaan). De lamp moet hiervoor bijhouden hoe vaak er is gedrukt. Dit rubber kan dat ook, maar dan geheel zonder elektronica.   Waarvoor is dit allemaal interessant? Dat is nog moeilijk te zeggen, want het is net pas gemaakt. Maar het zou zo maar eens interessant kunnen zijn voor soft robotics en simpele sensoren die geen elektronica in zich kunnen hebben.  In deze audio hoor je Amolf-onderzoeker Martin van Hecke. Lees hier meer over het onderzoek: A computer made of rubber.  See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• IJsplaat die belangrijke gletsjer in Antarctica op zijn plek houdt dreigt het te begeven

  Luister

  Dec 14 2021

  Tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van de American Geophysical Union zijn satellietbeelden gepresenteerd waarop zwaktes in een hele belangrijke ijsplaat in Antarctica te zien zijn. De ijsplaat is onderdeel van de Thwaites Glacier. Hij dient een beetje als rem en voorkomt dat de gletsjer sneller gaat stromen. Nu hebben onderzoekers scheuren in het laatste intacte stuk van de ijsplaat gezien. Ze verwachten dat de ijsplaat het binnen 5 tot 10 jaar begeeft. Dit zou als gevolg hebben dat het massaverlies in dit gedeelte van Antarctica met 25 procent toeneemt. Iets was weer gevolgen heeft voor de zeespiegelstijging.  Onderzoeker Michiel van den Broeke van het Instituut van Marien en Atmosferisch onderzoek van de Universiteit Utrecht vertelt meer over de situatie daar.  Op woensdag 15 december worden de resultaten op de conferentie besproken. Het is online te volgen: Collapse of Thwaites Eastern Ice Shelf by intersecting fractures.  Hier vind je een heleboel informatie over de gletsjers van Antarctica. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Slimme robots op de insectenboerderij

  Luister

  Dec 13 2021

  Insecten worden vaak genoemd als interessante eiwitbron voor de toekomst. Maar stel dat er massaal insectenboerderijen komen, hoe maak je die dan rendabel?  In het CoRoSect-project, waar 19 Europese partijen aan meewerken, wordt alvast gekeken of slimme robots zo'n insectenboerderij draaiende zouden kunnen houden.  Wetenschapsredacteur Karlijn Meinders ging langs bij de Universiteit Maastricht, waar onderzoeker Rico Möckel er meer over kan vertellen.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Knuffelen lijkt bij baby's zichtbaar effect op hun DNA te hebben

  Luister

  Dec 11 2021

  We weten allemaal dat knuffelen goed voor ons is, maar even geleden hebben onderzoekers ook laten zien dat hoeveel een kind in jonge jaren is geknuffeld ook echt een effect heeft op hun DNA.  In knaagdieren werd deze link eerder al eens gevonden, maar inmiddels is hier ook bij kinderen naar gekeken. Van 94 baby's werd bijgehouden hoeveel lichamelijk contact ze in de eerste 5 weken van hun leven met hun ouders hadden. Vier tot vijf jaar later bekeken ze van deze kinderen het DNA.   Ze keken hoe sterk bepaalde genen tot uitdrukking waren gekomen in verschillende DNA-gebieden en of ze konden zien wat dat had beïnvloed. Ze zagen op vijf plekken in het DNA een verschil tussen kinderen die als baby veel geknuffeld waren en kinderen die weinig lichamelijk contact hadden gehad. Eentje daarvan speelt een rol in het immuunsysteem en de andere in ons metabolisme. De kinderen die weinig waren geknuffeld leken biologisch ‘achter te lopen’.   Nou kunnen daarbij natuurlijk ook een heleboel andere factoren een rol hebben gespeeld en moet er nog worden onderzocht of deze kinderen hier ook ongezonder of ongelukkiger door zijn, maar een beetje extra knuffelen met die kleintjes kan alvast geen kwaad. Lees meer: Epigenetic correlates of neonatal contact in humans. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Snelle schimmels hebben moeite met kleine gaatjes

  Luister

  Dec 11 2021

  Er zijn miljoenen verschillende soorten schimmels op de wereld en velen spelen een gigantisch belangrijke rol in ecosystemen. Van één mechanisme in schimmels weten we nu meer.   Wetenschappers uit Japan hebben gekeken hoe schimmels zich door piepkleine gaatjes – zoals de poriën in plantenbladen – weten te wurmen. Ze lieten zeven verschillende soorten groeien in een systeem met allemaal micro-buisjes. Sommige tunneltjes waren kleiner dan de gemiddelde schimmel-tentakel. Ze volgden de groei van de schimmels door onder andere in realtime fluorescerende eiwitten te volgen en keken vervolgens hoe elke schimmelsoort omging met de extreem kleine tunneltjes.   Ze zagen dat één groep schimmels zich makkelijk aanpaste aan de beperkte ruimte, terwijl een andere soort halverwege of net na de krappe buisjes stopte met groeien. Het bleek zo te zijn dat juist snelgroeiende schimmels te veel bouwmateriaal naar het puntje van hun groeiende tentakels stuurden waardoor ze klem kwamen te zitten. Snel groeien mag dan in veel situaties een voordeel zijn, als het aankomt op kleine gaatjes is rustig aan de manier om te gaan.  Lees meer: Fungi Squeezed Through Microchannels Offer Clues to Cell Growth. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De tiende symfonie van Beethoven afgemaakt door algoritme

  Luister

  Dec 10 2021

  Toen Ludwig van Beethoven op zijn 56ste stierf, liet hij zijn tiende symfonie onafgemaakt achter. Niet veel meer dan een paar handgeschreven notities met daarop zijn plannen voor het muziekstuk zijn bewaard gebleven. De incomplete stukjes thema en melodie die op de velletjes stonden zijn nu gebruikt om een algoritme te trainen om te componeren als Beethoven. Een componerend algoritme kun je in de basis vergelijken met een schrijfprogramma dat suggesties doet voor het volgende woord in je zin. Als het taal begrijpt krijg je door het programma te volgen wel werkende zinnen, maar misschien niet het verhaal dat je zelf wilt vertellen. In dit geval moest het te schrijven muziekstuk niet alleen muziektechnisch kloppen, het moest ook een hele specifieke stijl en een specifiek thema volgen. Om dat voor elkaar te krijgen moest het algoritme zo'n beetje een volledige muziekopleiding volgen. Daarna lieten ze het luisteren naar muziek uit de tijd van een jonge Beethoven en vervolgens trainden ze het met de muziek van Beethoven zelf. Na een paar jaar lukte het ze om een stuk te schrijven en dat te orkestreren. In oktober werd het opgevoerd in Bonn, Duitsland. Niet elke muzikant of muziekkenner vond het helemaal Beethoven-waardig, maar het is wel duidelijk welke leermeester het algoritme heeft gehad. Lees meer: How Artificial Intelligence Completed Beethovens Unfinished Tenth Symphony.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nieuwe genetische risicofactoren voor ziekte ALS geïdentificeerd

  Luister

  Dec 09 2021

  Met de grootste genetische ALS-studie tot nu toe hebben onderzoekers 15 genetische risicofactoren voor de ziekte geïdentificeerd.  In deze audio hoor je onderzoeker Wouter van Rheenen van het ALS Centrum in het UMC Utrecht. Lees hier meer: Grootste genetische ALS studie identificeert 15 genetische risicofactoren.  De open access paper vind je hier: Common and rare variant association analyses in amyotrophic lateral sclerosis identify 15 risk loci with distinct genetic architectures and neuron-specific biology.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Minder grazers, meer vuur

  Luister

  Dec 08 2021

  Zuid-Amerika verloor de meeste grazers, bleek uit het onderzoek. 83 procent van alle soorten. Gevolgd door Noord-Amerika waar 68 procent van de soorten verdween. Australië verloor 44 en Afrika 22 procent. Deze cijfers legden de onderzoekers naast bodemmonsters uit 410 gebieden wereldwijd en zo zagen ze dat hoe groter het grazer-verlies, hoe meer branden er in dat gebied waren. Branden waren niet het enige gevolg van de verdwijnende gras-eters. Het zorgde ook voor een afname van het aantal fruitbomen en problemen bij roofdieren. De onderzoekers hopen met hun werk te laten zien hoe sterk de link is tussen grazers en branden. Het is kennis waarmee ze hopen dat we ook nu iets kunnen, in een tijd waarin de temperatuur en het aantal branden toeneemt. Lees meer: Loss of ancient grazers triggered a global rise in fires. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Waarom onderzoekers zingende vissen hebben afgeluisterd

  Luister

  Dec 08 2021

  Om erachter te komen of een koraalrif goed genoeg was hersteld hebben onderzoekers zingende vissen afgeluisterd. In Centraal Indonesië wordt gewerkt aan het Mars Coral Reef Restoration Project. Dat project leek heel succesvol: het rif groeide terug en er was sprake van herstel. Maar hoe zat het met de rest van het ecosysteem? Om die vraag te beantwoorden kun je de zeedieren in het rif tellen, maar je kunt ze ook afluisteren. In deze audio hoor je onderzoeker Tim Lamont van de University of Exeter. Lees hier meer over het onderzoek: Newly discovered fish songs demonstrate reef restoration success. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Missende stukje gevonden in puzzel van botsende sterrenstelselclusters

  Luister

  Dec 07 2021

  Er zijn regelmatig botsingen tussen clusters van sterrenstelsels. Het is vooral het gas dat in die clusters zit dat met elkaar botst. In dat gas is nu iets gezien wat alleen nog was voorspeld.  Tijdens een botsing nemen de gaswolken verschillende vormen aan. Het begin- en eindstadium van die vervorming waren al eens gezien, de tussenvorm was tot nu toe alleen nog voorspeld. Toen astronomen eigenlijk om een andere reden naar een cluster aan het kijken waren, werden ze verrast.  In deze audio hoor je onderzoeker Jelle de Plaa van SRON. Lees hier meer over de ontdekking: Laatste ontbrekende puzzelstukje van botsingen tussen clusters van sterrenstelsels. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De naakte molrat weet zich wel raad met een zuurstoftekort

  Luister

  Dec 06 2021

  De naakte molrat redt zich erg goed in zuurstofarme situaties, het dier kan z'n energieverbruik in rust met 85 procent verminderen om energie te besparen. Nu hebben onderzoekers meer ontdekt over het mechanisme dat het dier hiervoor inzet. Ze blijken een bepaald eiwit uit te zetten in hun bruine vetweefsel, waardoor ze binnen een uur kunnen reageren op hypoxie. Ze zetten als het ware razendsnel hun verwarming uit. Het mechanisme was vooral te zien in molratten die in koloniën leven, wat suggereert dat er ook een sociale kant zit aan het mechanisme. Omdat hypoxie ook bij mensen voorkomt het kan onder andere een rol spelen bij een hartinfarct, maar het is ook gezien in acute vorm bij mensen met een coronavirus-infectie hopen de onderzoekers met deze vondst uiteindelijke ook ons te kunnen helpen. Lees hier meer: Hypoxia tolerance: naked mole-rats may provide secret to low oxygen survival.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Moleculair apparaatje zet infrarood om naar zichtbaar licht

  Luister

  Dec 06 2021

  Het is onderzoekers gelukt om een minuscuul moleculair apparaatje te maken waarmee je onzichtbaar licht om kunt zetten naar zichtbaar licht. Specifiek gaat het om het omzetten van infraroodlicht naar zichtbaar licht. Voor het detecteren van zichtbaar licht hebben we al hele goede detectoren. Infraroodlicht detecteren lukt een stuk minder goed. Door infrarood eerst om te zetten naar beweging - trillende moleculen in dit geval - en die beweging om te zetten naar zichtbaar licht kan het infrarode licht met bestaande detectoren worden gezien.  In deze audio hoor je onderzoeker Ewold Verhagen van AMOLF. Lees hier meer over het onderzoek: Molecular device turns infrared into visible light. De paper vind je hier: Continuous-wave frequency upconversion with a molecular optomechanical nanocavity. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Stofje in paddo's maakt muziek emotioneler

  Luister

  Dec 04 2021

  Zo lieten een aantal zien dat de emotionele reactie van mensen op muziek werd versterkt door LSD. In recent Deens onderzoek wilden ze weten of dit ook geldt voor psilocybine het psychedelische stofje in paddo's. Twintig gezonde proefpersonen luisterden naar muziek van componisten Edward Elgar en Mozart, voor en na ze een gecontroleerde dosis psilocybine kregen. Hun emotionele reactie op de muziek was gemiddeld 60 procent sterker na het nemen van het middel. Volgens de onderzoekers is het nu van belang om te kijken of bij behandelingen van depressie met psychedelische middelen ook muziek ingezet zou moeten worden. Ze zijn van plan in een volgend experiment de proefpersonen onder een MRI-scanner te leggen, zodat ze ook kunnen zien wat er in het brein gebeurt bij die verhoogde emotionele reactie. Als deze middelen uiteindelijk gecontroleerd hun weg vinden naar individuele behandelingen kan ik me wel voorstellen dat er nog even gekeken moeten worden naar muzieksmaak. Want een verhoogde emotionele reactie op een nummer dat je vreselijk vindt, daarvan gaat niemand zich denk ik beter voelen. Lees meer: Psychedelic ingredient in magic mushrooms makes music more emotional to our brain.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe meer schade, hoe meer slaap?

  Luister

  Dec 03 2021

  Eerder werd al eens een link gelegd tussen slecht slapende artsen en schade aan hun DNA. Een ander team merkte op dat er overdag meer sprake van DNA-schade is dan 's nachts. Wat suggereert dat slapen bijdraagt aan het herstellen van DNA-schade die je gedurende de dag oploopt. In nieuw onderzoek uit Israël naar zebravissen zijn ze dit nog beter gaan bekijken. Ze zagen dat de larven van de vissen langer sliepen als ze meer schade aan hun DNA hadden. Schade maakte moe, zo leek het. Door een schadeherstelstofje in de larven realtime te volgen zagen ze dat dit stofje harder aan het werk ging als de larven sliepen. Het herstellen van DNA-schade was tijdens het slapen dus efficiënter. Om te kijken of de aanwezigheid van dat herstelstofje ook de slaap stuurde, gaven ze sommige larven meer en sommige larven minder van dit stofje. En ja hoor: meer herstelstof, meer slaap, minder schade. Het lijkt erop dat de hoeveelheid schade en herstelstof gedurende de dag oplopen tot een bepaalde hoeveelheid wordt bereikt en dan krijgt het lichaam van de vis in dit geval een seintje: tijd om te slapen, de schade moet hersteld worden. De volgende stap is kijken hoe dit seintje precies wordt gegeven. En daarna: of mensen ook geholpen zijn bij deze vondst. De paper: Parp1 promotes sleep, which enhances DNA repair in neurons. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Welke knuffel vinden mensen het prettigst?

  Luister

  Dec 02 2021

  In deze audio hoor je onderzoeker Anna Dueren van de universiteit van Londen. Lees hier meer: The influence of duration, arm crossing style, gender, and emotional closeness on hugging behaviour. Ook hoor je gedragsbioloog en primatoloog Frans de Waal. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Planten knoeien met de genen van de buren

  Luister

  Dec 01 2021

  Het RNA kan zelfs de genen beïnvloeden van de ontvanger. In het experiment zagen ze in het lab hoe planten die in hetzelfde water groeiden deze RNA-deeltjes met elkaar uitwisselden. Het kwam als een verrassing voor de onderzoekers, omdat RNA vaak erg onstabiel is buiten cellen en ze eigenlijk iets heel anders aan het bestuderen waren. Eén van de planten was zo gemodificeerd dat hij extra veel van een bepaald type RNA produceerde. Andere planten in dezelfde bak niet. Maar die pasten wel ineens de timing van hun bloei aan. Toen ze uitzochten hoe dat kon, zagen ze dat ook de andere planten grotere hoeveelheden van dat type RNA in zich hadden, zonder dat ze het zelf produceerden. Waarom zouden planten dit doen? Eén verklaring is om elkaar te waarschuwen. Een andere: competitie. Want hoe handig zou het zijn als je je buren genetisch zo kan aanpassen dat je al het eten voor jezelf hebt? De paper: Exogenous miRNAs induce post-transcriptional gene silencing in plants.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Innovatieve dolfijnen en zeehonden tellen met AI

  Luister

  Dec 01 2021

  In deze audio hoor je onderzoeker Fleur Visser van de UvA en het NIOZ. Lees hier meer over haar werk: Dolfijnen voeren speciale schroefduik uit wanneer ze op diepe prooi jagen. Ook hoor je Jeroen Hoekendijk, promovendus bij het NIOZ en WUR. Meer over zijn werk lees je hier: Kunstmatige intelligentie helpt ecologen sneller tellen. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Komt het water op aarde van de zon?

  Luister

  Nov 30 2021

  Vergeleken met andere planeten in ons zonnestelsel is de aarde ontzettend nat. Meer dan 70 procent van het oppervlakte van onze planeet bestaat uit water. Zo'n 97 procent daarvan is zout en vind je in oceanen. De rest: grondwater, ijs, water in de lucht en zoet water in rivieren en meren. Ook wijzelf en een heleboel andere organismen bestaan grotendeels uit water. Maar waar al dat water oorspronkelijk vandaan komt, dat is nogal een mysterie. In een nieuw onderzoek oppert een internationaal team onderzoekers onder leiding van de universiteit van Glasgow een opvallende nieuwe bron voor al dat water: onze gloeiend hete zon. Er werd al gedacht dat water pas na het ontstaan van de aarde hierheen is gekomen. Lang was het vermoeden dat waterdeeltjes hun weg naar de aarde vonden door mee te reizen met C-klasse planetoïden die op onze planeet zijn geknald. Dit is het type planetoïde dat het meest voorkomt en waarvan ook stukjes zijn overgebleven na impact met de aarde. Alleen na het onderzoeken van deze stukjes bleek de samenstelling van het merendeel van die planetoïden niet overeen te komen met de samenstelling van het water op aarde. Er moet dus nog een andere bron zijn geweest. Atoom voor atoom In dit nieuwe onderzoek bestudeerden ze kleine stukjes van Itokawa: een S-type planetoïde die zich in een baan dichtbij de aarde bevindt. De baan van dit soort planetoïden zit dichter bij de zon. In 2010 verzamelde de Japanse ruimtesonde Hayabusa minuscule brokkeltjes van Itokawa en die zijn nu atoom voor atoom geanalyseerd door een nieuw geavanceerd instrument. Het lukte de onderzoekers om de buitenste laag van 50 nanometer super gedetailleerd in kaart te brengen en daarin vonden ze een grote hoeveelheid watermoleculen. Zou je van deze korreltjes een kubieke meter rots maken en je zou deze smelten, dan zou je 20 liter water overhouden (heel veel dus). Regen van stofdeeltjes Hoe dat water daar dan weer terecht is gekomen? Uit zonnewind, denken de onderzoekers. Als de elektrisch geladen waterstofdeeltjes waaruit zonnewind grotendeels bestaat in contact komen met een vaste vorm zonder atmosfeer (zoals een planetoïde), dan kunnen ze tientallen nanometers doordringen in het oppervlakte. Binnenin kunnen ze vervolgens de chemische samenstelling van het gesteente veranderen en zo uiteindelijk water vormen. Die stofkorreltjes kunnen vervolgens tegelijk met C-type planetoïden op aarde zijn geregend om samen de basis te vormen voor het water in onze oceanen. Volgens de onderzoekers is het niet alleen een interessante theorie voor het ontstaan van het water op aarde: het zou ook astronauten kunnen helpen. Genoeg water hebben tijdens ruimtereizen is een grote uitdaging. Misschien kunnen ze op plekken ver weg van de aarde uit het stof dat ze daar vinden een extra voorraadje drinkbaar water halen. Meer over het onderzoek lees je hier: Space dust analysis could solve mystery of the origins of Earth's water. De paper vind je in Nature: Solar wind contributions to Earths oceans. In deze audio hoor je een paart fragmenten van onderzoeker Luke Daly uit de volgende video:See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Een zeepok is een stuk minder standvastig dan je zou denken

  Luister

  Nov 29 2021

  Een marine bioloog uit de VS las over een observatie waarbij een specifieke zeepok-soort zich had verplaatst. Geïntrigeerd door deze verrassende vondst zette hij het onderzoek voort en wat bleek: niet alleen kan deze zeepok zich verplaatsen, hij doet dit ook nog eens met een idee. Hij navigeert bewust naar een plek waar de kans op het vinden van eten nog groter is. In het geval van de zeeschildpad verplaatst de zeepok zich richting de kop van de schildpad, tegen de stroom in, waar meer eten langs de zeepok komt en het beestje zelf minder hoeft te doen. Erg hard gaan de zeepokken overigens niet: ze verplaatsen zich met ongeveer 80 mm per jaar. Hoe ze zich precies voortbewegen zonder van hun gastheer af te vallen, dat moeten ze nog onderzoeken. De paper: Five hundred million years to mobility: directed locomotion and its ecological function in a turtle barnacle.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nederlands instrument onthult veel grotere methaan-uitstoot Australische kolenmijnen

  Luister

  Nov 29 2021

  In deze audio hoor je onderzoeker Ilse Aben van SRON. Lees hier meer over de ontdekking: Nederlandse satelliet onthult veel grotere methaanuitstoot Australische kolenmijnen dan verwacht op basis van landelijke rapportage. De publicatie vind je hier: Methane Emissions from Superemitting Coal Mines in Australia Quantified Using TROPOMI Satellite Observations. Meer over TROPOMI lees je hier. Aan TROPOMI werken ook Airbus Defence and Space, het KNMI, TNO, NSO en ESA mee.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Brede wegen zitten bijen in de weg

  Luister

  Nov 28 2021

  Door fluorescerend pigment aan te brengen op bloemen in planten en die aan de weg te zetten op verschillende locaties konden ze bestuderen waar bestuivers heen gingen na het bezoeken van deze bewerkte bloemen. Zo zagen ze dat de beestjes veel vaker naar planten aan dezelfde kant van de weg gingen en veel minder vaak aan de overkant van de weg bloemen bezochten. Hoe breder de weg was, hoe groter het effect dat ze vonden. De onderzoekers vrezen dat het niet alleen voor de bijen vervelend is, maar ook voor het voortbestaan van bloemen en planten, omdat het bestuiving en biodiversiteit in de weg kan zitten. Ze stellen voor om in ieder geval ecoducten en fiets- en wandelbruggen vol te zetten met bij-vriendelijke plantjes. Lees hier meer: Roads pose significant threat to bee movement and flower pollination, U-M study shows.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Onbekend mineraal uit diepe aarde duikt op in diamant

  Luister

  Nov 27 2021

  De ontdekking werd gedaan door de universiteit van Nevada, waar een diamant die in de jaren tachtig al uit een Afrikaanse mijn kwam, opnieuw is onderzocht met de nieuwste technieken. Toen ze dat deden zagen ze dat kleine zwarte spikkeltjes in de diamant eigenlijk calciumsilicaat-deeltjes waren. Het soort mineraal dat ze vonden komt volgens de onderzoekers uit een diepte van tussen de 600 en 900 kilometer. Normaal gesproken breken deze mineralen af voordat ze de oppervlakte van de aarde bereiken, ze lijken niet intact te kunnen blijven buiten de hoge druk-omgeving waar ze vandaan komen. Dit keer waren de mineralen echter in uitstekende staat bewaard gebleven in de diamant. De onderzoekers hopen met deze ontdekking meer te weten te komen over de diepste dieptes van de aarde. Ze hopen ook dat er nu we weten dat dit soort mineralen op deze manier intact kunnen blijven meer nieuwe mineralen ontdekt zullen worden. Lees hier meer over de vondst: First-Ever Interior Earth Mineral Discovered in Nature.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Deze vis doet stiekeme dingen als de partner niet kijkt

  Luister

  Nov 26 2021

  Zo jatten chimpansees nogal eens het eten van een concurrent als die even niet kijkt. Nu blijkt uit nieuw onderzoek dat de gewone poetslipvis je weet wel: die visjes die de huid van grotere zeedieren schoonhouden - er ook wat van kan. Wat blijkt: de vrouwelijke gewone poetslipvis eet vaker verboden voedsel als het mannetje niet kijkt. In dit geval is dat het slijm van de gastheer of vrouw. Dit is absoluut niet toegestaan als snack. Het is een ongeschreven afspraak tussen poetslipvissen en hun host. Dat doe je gewoon niet. Vrouwtjes kunnen het - vaker dan mannetjes toch niet laten om ervan te eten en daarvoor krijgen ze flink op hun kop van hun partner. Maar let die partner even niet op, dan nemen ze het ervan. Helaas voor de vrouwtjes werden ze ook als het incident buiten het zicht van de mannetjes gebeurde alsnog gestraft voor hun daad. Ze werden zelfs vaker gestraft als ze expres buiten het zicht van het mannetje gingen eten. Even los van deze ongezonde verhouding tussen de mannelijke en vrouwelijke gewone poetslipvis, laat dit complex gedrag zien waarvan we niet wisten dat deze kleine vissoorten ertoe instaat waren. De paper: Cleaner fish are sensitive to what their partners can and cannot see. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Bacterie in spijsverteringsstelsel geeft hommels een beter geheugen

  Luister

  Nov 25 2021

  De paper vind je hier: Gut microbiome drives individual memory variation in bumblebees. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Stofje in lichaamsgeur maakt mannen kalmer, maar vrouwen agressiever

  Luister

  Nov 24 2021

  Ze zouden zelfs het gedrag van mensen om ons heen kunnen beïnvloeden. Om dat te testen onderzochten wetenschappers uit Israël het geurloze stofje hexadecanal, of HEX. Ze lieten zowel mannen als vrouwen het stofje ruiken en keken wat er in hun hersenen gebeurde. Bij mannen zagen ze activiteit in het brein die duidt op verminderde agressie, maar bij vrouwen zagen ze juist activiteit die duidt op verhoogde agressie. Nou is HEX in grote hoeveelheden te vinden op het hoofd van pasgeboren baby's, het zou dus niet zo gek zijn als het een evolutionair trucje uit het dierenrijk is om de kleintjes veilig te houden. Waarbij vrouwen met een beetje meer agressie beter hun kroost kunnen beschermen, en mannen met een beetje minder een minder grote bedreiging zijn. De paper: Sniffing the human body volatile hexadecanal blocks aggression in men but triggers aggression in women. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Mouw vertaalt elke taal naar trilpatronen op de arm

  Luister

  Nov 24 2021

  In deze audio hoor je teamleden Lisa Overdevest en Lourens Touwen. Lees hier meer over het project: Engineering a New Sense: Team HART. Vrijdag 26 november presenteert het team het laatste ontwerp via een livestream. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Voelen we ons straks nog wel goed tussen alle hoogbouw?

  Luister

  Nov 23 2021

  In deze audio hoor je Frank Suurenbroek, lector Bouwtransformatie aan de faculteit techniek van de Hogeschool van Amsterdam. Lees hier meer over het onderzoeksproject: Sensing Streetscapes en hier meer over de wedstrijd: de RAAK-award voor het beste praktijkgericht onderzoek. Uitgereikt door Regieorgaan SIA. Stemmen op de publieksprijs kan nog. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Welke deadline is de beste deadline?

  Luister

  Nov 22 2021

  Dat is waar onderzoekers uit Nieuw-Zeeland benieuwd naar waren. Ze vroegen mensen als experiment om een online enquête in te vullen van vijf minuten. Met het invullen ervan verdienen ze 10 dollar die naar het goede doel ging. De proefpersonen kregen een week, een maand, of geen deadline voor het invullen van de vragenlijst. Niet geheel onverwacht, kwamen er meer reacties binnen bij de deadline van een week, dan bij de deadline van een maand. Mensen voelden meer druk om snel te handelen en bij de latere deadline werd vaker uitgesteld. Maar wel verrassend was het dat de meeste reacties binnenkwamen uit de groep zonder deadline. De onderzoekers begonnen aan het onderzoek om te kijken hoe je mensen meer geld kunt laten doneren aan goede doelen, maar ze hopen nu ook dat het uitstelgedrag tegen kan gaan. Wil je bijvoorbeeld dat zoveel mogelijk mensen in je bedrijf een online security training uitvoeren, bedenk dan: een late deadline lijkt de slechtste optie. Met een korte deadline of geen deadline heb je waarschijnlijk meer succes. Lees hier meer over het onderzoek: Otago researchers discover best way to avoid procrastination. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Schorpioenengif onderzoeken zonder dat het dier dood hoeft

  Luister

  Nov 22 2021

  In deze audio hoor je onderzoeker Mátyás Bittenbinder. De paper vind je hier: A non-lethal method for studying scorpion venom gland transcriptomes, with a review of potentially suitable taxa to which it can be applied. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Stopt je hart even met kloppen als je niest?

  Luister

  Nov 21 2021

  Niezen is de snelle en plotselinge verplaatsing van lucht vanuit de longen door de neus en mond naar buiten. Over het algemeen gebeurt het ongecontroleerd, het is een reflex van de longen, in gang gezet door deeltjes die in de neus zorgen voor irritatie. Als je inademt voor een nies, neemt de druk in de borst toe, als je niest, schiet die druk omlaag. Dat zorgt voor een kleine verstoring van je hartritme, wat over het algemeen snel weer gecorrigeerd wordt door je hart. Ook al voelt het dus alsof je hart even stopt, het is alleen een verandering van het ritme. Bij het niezen vliegen tienduizenden minuscule spettertjes en bacteriën met zo'n 160 kilometer per uur je lichaam uit. Een nies tegenhouden is niet goed voor je. Het kan de druk in de luchtwegen wel 24 keer hoger maken en dat kan allerlei nare gevolgen hebben, van gescheurde trommelvliezen tot ingeklapte longen. Dus nies vooral, maar natuurlijk wel: netjes in een papieren zakdoekje. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De hagedis die kan ademen onder water

  Luister

  Nov 20 2021

  Nu weten onderzoekers ook hoe het diertje dit voor elkaar krijgt. Dit type hagedis heeft een waterafstotende huid, waardoor er een dun laagje lucht op blijft zitten als het onderwater verdwijnt. Als het dier daar beneden uitademt, blaast het een bubbel op die op z'n snuit blijft zitten. Vervolgens gebruikt het de uitgeademde lucht in de bubbel om onder water te ademen. Door de hoeveelheid zuurstof in de bubbel te meten, kwamen de onderzoekers erachter dat dit moest zijn wat de hagedis deed. Gedurende de duik nam het zuurstofgehalte namelijk af, wat suggereert dat de zuurstof wordt gebruikt. Ook zagen ze dat hoe langer de hagedis onder blijft, hoe minder zuurstof het dier verbruikt. Of dat betekent dat hij zijn metabolisme aanpast en hoe het zit met overtollige koolstofdioxide, dat moeten ze nog verder onderzoeken. De paper vind je hier: Repeated evolution of underwater rebreathing in diving Anolis lizards.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Beerdiertjes uit kanonnen laten schieten voor de wetenschap

  Luister

  Nov 19 2021

  Het beerdiertje is een vrij onooglijk beestje van een halve millimeter lang. Vergeet kakkerlakken, dit zijn de sterkste diertjes van de hele wereld. Ze zouden als enige kunnen overleven in de ruimte. Maar zouden ze ook mee kunnen reizen op een meteoriet? En zo leven naar een planeet kunnen brengen? Om die vraag te beantwoorden brachten onderzoekers van de Universiteit van Kent 20 beerdiertjes in een soort winterslaap door ze te bevriezen. Vervolgens werden ze in met water gevulde cilinders met gigantische snelheden afgeschoten op een hoopje zand. Bij een impact met een snelheid hoger dan 900 meter per seconde bleken de diertjes toch niet sterk genoeg. Een meteoriet op ramkoers haalt gemiddeld hogere impactsnelheden, dus dat zou verspreiding van leven op deze manier onwaarschijnlijk maken. Maar ja: is de impact snelheid om wat voor reden dan ook, toch lager dan die 900 meter per seconde, en zijn de omstandigheden goed, dan zouden ze het zomaar eens kunnen redden op een nieuwe planeet. Lees hier meer over het onderzoek: Hardiness of tardigrades tested to simulate transmission of life through space. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Van sporten maakt je lichaam meer 'cannabis' aan

  Luister

  Nov 18 2021

  Lees hier meer over het onderzoek: Exercise increases the bodys own cannabis which reduces chronic inflammation, says new study. De paper vind je hier: The anti-inflammatory effect of bacterial short chain fatty acids is partially mediated by endocannabinoids. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Hoe breng je het brein van een fruitvlieg in kaart?

  Luister

  Nov 17 2021

  Toch kunnen ze met dat mini-breintje een heleboel: navigeren, vechten, eten zoeken, een partner aan de haak slaan... Ze gebruiken daar wel 100,000 neuronen voor en tientallen miljoenen verbindingen. Al sinds 2014 is een groep onderzoekers bezig met het in kaart brengen van die verbindingen in het brein van de fruitvlieg. Het onderzoek is duur, kost veel tijd en vraagt om de meest geavanceerde technieken, maar ondanks dat ze nog niet klaar zijn levert het nu al super interessante kennis op. Met het in kaart brengen van slechts een klein stukje van het brein wisten ze tientallen nieuwe neuronen en verbindingen te identificeren die een rol spelen bij navigeren. Interessant als je wilt weten hoe een fruitvlieg zich door de wereld beweegt, maar het zegt mogelijk ook iets over hetzelfde mechanisme in het brein van andere dieren, inclusief het onze. Over hoe een vloedgolf aan zintuiglijke prikkels wordt vertaald naar logische acties. Er is één diertje van wie alle 302 neuronen en hun verbindingen het complete connectome in kaart zijn gebracht. Dat is het C Elegans wormpje en dat gebeurde in de jaren 80. Inmiddels zijn onderzoekers druk bezig om dit ook voor elkaar te krijgen voor andere dieren. En ja: ook voor mensen. Maar gezien onze 86 miljard neuronen, gaat dat nog wel even duren. Met dank aan the New York Times: How to Map a Fly Brain in 20 Million Easy Steps. Een interessante recente paper: A Connectome of the Adult Drosophila Central Brain. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• In elkaars mond spugen is voor mieren van levensbelang

  Luister

  Nov 17 2021

  In deze audio hoor je onderzoeker Adria LeBoeuf van de Universiteit van Fribourg, Zwitserland. De paper vind je hier: Swapping spit helps ants share metabolic labour. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Een verjongingskuur voor te grote stamcellen

  Luister

  Nov 16 2021

  In deze audio hoor je onderzoeker Jette Lengefeld. Lees meer over het onderzoek op de site van MIT: For stem cells, bigger doesnt mean better. Of bekijk de video:See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Hoe een Nederlander middenin de Tweede Wereldoorlog de kunstnier uitvond

  Luister

  Nov 15 2021

  In 1938 zag hij als jonge arts een leeftijdgenoot sterven aan uremie: het eindstadium van nierfalen. Het was een pijnlijke en langzame dood waarbij het lichaam stikt in de eigen afvalstoffen. Het maakte grote indruk op Kolff en hij begon kort erna aan de ontwikkeling van een apparaat dat buiten het lichaam gifstoffen uit het bloed kon filteren. Middenin de Tweede Wereldoorlog maakte hij van onderdelen van een bommenwerper, de waterpomp van een T-Ford en worstenvel een eerste model. Terwijl hij ook nog meer dan 1000 mensen voor de Duitsers wist te verstoppen in noodhospitalen waarvan ruim 800 mede dankzij hem zijn ontsnapt bleef hij werken aan het ontwerp. De eerste proefpersonen die hij ermee behandelde, overleden nog, maar bij patiënt 17 had Kolff succes: als eerste medicus ter wereld redde hij in september 1945 iemand het leven met de door hem ontwikkelde kunstmatige nier. Nadat hij wat later naar de VS emigreerde, bouwde hij ook nog de hart-longmachine en in de jaren 80 werd het eerste door hem ontwikkelde kunsthart in een mens geplaatst. Willem Kolff ging voor de derde keer met pensioen toen hij 95 was. Hij overleed in 2009. Meer lezen over zijn leven en werk: Wie is Willem Kolff? Er is ook een boek: De man die miljoenen levens redde. De eerste kunstnier van Kolff in 1942. Met hoofdzuster Maria ter Welle als modelpatiënt.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Ook tropische vogels veranderen van vorm door klimaatverandering

  Luister

  Nov 15 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Jan van Gils van het NIOZ. Luister ook deze eerdere bijdragen van hem terug: Minder vogels en kleinere snavels: het gaat niet goed met de kanoet en Mannelijke vogels sterven uit door klimaatverandering. Meer lezen over het onderzoek naar de tropische vogels kan hier: Amazon Rainforest Birds Bodies Transform Due to Climate Change. De paper vind je hier: Morphological consequences of climate change for resident birds in intact Amazonian rainforest.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe extremer de afstand, hoe minder verschil tussen man en vrouw?

  Luister

  Nov 14 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickAls je de prestaties van mannelijke en vrouwelijke atleten naast elkaar legt dan zijn er bij veel sporten duidelijke verschillen in het voordeel van de mannen. De best presterende mannen rennen harder, springen hoger en gooien verder dan de best presterende vrouwen. Tot je gaat kijken naar hele lange afstanden. Als er echt ver (zeg meer dan 6 uur) gerend of bijvoorbeeld gezwommen moet worden, dan is het verschil in finishtijd nog maar zo'n 4 procent. Bij extreme afstanden, zoals de 45,8 kilometer Manhattan Island marathon swim, presteren vrouwen gemiddeld zelfs beter. Omdat dit soort events niet veel gehouden worden en het aantal vrouwelijke deelnemers beperkt is, wordt het lastig om te achterhalen waar dit precies door komt. Maar er zijn wel aannemelijke theorieën. Zo zou de gemiddelde vrouw meer van het type spieren hebben dat minder krachtig is maar het langer volhoudt. Ook zouden vrouwen beter vet om kunnen zetten naar energie, houden ze makkelijker één tempo aan (in plaats van te snel te hard willen gaan) en zouden ze beter tegen pijn en vermoeidheid kunnen. En vrouwen zouden beter zijn in het genieten van de ervaring, zonder obsessief aan de uitkomst te denken. Of je die extreem lange afstand-wedstrijden moet willen is een tweede. In China overleden dit jaar nog 21 renners van een ultra marathon toen het weer ineens omsloeg, mensen de route niet meer konden zien en onderkoeld raakten. In dit geval had een betere organisatie van het event waarschijnlijk een groot verschil kunnen maken, maar het blijft een risicovolle sport. Met dank aan: BBC Science Focus. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Het enige dier dat geen zuurstof nodig heeft

  Luister

  Nov 13 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe ontdekking werd per toeval gedaan toen onderzoekers de genen vergeleken van kleine parasieten. Ze keken hierbij naar de genen die verantwoordelijk zijn voor de energieomzetting in cellen. Eén parasiet - die leeft in wormen en vissen - bleek geen genen meer te hebben voor het verwerken van zuurstof. Maar hoe komt de parasiet dan aan zijn energie? Waarschijnlijk maakt hij hiervoor gebruik van zijn gastheer. Dat vraagt nog wel om wat aanvullend onderzoek, maar met de nieuwe kennis kan in ieder geval alvast geprobeerd worden om vissen af te helpen van de parasiet. Voor mensen is hij overigens niet gevaarlijk, maar de besmette vissen zien er zo vies uit dat niemand ze meer kan verkopen, dus voor vissers en kwekerijen is een wapen tegen de parasiet goed nieuws. Een ander mooi idee naar aanleiding van dit onderzoek is het aanpassen van de zoektocht naar buitenaards leven. Want daarbij wordt nu nog vooral gezocht naar plekken met zuurstof. Misschien moeten we die zoekopdracht nu toch wel wat verbreden. Luister ook: Algen laten kikkervisjes licht omzetten in zuurstof. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Waarom hebben zaadcellen allemaal een andere grootte?

  Luister

  Nov 12 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickNet als bij planten, waarbij het grootste zaadje tientallen kilo's weegt en het kleinste een miljoenste van een gram, zie je bij dieren enorme verschillen. Een stekelvarken heeft een zaadcel van rond de 0.02 mm. Ook walvissen, olifanten en mensen hebben zaadcellen van ongeveer die grootte. Die van ons zitten bijvoorbeeld rond de 0,05 mm. Maar nu komt ie ik vind het altijd leuk om dit te delen: de grootste vind je met maar liefst 6 centimeter - in de fruitvlieg. Meer dan 20 keer de lengte van z'n lichaam. Waarom? We weten inmiddels dat het iets te maken heeft met het voortplantingskanaal van de vrouw. Grote dieren hebben een groot voortplantingstraject met een grotere kans op het verwateren van de zaadcellen. Dan is veel, belangrijker dan lang. Een olifant zorgt dan ook dat er 200 miljard zaadcellen op pad gaan. Wij mensen mikken op 100 miljoen. Maar de plek van bevruchting maakt ook uit. Is er sprake van externe bevruchting, zoals bij veel vissen, dan wordt er ook flink gecompenseerd voor verwatering en wint hoeveelheid het van grootte.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Creatief met reststromen: van soja-pulp naar schimmelkaas

  Luister

  Nov 11 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Sasker Scheerder van Manenwolfs Foodlab. Meer over dit project, maar ook over het aankomende Low Food symposium (er zijn nog kaarten) en de Chefs Academy lees je hier: Low Food. Luister ook: Het hele gesprek, met zowel Sasker als Elzelinde van Doleweerd van Upprinting Food over bouillon en oprichter van de Low Food-beweging chef Joris Bijdendijk, is hier terug te luisteren:See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Van groenteafval naar ingrediënt voor in de sterrenkeuken

  Luister

  Nov 11 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Elzelinde van Doleweerd van Upprinting Food. Meer over dit project, maar ook over het aankomende Low Food symposium (er zijn nog kaarten) en de Chefs Academy lees je hier: Low Food. Luister ook: Het hele gesprek, met zowel Elzelinde, als Sasker Scheerder van Manenwolfs Foodlab over soja-pulp en oprichter van de Low Food-beweging chef Joris Bijdendijk, is hier terug te luisteren:See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Spieren en hersenen verversen volledig binnen paar maanden

  Luister

  Nov 10 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickOns spierweefsel bestaat uit eiwitten en die eiwitten bestaan weer uit aminozuren. Als je die allerkleinste deeltjes van spieren gaat bestuderen dan zie je opmerkelijke dingen. Bijvoorbeeld dat ons spierweefsel continu opbouwt en afbreekt. Na een paar maanden is een spier zelfs helemaal ververst. Nou halen we aminozuren niet alleen uit voeding. Ons lichaam recyclet ze ook. Zo'n molecuul kan vandaag in je bilspier zitten, maar over een paar maanden misschien wel in je lever, of je haar. Onderzoeker Luc van Loon van de Universiteit Maastricht heeft veel gekeken naar die weg die aminozuren afleggen en ontdekte zo ook dat onze hersenen net zo goed verversen. Nog sneller dan spieren dit doen. Wat een mooie filosofische vraag oplevert: als onze hersenen eens in de zoveel tijd helemaal zijn ververst, hoe blijf je dan toch jezelf? Los van deze ingewikkelde vraag, leveren dit soort onderzoeken ook belangrijke kennis op over het mechanisme achter spieropbouw. En daarmee wordt het weer mogelijk om mensen te helpen waarbij dat niet vanzelf gaat. Luister ook: Lichaam: al je spieren zijn binnen een paar maanden volledig ververst.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Individuele eiwitten kunnen nu tot op de kleinste bouwsteen afgelezen worden

  Luister

  Nov 10 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Cees Dekker van de TU Delft. Lees hier meer over het onderzoek: Een enkel eiwit scannen met de precisie van één aminozuur. De paper vind je hier: Multiple rereads of single proteins at singleamino acid resolution using nanopores. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Onze telescopen hebben een blinde vlek voor zware zwarte gaten

  Luister

  Nov 09 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Peter Jonker (SRON/Radboud). Lees hier meer over het onderzoek: Bias telescopen blijkt oorzaak ontbrekende zware zwarte gaten. Voor de kaartenlezers en astronomen onder ons: Uitleg kaartje: Via elektromagnetische (EM) straling hebben we alleen zwarte gaten lichter dan twintig zonsmassas ontdekt (paars). Dit zijn altijd zwarte gaten met een ster als begeleider, omdat een zwart gat begeleid door een ander zwart gat niet zichtbaar is. Via zwaartekrachtsgolven (LIGO-Virgo) hebben we sinds 2015 al tientallen zware zwarte gaten ontdekt (blauw). Deze discrepantie blijkt nu te liggen aan een bias van EM-telescopen ten nadele van zware zwarte gaten. Overigens heeft LIGO-Virgo een bias de andere kant op, omdat zwaardere zwarte gaten sterkere golven produceren. Toch ziet LIGO-Virgo niet exclusief zware zwarte gaten. De toekomstige JWST-telescoop zou ook gevoelig genoeg moeten zijn om af en toe de EM-bias te doorbreken, zodat EM-telescopen niet meer exclusief lichte zwarte gaten waarnemen.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Kunnen sportrecords ooit niet meer gebroken worden?

  Luister

  Nov 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn 1908 was het record voor een marathon 2 uur 55 minuten en 18 seconden. In de 50 jaar daarna werd dat record 22 keer verbroken, waarbij een dikke 40 minuten van de tijd af werd gerend, valt te lezen in BBC Science Focus. In de 50 jaar daarna, ging er slechts 10 minuten van die tijd af en sinds 2002 is het record met niet meer dan een paar minuten verbeterd. Bij bijna alle sporten is deze trend terug te zien. Nieuwe technieken, nieuw materiaal en nieuwe regels kunnen allemaal zorgen voor een verbeter-sprongetje, maar als je puur kijkt naar fysieke prestatie, lijken we een grens te naderen. Meerdere studies hebben een poging gedaan om die grens te vinden. Zo rekende eentje uit dat de snelste tijd waarmee een 100m sprint gelopen kan worden rond de 9.44 seconde is. Slechts 0.14 seconde sneller dan Usain Bolt's wereldrecord uit 2009. Betekent die naderende grens straks het einde van sommige sporten? Waarschijnlijk niet. Er zit ongetwijfeld nog rek in de nauwkeurigheid van tijdmeting en ook met iets als regelgeving kan geschoven worden. Of misschien worden de sporten op een andere manier weer wat spannender gemaakt en rennen sprinters straks 100 meter door een windtunnel op blote voeten.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Deze nanofolie zet zonlicht om naar optimaal licht voor tuinbouw

  Luister

  Nov 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Arnon Lesage, onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam. Met SolarFoil is hij één van de winnaars van de Amsterdam Science Innovation Award.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Digitale weegschaal geeft realtime aan hoeveel ziekenhuispatiënt plast

  Luister

  Nov 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickAls een opgenomen patiënt achteruitgaat zijn er een aantal dingen die een arts meteen moet weten. Voornamelijk: wat is iemands hartslag, bloeddruk, temperatuur en urineproductie. Het kan alleen zo zijn dat die urineproductie niet net is gecontroleerd. Deze moet handmatig door zorgpersoneel worden bijgehouden en dat kan niet elke minuut voor elke patiënt gebeuren. Een digitale weegschaal zou dat op moeten lossen. Hij meet, registreert en presenteert de urineproductie continue zodat altijd meteen is te zien hoeveel iemand heeft geplast. Nu is dit nog op een schermpje naast het apparaat, uiteindelijk zou het ook in een app, of meteen in iemands dossier kunnen komen te staan. In deze audio hoor je Tom Brouwer, arts in het Amsterdam UMC. Met Flowsure is hij één van de winnaars van de Amsterdam Science Innovation Award. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Waar je het beste kunt zijn als de beschaving eindigt

  Luister

  Nov 07 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickWat als er een einde zou komen aan de beschaving van de mens? Even los van het feit dat het soms en op sommige plekken lijkt alsof het al zover is: waar zou je in zo'n geval het beste heen kunnen vluchten? Onderzoekers van de Anglia Ruskin University in Engeland wilden het weten. En we hebben hier in Nederland een beetje pech: Nieuw-Zeeland blijkt namelijk de beste plek te zijn om een wereldwijde instorting van de beschaving te overleven. Ze keken in het onderzoek naar zelfredzaamheid, vruchtbaarheid van het land en isolatie. Nieuw- Zeeland staat dus bovenaan, gevolgd door IJsland, Engeland, Australië (en dan vooral Tasmanië) en Ierland. Allemaal plekken die relatief goed te isoleren zijn, waar genoeg vruchtbaar land is per inwoner en waar ook genoeg kennis en technologie is om bijvoorbeeld lange tijd zelf energie op te wekken. Lukt het ons Nederlanders om op tijd weg te komen, dan is mikken op Engeland of Ierland dus de beste optie. Lees hier meer over het onderzoek: New Zealand is best placed to survive collapse. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Wat is de spaghettificatie van een ster?

  Luister

  Nov 06 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet klinkt misschien als iets eetbaars, maar spaghettificatie is niet bepaald smakelijk. Het is eigenlijk te vergelijken met de getijdenkrachten op aarde. Wat dichterbij de bron van zwaartekracht zit, daar wordt meer aan getrokken dan iets wat verder weg zit. In het geval van een zwart gat zijn die krachten gigantisch. Komt een ster daarbij in de buurt, dan zal de kant die het dichtst bij is sneller naar het gat toe worden getrokken dan de andere kant. Is de zwaartekracht van de ster zelf niet meer sterk genoeg om de boel bij elkaar te houden, dan ontstaat er slierten en krijg je dus spaghettificatie. Hoe lang het vervolgens duurt voordat de ster met een laatste grote lichtflits voor altijd verdwijnt hangt af van verschillende dingen: de grootte van de ster, maar ook de grootte van het zwarte gat. Ook kan het nog zo zijn dat de slierten een hele tijd maar een beetje ronddraaien. Want pas als de kop en staart elkaar raken is het einde verhaal. Soms duurt het wel een jaar voordat dit gebeurt. Zo'n flits van een uiteengetrokken ster is inmiddels al een aantal keer gezien, maar recent is voor het eerst ook het stukje ervoor - de spaghettificatie - gedetecteerd. Zeker als die sliertvorming een tijd heeft geduurd, kun je daar sporen van zien op het moment dat de flits gemeten wordt. Die sporen verstoren het lichtsignaal dat we op aarde kunnen detecteren en omdat het een hele specifieke verstoring is, denken onderzoekers nu zeker te weten dat ze het bewijs gevonden hebben. Ze kunnen nu zelfs gaan berekenen hoe breed de slierten moeten zijn. Luister ook: Eerste hint gezien van de spaghettificatie van een ster. Credit foto op Twitter: NASA / CXC / M. Weiss. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Het tragische leven van een beestje dat in de puntjes van onze haren leeft

  Luister

  Nov 05 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIk ga er even vanuit dat je op het moment niet aan het eten bent. En anders raad ik je aan om daar toch heel even mee te stoppen. Want wat is nou het geval... ...het verdwijnen van verschillende soorten mijten gebeurt 1000 keer sneller dan het van nature zou moeten gaan en dat is slecht nieuws, want we kunnen niet zonder ze. Nou is er één mijt die ons helpt, maar die zelf een uitzonderlijk tragisch leven heeft. De beestjes wonen in de puntjes van onze haren. Als we 's nachts liggen te slapen reizen ze af naar ons gezicht, waar ze fanatiek beginnen met het opruimen van dingen als dode huidcellen. Ook zoeken ze er naar een nieuwe partner. Dat klinkt nog best gezellig toch? Maar wat is er nou zo zielig aan deze mijten: omdat ze maar een klein spijsverteringskanaal hebben en - netjes gezegd - geen uitgang aan de achterkant, raken ze op een gegeven moment vol. Zo vol dat ze uiteindelijk exploderen. Deze mijten hebben zelf weer bacteriën in zich, die dan op ons gezicht landen en dat kan zorgen voor rode plekjes. Dus de volgende keer dat je wakker wordt met een vreemd vlekje op je voorhoofd, denk dan even aan de mijt zonder anus, bedank hem voor het stofzuigen en besef dat we ze stuk voor stuk hard nodigen hebben. Zowel diep in het regenwoud, als in de puntjes van onze haren. Luister ook: Het is een slechte tijd voor de mijt. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Ook voor onze spiegelneuronen is stress aanstekelijk

  Luister

  Nov 04 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je stress-sociologe Suzan Kuijsten en hoogleraar cognitieve neurowetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam Victor Lamme. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Hoe maken bijen nou precies honing?

  Luister

  Nov 03 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet begint allemaal - dat zal geen verrassing zijn - bij nectar. Nectar wordt gemaakt door planten en bestaat voor 70 tot 80 procent uit water, gemixt met drie soorten suiker: sucrose, glucose en fructose. En wat geurstofjes die bedoeld zijn om bestuivers te lokken. Bijen slurpen de nectar op door hun tong die hol is vanbinnen en slaan het op in de eerste kamer van hun maag. Daar breken eiwitten de sucrose af, zodat er alleen glucose en fructose overblijft en de zuurgraad van het goedje wordt verhoogd, zodat het minder gevoelig voor bacteriën is. Als de bij terug bij de korf is, haalt hij de bewerkte nectar weer omhoog, om het vervolgens bij een andere bij naar binnen te spugen. Werkerbijen herhalen dit proces net zolang tot er nog maar zo'n 18 procent water in de mix zit. Zo kunnen schimmels en bacteriën er niet op groeien en ontstaat er honing. De honing wordt dan in kamers in de korf gestopt. In het voorjaar en de zomer gaat al die honing naar de larven, om een zo groot mogelijke kolonie te maken. Die kolonie moet vervolgens genoeg honing maken om de winter door te komen. Het kost 12 bijen hun hele leven om één theelepeltje honing te maken. Denk daar maar eens aan bij je volgende kopje thee. Met dank aan BBC Science Focus: How do bees make honey?See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Mannen ervaren meer emotionele pijn bij relatiebreuk

  Luister

  Nov 03 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet idee van deze eerste grote online big data-studie naar relatieproblematiek was om een overzicht te maken met de meest voorkomende relatieproblemen. Maar dan zonder data te gebruiken uit een klinische setting, zoals therapiesessies. De meeste onderzoeken kijken daar juist wel naar, maar dat betreft een vrij beperkte groep mensen. Namelijk: mensen die de tijd, het geld en de motivatie hebben om in therapie te gaan. Ze keken in dit onderzoek daarom naar een anoniem online forum met miljoenen gebruikers. Een subreddit geheel gewijd aan relatieproblemen. Van 184.000 mensen analyseerden ze op verschillende manieren hun taalgebruik en zo konden ze onder andere zien wat de meeste genoemde problemen waren. Bij één op de vijf mensen ging het vooral om communicatieproblemen en bij één op de acht mensen werden vertrouwensproblemen genoemd. Verschil man-vrouw Wat volgens de onderzoekers opviel, was een niet eerder gevonden verschil tussen mannen en vrouwen. Het meest voorbijkomende thema op de fora was niet één van de problemen, maar de emotionele pijn die ze veroorzaakten. Die pijn werd besproken met woorden als: regret, breakup, cry en heartbroken. En het waren niet de vrouwen, maar de mannen die deze emotionele pijn meer noemden. Ook spraken deze mannen op een manier verbonden manier over hun relaties - dat wil zeggen: ze spraken eerder van 'ons' en 'wij' en waren veelal positiever over de relatie zelf. Daarnaast was het aantal mannen dat online om hulp vroeg groter dan het aantal vrouwen. Hier kun je natuurlijk niet zomaar allerlei conclusies uit trekken. Het gaat hier niet om professionele hulp, dus het zegt niets over of deze mensen ook echt geholpen zijn door het delen van deze informatie met anonieme vreemden. Maar wat het volgens de onderzoekers wel suggereert is dat mannen niet minder emotioneel geraakt worden door problematiek in relaties. Ze hopen ook dat het laat zien dat je als man echt niet alleen bent in het zoeken naar hulp en dat het bijdraagt aan betere relatietherapie door te laten zien naar welke hulp mensen op zoek gaan. In dit geval was dat dus niet vooral een oplossing voor een probleem, maar eerder steun. In ieder geval lijkt het een interessante nieuwe manier om buiten een klinische setting onderzoek te doen naar dit soort thema's. In deze audio hoor je onderzoeker Charlotte Entwistle van de universiteit van Lancastar. De paper vind je hier: Dirty laundry: The nature and substance of seeking relationship help from strangers online. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Wat kunnen hongerige zeehondenbaby's ons leren over onze spraak?

  Luister

  Nov 02 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Yannick Jadoul, hij is werkzaam in de Max Planck Institute for Psycholinguistics research group Comparative Bioaccoustics, geleid door Andrea Ravignani. Lees hier meer over het onderzoek: Baby seals can change their tone of voice. De paper vind je hier: Vocal plasticity in harbour seal pups.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Waarom heeft elk zaadje een andere grootte?

  Luister

  Nov 01 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet grootste zaadje is met tientallen kilo's in gewicht en een lengte van zo'n halve meter - de dubbele kokosnoot. Deze komt van een zeer zeldzame palm. Eentje die nog maar op twee eilanden groeit en waar er nog maar duizenden van zijn. Het kleinste zaadje komt van de tropische orchidee. Een miljoenste van een gram, zijn ze. En 0,05 millimeter lang. Maar waarom die enorme verschillen? Dat zit hem niet alleen in de grootte van de ouders, het zit hem in wat de zaadjes allemaal moeten doorstaan. Ze krijgen precies de hoeveelheid energie en bescherming mee die de embryo's die ze dragen nodig hebben om te overleven. Soms, bijvoorbeeld in het geval van de dubbele kokosnoot, betekent dit dat het zaad'je' na maanden dobberen in zee nog steeds in leven moet zijn. De zaadjes van een orchidee zijn dan wel klein, ze vertrekken met miljoenen. Omdat de kans dat ze de perfecte plek op een tak vinden om te groeien klein is. Groeit een plant of boom op een plek met veel schaduw dan zijn de zaden weer groter, zoals bij de eikenboom. Omdat de jonge plantjes snel de lucht in moeten om genoeg licht te krijgen. Vaak is groot niet per se beter. Grote zaadjes worden sneller opgegeten door dieren bijvoorbeeld. Met dank aan: BBC Science Focus: Why are seeds such different sizes?See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nieuwe techniek laat zelfrijdende auto's door gebouwen kijken

  Luister

  Nov 01 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickNou klinkt het een beetje alsof er nieuwe sensoren zijn ontwikkeld die net als superman door van alles heen kunnen kijken, maar het zit net iets anders. Onderzoekers in Australië hebben samen met twee grote mobiliteitsbedrijven een systeem ontwikkeld dat een auto gebruik laat maken van data die door andere voertuigen en verkeerssystemen wordt verzameld. Niet alleen moest daarvoor een gemeenschappelijke 'taal' worden ontwikkeld zodat al die verschillende typen data één duidelijke boodschap konden vormen over een verkeerssituatie, ook moesten de juiste algoritmes worden ontwikkeld en werd er drie jaar lang getest. Daarvoor werden zowel simulaties als experimenten op de weg gebruikt. Veiliger en goedkoper? Na die drie jaar zijn de onderzoekers er nu van overtuigd dat het systeem de veiligheid op de weg verhoogd. Ze denken ook dat het kan zorgen voor goedkopere zelfrijdende auto's. Het systeem is immers niet (alleen) afhankelijk van eigen sensoren, dus die hoeven dan misschien een stuk minder geavanceerd (en daarmee duur) te zijn. Het betekent ook dat dit in auto's bestuurd door mensen zou werken. Daarvoor heb je wel een vrij moderne auto nodig, maar dus geen zelfrijdende supercar. De komende tijd gaan ze kijken of het systeem nog beter kan. Er kan natuurlijk oneindig veel aan worden toegevoegd: van informatie uit verkeerslichten, tot snelheden van andere verkeersdeelnemers en data over het gedrag van objecten. Lees hier meer het uiteindelijke rapport: Development and Demonstrations of Cooperative Perception for Connected and Automated Vehicles. Voor wie de tijd heeft: hier het hele webinar (75 minuten) over de nieuwe techniek:See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe je collega's beïnvloeden of jij de regels volgt

  Luister

  Oct 28 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickJe hoort universitair docent Félice van Nunspeet van de Universiteit Utrecht. Het onderzoek dat ze deed met hoogleraar Naomi Ellemers is Alarmbellen in het brein? En in deze video vertelt Félice van Nunspeet meer over het onderzoek. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• MRI-scanner kan nu ook kloppen van het brein meten

  Luister

  Oct 27 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je natuurkundige en promovendus Jacob-Jan Sloots. Hij deed dit onderzoek aan het UMC Utrecht in de groep van onderzoeker Jaco Zwanenburg. Lees hier meer: MRI-scanner meet kloppen van het brein. Jaco Zwanenburg heeft onlangs een Vici-beurs van 1,5 miljoen euro ontvangen, waarmee zijn groep de komende jaren verder kan werken aan deze uitdaging.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Is de eerste planeet buiten ons sterrenstelsel gevonden?

  Luister

  Oct 26 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEen planeet spotten in een ander sterrenstelsel is niet makkelijk, maar het lijkt nu te zijn gelukt met röntgenastronomie. Hoe het werkt: iets als een neutronenster of een zwart gat - zeker als het net materie van een donorster aan het opslokken is - zendt hele felle röntgenstralen uit. Omdat dit hele compacte objecten zijn, kan een ander object dat zich voorlangs beweegt zorgen voor een dip in de meting van die straling. Is het object groot genoeg, dan heb je zelfs een eclips. Toen Rosanne Di Stefano en haar team data analyseerden van twee röntgentelescopen vonden ze een verstoring van zo'n signaal. Het viel een paar uur weg en kwam daarna weer terug. Kon dat zijn veroorzaakt door een passerende planeet? In deze audio hoor je Norbert Schartel, leider van het XMM-Newton-project bij ESA. Credit animatie op Twitter: NASA/CXC/A.Jubett. Lees hier meer: NASA: First Evidence of a Planet Identified Beyond Our Galaxy ESA: Could this be a planet in another galaxy? De paper vind je hier als pdf: A possible planet candidate in an external galaxy detected through X-ray transit Of via Nature Astronomy: A possible planet candidate in an external galaxy detected through X-ray transit. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Een nieuw wapen tegen ontstaan virusvarianten

  Luister

  Oct 25 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickWaar andere antivirale middelen het mechanisme achter het binnendringen van de cel of bijvoorbeeld specifieke eiwitten proberen aan te vallen, hebben ze in dit onderzoek hun pijlen gericht op het mechanisme achter recombinatie. Daarbij dringen meerdere virussen de cel in die vervolgens samengevoegd worden tot een nieuw - vaak gevaarlijker - virus. Eerst was het nodig om op moleculair niveau te begrijpen hoe recombinatie plaatsvindt. Toen dat was gelukt konden ze gaan kijken of dit ook te beïnvloeden was. In plaats van het kopieermechanisme te blokkeren, gebruikten ze een bestaande experimentele virusremmer om het in een soort overdrive te zetten. Daardoor bestond het uiteindelijke genoom uit zoveel verschillende knipsels dat het niet langer een levensvatbaar virus was. In deze audio hoor je biofysicus Richard Janissen van de TU Delft. Het onderzoek vond plaats onder leiding van de onderzoeksgroep van hoogleraar Nynke Dekker. Lees hier meer: Mechanisme achter het ontstaan van virusvarianten ontrafeld. De paper vind je hier: Induced intra- and intermolecular template switching as a therapeutic mechanism against RNA viruses. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Waarom - volgens deze curatoren - elke sector meer designers kan gebruiken

  Luister

  Oct 21 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de audio hoor je Tabo Goudswaard: sociaal ontwerper, onderzoeker, kunstenaar en curator op de DDW Embassy of Safety. Ook hoor je fooddesigner en curator op de DDW Embassy of Food Chloé Rutzerveld. De DDW Embassy of Safety onderzoekt hoe ontwerp en beleid samen kunnen komen in het veiligheidsdomein en op de DDW Embassy of Food worden veelbelovende food-projecten gepresenteerd waarmee ontwerpers vragen opwerpen over het huidige voedselsysteem, of over de rol van ons als consumenten. Food-projecten die het niet altijd haalden tot aan de schappen in de supermarkt. Maar waarom? Lees meer via de linkjes in de tekst. De Dutch Design Week is nog tot en met 24 oktober te bezoeken. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Kunnen we met satellietinstrumenten plastic detecteren in onze oceanen?

  Luister

  Oct 20 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet voelt in Delft, ondanks dat er vijf verschillende teams verschillende instrumenten testen en ze allemaal succes willen hebben, absoluut niet als een competitie. Gaat er ergens iets mis of zijn er vragen, dan staan de teams voor elkaar klaar. 'Dat komt', zegt ESA-expert Peter de Maagt, 'omdat we het allemaal zo belangrijk vinden. We willen echt dat dit lukt. Iedereen begrijpt hoe belangrijk het is.' De sfeer is dus goed in het gigantische bassin van onderzoeksinstituut Deltares. De golven staan aan, het plastic is in het water gegooid en nu is het tijd om met - zowel bestaande satellietinstrumenten als nog te ontwikkelen meetinstrumenten - te kijken of ze tussen al die waterbewegingen het plastic kunnen detecteren. Voorzichtig positief Het is een lopend experiment en dus zijn vandaag nog niet alle data binnen, maar er wordt hier en daar al breed geglimlacht. 'Het lijkt erop dat we iets kunnen zien. Dat we dus het plastic kunnen meten. En dat met een instrument dat al gewoon op een satelliet door de ruimte gaat', vertelt Thomas, uit het Portugese team enthousiast. 'Nog niet zo nauwkeurig dat we één flesje kunnen zien, maar met grotere hoeveelheden lijkt het mogelijk.' In de audio legt ESA-expert Peter de Maagt meer uit over het onderzoek. We spraken ook met onderzoeker Anton de Fockert van Deltares, dat fragment hoor je hier: Het hele gesprek met Thomas uit het Portugese team hoor je hier: Lees hier meer over de verschillende projecten van ESA rondom het detecteren van plastic in de oceanen: The Discovery Campaign on Remote Sensing of Plastic Marine Litter. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Licht gebruiken om chemische reacties duurzamer en specifieker te maken

  Luister

  Oct 19 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Erik Garnett van AMOLF. Lees hier meer over het onderzoek: Chemische reacties fine-tunen met licht. De paper vind je hier: Energy-resolved plasmonic chemistry in individual nanoreactors.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• DDW x BNR: Het huis dat bestaat uit 100 biobased materialen

  Luister

  Oct 18 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickBekijk hier wat er allemaal te vinden is op de Embassy of Circular & Biobased Building. Of breng een bezoekje aan de site van Lucas De Man en Pascal Leboucq: Biobased Creations. Hier vind je alles over het huis dat ze hebben ontworpen: The Exploded View. We liepen natuurlijk ook een rondje door het huis, waar je schimmelmuren vindt, servies van mest en tegels van blauwalg en rioolslib. Je hoort het hier: De Dutch Design Week is nog tot en met zondag 24 oktober te bezoeken.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Algen laten kikkervisjes licht omzetten in zuurstof

  Luister

  Oct 14 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Suzan Özugur. Lees hier meer over het onderzoek: Photosynthesizing algae injected into the blood vessels of tadpoles supply oxygen to their brains. De paper vind je hier: Green oxygen power plants in the brain rescue neuronal activity. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• 3D-geprinte huizen van koeienpoep

  Luister

  Oct 13 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Doris Hondtong, zij deed samen met twee andere studenten mee aan het project als onderdeel van de minor Makerslab van de Hogeschool van Amsterdam. Hun werk is van 16 tot en met 24 oktober te zien op de Dutch Design Week in Eindhoven. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Zware sterren produceren twee keer zoveel koolstof als ze een partner hebben

  Luister

  Oct 12 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickVoor we het gaan hebben over waarom er nou specifiek is gekeken naar koolstof, eerst even een minicollege 'daten met sterren'. Sterren zijn, net als wij, niet graag alleen, vertelt Eva Laplace van de Universiteit van Amsterdam. 'De meeste sterren hebben een maatje. Sommige hebben er zelfs meer dan één. En bij zware sterren - die 8 tot 20 keer de massa van onze zon hebben - is de kans op een maatje nog groter.' Maar wat betekent het nou om als ster een maatje te hebben? 'Deze dubbelsterren worden door elkaars zwaartekracht aangetrokken. Ze draaien om elkaar heen zoals de aarde om de zon draait en kunnen zelfs materie uitwisselen. De ene geeft het weg en de andere eet het als het ware op. In sommige gevallen voegen de sterren samen om één grotere ster te vormen.' Koolstof Waar ze in dit onderzoek benieuwd naar waren, was de oorsprong van koolstof. Koolstof is qua massa één van de meest aanwezige elementen in ons lichaam. Nou is er van meer elementen van het leven gekeken waar hun oorsprong in de kosmos ligt, maar de oorsprong van koolstof was nog erg mysterieus. In eerder onderzoek naar het verschil tussen single sterren en sterrenstellen hadden ze al gezien dat dubbelsterren aan het einde van hun leven meer koolstof produceerden als een enkele ster. Twee keer zoveel zelfs. Tijd om daar eens meer over te weten te komen. Die grotere koolstofproductie zit hem in de koolstoflaag van de ster. Die zit vast onder het oppervlakte, maar: dubbelsterren kunnen elkaars materie beïnvloeden. 'Dat kan ervoor zorgen dat de koolstoflaag dichter bij het oppervlakte van de ster komt te liggen. En dat maakt de kans groter dat er bij sterke wind wat van die koolstof loskomt. Daarnaast zit de koolstof bij deze sterren ook nog eens ver genoeg bij de kern vandaan. Wanneer zo'n ster aan het einde van z'n leven explodeert, is daardoor de kans groter dat de koolstof intact blijft.' Computersimulaties Koolstof komt dus makkelijker vrij uit dubbelsterren. Vervolgens zou het zomaar eens op een andere plek het begin kunnen vormen van een aardachtige planeet en wie weet ook: nieuw leven. Maar hoe weten ze dat over die koolstoflaag nou? Ze kunnen moeilijk in een ster kijken. 'Het mooie aan dit soort onderzoek is dat we de wetten van de natuur nu zo goed begrijpen, dat we kunnen berekenen hoe een ster er vanbinnen uit zou moeten zien.' En dat kan weer de basis zijn voor computersimulaties die ons meer vertellen over de oorsprong van de elementen van het leven. In deze audio hoor je Eva Laplace van de Universiteit van Amsterdam. Lees hier meer over het onderzoek: Better together than alone: the cosmic origin of carbon. Of hier: Dubbelsterren vergroten kosmische koolstofvoetafdruk. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Computer vertaalt vrijwel direct een woord dat iemand denkt naar spraak

  Luister

  Oct 11 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je neurochirurg Pieter Kubben van het Maastricht UMC en onderzoeker Christian Herff van de Universiteit Maastricht. Lees hier meer over het onderzoek: De laptop laat horen wat jouw hersenen willen zeggen. De paper vind je hier: Real-time synthesis of imagined speech processes from minimally invasive recordings of neural activity. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Zwaveltekort zorgt voor vale en kleine bloemen en dat is slecht nieuws

  Luister

  Oct 07 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickVoor bloemen is het enorm belangrijk om goed zichtbaar te zijn voor bestuivers. Het komt zelfs voor dat bloemen hun kleur aanpassen aan het soort bestuiver in hun omgeving. Nu blijkt uit nieuw onderzoek dat ook de hoeveelheid pigment een grote rol speelt. Misschien zou je denken: als je gezien wilt worden, dan is zoveel mogelijk het best. Maar dat blijkt niet zo te zijn. Te veel pigment kan er ook voor zorgen dat een bloem niet zichtbaar genoeg is. Daarnaast kan de kleur - in het geval van gele bloemen - ook beïnvloed worden als de plant te weinig van bepaalde voedingsstoffen binnenkrijgt. Zwaveltekort Dit blijkt bij zwavel het geval te zijn. In bloemen met andere kleuren heeft een zwaveltekort ook negatieve gevolgen. De bloemen zijn kleiner, misvormd en het zijn er minder. Zelfs het stuifmeel is anders van samenstelling. Het zijn allemaal veranderingen die het bestuivingsproces hoogstwaarschijnlijk niet ten goede komen. Nou hadden bloemen dit probleem niet toen we last hadden van zure regen. Toen was er genoeg zwavel. Moeten we dan terug naar die tijd? Dat zeker niet. Er zal gekeken moeten worden naar een andere oplossing. Bijmesten kan, mits op een verantwoorde manier, maar waar ook naar gekeken kan worden is het kweken van planten die beter tegen weinig zwavel kunnen. In deze audio hoor je Casper van der Kooi en Ties Ausma van de Rijksuniversiteit Groningen. Hier vind je de paper over het pigment in bloemen: How Much Pigment Should Flowers Have? Flowers With Moderate Pigmentation Have Highest Color Contrast. En hier die over zwaveltekort: Floral displays suffer from sulphur deprivation. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nobelprijs Scheikunde naar belangrijk instrument voor bouwen moleculen

  Luister

  Oct 06 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickZo'n beetje alles bestaat uit moleculen. Wijzelf, planten, materialen, zonnecellen, medicijnen: noem het maar op. Moleculen ontstaan op natuurlijke wijze, maar ze kunnen ook door mensen worden gemaakt. Daarvoor zijn onder meer bouwsteentjes nodig en chemische reacties. Om die reacties goed te laten verlopen heb je - net als in ons lichaam - katalysatoren nodig: stofjes die de snelheid en het verloop van de chemische reactie sturen. Twee typen katalysatoren waren al bekend: eentje op basis van metalen en eentje op basis van enzymen. List en MacMillan ontwikkelden in 2000 tegelijkertijd een geheel nieuwe organische katalysator met bijzondere eigenschappen. Het gaf wetenschappers een derde type katalysator om te gebruiken bij het bouwen van moleculen. Eentje die simpeler, goedkoper en milieuvriendelijker was dan de twee die al bestonden. Beide onderzoekers omschreven hun werk ook nog eens zo goed, dat wetenschappers wereldwijd er makkelijk mee aan de slag konden, wat resulteerde in een vloedgolf van nieuwe onderzoeken. Benjamin List is op het moment op vakantie in Nederland met zijn familie. 'Ik zat vanmorgen aan de koffie in Amsterdam, toen ik Zweden op mijn telefoon zag verschijnen', zei hij tijdens de persconferentie aan de telefoon. 'Ik dacht eerst dat het een grap was. Mijn vrouw en ik keken elkaar aan, ik rende naar buiten en dat was hét telefoontje. Het was een heel speciaal moment dat ik nooit zal vergeten.' Lees hier verder: Building molecules is a difficult art. Benjamin List and David MacMillan are awarded the Nobel Prize in Chemistry 2021 for their development of a precise new tool for molecular construction: organocatalysis. Feitjes De Nobelprijs voor Scheikunde is 112 keer uitgereikt. In 1901 was de eerste keer. De prijs ging 7 keer naar een vrouw. Eén iemand, Frederick Sanger, kreeg de prijs twee keer: in 1958 and in 1980. De jongste winnaar was 35 (Frédéric Joliot in 1935) en de oudste was 97 (John B. Goodenough). Luister ook: Nobelprijs Natuurkunde naar klimaatonderzoek en complexe systemen Nobelprijs Geneeskunde naar ontdekkers receptoren voor temperatuur en aanrakingSee omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nobelprijs Natuurkunde naar klimaatonderzoek en complexe systemen

  Luister

  Oct 05 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickLuister hier naar de reactie van Klaus Hasselmann op de bekendmaking: Lees hier verder: This years Nobel Prize in Physics is awarded with one half jointly to Syukuro Manabe, Klaus Hasselmann and the other half to Giorgio Parisi. Feitjes De Nobelprijs voor Natuurkunde is 114 keer uitgereikt. Hij ging 4 keer naar een vrouw: Marie Curie in 1903, Maria Goeppert-Mayer in 1963, Donna Strickland in 2018 en Andrea Ghez in 2020. De eerste uitreiking was in 1901. Eén iemand, John Bardeen, kreeg de prijs twee keer. De jongste winnaar was 25 jaar (Lawrence Bragg) en de oudste 96 jaar (Arthur Ashkin). Luister ook: Nobelprijs Scheikunde naar belangrijk instrument voor bouwen moleculen Nobelprijs Geneeskunde naar ontdekkers receptoren voor temperatuur en aanrakingSee omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nobelprijs Geneeskunde naar ontdekkers receptoren voor temperatuur en aanraking

  Luister

  Oct 04 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDeze ontdekking zorgde ervoor dat we eindelijk meer te weten kwamen over de moleculaire basis voor het voelen van warmte, kou en aanraking. Dankzij het werk van de twee onderzoekers weten we nu precies welke ionenkanaaltjes reageren op deze stimuli. Hoewel het gaat om fundamentele ontdekkingen is er zeker ook een link met behandelingen. Bijvoorbeeld die van chronische pijn. Ook spelen de kanaaltjes een rol in processen als de regulatie van bloeddruk, de werking van de blaas, ontstekingen en lichaamstemperatuur en dus geldt zeker: hoe meer we weten over die kanaaltjes, hoe beter. Het heeft allerlei nieuwe onderzoekslijnen mogelijk gemaakt. Lees hier meer over de winnaars: This years medicine prize is awarded to David Julius and Ardem Patapoutian. Feitjes Van de 112 keer dat deze prijs is uitgereikt, ging hij 12 keer naar een vrouw. Het eerste jaar waarin de prijs werd uitgereikt was 1901. De jongste winnaar was 32 jaar (Frederick G. Banting in 1923) en de oudste 87 jaar (Peyton Rous in 1966). Luister ook: Nobelprijs Scheikunde naar belangrijk instrument voor bouwen moleculen Nobelprijs Natuurkunde naar klimaatonderzoek en complexe systemenSee omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Verhalende geneeskunde en sekseverschillen in hart- en vaatziekten

  Luister

  Sep 30 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickJe hoort meer over de verschillen tussen mannen en vrouwen als het aankomt op hart- en vaatziekten. Die verschillen vind je overal: op biologisch vlak (denk aan hormonen en chromosomen), maar ook aan de sociaal-culturele kant. Zo worden vrouwen bijvoorbeeld minder snel gereanimeerd op straat. En dan is het ook nog eens zo dat over vrouwen met hart- en vaatziekten veel minder bekend is. Hoog tijd om daar iets aan te veranderen. Verhalende geneeskunde Een ander onderwerp dat op het festival voorbij zal komen is verhalende geneeskunde. Het verhaal als instrument bij het helpen van de patiënt. En dat is niet alleen een kwestie van beter luisteren, nee: het is tools uit de literatuur inzetten. Want als je echt begrijpt hoe iemand iets vertelt, wat diegene wel deelt, maar ook wat wordt weggelaten, welke stijl iemand gebruikt en hoe interactie tussen jou en de verteller dat allemaal beïnvloedt, dan kun je als zorgverlener de patiënt beter helpen bij het verwerken van zijn of haar eigen ziekte-ervaring. In deze audio hoor je hoogleraar in het UMC Utrecht Hester den Ruijter en letterkundige in het UMC Utrecht Megan Milota (De Nieuwe Utrechtse School). Hier vind je het volledige programma van het Betweter Festival. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Klopt het model voor het ontstaan van de menselijke taal wel?

  Luister

  Sep 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: Broadwick*Correctie: het wiskundige model werd twee decennia geleden ontwikkeld. Niet twee eeuwen geleden. Belangrijk verschil. De paper vind je hier: Orangutan information broadcast via consonant-like and vowel-like calls breaches mathematical models of linguistic evolution. Of luister hier naar alle verschillende geluiden van orang-oetangs: Examples of orangutan vocalizations and sounds. Meer over eerder onderzoek naar de taal van orang-oetangs vind je hier: Orangutan squeaks reveal language evolution, says study. Het recente onderzoek naar de evolutie van de staart: The genetic basis of tail-loss evolution in humans and apes.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Kettingslot moet verspreiden van genetisch aangepaste genen voorkomen

  Luister

  Sep 28 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Iris Noordermeer van Chanel Naar van team iGEM Leiden 2021. Lees hier meer over het onderzoek, de wedstrijd en de crowdfunding-actie die de studenten zijn gestart: DOPL LOCK: Veilig synthetische biologie inzetten.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Hoe jongeren denken over hun opvoeding

  Luister

  Sep 27 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: Broadwick In de podcast hoor je promovendus Loes Janssen. De studie vind je hier. Wil je meewerken aan RE-PAIR waar dit onderzoek onderdeel van is? Je kunt hier zien of je in aanmerking komt en je vervolgens ook daar aanmelden. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Een djembé, een cello, en een marimba

  Luister

  Sep 23 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je Sonja Aalbers. Ze promoveert als buitenpromovendus aan de faculteit Psychologie van de Open Universiteit. Aalbers is docent-onderzoeker, supervisor en muziektherapeut. Je kunt haar promotie op 1 oktober om 13.30 live volgen via ou.nl/live. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Je afweersysteem is minstens zo uniek als je DNA

  Luister

  Sep 22 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDat kan bijvoorbeeld verklaren waarom de één zieker wordt van corona dan de ander. Maar het geeft ook aanknopingspunten voor het behandelen van ziekten, die tot nu toe nog niet te behandelen zijn. In de podcast hoor je prof. dr. Albert Heck van de Universiteit Utrecht. De publicatie van het onderzoek vind je hier. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Hoe woorden je iets kunnen laten zien - ook als het er niet is

  Luister

  Sep 20 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: Broadwick In de podcast hoor je Monique Flecken van de Universiteit van Amsterdam. Meer over het onderzoek lees je hier. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Mannelijke vogels sterven uit door klimaatverandering

  Luister

  Sep 15 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe kanoet, die jaarlijks foerageert in West-Afrika en broedt in Siberië, neemt de laatste jaren sterk in aantal af. Daarnaast worden er naar verhouding steeds minder mannetjes geboren. Snavel De vogel verandert ook van uiterlijk: de vogels worden kleiner en hun snavel wordt langer. Dat komt door natuurlijke selectie onder druk van het opwarmende klimaat. Te vroeg Normaal gesproken komen er vroeg in het broedseizoen vooral mannetjes uit het ei, maar omdat de zomers in Siberië steeds vroeger invallen, zijn de vogels te laat in het hoge noorden voor vroeg broedsel. Belangrijk om te beseffen is dat de meeste insecten, die gemiddeld vier weken eerder dan dertig jaar geleden uit de grond komen, dan al dood zijn. Kanarie Jan van Gils ziet de kanoet als een kanarie in de kolenmijn. Wat de kanoet nu overkomt kan straks andere vogelsoorten gebeuren, en wellicht ook andere diersoorten. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Meer opwarming door bosbranden Australië

  Luister

  Sep 14 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickNederlandse onderzoekers van de VU en SRON Netherlands Institute for Space Research bestudeerden de uitstoot van de branden. Dat deden ze met Tropomi, een zeer gevoelig instrument in de ruimte, dat gassen in de atmosfeer nauwkeurig kan meten. Dubbel De hoeveelheid Co2 die de branden veroorzaakten was twee keer de hoeveelheid die Australië normaalgesproken jaarlijks uitstoot. 700 miljard kilo. Dat is net zoveel als de Co2 bijdrage van de complete luchtvaart, wereldwijd. Neutraal Tot nu toe dacht men dat bosbranden redelijk klimaatneutraal waren, maar uit de gegevens van Tropomi blijkt dat grote bosbranden wel degelijk een overschat aan Co2 in de atmosfeer kunnen veroorzaken. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Topologische isolatoren maken elektronica zuiniger

  Luister

  Sep 13 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de huidige elektronica gaat heel veel energie verloren door warmte. Topologische isolatoren zijn niet geleidend maar ook niet isolerend. Ze bestaan al, maar werken alleen als de materialen zeer extreem gekoeld worden. Bouwstenen Door topologische isolatoren als bouwstenen te gebruiken in bijvoorbeeld telefoons en laptops, kan energieverlies door warmte worden uitgebannen. Wetenschapper Luca Rosa Bouwmeester behaalde afgelopen week haar PhD aan de Twente University, ze ontwikkelde materialen die mogelijk bij kamertemperatuur kunnen fungeren als topologische isolatoren. Barium Bismuth Oxide Een van die veelbelovende materialen is BaBio3, Barium Bismuth Oxide. Met een speciale vacuumkist reisde Bouwmeester heen en weer tussen het Mesa+ institute in Twente, en Parijs, om daar onderzoek te doen. Decennia Ondanks de potentie van het onderzoek van Bouwmeester duurt het naar verwachting nog 20 tot 25 jaar voordat topologische isolatoren in onze telefoons en laptops zitten. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De wetenschappelijke prijs met een cultstatus

  Luister

  Sep 13 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickMeer over het Eindhovense onderzoek vind je op de website van de TU/e hier en hier, en de publicatie van het onderzoek uit 2018 vind je hier. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Deze coronavaccins uit planten en bacteriën hoeven niet in de koelkast

  Luister

  Sep 09 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickLees hier meer over het onderzoek: These Fridge-Free COVID-19 Vaccines Are Grown in Plants and Bacteria. De paper vind je hier: Trivalent Subunit Vaccine Candidates for COVID-19 and Their Delivery Devices. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Bouwen aan een betere kunstalvleesklier met levende cellen

  Luister

  Sep 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Jeff Karp van Brigham and Womens Hospital en onderzoeker Eoin OCearbhaill, inmiddels werkzaam bij University College in Dublin. Lees hier meer over het onderzoek: Building a Better Bioartificial Pancreas.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Waterfilter met nano-poriën kan ionen van dezelfde grootte scheiden

  Luister

  Sep 07 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Ayse Asatekin van Tufts University. Lees hier meer over het onderzoek: New Filtering Method Promises Safer Drinking Water, Improved Industrial Production.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Spinozapremie naar quantumcomputer visionair

  Luister

  Sep 05 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickProf. Dr. Ir. Vandersijpen (1972) is Antoni van Leeuwenhoekprofessor in de quantum-nano-wetenschappen aan de TU Delft. De NWO kent hem de prijs toe omdat hij 'visionair en wereldvermaard pionier' op het gebied van quantum computing is. Qubits Quantum computers werken fundamenteel anders dan 'normale' computers. Quantum Computers werken met deeltjes, quantum bits of Qubits, die niet alleen een 1 of een nul kunnen zijn, maar veel meer 'staten' kunnen hebben. Zo zijn quantum-computers in theorie in staat bizarre hoeveelheden berekeningen tegelijk te maken. QuTech Vandersypen is een veel gelauwerd wetenschapper, hij won vele belangrijke prijzen en beurzen. Ook staat hij aan het hoofd van QuTech, een samenwerking tussen de TU delft en TNO. Grote bedrijven als Intel, Microsoft en Fujitsu werken met QuTech samen. Programmeren Prof Lieven Vandersijpen wil zijn werk toegankelijk maken voor iedereen, daarom heeft hij een systeem opgezet waarmee iedereen thuis quantumbits kan aansturen. Quantum Inspire, heet het, klik hier: See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• IJzergehalte in oceanen onverwacht gevarieerd

  Luister

  Sep 02 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDat blijkt uit onderzoek van marien biogeochemicus Indah Ardiningsih, die vrijdag 3 september promoveert. In de zuidelijke wateren vangen organische moleculen het ijzer uit het smeltende gletsjer-ijs op, in het noorden gaat het ijzer verloren. Liganden Het verschil komt door liganden, organische moleculen die met 'handjes' het ijzer kunnen opvangen. Waarom dat in noordelijke wateren niet gebeurt en in het zuidpoolgebied wel is nog onbekend. Varend Lab Ardiningsih, verbonden aan het NIOZ, heeft zeven weken monsters verzameld in de wateren bij Antarctica, en op volle zee geanalyseerd in een varend laboratorium. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Met minuscule kunstmatige trilhaartjes cellen bestuderen

  Luister

  Sep 01 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Jaap den Toonder van de Technische Universiteit Eindhoven. Lees hier meer over het onderzoek: Kunstmatige 'haartjes' maken de weg vrij voor kleinschalige toepassingen. De paper vind je hier: Highly motile nanoscale magnetic artificial cilia. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Bacteriën inzetten om synthetische spiervezels te produceren

  Luister

  Aug 31 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet is niet voor het eerst dat we dankbaar gebruikmaken van wat bacteriën produceren. Zo worden bacteriën die kalksteen afzetten al gebruikt in zelfhelend beton. Maar in plaats van de bacteriën selecteren op wat ze zelf kunnen maken, kun je ze ook zo genetisch aanpassen dat ze produceren wat jij graag wilt hebben. Ook dat gebeurt al succesvol in labs. Nu dachten onderzoekers: spieren zijn ongelooflijk interessant, heel veel mensen werken aan het namaken van spierweefsel, kunnen we dit niet laten maken door die bacteriën? In deze audio hoor je onderzoeker Fuzhong Zhang van Washington University in St. Louis. Lees hier meer over het onderzoek: Synthetic biology enables microbes to build synthetic muscle. De paper vind je hier: Microbial production of megadalton titin yields fibers with advantageous mechanical properties. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Koraal redden met kanon en bacillen

  Luister

  Aug 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn Science staat een publicatie over pogingen om koraal te injecteren met probiotica. Speciaal gekweekte bacillen veranderen de genetische structuur van het koraal. Daardoor kan het beter tegen stijging van temperatuur. Een ander project om het koraal te redden speelt zich af voor de kust van Australië. Een kanon op een schip sproeit zeewater de lucht in. De zoutkristallen in de waterdamp blokkeren het zonlicht en zorgen zo voor minder opwarming van het koraal door zonlicht. Ondoenlijk Het kanon werkt goed en de probiotica doen hun werk, toch is Dr Erik Meesters, Mariene Ecoloog aan de WUR, niet enthousiast. Het injecteren van duizenden kilometers koraal met bacteriën is volgens hem praktisch niet mogelijk. Ook het opschalen van het kanon is ondoenlijk, volgens Meesters. Er zouden duizenden apparaten nodig zijn om meer dan een druppel op een gloeiende plaat te veroorzaken. De machine waar de tests mee zijn gedaan zou ook duizend keer groter moeten zijn om echt effect te hebben op de temperatuur op het rif. Mijnbouw Meesters heeft wel een snelle en praktische oplossing: Australië moet direct stoppen met mijnbouw, een sector die zeer schadelijk is voor het Great Barrier Reef.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nieuwe theorie verklaart krachtige radioflitsen

  Luister

  Aug 26 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe geldende theorie was dat de korte stralingsflitsen werden veroorzaakt door om elkaar heen draaiende objecten in het heelal. De straling van het ene object zou steeds tijdelijk worden afgeblokt door de materie rondom een andere ster, of een zwart gat. Door de radiotelescopen van Westerbork en een andere radiotelescoop, de LOFAR, aan elkaar te koppelen kunnen de onderzoeker van ASTRON een veel beter beeld krijgen van de flitsen tot op heden. Lees ook | Nieuwe biomarkers wijzen de weg naar broeikasgas-etende bodembacteriën Supercomputer Om de enorme hoeveelheden data die de twee telescopen opleveren te kunnen doorzoeken hebben de Nederlandse wetenschappers eerst zelflerende supercomputer gebouwd. Uit de resultaten blijkt dat de verklaring van de om elkaar draaiende objecten niet kan kloppen. De data laat precies het tegenovergestelde zien van wat men verwachtte. Onderzoeker Joeri van Leeuwen (UvA) laat weten dat de meest waarschijnlijke verklaring voor de flitsen een zeer compacte supermagnetische neutronenster is, een zogeheten Magnetar.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nieuwe biomarkers wijzen de weg naar broeikasgas-etende bodembacteriën

  Luister

  Aug 25 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je organisch geochemicus Nadine Smit. Ze deed haar onderzoek bij het NIOZ en de Universiteit Utrecht. Meer lezen over haar onderzoek kan hier: Promovenda levert methode om methaanuitstoot op land vast te stellen. Meer weten over de promotie van dit onderzoek kan hier: PhD Dissertation: Novel lipid biomarkers for detecting microbial oxidation of methane in the environment.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Was de T. rex eigenlijk een hele nette eter?

  Luister

  Aug 24 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je paleontoloog Anne Schulp, onderzoeker bij Naturalis en hoogleraar aan de Universiteit Utrecht. Lees hier meer over het onderzoek naar het loopje van de T. rex: Nieuw model laat Tyrannosaurus rex lopen met een swingende staart. En de paper: Natural Frequency Method: estimating the preferred walking speed of Tyrannosaurus rex based on tail natural frequency. Over het onderzoek naar de gevoelige neus van de T. rex lees je hier meer: T. rexs jaw had sensors to make it an even more fearsome predator, new digital study finds. En de paper vind je hier: Complex neurovascular system in the dentary of Tyrannosaurus. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe beïnvloedbaar is iemands zelfbeeld als het aankomt op seksuele oriëntatie?

  Luister

  Aug 23 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Ilan Dar-Nimrod van de School of Psychology, University of Sydney. Meer lezen over het onderzoek kan hier: Do you think youre exclusively straight? How peoples perceptions of their sexual orientation may be influenced. De paper in Nature vind je hier: Exposure to continuous or fluid theories of sexual orientation leads some heterosexuals to embrace lessexclusive heterosexual orientations.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Biologie: Hoe bereken je de formule voor toekomstbestendige biodiversiteit?

  Luister

  Aug 19 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Edwin Pos van de Universiteit Utrecht. Hij vertelt graag en met verve over zijn onderzoeken en won daarom dit jaar een mooie prijs: New Scientist Wetenschapstalent 2021. Luister hier het volledige interview: Ook leuk om te kijken:See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Biologie: Hoe een plantengenoom vol verrassingen het hoofd van een bioloog op hol bracht

  Luister

  Aug 18 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je evolutiebioloog Roy Erkens van de Universiteit Maastricht.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Biologie: Krachten meten in een cel met een weegschaal van één molecuul

  Luister

  Aug 17 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Joris Sprakel, Hoogleraar Physical Chemistry and Soft Matter en Dolf Weijers, Hoogleraar in Biochemistry bij Wageningen University & Research. Lees hier meer over hun onderzoek: Doorbraak onderzoek hoe krachten inwerken op plantencel.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Biologie: De mysteriën van de diepzee

  Luister

  Aug 16 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je mariene geoloog Furu Mienis van het NIOZ. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Biologie: Exact weten welke routes de dieren van de Waddenzee afleggen

  Luister

  Aug 16 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je gedragsecoloog Allert Bijleveld van het NIOZ. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Planeet: Met AI de droogte te lijf gaan

  Luister

  Aug 12 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Sandra Hauswirth van de Universiteit Utrecht. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Planeet: De oceanen bijvoeden met stof uit de Sahara

  Luister

  Aug 11 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je mariene geoloog Jan Berend Stuut van het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee en de VU. Lees meer over zijn werk op NIOZ' dustiest web page.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Planeet: Van elk zandkorreltje weten welke weg het aflegt

  Luister

  Aug 10 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoekers Timothy Price en Jaap Nienhuis van de Universiteit Utrecht. Eerder spraken we Price ook hierover: Vorig jaar voerde de reddingsbrigade een record aantal hulpacties uit. Vooral de sterke stroming in muien zorgde voor veel problemen. Maar hoe ontstonden deze gevaarlijke omstandigheden precies?See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Planeet: Waarom elk zeestroompje telt

  Luister

  Aug 09 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je fysisch oceanograaf bij het NIOZ Femke de Jong. Meer weten over haar werk? Bekijk dan ook even deze presentatie: See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Lichaam: Hoe doe je wetenschappelijk onderzoek naar seksuele opwinding?

  Luister

  Aug 05 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Marieke Dewitte van de Universiteit Maastricht. Lees hier meer over het sekslab: Eerste lab voor co-seksonderzoek aan UM. Deel twee van het gesprek vind je hier:See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Lichaam: Hoe innovaties de chirurg helpen beter en minder te snijden

  Luister

  Aug 04 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Hoogleraar innovatieve chirurgische technieken bij het Maastricht Universitair Medisch Centrum Nicole Bouvy.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Lichaam: Op deze manier zijn teken toch goed voor onze gezondheid

  Luister

  Aug 03 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Ingrid Dijkgraaf van de Universiteit Maastricht.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Lichaam: Al je spieren zijn binnen een paar maanden volledig ververst

  Luister

  Aug 02 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickOns spierweefsel bestaat uit eiwitten en die eiwitten bestaan weer uit aminozuren. Als je die allerkleinste deeltjes van spieren gaat bestuderen dan zie je opmerkelijke dingen. Bijvoorbeeld dat ons spierweefsel continue opbouwt en afbreekt. Na een paar maanden is een spier zelfs helemaal ververst. Die biceps van voor de zomervakantie is dus niet dezelfde als die van na de zomer. Zelfs als er qua vorm en grootte niets is veranderd. De weg van aminozuren Nou halen we aminozuren niet alleen uit voeding. Ons lichaam recycled ze ook. Zo'n molecuul kan vandaag in je bilspier zitten, maar over een paar maanden misschien wel in je lever, je haar, of je hersenen. Om de weg die deze moleculen afleggen te volgen heeft onderzoeker Luc van Loon van de Universiteit Maastricht onder andere gebruikgemaakt van gelabelde aminozuren. Deze werden ingespoten in koeien, kwamen via het weefsel in de melk terecht, werden toen ingenomen door proefpersonen en een paar uur daarna waren ze al onderdeel van de spieren van deze mensen. Je bent echt wat je eet dus. Hij ontdekte ook dat onze hersenen net zo goed verversen. Nog sneller dan spieren dit doen. Wat een mooie filosofische vraag oplevert: als onze hersenen eens in de zoveel tijd helemaal zijn ververst, hoe blijf je dan toch jezelf? Een lekker bakje meelwormen Los van deze ingewikkelde vraag, leveren dit soort onderzoeken ook belangrijke kennis op over het mechanisme achter spieropbouw. En daarmee wordt het weer mogelijk om mensen te helpen waarbij dat niet vanzelf gaat. De laatste tijd is er ook veel aandacht voor het verschil tussen dierlijke eiwitten en plantaardige eiwitten. Bouw je met beiden evengoed spiermassa op? En hoe zit het bijvoorbeeld met eiwitten uit insecten? Zo keek Van Loon al eens naar meelwormen. De beestjes kregen gelabelde aminozuren te eten, verwerkten ze vervolgens in hun eigen weefsel en toen ze werden opgegeten door mensen werden dezelfde aminozuren keurig in het lichaam gebruikt voor spieropbouw. Na je rondje hardlopen zit je dus ook goed met een overheerlijk bakje meelwormen. In deze audio hoor je onderzoeker Luc van Loon van de Universiteit Maastricht. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Ruimte: Voor het eerst licht waargenomen vanaf achterkant zwart gat

  Luister

  Jul 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Elisa Costantini van SRON. Lees hier meer over het onderzoek: Eerste waarneming licht vanaf achterkant zwart gat. De paper in Nature met als eerste auteur onderzoeker Dan Wilkins van Stanford University vind je hier: Light bending and X-ray echoes from behind a supermassive black hole. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Ruimte: Zwaartekrachtsgolven en de Einstein Telescoop

  Luister

  Jul 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je universitair docent en onderzoeker Gideon Koekoek van de Universiteit Maastricht. Het volledige gesprek terugluisteren kan hier: See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Ruimte: Op zoek naar een teken van leven

  Luister

  Jul 28 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Floris van der Tak van SRON en de Rijksuniversiteit Groningen. Lees hier meer over het onderzoek dat ter sprake komt: Hint gevonden van stof op grens tussen vloeistof en gas op exoplaneet WASP-31b.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Ruimte: Een interstellaire stofkaart van de Melkweg

  Luister

  Jul 27 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Sascha Zeegers, zij deed haar promotieonderzoek bij SRON. Lees hier meer over het onderzoek onder leiding van Elisa Costantini: Astronomen maken interstellaire stofkaart van de Melkweg. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Ruimte: Naar de hel van Venus en weer terug

  Luister

  Jul 26 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEen volledig uit de hand gelopen broeikaseffect, temperaturen van zo'n 500 graden, wolken vol CO2: Venus mag dan op de aarde lijken, in vergelijking met onze buurvrouw is onze planeet (nog) een paradijsje. Maar hoe kan het bij Venus zo uit de hand gelopen zijn? En waar bestaat die atmosfeer nou precies uit? Dat moet een nieuwe satelliet vol instrumenten gaan uitzoeken. Hij meet nauwkeuriger dan de satellieten die er al waren en moet in maart 2031 gelanceerd worden. Niet in februari, niet in april, nee: maart. Lukt het niet, dan kan het pas twee jaar later weer. Waarom? Omdat je niet genoeg brandstof kunt meenemen om in één keer naar Venus te vliegen. Je moet dan de zwaartekracht van andere hemellichamen gebruiken als een soort katapult. Die moeten dan alleen wel op de goede plek staan ten opzichte van de aarde en dat is dus niet altijd zo. In deze audio hoor je Michiel Min van SRON. Meer lezen over de missie naar Venus kan hier: EnVision: Understanding why Earths closest neighbour is so different.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Gedrag: Waarom mensen wel/niet in actie komen voor het klimaat

  Luister

  Jul 22 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je gedragswetenschapper Reint Jan Renes van de Hogeschool van Amsterdam. Lees hier meer over zijn werk: De Klimaatspagaat: over de psychologische uitdagingen van duurzaam gedrag. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Gedrag: Ons bewustzijn en de verhouding met onze hersenen

  Luister

  Jul 21 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Cyriel Pennartz, hoogleraar cognitie en hersensystemen aan de Universiteit van Amsterdam en schrijver van het boek: Code van het bewustzijn.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Gedrag: Hoe kennissen je flexibel houden

  Luister

  Jul 20 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Beate Volker van de Universiteit Utrecht, zij doet onderzoek naar sociale netwerken. Ze vertelt in de zomerserie van Wetenschap Vandaag meer over hoe je netwerken het beste kunt bestuderen en over wat er gebeurt met dat netwerk in tijden van crisis. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Gedrag: Wat hebzuchtige mensen met elkaar gemeen hebben

  Luister

  Jul 19 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Marcel Zeelenberg van Tilburg University. Benieuwd naar de rest van zijn verhaal? Kijk dan hier even verder:See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Covid: Kostbare corona-blaastest werkt in praktijk niet naar behoren

  Luister

  Jul 15 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Mariska Leeflang van het Amsterdam UMC, zij bestudeert hoe medische testen worden geëvalueerd en Hoogleraar innovatieve chirurgische technieken bij het Maastricht Universitair Medisch Centrum Nicole Bouvy. Het volledige artikel van de Volkskrant lees je hier (alleen voor abonnees), of in de krant: Nederlandse corona-blaastest 'waar heel de wereld jaloers op is' werkt niet: GGD weigert gebruik. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Covid: Van afwijkende antistoffen en flippende afweercellen naar een medicijn

  Luister

  Jul 14 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je immunoloog Jeroen den Dunnen van het Amsterdam UMC. Lees hier meer over het onderzoek: Betere behandeling ernstig zieke covid-patiënten in zicht. De paper over wat er precies gebeurt in ernstig zieke patiënten vind je hier: High titers and low fucosylation of early human antiSARS-CoV-2 IgG promote inflammation by alveolar macrophages. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Covid: Waarom het speeksel van kinderen een hoofdrol kreeg

  Luister

  Jul 13 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickMeteen aan het begin van de pandemie viel kinderarts-infectioloog Dasja Pajkrt van het Amsterdam UMC iets op: iedereen was druk met het bestuderen van antistoffen in het bloed, maar hoe zat het met de sterkte antistoffen in de mond-keelholte? Waarom keek niemand naar speeksel, terwijl het ging om een infectie van de luchtwegen? In razendsnel tempo zette ze met collega's een onderzoek op onder honderden kinderen die toch al in het ziekenhuis moesten zijn voor een bloedtest. Ze hadden wind mee: de Medische Ethische Commissie werkte sneller dan ooit aan goedkeuring, vrijwel alle ouders en kinderen waaraan ze vroegen of ze wilden meewerken zeiden ja en ze vonden iets belangrijks. Bij het bekijken van de antistoffen in speeksel en bloed en de interactie tussen die stoffen en de eiwitten in het covid-virus vonden ze in speeksel iets wat in bloed niet te zien was.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Covid: Hoe zit het met het vaccineren van jongeren?

  Luister

  Jul 12 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickVandaag vond op de Universiteit Utrecht een college voor jongeren over vaccineren plaats. Onder andere voorzitter van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen en hoogleraar Ton de Boer en kinderarts Patricia Bruijning gaven antwoord op vragen van jongeren en hun ouders. Vragen zoals: Hoe is getest of het vaccin veilig is voor jongeren? Waarom zou je deze groep vaccineren? Hoe zit het met langetermijneffecten? En met de kans op hartspierontsteking en onvruchtbaarheid? Ook komt aan bod wat er nog aan zit te komen aan onderzoek: het kijken naar het vaccineren van mensen met slechte afweer bijvoorbeeld. Daarvan weten we nog niet goed: wat moet de dosis zijn, hoeveel prikken werkt het best? Het aantal prikken wordt ook nog bekeken voor mensen met een goed werkend afweersysteem. Zou een extra prik nog beter werken? En dan is er nog: kun je een huidig vaccin aanpassen aan de nieuwe varianten? Ja, zegt De Boer. Dat kan. Je kunt in alle vaccins de virus-code aanpassen en dat lukt ze bij een nieuwe variant binnen een paar maanden. Het hele college terugkijken? Dat kan hier: Junior coronacollege: vragen over vaccins. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Wat de zomer van 2020 ons leert over onze kust

  Luister

  Jul 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Timothy Price van de Universiteit Utrecht. Meer van hem leren over onze kust kan hier:See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Wat er gebeurt in het brein van fruitvliegen als ze kiezen tussen smaken

  Luister

  Jul 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker onderzoeker Michael Nitabach van Yale School of Medicine. Lees hier meer over het onderzoek: More filling? Tastes great? How flies, and maybe people, choose their food. De paper vind je in Nature Communications: A neuronal ensemble encoding adaptive choice during sensory conflict in Drosophila. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Is te hygiënisch zijn slecht voor het immuunsysteem?

  Luister

  Jul 05 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEnkele recente inzichten werden gebundeld om tot deze conclusie te komen. Maar laten we allereerst wel even vaststellen dat we niet zonder microben kunnen. Ze zitten op ons en in ons en we hebben ze hartstikke hard nodig. Dat klinkt nogal tegenstrijdig met het goed schoonmaken van je handen en je huis. Toch is dat het niet. De microben die je in een moderne woning vindt - lees: eentje die niet is gemaakt van hout, stro, modder en paardenharen - zijn niet de microben die we zo hard nodig hebben, stelt dit onderzoek. Die krijg je voor een belangrijk deel van je moeder en je vindt ze in de natuur, maar niet op je aanrecht. Die microben kun je dus met een gerust hart wegpoetsen. Maar hoe zit het dan met allergieën? Krijg je die niet juist als je niets meer gewend bent? Ook dat wordt in dit onderzoek weerlegt. Uit twee verschillende onderzoeken zou zijn gebleken dat veel van deze allergische reacties weleens een reactie op het schoonmaakmiddel zelf zouden kunnen zijn en niet op het ontbreken van microben. Poetsen: nog steeds goed, bleekmiddel inademen of lekker in het rond sprayen met een kind op je arm: liever niet. En hoe zit het dan met het trainen van het immuunsysteem door af en toe goed ziek te worden? Beter dan een vaccin toch? In dit onderzoek zeggen ze van niet. De meeste vaccins doen meer dan je alleen beschermen tegen één ziekte. Het helpt ook de werking van het immuunsysteem in het algemeen. Tel deze bevindingen bij elkaar op en je zou dus volgens deze onderzoekers kunnen zeggen: we zijn niet té schoon met z'n allen. Poets lekker door, maar rol ook af en toe even lekker door je tuin. In deze audio hoor je Emeritus Professor of Medical Microbiology Graham Rook van het University College London. Lees hier meer over het onderzoek: Being clean and hygienic need not impair childhood immunity. De paper vind je hier: Microbial exposures that establish immunoregulation are compatible with targeted hygiene. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Een succesvolle spermacel houdt z'n kop erbij

  Luister

  Jul 01 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Tomer Avidor-Reiss van de universiteit van Toledo. Lees hier meer over het onderzoek: Newly Discovered Sperm Movement Could Help Diagnose, Treat Male Infertility. De paper vind je in Nature Communications: A dynamic basal complex modulates mammalian sperm movement. Meer over eerder onderzoek dat keer naar het puntje van de staart van een spermacel vind je hier: Sperma zwemt veel beter als het puntje van hun staart niet beweegt. En ben je benieuwd waarom de ene diersoort hele grote en de ander hele kleine spermacellen heeft terwijl ze allemaal dezelfde taak hebben? Dat waren deze onderzoekers ook: Waarom verschilt de grootte van spermacellen zo tussen diersoorten? See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De SKA-telescoop komt eraan!

  Luister

  Jun 30 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je Michiel van Haarlem, het hoofd van SKA bij Astron. Als je meer wilt weten over de SKA-telescoop, kijk dan deze persconferentie. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Siberische grot blijkt DNA-schatkamer

  Luister

  Jun 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickAl eerder werd in de grot een botje gevonden van een dertienjarig meisje, dat zowel DNA van een Neanderthal-vader bevat als het erfelijk materiaal van een Denisova-moeder. Een hybride dus, of zoals de Leidse Archeoloog Wil Roebroeks zegt: 'Eigenlijk zijn we allemaal vuilnisbakkies'. Onderzoeker Elena Zavala van het Max Planck-instituut in Leipzig staat aan het hoofd van de operatie. Het uit grond halen van menselijk DNA is erg moeilijk. Met de modernste machines en technieken is het gelukt om DNA te isoleren uit kleine beetjes aarde. In die aarde zitten microscopische fragmenten urine, poep en botdeeltjes. 'We hebben feitelijk een soort magneet die de stukjes DNA die we willen uit de soep van materiaal vist', zegt Zavala. Theelepeltjes grond De techniek om menselijk DNA uit grondmonsters te vissen heeft een grote toekomst. Volgende week reist een team archeologen af naar een grot in Dordogne, Frankrijk, om in kaart te brengen hoe de moderne mens in Europa terecht is gekomen. Is dat één verhuizing naar onze streken geweest of zijn er steeds nieuwe groepen bij de eerste moderne mensen aangesloten? Omdat je geen skeletten nodig hebt om menselijke aanwezigheid aan te tonen, maar slechts een theelepeltje grond, zijn de verwachtingen hoog. Hoe dan ook zijn wetenschappers nog tientallen jaren bezig, alleen al met het analyseren van de gegevens uit de Denisova grot. Archeoloog Wil Roebroek: 'Mijn vak is een stuk leuker dan veertig jaar geleden.' Lees hier meer: Pleistocene sediment DNA from Denisova Cave. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Parasieten trainen om beter met planten samen te werken

  Luister

  Jun 28 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickParasieten, of parasitaire bacteriën, hebben een nogal slechte reputatie. Maar ze blijken zich prima aan te kunnen passen van profiteur naar compagnon. Nou bestuderen deze biologen van de Universiteit Utrecht al enige tijd de beestjes - bacteriën - die je vindt op de wortels van planten. Ze kijken dan: hoe helpen ze de plant? Wat doen ze om de plant gezond te houden? Hoe helpen ze bij ziektes, of tekorten? Bijvoorbeeld in het geval van een tekort aan water, of voeding. Maar in dit onderzoek was de vraag nog specifieker: hoe past de parasiet zich aan aan de plant? Dat zijn ze in het lab gaan bekijken. Want ga je in de natuur of op een akker naar die beestjes kijken, dan zijn dat er ontzettend veel. Wil je weten: welke doet nou wat? Dan moet je per stuk gaan kijken. In dit onderzoek hebben ze eentje uitgekozen waarvan bekend was dat hij in het veld een positieve uitwerking op planten had. Alleen in het lab gebeurde er wat anders: de planten werden ziek en gingen zelfs dood. Trainingskamp voor parasieten Wat hebben ze nou gedaan: elke keer als de plant dood dreigde te gaan, haalden ze de bacteriën er weer af om ze vervolgens op een nieuwe gezonde plant van hetzelfde ras te plaatsen. Dit bleven ze een half jaar lang herhalen en op het laatst werden de planten niet meer ziek, maar zelfs gezonder dan zonder de bacterie. De parasiet leerde de plant steeds beter kennen en werd eigenlijk getraind om tot een goedwerkende relatie te komen. Maar hoe kan dit onze gewassen nou helpen? Er wordt al veel gebruik gemaakt van microben bij het kweken van planten. We weten inmiddels dat die enorm belangrijk zijn. Maar de formule is nog altijd lastig en wat in het lab wordt gevonden vertaalt zich nog niet altijd naar de akker omdat er zoveel factoren meespelen. Gepersonaliseerde coating Wat hopen ze nu: als we de bacteriën per plantenras trainen, dan werkt het misschien beter in het echt. Zaadjes krijgen nu al een soort coating met toevoegingen waardoor ze beter zouden moeten groeien. Dat kun je per zaadje aanpassen. Weet je dankzij zo'n onderzoek als dit welke bacteriën bij welke plant werken en zijn die bacteriën ook nog eens extra getraind om met die plant samen te werken, dan krijg je hopelijk sterkere en gezondere planten. Nou was dit lab-onderzoek, dus je wilt dan natuurlijk nog wel kijken: als je die getrainde bacteriën aan zaadjes toevoegt en die gaan in de grond, werkt het dan ook even goed? Want misschien train je ze wel om samen te werken met die plant, maar gaan ze daarna niet meer goed samen met de rest van de microben. Dat is wat ze de komende tijd nog willen uitzoeken. In deze audio hoor je onderzoeker Ronnie de Jonge van de Universiteit van Utrecht. Lees hier meer over het onderzoek: Plant en parasiet verzoenen zich razendsnel. De paper vind je in Nature Communications: Rapid evolution of bacterial mutualism in the plant rhizosphere. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Moedervlekken als inspiratie bij het voorkomen van huidkanker

  Luister

  Jun 24 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Shawn Demehri van het Massachusetts General Hospital. Lees hier meer over het onderzoek: Common moles could serve as players in battling melanoma and preventing its recurrence. De paper vind je in Science Advances: Rejection of benign melanocytic nevi by nevus-resident CD4+ T cells.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Nieuw apparaat helpt om cellen per stuk uitvoerig te bestuderen en testen

  Luister

  Jun 23 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Catalin Chimerel van de Universiteit van Exeter. Lees hier meer over het onderzoek: New device refines scientists ability to sort and process human cells. Hier vind je de paper: Functional Phenotype Flow Cytometry: On Chip Sorting of Individual Cells According to Responses to Stimuli. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Waarom verschilt de grootte van spermacellen zo tussen diersoorten?

  Luister

  Jun 22 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickVan 0,002 millimeter tot 6 centimeter: de grootte van spermacellen verschilt enorm tussen diersoorten. Terwijl ze toch echt allemaal dezelfde taak hebben: eitjes bevruchten. Daarom wilden wetenschappers kijken of ze erachter konden komen waar dat verschil nou vandaan komt. Wat bleek: het zit hem in de locatie van bevruchting. Bevruchting kan op drie manieren: intern, zoals bij zoogdieren, extern, zoals bij vissen en in een soort hybride vorm. Dat noemen ze: spermcasting. Het mannetje laat de eitjes los in het water en het vrouwtje vangt ze op voor interne bevruchting. Na het bestuderen van enorm veel data over de spermacellen van dieren zagen de onderzoekers dat de grote spermacellen vooral bij interne bevruchting voorkomen. Bij externe bevruchting moet het mannetje compenseren voor de verwatering van het sperma. Dan wil je er vooral zoveel mogelijk maken (ook als dat ten koste gaat van de grootte). De grote spermacellen ontstaan juist als ze moeten overleven in de krappe ruimte van een vrouwelijk voortplantingskanaal. Oh, en mocht je denken: wie krijgt eigenlijk de credits voor de grootste spermacel? Die van 6 centimeter? Dat raad je nooit. Het is de fruitvlieg. In deze audio hoor je onderzoeker Ariel Kahrl van het Department of Zoology van de Universiteit van Stockholm. Meer lezen over het onderzoek kan hier: Females supercharge sperm evolution in animals. De paper vind je in Nature Ecology & Evolution: Fertilization mode drives sperm length evolution across the animal tree of life. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Kleiner lijf, langere vleugels, eerder weg

  Luister

  Jun 21 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet veranderen van de lichaamsbouw van migratievogels loopt parallel aan iets anders wat we al enige tijd zien bij deze vogels: veel soorten zijn eerder gaan migreren door de opwarming van hun leefomgeving. Maar is er een link tussen deze twee ontwikkelingen: lichaamsbouw en eerder migreren? Daar waren onderzoekers benieuwd naar. Ze maakten gebruik van een bijzondere dataset. 40 jaar lang werden in Chicago vogels verzameld die in botsing met een gebouw waren gesneuveld. Ze werden gemeten en gingen daarna naar een museum. Uiteindelijk werden zo de gegevens van 70.000 duizend vogels en 52 verschillende soorten verzameld. Dankzij deze dataset konden ze in dit onderzoek het antwoord vinden op de vraag: hebben veranderingen in lichaamsbouw nou iets te maken met veranderingen in migratie? In deze audio hoor je onderzoeker Marketa Zimova van de Universiteit van Michigan. Lees hier meer over het onderzoek: Smaller bodies, longer wings, earlier migrations: Untangling the multiple impacts of climate warming on birds. Hier vind je de paper: Widespread shifts in bird migration phenology are decoupled from parallel shifts in morphology. Over eerder onderzoek waaruit al bleek dat vogels fysiek aan het veranderen zijn lees je hier meer: Migratory birds shrinking as climate warms, new analysis of four-decade record shows.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Eindelijk weten we wat er met een embryo gebeurt tussen dag 7 en 14

  Luister

  Jun 17 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Professor Magdalena Zernicka-Goetz van de Universiteit van Cambridge. Lees hier meer over het onderzoek: Study identifies trigger for head-to-tail axis development in human embryo. De paper vind je in Nature Communications: A single cell characterisation of human embryogenesis identifies pluripotency transitions and putative anterior hypoblast centre. Meer over het succesvol laten groeien van een embryo buiten de buik na dag 7 (wat al lukte in 2016) lees en bekijk je hier: Scientists develop human embryos beyond implantation stage for first time. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Waarom je blij moet zijn met dat liedje dat niet uit je hoofd gaat

  Luister

  Jun 16 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHier lees je meer over het onderzoek: That Song Is Stuck in Your Head, but Its Helping You to Remember. De paper vind je hier: Spontaneous mental replay of music improves memory for incidentally associated event knowledge. Lees hier meer over de man met geheugenverlies die dankzij een liedje ineens weer een paar herinneringen had: 'The 80s song that brought my lost memory back after 10 years'.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Een rivierkreeft aan de antidepressiva is zichzelf niet

  Luister

  Jun 16 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickNog steeds vinden resten van medicijnen hun weg naar omgevingswater. Via het toilet, of via het verkeerd lozen van afval. In dat water leven een heleboel dieren die kleine hoeveelheden van onze medicijnen binnen kunnen krijgen. Naar één dier en één medicijn waren onderzoekers benieuwd: de rivierkreeft en antidepressiva. Wat doet het met het beestje? En wat zijn daar de gevolgen van? Lees hier meer over het onderzoek van de Universiteit van Florida: Not acting like themselves: Antidepressants in environment alter crayfish behavior, study finds.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Onderzoekers vinden nieuw eiwit voor DNA-reparatie

  Luister

  Jun 14 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoekers Yana van der Weegen en Martijn Luijsterburg van het LUMC. Lees hier meer over het onderzoek: LUMC-onderzoekers ontdekken nieuw eiwit voor DNA-reparatie. De paper vind je in Nature Cell Biology: ELOF1 is a transcription-coupled DNA repair factor that directs RNA polymerase II ubiquitylation.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Wie wordt het wetenschapstalent van 2021?

  Luister

  Jun 10 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoekers Edwin Pos van de Universiteit Utrecht, Aurélie Carlier van de Universiteit van Maastricht en Kay Deckers van de Universiteit van Maastricht. Meer weten over de uitreiking: New Scientist Wetenschapstalent 2021. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Helpt deze nieuwe membraancoating blauwe energie weer een stap vooruit?

  Luister

  Jun 09 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickBlauwe energie zou één van de oplossingen binnen de energietransitie kunnen zijn. Het is duurzaam en ook nog eens stabieler dan zonne- en windenergie. Een rivier kan al snel evenveel energie opleveren als een waterkrachtcentrale met een waterval van 142 meter. Maar de techniek kent ook nog veel uitdagingen. Zo zijn de kosten voor de membranen die worden gebruikt hoog en moet ook de stroomopbrengst beter. Vervuiling Eén van de dingen die deze opbrengst in de weg kan zitten - en daarmee ook de kosten kan verhogen - is vervuiling van de membranen. Als deeltjes die van nature in het zoete en zoute water zitten zich ophopen, kan de geleidende werking van de membranen afnemen. In nieuw onderzoek is daarom gekeken hoe die vervuiling tegen kan worden gegaan. Het leverde zowel een manier op om de staat van de membranen realtime en continue te monitoren, als een coating die vervuiling zoveel mogelijk tegengaat. In de toekomst hopen ze onder andere het monitoren te koppelen aan een AI-model, zodat nog beter kan worden bekeken welke factoren en stoffen invloed hebben op de installatie en nog beter kan worden voorspelt wanneer het nodig is om de membranen schoon te maken. In deze audio hoor je onderzoeker Diego Pintossi van de TU Eindhoven en Wetsus. Lees hier meer over het onderzoek: De verborgen kracht van zoet en zout water. Hier vind je de paper: Fouling in reverse electrodialysis: monitoring, modeling, and control. Meer informatie over de testinstallatie op de Afsluitdijk vind je in deze video:See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe verschillende corona-varianten binden aan onze cellen

  Luister

  Jun 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je Joyce Lebbink van de afdeling Moleculaire Genetica van het Erasmus MC. De bevindingen zijn gepubliceerd in Journal of Molecular Biology. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Pas op! Bacteriën reizen met je mee

  Luister

  Jun 07 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je onderzoeksleider John Penders, verbonden aan de afdeling Medische Microbiologie van de Universiteit Maastricht. De bevindingen zijn gepubliceerd in Genome Medicine.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Slimme valsspelende cellen

  Luister

  Jun 03 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je Sanne van Neerven, werkzaam in het Vermeulen lab. Ze vertelt over deze Nature studie. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Wie wantrouwt de wetenschap?

  Luister

  Jun 02 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je Bastiaan Rutjens van de Universiteit van Amsterdam. Hier vind je de publicatie over het onderzoek. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Hoe je vertelt over wetenschappelijk onderzoek

  Luister

  Jun 02 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe finale van FameLab was op 1 juni om 19.30 uur. Hier lees je alles over de winnaar en kan je de pitches kijken. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• De bedenker van de oerknal

  Luister

  May 31 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je sterrenkundige Frans Snik van Sterrewacht Leiden. Emeritus hoogleraar Ed van den Heuvel schreef een in memoriam over Kees de Jager. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Een hitteschild van vloeibaar metaal

  Luister

  May 27 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je Thomas Morgan van DIFFER.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Bosbranden die een winterslaap houden

  Luister

  May 26 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze podcast hoor je Sander Veraverbeke, universitair hoofddocent klimaat- en ecosysteemverandering. En het artikel over het onderzoek lees je in Nature. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Wiskunde inzetten om chirurgie voor epilepsiepatiënten te verbeteren

  Luister

  May 20 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je neuroloog Frans Leijten (UMC Utrecht) en wiskundige Hil Meijer (Universiteit Twente). Lees hier meer over hun onderzoek: Wiskundig hersenmodel helpt epilepsiechirurgie, waar ze vandaag een prijs voor overhandigd kregen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Het voorspellen van collectieve intelligentie

  Luister

  May 19 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Anita Woolley van Carnegie Mellons Tepper School of Business. Lees hier meer over het het onderzoek: Collective Intelligence Can Be Predicted and Quantified, New Study Finds. De paper vind je hier: Quantifying collective intelligence in human groups. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Waarom ijsjes en koude drankjes pijn kunnen doen aan je tanden

  Luister

  May 17 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickLees hier meer over het onderzoek: How Teeth Sense the Cold. De paper vind je hier: Odontoblast TRPC5 channels signal cold pain in teeth. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• NASA-ruimtesonde detecteert diep in de kosmos een rare constante brom

  Luister

  May 12 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe ruimtesonde die de ontdekking deed is een oudje: de Voyager 1. In 1977 vertrok hij de ruimte in en het is inmiddels het verst gereisde door mensen gemaakt ruimteobject ooit. Momenteel bevindt hij zich dus op bijna 23 miljard kilometer van de aarde. Meer dan 150 keer de afstand van onze planeet naar de zon. Z'n missie was: het bestuderen van planeten in ons zonnestelsel onderweg naar buiten, maar in 2012 vloog hij dat zonnestelsel uit en sindsdien vliegt hij dus diep in de kosmos en draagt hij - wonder boven wonder - nog steeds bij aan onderzoek. Constante vibratie Deze laatste meting is door wetenschappers van Cornell University in de VS uit de data gevist. Voorheen werd er zo ver weg ook weleens iets gemeten, maar dat kon dan dankzij uitbarstingen van de zon. Die zorgen voor een schokgolf door de ruimte en die kon de Voyager dan weer opvangen. Daarmee kon er eerder al wel eens iets gezegd worden over de dichtheid van de ruimte. Nu vonden ze een constant aanwezige trilling, terug te volgen tot 2017 en aan de hand daarvan konden ze ook de dichtheid onderzoeken. Ze zagen dat deze dichtheid varieert. Dit vertelt ons dus iets over door welke materie het zonnestelsel nou eigenlijk onderweg is. Niet iedereen zal hier bij stilstaan, maar ons zonnestelsel verplaatst zich met ongeveer 720,000 kilometer per uur door de ruimte. Waar gaat het nou precies doorheen? En is de dichtheid van die materie overal hetzelfde, juist variabel, of wisselt dat per gebied? De kans dat wij het ooit meemaken dat er nog een ruimtesonde zo ver weg metingen kan doen is klein. Het duurt namelijk enorm lang voor je daar bent. Voyager vertrok in 1977 en verliet in 2012 het zonnestelsel. Vervolgens vloog hij nog 9 jaar door. Dus hopelijk houdt hij nog even vol en komen we dankzij dit oudje binnenkort nog meer te weten over vibraties en variaties in de diepe kosmos. In deze audio hoor je sterrenkundige Floris van der Tak (RUG en SRON). Meer lezen kan hier: As NASAs Voyager 1 Surveys Interstellar Space, Its Density Measurements Are Making Waves. De paper vind je hier: Persistent plasma waves in interstellar space detected by Voyager 1.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Zo simpel kan een autonoom en zelflerend robotje zijn

  Luister

  May 11 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHoe kunnen we meerdere robotjes samen iets zinnigs laten doen - in dit geval voortbewegen - met zo simpel mogelijke regels? Dat vroegen onderzoekers zich af. Ze maakten kleine robotjes, gaven die een paar regels computercode en zetten ze achter elkaar op een spoor. Vervolgens keken ze of het de robotjes lukte om uit te vogelen hoe ze als geheel het beste vooruit kwamen, zonder dat er communicatie tussen de robotjes was of de robotjes centraal werden aangestuurd. De robotjes bleken - ondanks hun beperkte rekenkracht - ook heel goed in het reageren op onvoorziene omstandigheden. Een versmalling van het spoor, of een kapotte buurman hield ze niet tegen. De onderzoekers willen de robotjes ook nog in de open ruimte gaan testen. En ze kijken of hetzelfde mogelijk is met anders gevormde soft robots. Een zeester bijvoorbeeld, waarbij de armen er dan samen achter moeten komen hoe ze als geheel over de grond kunnen kruipen. Uiteindelijk hopen ze zelfs dat ze het mechanisme ooit in het materiaal van de robot kunnen verwerken, zonder dat er nog een computertje nodig is. In deze audio hoor je Luuk van Laake van AMOLF. Lees hier meer over het onderzoek: Zelflerende robotjes lopen als een trein. De paper vind je hier: Continuous learning of emergent behavior in robotic matter. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe een wormpje Alzheimer-onderzoek verder helpt

  Luister

  May 10 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickJa, er vindt veel onderzoek plaats naar ziektes als Alzheimer, maar we weten nog altijd een heleboel dingen niet. Ondertussen komen er in Nederland ieder uur vijf mensen met dementie bij. Bij 70 procent van deze mensen gaat het om Alzheimer. Ook neemt het het aantal mensen dat elk jaar Parkinson krijgt toe. Het zijn enkele van de ziektes waarbij neuronen steeds verder aftakelen, met zowel lichamelijk als cognitief steeds erger wordende klachten. Nou zijn er de laatste tijd veel studies die deze ziektes linken aan de bacteriën in ons spijsverteringskanaal. Maar, daar leven zo'n 100 biljoen bacteriën en die zijn lang niet allemaal slecht. Hoe ga je dan bepalen welke je moet hebben? Onderzoekers van de Universiteit van Florida hebben hiervoor de hulp van een piepklein wormpje ingeschakeld. Een wormpje niet groter dan een millimeter. In deze audio hoor je onderzoeker Daniel Czyz van de Universiteit van Florida. Lees hier meer over het onderzoek: New evidence links gut bacteria and neurodegenerative conditions. De paper vind je hier: Colonization of the Caenorhabditis elegans gut with human enteric bacterial pathogens leads to proteostasis disruption that is rescued by butyrate. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Meer beschikbare donorharten dankzij machine die donorhart na stilstand weer laat kloppen

  Luister

  May 06 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHartdonatie was voorheen alleen mogelijk bij een hersendode donor. Dus: het hart pompt nog, maar iemand is hersendood verklaard. In deze nieuwe procedure is sprake van donatie na een circulatiestilstand. Dan hebben we het over patiënten waarbij de behandeling in overleg is stopgezet. Na deze beslissing krijgt de patiënt of de familie van de patiënt de keuze om donor te worden. Pas als diegene vervolgens is overleden wordt het hart gedoneerd. Het hart heeft dan dus even stilgestaan. Heart-in-a-box Voor het in leven houden van het hart buiten het lichaam wordt een bijzondere machine gebruikt die vloeistof door het orgaan heen pompt. Die vloeistof bestaat uit bloed van de donor, maar ook ingrediënten die het hart graag verbrandt en die het weer laten kloppen. Het hart kan op deze manier langer buiten het lichaam in leven gehouden worden en het gaat niet in kwaliteit achteruit. De machine is niet nieuw. Hij bestaat al een tijdje en in verschillende vormen. Voor elk soort orgaan moet hij net weer iets anders kunnen. Je kunt je voorstellen dat er bij elk orgaan andere vloeistofstromen nodig zijn en andere ingangen zijn waar rekening mee gehouden moet worden. Deze procedure doen met een hart, dat is alleen nog in Australië gedaan en in het Verenigd Koninkrijk en nu dus voor het eerst ook in Nederland. Dat was meteen succesvol. Meer donorharten Nou is het zo dat in Nederland relatief veel DCD (Donation after Circulatory Death)-donoren zijn. Het gaan om 50 procent van alle donorharten. Dat heeft te maken met de grondregels die je als medische maatschappij accepteert: DCD-donatie mag niet in elk land. Maar het heeft ook te maken met hoe gebruikelijk het is om naar kwaliteit van leven te kijken. In plaats van oneindig door te behandelen tot er complicaties ontstaan besluiten: we stoppen de behandeling. In het meest gunstige scenario zou deze procedure 40 extra donorharten per jaar kunnen opleveren. Dat zou een verdubbeling van het aantal harttransplantaties zijn. En ondanks dat we het nog steeds hebben over 140 mensen op de wachtlijst, moeten we natuurlijk - zo vinden ook de betrokken artsen - blij zijn met elk extra hart. Betere machine Dat dit nu in Nederland kan is al heel mooi, maar er wordt zelfs gekeken hoe het nog beter kan. Innovatie in de techniek van het apparaat zou hem dan vooral zitten in hoe natuurgetrouw het is. De machine bootst lichaamsprocessen na, maar in het echt spelen onze hersenen daar ook een rol bij. Die aansturing mist in zo'n apparaat en dat zorgt ervoor dat sommige onderdelen niet precies zo werken als in het lichaam. Als het lukt om de machine nog meer op ons lichaam te laten lijken kan een hart misschien nog langer in leven worden gehouden buiten het lichaam. De hoop is dat het zelfs ooit mogelijk wordt om de machine te gebruiken om een beschadigd hart te herstellen. Zodat ook harten die nu te beschadigd zijn om getransplanteerd te worden straks wellicht toch gebruikt kunnen worden. In deze audio hoor je Michiel Erasmus, thoraxchirurg in het UMCG en Niels van der Kaaij, cardiothoracaal chirurg in het UMC Utrecht. Meer lezen kan hier: Eerste succesvolle DCD-hartdonaties (Heart-in-a-box) in Nederland.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Genen die ons skelet aansturen in kaart gebracht

  Luister

  May 05 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickOns skelet is een enorm dynamische structuur. De vorm en samenstelling verandert ons hele leven. In onze botten vind je onder andere heel veel osteocyten: cellen die - bijna net als neuronen in de hersenen - in ons skelet een heel netwerk vormen. We hebben het dan over zo'n 42 miljard van deze cellen die 23 biljoen connecties hebben met elkaar hebben. Dit netwerk houdt de gezondheid van onze botten in de gaten en reageert op dingen als groei, druk, hormonen en dus ook op schade en ouderdom. Dat doen ze door tegen andere cellen in de omgeving te zeggen: bouw meer botcellen, of breek beschadigde cellen af. Een beetje als een soort aannemer, of manager.Als dat niet goed in balans is en die manager-cellen doen hun werk bijvoorbeeld niet goed, dan kunnen er ziektes ontstaan als osteoporose, waar zo'n 900.000 mensen in Nederland op het moment last van hebben. Het onderzoeken van deze cellen is niet makkelijk. Onder andere omdat ze in die harde botstructuur zitten. Je kunt ze daardoor niet heel makkelijk isoleren en bestuderen. Nu is het een internationaal team van onderzoekers onder leiding van het Garvan Institute of Medical Research in Australië toch gelukt om naar de genetische handtekening van deze cellen te kijken. Onontdekte genen Ze vonden een set van 1239 genen die aan staan in deze cellen. Genen waarmee ze van andere cellen te onderscheiden zijn. Van 77 procent van deze genen was nog niet bekend dat ze een belangrijke rol in ons skelet speelden. Ze zijn wel bekend als genen die je vindt in neuronen, maar hun rol in het skelet was nog niet bekend. Wat artsen en onderzoekers nu kunnen gaan doen, volgens deze wetenschappers, is deze kaart van genen die een belangrijke rol spelen bij het onderhouden van het skelet gebruiken om te achterhalen of een botziekte een genetische oorzaak heeft of niet. Het helpt ook bij het ontwikkelen van behandelingen voor botziektes en mogelijk voor het bevorderen van botherstel. En het kan helpen bij het beter begrijpen van de impact van bestaande behandelingen op het skelet. De paper vind je in Nature Communications: Osteocyte transcriptome mapping identifies a molecular landscape controlling skeletal homeostasis and susceptibility to skeletal disease. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Gevonden microfossiel mogelijk een ontbrekende schakel in evolutie van dieren

  Luister

  May 05 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEen microfossiel, gevonden in zoetwatermeer Loch Torridon in de Schotse Hooglanden en uitstekende staat, bevat een bijzonder organisme. Een organisme met multicellulaire eigenschappen. Met meer dan één celtype dus. Het zijn eigenschappen waarvan werd gedacht dat ze pas 400 miljoen jaar later tevoorschijn kwamen. Ook de plek waar deze fossiel werd gevonden is bijzonder. De gedachte is lang geweest dat het leven - de complexere organismen - vanuit de oceaan het land op zijn gegaan om zich vervolgens daar verder te ontwikkelen tot de landdieren die we nu kennen. Deze vondst laat zien dat dit ook vanuit zoetwatermeren kan gebeuren. Toch blijven er nog genoeg vragen onbeantwoord. Want hoe vindt nou precies die evolutie van een eencellig organisme naar een organisme met meer dan één celtype plaats, zowel binnen de flora als fauna? Deze laatste ontdekking is één van de ontbrekende schakels bij het vinden van een antwoord op die vraag, meent onderzoeker Paul Strother, maar we zijn er nog lang niet. Bicellum brasieri Nou is de fossiel Bicellum brasieri genoemd. Vernoemd naar Martin Brasier. Ook hij was al vanaf het begin betrokken bij het onderzoek dat al in de vroege jaren 2000 van start ging. Deze fossielen waren dus ook al een tijd terug gevonden, maar oorspronkelijk werd er alleen gekeken naar de geologische waarde van de rotsen. Later pas zijn zowel Brasier als Strother gaan kijken naar wat er nou in die fossielen zat. Ze deden dat elk aan een andere universiteit en uiteindelijk zijn ze samen gaan werken. Helaas heeft Brasier nooit meer meegemaakt waar het allemaal toe geleid heeft. In 2014 kwam hij met zijn vrouw in een auto ongeluk terecht. Hij overleefde het niet. Zijn schetsen van de celstructuur van het gevonden organisme zijn wel nog terug te vinden in de paper. 'Ik kan me nog herinneren dat we bij hem thuis aan het werk waren. Ik ging laat naar bed', vertelt Strother. 'Toen ik de volgende ochtend beneden kwam, liep Brasier daar met zijn schetsboek. Hij was net klaar met het uitwerken van alles wat we hadden besproken.' In deze audio hoor je Paul Strother, onderzoeker bij het Department of Earth and Environmental Sciences van Boston College. De paper vind je hier: A possible billion-year-old holozoan with differentiated multicellularity. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• ‘Zelfmoordknop’ laat met hiv geïnfecteerde sluimercellen zichzelf opruimen

  Luister

  May 03 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn het westen hebben we hiv dan misschien wel goed onder controle, er zijn jaarlijks nog steeds bijna 700.000 hiv-gerelateerde sterfgevallen. Dat komt vooral doordat een heleboel mensen geen toegang hebben tot hivmedicijnen of hiv-testen. En nu, door corona, is dat probleem nog groter. Het Aidsfonds heeft uitgerekend dat dit de komende twee jaar zal leiden tot nog eens 150.000 extra doden bovenop die 700.000 per jaar die er dus al zijn. Als iemand wel toegang heeft tot de juiste medicijnen en je gebruikt ze op de juiste manier, dan ben je niet meer besmettelijk. Maar omdat 1 op de 3 besmette mensen die medicijnen niet heeft, loopt het aantal besmette mensen nog steeds op. Ook doordat ouders het bijvoorbeeld doorgeven aan hun kinderen. Iets wat dus voorkomen kan worden. Stapje verder Maar het liefst gaan onderzoekers nog een stap verder dan wat er nu al kan. Want nu draag je zelfs als je de juiste zorg hebt hiv je hele leven bij je. Je moet die medicijnen elke dag slikken. Doet iemand dat niet, dan kunnen na korte tijd hiv-klachten ontstaan en ben je ook weer besmettelijk. De medicijnen die we nu hebben zorgen ervoor dat hiv-geïnfecteerde cellen zich niet kunnen vermenigvuldiger, maar hoe mooi zou het zijn als je die cellen helemaal kunt opruimen? Er is de laatste tijd een heleboel werk gaan zitten in het wakker maken van die sluimerende cellen. Je moet ze namelijk eerst kunnen vinden, voordat je ze uit kunt schakelen. Nou kijken de meeste technieken naar een manier om die cellen door het lichaamseigen immuunsysteem uit te laten schakelen. Maar omdat dit immuunsysteem vaak verzwakt is bij mensen met een hiv-infectie, wilden deze onderzoekers het anders aanpakken. Van shock and kill, naar shock and induce suicide: de cellen zelfmoord laten plegen dus. Ze activeren hiervoor een soort surveillance systeem: een specifiek mechanisme dat de omgeving van de cel in de gaten houdt. Het zit in alle cellen, maar ze activeren het alleen in de geïnfecteerde cellen, zodat deze uiteindelijk tegen zichzelf keren. Lees hier meer over het onderzoek: Wetenschappers vinden zelfmoordknop van met hiv geïnfecteerde cellen. De paper vind je in Nature Communictions: Selective cell death in HIV-1-infected cells by DDX3 inhibitors leads to depletion of the inducible reservoir. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Wereldberoemd astronoom Kees de Jager 100 jaar

  Luister

  Apr 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickWe nemen een wandeling door het werk van deze pionier van het ruimteonderzoek en horen van zijn zoon Jan de Jager hoe het was om zijn vader aan het werk te zien. Wat heeft hij van hem geleerd? Meer lezen over het werk van Kees de Jager kan onder andere in de nieuwste editie van New Scientist. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Onderzoek laat zien: eenzaamheid verhoogt bij mannen het risico op kanker

  Luister

  Apr 28 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickJe ziet natuurlijk vaker onderzoeken voorbijkomen waarin een link tussen het één en het ander wordt gevonden. Zeker als het over gezondheid gaat en ziektes. Waar je dan altijd op moet letten is: hoe representatief is zo'n onderzoek? Hoeveel mensen zijn er bestudeerd? En hoe goed zijn andere factoren uitgesloten die ook invloed kunnen hebben op de uitkomst? In het geval van dit onderzoek, dat is uitgevoerd door de University of Eastern Finland, hebben ze data gebruikt van 2570 mannen van middelbare leeftijd. Begin jaren 80 zijn - met een andere intentie dan nu - allerlei gegevens omtrent gezondheid van deze groep mannen verzameld. Toen met het idee om naar hartziekten te gaan kijken. Twee keer volgde een follow up waarbij dezelfde dingen werden gemeten en nu hebben ze de data tot 2012 gebruikt om naar de link tussen eenzaamheid en kanker te kijken. Aan de hand van deze data konden ze zien dat inmiddels 25 procent van de deelnemers kanker heeft gekregen. 11 procent is daar inmiddels aan overleden. En toen ze keken naar de invloed van eenzaamheid op het krijgen van kanker zagen ze dat eenzaamheid de kans op het krijgen van kanker met 10 procent verhoogde. Uit het onderzoek bleek ook nog dat de kans op overlijden aan kanker hoger was bij patiënten die alleenstaand waren. Andere factoren Om zoiets te kunnen zeggen moet je voor veel controleren zodat je - zo zeker mogelijk - weet dat het niet door iets anders is gekomen. In dit geval betekende dat onder andere controleren voor: leeftijd, welvaart, leefomstandigheden en levensstijl, slaapkwaliteit, depressieve klachten en bijvoorbeeld iets als hartziekten. Al deze factoren bleken niet van invloed op de link tussen eenzaamheid en kanker. Natuurlijk zijn er ook beperkingen van dit onderzoek: het is alleen maar data van mannen van een bepaalde leeftijdscategorie en we weten niets over hoe lang die periodes van eenzaamheid waren. We weten alleen hoe ze zich voelden op de meetmomenten. Er is dus nog ruimte genoeg voor verder onderzoek op dit gebied. Wat de onderzoekers voor nu in ieder geval hopen is dat de resultaten meer bewustzijn creëren voor de gevolgen van eenzaamheid. Uiteindelijk hopen ze ook dat het meegenomen wordt in preventieve zorg en de behandeling van patiënten. Verandering in genen Nou is in dit onderzoek niet gekeken naar wat er nou precies in het lichaam voor zorgt dat eenzaamheid dit effect heeft. Maar in eerder onderzoek is dat wel bestudeerd. Onder andere door de universiteit van Californië. Zij zagen toen dat chronische eenzaamheid iets verandert in de activiteit van onze genen en dat dit onder andere van invloed is op de manier waarop onze cellen reageren op infecties en virussen. Ook op dit gebied is nog meer onderzoek nodig. Maar zelfs als we die exacte informatie nog niet hebben, weten we al wel genoeg: eenzaamheid kan een negatief effect op onze lichamelijke gezondheid. En met die kennis kunnen we natuurlijk allemaal wat betekenen voor de mensen om ons heen. In deze audio hoor je onderoeker Siiri-Liisi Kraav van de University of Eastern Finland. Lees hier meer over het onderzoek: Loneliness and social isolation increase cancer incidence in a cohort of Finnish middle-aged men. A longitudinal study. Het onderzoek naar veranderingen in onze genen door eenzaamheid vind je hier: Social regulation of gene expression in human leukocytes. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Eerste hint gezien van de spaghettificatie van een ster

  Luister

  Apr 26 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet klinkt misschien als iets eetbaars, maar spaghettificatie is niet bepaald smakelijk. Het is eigenlijk te vergelijken met de getijdenkrachten op aarde. Wat dichterbij de bron van zwaartekracht zit, daar wordt meer aan getrokken dan iets wat verder weg zit. In het geval van een zwart gat zijn die krachten alleen gigantisch. Komt een ster daarbij in de buurt, dan zal de kant die het dichtst bij is sneller naar het gat toe worden getrokken dan de andere kant. Is de zwaartekracht van de ster zelf niet meer sterk genoeg om de boel bij elkaar te houden, dan ontstaat er slierten en spreken we van spaghettificatie. Proces van een jaar Hoe lang het vervolgens duurt voordat de ster met een laatste grote lichtflits voor altijd verdwijnt hangt af van verschillende dingen: de grootte van de ster, maar ook de grootte van het zwarte gat. Ook kan het nog zo zijn dat de slierten een hele tijd maar een beetje ronddraaien. Want pas als de kop en staart elkaar raken is het einde verhaal. Soms duurt het wel een jaar voordat dit gebeurt. Zo'n flits van een uiteengetrokken ster is inmiddels al een aantal keer gezien, maar nu is voor het eerst ook het stukje ervoor - de spaghettificatie - gedetecteerd. Zeker als die sliertvorming een tijd heeft geduurd, kun je daar sporen van zien op het moment dat de flits gemeten wordt. Die sporen verstoren het lichtsignaal dat we op aarde kunnen detecteren en omdat het een hele specifieke verstoring is, denken onderzoekers nu zeker te weten dat ze het bewijs gevonden hebben. Ze kunnen nu zelfs gaan berekenen hoe breed de slierten moeten zijn. Meer spaghetti Maar weten ze het nou helemaal zeker? Daarvoor wil je eigenlijk nog vaker zoiets meten. Nou zijn er genoeg lichtflitsen te bestuderen, velen per dag, maar niet genoeg professionele mensen om die allemaal bij te houden. En dus hebben ze iets leuks bedacht, naast het werk dat de echte astronomen als doen, kunnen wij allemaal meehelpen. Je hoeft er niet eens verstand van sterrenkunde voor te hebben. Meer weten over dat meetproject? Kijk dan hier: BlackGEM for the public. In deze audio hoor je onderzoeker Peter Jonker van SRON en de Radboud Universiteit. Lees hier meer over het onderzoek: Astronomen zien eerste hint van silhouet gespaghettificeerde ster. De paper vind je hier: Accretion disc cooling and narrow absorption lines in the tidal disruption event AT2019dsg. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Simulatie TU Delft laat zien hoe nieuwe toplaag zonnecellen nog beter kan

  Luister

  Apr 22 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickVeruit de meeste van de zonnepanelen die we nu hebben zijn gebaseerd op zonnecellen van kristallijn silicium. Deze zijn relatief goedkoop en ze kunnen bijna een kwart van de invallende zonne-energie in stroom omzetten. Ondertussen wordt er ook al aan nieuwe type zonnecellen gewerkt, maar veel daarvan zijn nog erg duur om te maken. Dus tegelijkertijd wordt er gekeken hoe we de bestaande zonnecellen nog verder kunnen optimaliseren. Dat betekent: het rendement omhoog, zonder dat de productiekosten stijgen. Hoe hoog kun je gaan? Je hebt natuurlijk altijd te maken met een fundamentele limiet: wat er volgens de natuurwetten kan. Al het licht opvangen, dat ook weer uit verschillende soorten licht bestaat, kunnen de zonnecellen van nu niet. Theoretisch zou 30 procent moeten kunnen. Maar doe je dat met technieken die ook geschikt zijn voor massaproductie, dan kom je op zo'n 27 procent uit. Dat halen zonnecellen nog niet. Die zitten een stuk dichter bij de 20 procent. Als je het rendement omhoog wilt krijgen, moet je vooral de verliezen beperken: het verlies van licht, maar ook het verlies van elektriciteit. Van de twee lagen die in een zonnecel zitten is de bovenste het belangrijkst en die moet aan drie eisen voldoen: hij moet transparant, geleidend en passiverend zijn. Dat laatste betekent: voorkomen dat de lading verloren gaat. De balans tussen die eigenschappen moet ook weer precies goed zijn. Nieuwe formule Nu heeft een Duitse onderzoeksgroep een nieuw recept gemaakt voor de toplaag. Eentje op basis van silicium nanokristallen, met een klein beetje koolstof. Ze combineren daarin weer 4 sublaagjes die worden gelegd met een techniek die al wordt gebruikt, dus dat scheelt. De groep behaalde mooie resultaten, maar snapte nog niet precies waarom en daarbij kon de TU Delft helpen. Dankzij simulatiemodellen konden ze laten zien waarom het nou zo goed werkt. Ook konden ze aantonen dat het rendement met een beetje tweaken nog wat omhoog kan. Met het Duitse recept kwamen ze uit op 24 procent, maar het kan zelfs naar 26 procent. Eén procent onder de praktische limiet dus. Combi-model Het model van de TU Delft is niet alleen snel - binnen een paar minuten kunnen ze simuleren welke combinatie van eigenschappen het best werkt - het combineert ook nog eens twee verschillende kanten van het onderzoek. Voor het modelleren van zonnecellen heb je optische modellen en elektronen modellen en in Delft hebben ze die gecombineerd zodat je een nog beter beeld krijgt. Om van 24 procent naar 26 procent rendement te gaan, moet er weer even in het lab worden gesleuteld. Ze kunnen daarvoor nog een keer goed gaan kijken naar het productieproces. Dus: hoe die nanokristallen worden gevormd. Dan heb je het bijvoorbeeld over de temperatuur waarmee ze worden gelegd, of de druk die daarbij wordt gebruikt. Die hebben allemaal invloed op hoeveel kristallen vormen en hoe ze er dan uitzien. En daarmee kan nog gespeeld worden om uiteindelijk die 26 procent rendement te halen] In deze audio hoor je onderzoeker Rudi Santbergen van de TU Delft. Lees hier meer over het onderzoek: Simulaties TU Delft helpen rendement zonnecellen te optimaliseren. De paper vind je hier: A silicon carbide-based highly transparent passivating contact for crystalline silicon solar cells approaching efficiencies of 24%. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Waarom het ene plantje lang en het andere kort is

  Luister

  Apr 21 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickPlanten kunnen wel tienduizenden genen hebben. Sommige planten hebben er zelfs meer dan de mens. En achter een eigenschap als vorm of kleur zitten vaak hele ingewikkelde processen. Nog even los van de invloed op een plant van de omgeving en omstandigheden is er vaak niet één gen of één stofje verantwoordelijk voor een eigenschap. Ook kan een gen meerdere processen aansturen. Zorg je voor een hogere expressie van een gen, dan kan dat dus meerdere effecten hebben. Het onderzoek naar plantengenen is dus nog niet zo makkelijk. Hoog of laag In deze nieuwe studie waren ze benieuwd naar het mechanisme achter de hoogte van plant. Waarom groeit de ene plant de lucht in en blijft de andere dicht bij de grond? Evolutionair gezien heeft het beiden zo z'n voordelen. Dicht bij de grond zit je als plant beschut en heb je minder kans om opgegeten te worden. Ook hoef je geen energie te stoppen in lange stengels. Maar hoog in de lucht verspreiden zaadjes zich makkelijker en vang je meer licht. Ook tussen gewassen zitten verschillen in hoogte. Daar hebben wij mensen vaak iets mee te maken gehad. Het kruisen en kweken van planten met gunstige eigenschappen gebeurt al behoorlijk lang. Mensen waren zo'n 10.000 jaar geleden al bezig met het domesticeren van planten. Niet al te lang geleden wilde men graag compacte planten hebben, dicht bij de grond. Omdat een plant dan geen energie verbruikte met groeien, leverde hij meer zaadjes of fruit. Ook werd er veel mest gebruikt, waardoor planten te veel de lucht in schoten en kwetsbaarder waren. Naar lengte is dus al weleens gekeken. Ook was toen al bekend dat de DELLA-genen hier een grote rol in speelden. Alleen had deze focus op lengte een prijs: de plantjes ontkiemden heel dicht bij de grond en in droge condities kan dat een probleem zijn. Wanneer wat waar moet groeien In het nieuwe onderzoek hebben ze iets gevonden dat daar mogelijk bij gaat helpen. Een ander gen: het ATH1-gen, dat een belangrijke rol speelt bij het bepalen van die groei en waarmee ze hopelijk de lengte kunnen beïnvloeden op een beter gecontroleerde manier. Zonder nadelige bij-effecten. Wat de onderzoekers ook hopen is dat al deze kennis over hoe planten groeien ervoor kan zorgen dat we een paar foute beslissingen uit het verleden misschien wel kunnen terugdraaien. In deze audio hoor je onderzoeker Robert Sablowski van het Britse John Innes Centre. Lees hier meer over het onderzoek: Shedding light on the long and the short of plant growth. De paper vind je hier: Arabidopsis Homeobox Gene1 controls plant architecture by locally restricting environmental responses. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe we bewegend geluid kunnen volgen

  Luister

  Apr 20 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEen auto die voorbijkomt, een mug, een pratend iemand die langsloopt: het zijn allemaal bewegende geluiden. Nou is er veel onderzoek gedaan naar hoe goed onze ogen bewegend beeld kunnen volgen, maar amper onderzoek naar hoe goed onze oren bewegend geluid kunnen volgen. Gek genoeg is er dan wel weer een onderzoek gedaan naar het volgen van bewegend geluid met onze ogen. Daar blijken mensen heel slecht in te zijn. Maar ook als je de literatuur induikt op zoek naar hints dat we toch echt wel geluiden kunnen volgen (met welk lichaamsdeel dan ook), lijkt daar weinig bewijs voor. Dat vond Marc van Wanrooij van de Radboud Universiteit maar vreemd. Hij zette een experiment op om het voor eens en voor altijd op te helderen. Proefpersonen zaten in een donkere ruimte waar ze niets konden zien terwijl er een robotarm met een speakertje in willekeurige bewegingen om hen heen bewoog. Ze werden gevraagd het geluid met hun hoofd te volgen. En ja hoor, dat ging geweldig goed. We kunnen het dus prima. Onze hersenen hebben een mechanisme om de positie en snelheid van een geluid te volgen. Dit is niet alleen een mooie vondst, het kan mogelijk ook mensen helpen. Er wordt al gekeken of met deze kennis gehoorapparaten en -implantaten verbeterd kunnen worden. Bij een goed functionerend gehoor werken de twee oren samen om de juist locatie te berekenen. Bij gehoorapparaatjes is dat nog niet het geval. Dat is één van de dingen waar de komende tijd naar gekeken zal worden. Lees hier meer over het onderzoek: Wat hoor ik daar? Hoe we bewegend geluid kunnen horen. De paper vind je hier: Adaptive response behavior in the pursuit of unpredictably moving sounds.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Klinische studie van start voor nieuwe vorm van stamcelgentherapie

  Luister

  Apr 19 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickAan de therapie wordt al zo'n twintig jaar gewerkt. Het moet uitkomst bieden voor patiënten met de aangeboren afweerziekte SCID. Nu is het zo dat kinderen en baby's met deze zeldzame aandoening afhankelijk zijn van een geschikte stamceldonor. Wordt die niet gevonden dan worden vaak de ouders als donor ingezet, maar die match is niet ideaal en daardoor werkt de behandeling vaak slecht of helemaal niet. De nieuwe stamcelgentherapie combineert - zoals de naam al zegt - stamceltherapie en gentherapie. Hierbij wordt de fout in de stamcellen van een patiënt buiten het lichaam gecorrigeerd en daarna worden de cellen weer teruggeplaatst. Bij deze aanpassing van een stamcel wordt gebruik gemaakt van een virus. Een virus dat bouwsteentje voor bouwsteentje is opgebouwd in het lab en dat kreupel (onschadelijk) is gemaakt. Dit virus bouwt vervolgens een goede versie van het gewenste gen in het DNA van de stamcellen in. Als dit allemaal goed gaat deelt het nageslacht van zo'n verbeterde bloedstamcel zich snel en creëer je zo een nieuw werkend immuunsysteem. Keuze aandoening Maar waarom zou je juist voor een zeldzame ziekte kiezen bij het ontwikkelen van een behandeling? Dat gebeurt vooral omdat dit soort therapieën erg kostbaar zijn om te ontwikkelen. Je kunt hierdoor niet zomaar opschalen. Zou je het voor een ziekte ontwikkelen die bij een grote groep patiënten voorkomt, dan kan het zijn dat je moet gaan kiezen: aan wie bied je het aan en aan wie niet? De hoop is wel dat hiermee de basis is gelegd om ook voor andere aandoeningen therapieën te ontwikkelen. Vooral voor aandoeningen waarbij bloedcellen een grote rol spelen lijkt dit mogelijk. Maar eerst breekt voor de onderzoekers - en ouders van patiëntjes met deze ziekte - een spannende tijd aan: voor het eerst gaat een klinische studie van start met een therapie die mogelijk een oplossing biedt voor deze hele nare aangeboren afweerziekte. In deze audio hoor je hoogleraar stamcelbiologie Frank Staal. Lees hier meer over het onderzoek: LUMC gaat eerste Nederlandse stamcelgentherapie toedienen aan patiënten.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe onderscheid je een aardbeving van een naschok?

  Luister

  Apr 14 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickTerwijl de nieuwe Tweede Kamer nog druk bezig is met het debat over de gaswinning in Groningen, zitten ook wetenschappers niet stil. Lang was onduidelijk of er in Groningen naschokken plaatsvonden of dat aardbevingen alleen direct door de gaswinning veroorzaakt werden. Hoe meer je weet over de oorzaak van een beving, hoe beter je in de toekomst kunt voorspellen welke omstandigheden welke bevingen veroorzaken, wat de heftigheid zal zijn en hoeveel tijd er tussen de schokken zit. Zo kun je bijvoorbeeld ook bepalen of het zin heeft om nog even te wachten met reparaties, of dat het juist zaak is om heel snel aan de slag te gaan. Om erachter te komen of er in Groningen sprake is van naschokken - die zich weer heel anders gedragen dan primaire aardbevingen - hebben onderzoekers data in een statistisch model gezet waarmee het mogelijk werd om te berekenen om wat voor soort beving het ging. In zo'n 27 procent van de gevallen bleek het om naschokken te gaan. Nou zijn daarmee nog lang niet alle vragen beantwoord. De onderzoekers willen dan ook nog graag kijken naar wat de maximale beving is en wat grote aanpassingen in de gaswinning voor invloed hebben op de bevingen. Daarvoor zullen ook modellen die kijken naar bodembeweging meegenomen worden. Een beetje wiskunde en een beetje fysica dus. In deze audio hoor je onderzoeker Edwin van den Heuvel van de Technische Universiteit Eindhoven. Lees hier meer over het onderzoek: Statistisch model toont aan: bevingen in Groningen zijn deels naschokken. De paper vind je hier: Interevent-time distribution and aftershock frequency in non-stationary induced seismicity.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Een schilderij gemaakt van halfgeleiders

  Luister

  Apr 13 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickAMOLF-onderzoekers Lukas Helmbrecht en Wim Noorduin hebben een reactieve inkt ontwikkeld die - in combinatie met de juiste ondergrond - een halfgeleider wordt die gekleurd licht uitzendt. De inkt zelf geeft dus geen licht, de ondergrond ook niet en ze hebben ook beiden geen kleur, maar komen ze met elkaar in contact dan reageren ze op elkaar en dan krijg je in de juiste setting gekleurd licht. Waarom is dit nou een verbetering op wat er al was? Het draait allemaal om het maken van perovskiet: een veelbelovend materiaal dat belangrijk is voor die nieuwe generatie zonnecellen en leds. Met de oude technieken had je meerdere laagjes van verschillende soorten perovskiet nodig om de juiste kleuren te krijgen voor bijvoorbeeld het schermpje van je telefoon. Met deze nieuwe techniek heb je maar één laagje nodig, dat al die kleuren kan verzorgen en ook nog eens makkelijker aan te brengen is. Minder materiaal en minder moeite dus. De paper vind je hier: Ion Exchange Lithography: Localized Ion Exchange Reactions for Spatial Patterning of Perovskite Semiconductors and Insulators.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Of eksters van bling bling houden en bacteriën doodgaan in de vriezer

  Luister

  Apr 12 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickWetenschapsjournalist Maartje Kouwen en haar collega's Steijn van Schie en Koen Moons hebben een boek geschreven genaamd 'Eksters houden van bling bling', waarin een aantal hardnekkige misvattingen vakkundig onderuit worden gehaald. Ze plozen hiervoor stapels onderzoeken uit en belden met verschillende wetenschappers. En eerlijk is eerlijk: een paar geloofde ik (tot nu) ook gewoon. We bespreken een paar van deze mythes: eksters houden van bling bling, spinazie mag je niet twee keer opwarmen, urine stinkt na het eten van asperges, een snotneus moet je snuiten en schuin afgesneden bloemen nemen meer water op. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nieuwe vondst doet deeltjestheorie wankelen

  Luister

  Apr 10 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet nieuws komt uit het Fermilab: de Amerikaanse tegenhanger van het Europese CERN. Daar werd iets minder dan 20 jaar geleden al eens hetzelfde experiment gedaan op een andere locatie: Brookhaven in New York. In 2013 werd de hele installatie verhuisd naar Illinois en dat was spectaculair: de enorme magneet van 15 meter breed - daarmee te breed om zomaar door de lucht te vervoeren - werd in 35 dagen per schip en vrachtwagen naar het nieuwe lab gebracht. Wat hebben ze nou precies gemeten? Ze hebben gekeken naar een eigenschap van één van de elementaire deeltjes: het muon. Dat deeltje lijkt op een elektron, maar is zwaarder. Van dit deeltje hebben ze een eigenschap bestudeerd die het magnetisch moment heet. Vanuit het standaardmodel - het model waarin staat beschreven hoe natuurkrachten en elementaire deeltjes zich zouden moeten gedragen - laat dit magnetisme zich goed voorspellen. De eigenschap laat zich ook heel nauwkeurig meten. Toen dit in het Fermilab werd gedaan, vonden onderzoekers afwijkend gedrag. De voorspelling en meting kwamen niet overeen en dan wordt het spannend. Ontdekking of geen ontdekking Hoewel aan de reacties van onderzoekers wereldwijd wel te merken is dat het een spannende vondst is - eentje die mogelijk iets zegt over hoe goed het standaardmodel in elkaar zit - kan volgens de spelregels van de deeltjesfysica nog niet worden gesproken van een ontdekking. Dat mag pas bij 5 sigma, waarbij sigma de maat voor de onzekerheid in de voorspelling en de meting is. Bij 5 sigma is de kans dat een gevonden afwijking toeval is kleiner dan 1 op de 35 miljoen. Nu was er sprake van 4,2 sigma. Nog geen officiële ontdekking dus, maar genoeg om de wereld van de deeltjesfysica flink te laten rondtollen. Zo'n afwijking vind je niet zomaar. Aangezien nog niet alle data uit het experiment zijn geanalyseerd, kan dit nog maar het topje van de ijsberg zijn. Ook zijn wereldwijd onderzoekers druk aan het speculeren wat de oorzaak van de afwijking zou kunnen zijn. Klopt het standaardmodel niet? Is er een fout gemaakt in het experiment? Komt het door donkere materie? Of hebben we iets ontdekt waarvan we nog niet eens weten dat het bestaat? Een nog onbekend elementair deeltje? De komende tijd zal het (mogelijk) uitwijzen, maar een spectaculaire vondst is het sowieso. In deze audio hoor je onderzoeker Gerco Onderwater van Nikhef en de Rijksuniversiteit Groningen. Hij was betrokken bij de voorganger van het hierboven besproken experiment. Lees hier meer over de recente ontdekking: Is the standard model broken? Physicists cheer major muon result. Of op de site van het Fermilab zelf: First results from Fermilabs Muon g-2 experiment strengthen evidence of new physics.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe staat het er eigenlijk voor met het ruimterecht?

  Luister

  Apr 07 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de VS vindt momenteel de inauguratie van de Amerikaanse Space Command plaats, waar Professor of Space Law Frans von der Dunk een keynote zal houden. Ik sprak met hem over de stand van zaken rondom ruimterecht en de uitdagingen die er (voorlopig nog wel even) zijn. Wetgeving maken rond ruimterecht is niet makkelijk: de ruimte is oneindig, niemand is er de baas en meer dan de helft van de staten ter wereld doet inmiddels wel iets met ruimtevaart. Er bestaat sinds 1967 een ruimteverdrag waarin al wel enkele regels staan. Zo mag je bijvoorbeeld geen militaire basis op de maan beginnen, of je een stukje van de ruimte toe-eigenen. Maar nu er steeds grotere belangen meespelen, is het volgens Von der Dunk hard nodig om met meer en duidelijkere regels te komen. Een onderwerp dat hoog op de lijst moet staan - en een relatief makkelijke omdat er een gemeenschappelijk belang bij komt kijken - is volgens hem ruimtepuin. 'Het is in niemands belang dat het straks niet eens meer loont om honderden miljoenen in een lancering te steken vanwege de enorme hoeveelheid schroot in de ruimte', zegt Von der Dunk. 'Door dat gemeenschappelijke belang kan het wellicht een mooi opstapje zijn voor de wat zwaardere onderwerpen. Er moet eerst genoeg vertrouwen in elkaar intenties zijn.' Regels op de maan Een zwaarder onderwerp kan bijvoorbeeld zijn: het winnen van natuurlijke grondstoffen, maar ook iets als controle. Ook daar zijn al regels voor. Zo moeten andere staten bij een lancering beperkt de mogelijkheid krijgen om te kunnen controleren of er bijvoorbeeld niet stiekem een kernraket mee de lucht in gaat. Dat soort regels vragen inmiddels al wel om uitbreiding, net als de regels voor controles op de maan. Daar mag je niet zomaar van alles, maar wanneer moet een operator van een maanbasis opendoen als er op de deur geklopt wordt? Op zo'n gevaarlijke plek moet je dat uiterst zorgvuldig met elkaar hebben afgesproken. Om de tafel En dan is er nog de kwestie: wie mag meebepalen? Iedereen die iets op het gebied van ruimtevaart doet? Dat zijn allang niet meer alleen Rusland, Amerika en China. En dan wordt het best druk aan die tafel. Daarnaast is het internationaal recht al behoorlijk lastig, ook hier op aarde. Want zeggen twee van de grootste spelers: wij zien niets in dat verdrag, wij doen niet mee, dan kunnen er nog zoveel staten voor zijn, zie het dan maar eens te handhaven. Is het dan überhaupt wel haalbaar? Het internationaal ruimterecht? Von der Dunk ontkent niet dat het enorm lastig wordt, maar heeft voorzichtige hoop. Hij denkt dat er de komende vijf jaar, zeker voor sommige onderwerpen, wel eens grote stappen gemaakt zouden kunnen worden. Ben je benieuwd naar het hele verhaal van Von der Dunk: je kunt morgen 08-04 om 21:30 uur Nederlandse tijd meeluisteren met zijn keynote. Het is gratis, maar je moet je wel even registreren via deze link: United States Space Command's Inaugural Legal Conference.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Van de vleugels van een libelle naar medische implantaten

  Luister

  Apr 06 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe vleugels van libellen en cicaden, maar ook de bladeren van de lotus plant hebben het: een oppervlakte met speciale eigenschappen - soms anti-bacterieel, soms zelfreinigend - die onderzoekers maar wat graag na zouden maken. Op de bladen van een lotusplant zitten microbolletjes die zorgen voor een extreem waterafstotend effect. Zo houden de bladen zichzelf schoon. Op de vleugels van bijvoorbeeld een libelle vind je piepkleine nanonaaldjes. Deze naaldjes prikken door de celwanden van bacteriën heen en maken ze zo dood. Beide eigenschappen zouden het goed doen op materialen gemaakt door de mens. Denk aan zelfreinigende badkamertegels, of autolak die je nooit meer hoeft te wassen, of de deurklink van de wc die zelf de bacteriën uit de weg ruimt. Maar zo makkelijk is het niet gebleken om dit na te maken. Het lukt steeds vaker om de eigenschappen na te maken, maar dan heb je nog geen opschaalbare techniek. Daar gaat het nu vaak mis. De laatste jaren zijn er wel weer mooie voorbeelden geweest van veelbelovende coatings. In 2018 kwam een groep wetenschappers nog met een anti-bacteriële coating met zinkoxide-naaldjes voor het op oppervlakten in ziekenhuizen, waar de verspreiding van bacteriën een grote zorg is. De coating deed wat hij moest doen: 99,9 procent van de bacteriën die erop landden gingen dood. Prikkelende kunstheupen Nu is een andere groep van internationale wetenschappers weer een stapje verder gegaan: zij werken aan een op libellenvleugels geïnspireerde nanocoating voor op implantaten. Ook werken ze aan een lasertechniek waarmee het makkelijk moet worden om aan de hand van 3D-computermodellen materiaal de juiste vorm te geven. Nou reageren cellen heel sterk op oppervlakte structuur en dus is het wel zaak om eerst heel zeker te weten dat het weefsel om die kunstheup met nanonaaldjes niet op de verkeerde manier geprikkeld wordt. Lees hier meer over het onderzoek naar implantaten: Bactericidal surfaces: An emerging 21st-century ultra-precision manufacturing and materials puzzle.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Thuisvoordeel in voetbal blijft, gedrag scheidsrechter verandert

  Luister

  Apr 01 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIets minder dan een jaar geleden kwam er uit een onderzoek dat het thuisvoordeel van voetbalclubs verdween doordat er niet langer publiek aanwezig was bij de wedstrijden. Nu, een jaar later, is er veel meer data ter beschikking en dat levert volgens Duitse onderzoekers een hele andere conclusie op. Ze bekeken voor het onderzoek de data van 1000 professionele wedstrijden in het Europese voetbal zonder publiek en zo'n 40.000 wedstrijden die voor de pandemie werden gespeeld met publiek. Ook legden ze er een stapel amateurwedstrijden naast als controlegroep, omdat thuisvoordeel daar amper een rol speelt. Ze bestudeerden balbezit, goals en einduitslagen en zagen dat er een kleine daling in het thuisvoordeel was bij de afwezigheid van publiek, maar deze was zo klein dat hij amper significant is. Waarin ze tot hun verbazing wel een groot verschil zagen, was het gedrag van de scheidsrechters. Die bleken een stuk minder in het nadeel van de uitploeg te fluiten dan wanneer het stadion vol met supporters zit. Mysterie thuisvoordeel Het ontbreken van een effect op het thuisvoordeel door de aan- of afwezigheid van het publiek levert de vraag op: waar zit het hem dan wel in? Er zijn enkele vermoedens: minder reizen voor het thuisteam, bekende faciliteiten en het psychologische effect van je eigen terrein verdedigen, maar dit zijn lastige zaken om te onderzoeken. Je kan moeilijk alle wedstrijden op neutrale grond spelen waarvoor elk team even lang onderweg is. Het zou dus best wel eens kunnen dat het mysterie rond thuisvoordeel nooit helemaal wordt opgelost. In deze audio hoor je Fabian Wunderlich van de Deutsche Sporthochschule Köln en het Institut für Trainingswissenschaft und Sportinformatik. Het onderzoek werd uitgevoerd in samenwerking met onderzoeker Daniel Memmert en onderzoeker Matthias Weigelt van Paderborn University. De paper vind je hier: How does spectator presence affect football? Home advantage remains in European top-class football matches played without spectators during the COVID-19 pandemic.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• DNA-materiaal zo uit de lucht plukken

  Luister

  Mar 31 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickWetenschapper Elizabeth Clare van Queen Mary University in London is DNA- en biodiversiteit onderzoeker. Ze probeert te ontdekken welke soorten waar leven en doet dat ook nog eens op plekken die enorm moeilijk te bereiken zijn, zoals grotten. Nou wordt er door wetenschappers al omgevings-DNA uit water gevist. Daarmee kunnen ze al zien: wat leeft hier allemaal in de buurt. Van drijven naar dwarrelen Het DNA-materiaal dat uit water gefilterd wordt kan van alles zijn: kleine huidschilfers, haartjes, of cellen die al afgebroken zijn en cellen waarop DNA meereist. Dat materiaal wordt uit het water gehaald met een extreem fijnmazige filter die eigenlijk wel wat wegheeft van een koffiefilter. Nou was Clare bezig met een rapport over omgevingsmonitoring en DNA en toen dacht ze: als dit kan in water, kan dit dan eigenlijk ook niet in de lucht? Na uitvoerig onderzoek vond ze niet veel meer dan speculaties en één groep studenten uit Japan die het gelukt was, maar die ze niet kon bereiken. En dus... ging ze zelf aan de slag. Ze kozen een ruimte waar al lange tijd naaktratten woonden en daar zogen ze lucht door eenzelfde filter als in het water werd gebruikt. CSI Naaktrat Je kan denken: ja lekker makkelijk. Natuurlijk vind je daar wat! En dat was ook wel het idee: als het hier niet lukt, dan lukt het nergens. Maar of DNA zolang goed blijft in de lucht, dat was nog maar de vraag. Ze gebruikten lucht uit de holletjes, maar ook uit de open ruimte en in beide gevallen hadden ze tot hun verrassing succes. Voordat je denkt: oh nee, nu kunnen ze dus ook zien of ik in een ruimte ben geweest? Vrees niet, nuance is hier op zijn plaats. Hoeveel ratten er zaten, of het mannetjes of vrouwtjes waren: niets daarvan was af te lezen uit het DNA-materiaal. Simpelweg omdat het een te kort stukje is. Wel konden ze zien dat er mensen in de ruimte waren geweest, maar dat was het dan ook. Alles kan nog Clare benadrukt dat ze openstaan voor alle wilde ideeën die mensen nu bedenken en dat dit een hele leuke fase van het onderzoek is. Ze werd zelfs al gebeld over onderzoek naar mummies en er is een link met onderzoek naar pathogenen en virusdeeltjes. Maar voorlopig levert het dus nog geen identificerende luchtfilters op voor forensisch onderzoek en de kans dat dat ooit wel gebeurt is heel klein volgens Clare. Meer over het onderzoek lezen kan hier: Study provides first evidence of DNA collection from air.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Neurowetenschappers ontrafelen het mysterie rond muziekgenot

  Luister

  Mar 30 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickOver de hele wereld buigen wetenschappers over deze kwestie. We weten daardoor ook al best veel. Bijvoorbeeld dat het beloningscircuit in de hersenen een grote rol speelt. Ergens waar ook ons plezier wordt gestuurd als we bijvoorbeeld iets lekkers eten, seks hebben, of sommige drugs gebruiken. Maar wat veroorzaakt dat gevoel nou? Komt het vanuit de hersenen zelf? Of reageren hersengebieden op iets? En waar dan precies op? Van kippenvel naar schouders ophalen In 2017 waren ze al een heel eind met het beantwoorden van deze vraag. In een experiment lieten onderzoekers 17 proefpersonen naar muziek luisteren, terwijl met transcraniële magnetische stimulatie (TMS) het betrokken hersengebied werd gestimuleerd of juist geremd. Die techniek werkt met magneten die zorgen voor elektrische stroompjes. Wat ze ontdekten was dat ze met dat stimuleren of remmen ook de hoeveelheid genot bij het luisteren naar muziek konden beïnvloeden. In een tweede experiment dat nu is uitgevoerd herhaalden ze de stappen van het eerste, maar legden ze de proefpersonen ook nog eens onder een fMRI-scanner. Zo zagen ze niet alleen welke stukjes van welke hersengebieden er actief zijn, maar ook dat er onderlinge communicatie is die een belangrijke rol speelt. Is het mysterie nu opgelost? Nog niet helemaal. Want hoe kan het nou dat de ene persoon iets heel anders plezierig vindt om naar de luisteren dan de ander? Het vermoeden is dat het iets te maken heeft met de balans tussen verrast worden en nog begrijpen wat je hoort. De ene persoon houdt van complex en verrassend en de ander van simpel en repetitief. Waarom dat zo is, dat moet nog worden uitgezocht. Kunnen ze hier mensen mee helpen? Daar wordt zeker ook naar gekeken. Bij sommige mensen gaat er mogelijk wat mis in dat beloningscircuit. Bijvoorbeeld bij verslavingen of sommige vormen van depressiviteit. Meer weten over hoe het circuit in elkaar zit is al heel belangrijk, maar misschien kan muziek ook nog op andere manieren in behandelingen worden gebruikt. Ook daar wordt nog naar gekeken. De eerste stap in het onderzoek deed de onderzoeksgroep van Ernest Mas Herrero al in 2017: Brain stimulation can change how much we enjoy and value music. De nieuwste paper vind je hier: Unraveling the temporal dynamics of reward signals in music-induced pleasure with TMS.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Met bosjes aan de cafeïne: koffiepulp als boost voor bosherstel

  Luister

  Mar 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet begon allemaal 20 jaar geleden. Ecoloog Daniel H. Janzen wilde kijken of bomen op een stuk grond in Costa Rica sneller zouden terug groeien als er landbouwafval als compost werd gebruikt. Hij kiepte 1000 vrachtladingen met sinaasappelpulp op braakliggend terrein en binnen no time groeide er weer van alles. Alleen een concurrerend sinaasappelbedrijf werd jaloers en saboteerde het project door te beweren dat het gevaarlijk was voor het milieu. Ook al bleek dit later onwaar, het was het einde van het onderzoek. Met bosjes aan de cafeïne Er bleven wel mensen in de omgeving onderzoek doen naar bosherstel, waaronder onderzoeker Rebecca Cole. Zij deed samen met een collega recent een nieuwe poging. De sinaasappelpulp werd ingeruild voor koffiepulp: een gigantische afvalstroom van de koffieproductie waar producenten maar al te graag vanaf zijn. Ze dumpten 30 ladingen koffiepulp op een braakliggend stuk grond en lieten een tweede stuk grond leeg als controlemeting. Binnen twee jaar was er een klein bos terug gegroeid tussen het koffieafval en zat de bodem vol voedingsstoffen, terwijl het stuk grond zonder koffiepulp niet meer had dan een laagje gras. Het onderzoek werd gedaan door wetenschappers van ETH-Zurich en de University of Hawai. In deze audio hoor je onderzoeker Rebecca Cole. Lees meer over het onderzoek in het tijdschrift Ecological Solutions and Evidence van de British Ecological Society: Forests on caffeine: coffee waste can boost forest recovery.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Onderzoekers communiceren succesvol met dromende mensen

  Luister

  Feb 18 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEr wordt al heel lang onderzoek gedaan naar lucide of bewust dromen, waarbij wetenschappers hebben geprobeerd te communiceren met mensen terwijl ze in zo'n bewuste droom zaten. Dat gebeurde alleen tot nu vooral in één richting, waarbij de proefpersoon iets aan de onderzoeker liet weten door middel van oogbewegingen. In een nieuw onderzoek hebben ze echter geprobeerd om tweerichtingsverkeer voor elkaar te krijgen. Waarom zou je dat willen doen? Ze hadden verschillende redenen om het experiment uit te voeren. Ten eerste om meer te leren over dromen, want als je daar achteraf naar vraagt bij mensen dan klopt die herinnering vaak niet. Nu zouden ze dan middenin de droom vragen kunnen stellen. Ook zijn ze benieuwd naar ons geheugen, want er is vermoedelijk een sterke link tussen dromen en het verwerken en opslaan van informatie. In het verlengde daarvan willen ze weten: kunnen we tijdens het slapen misschien ook iets nieuws leren? En dan is er nog de emotie-verwerking: welke rol spelen dromen daarbij? Vier universiteiten, één onderzoek Vier universiteiten in Duitsland, Nederland, Frankrijk en de VS hebben gezamenlijk aan dit onderzoek gewerkt, waarbij ze allemaal net op een andere manier met de proefpersonen probeerden te communiceren. In het Duitse lab gebruikten ze morsecode, in Nederland en de VS spraak om vragen te stellen en oogbewegingen voor de antwoorden en in Frankrijk voegden ze daar nog aanraking en de beweging van gezichtsspieren aan toe. In alle gevallen hadden ze succes. Zo lukte het proefpersonen onder andere om simpele rekensommen op te lossen. Werden ze daar niet wakker van? Er werd natuurlijk niet tegen ze geschreeuwd, maar het was wel een lastig onderzoek. Alleen al omdat je nog maar moet afwachten of iemand zo'n bewuste droom krijgt in het lab. Want zelfs mensen die dit vaker ervaren, hebben er niet per se elke nacht één. Mocht je nu denken: kan ik dit ook? Sommige mensen kunnen het van nature, andere leren het zichzelf aan, dus het valt zeker een keer te proberen. Nu onderzoekers dit gelukt is, zijn er weer een heleboel nieuwe vragen die ze kunnen gaan beantwoorden. Eén daarvan is ook zeker: kan het kwaad om mensen aan te zetten tot regelmatig bewust dromen? Daar zijn nog geen aanwijzingen voor, maar je verstoort wel een natuurlijk proces, dus is het verstandig om hier ook goed naar te kijken. Nog een grappig detail uit de studie: de meeste proefpersonen wisten de volgende dag nog wat er was gevraagd. Sommigen ervoeren het als een stem die uit het niets kwam en bij anderen was het een onderdeel van de droom zelf. In deze audio hoor je onderzoeker Martin Dresler van het Radboud UMC. Meer over het onderzoek lees je hier: Het kan, direct contact met iemand die droomt. Heb je nou ervaring met lucide dromen? Meedoen aan het onderzoek kan. Kijk hier voor meer informatie: Donders Sleep & Memory Lab.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Zombiemieren, gras dat jat van de buren en de mijt die op je gezicht ......

  Luister

  Dec 31 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDit is misschien wel de allerlaatste Wetenschap Vandaag ooit. Zonder sponsor is er namelijk geen plek meer voor deze rubriek. We gaan er natuurlijk alles aan doen om hem zo snel mogelijk weer terug te krijgen, maar voorlopig moeten jullie het even doen met deze selectie glimlach-verhalen (klik op de kop voor de uitgebreide versie): Het is een slechte tijd voor de mijt Het verdwijnen van verschillende soorten mijten gebeurt 1000 keer sneller dan het van nature zou moeten gaan en dat is slecht nieuws, want we kunnen niet zonder ze. Nou is er één mijt die ons helpt, maar die zelf een uitzonderlijk tragisch leven heeft. Hoe een schimmel mieren in zombies verandert en ze dan laat doen wat ie wil Er bestaat een schimmel die mieren infecteert, ze in zombies laat veranderen en ze dan gebruikt om zichzelf verder te verspreiden. Onderzoekers weten nu meer over hoe de schimmel dit doet. Sperma met een luie staart zwemt 70 procent sneller Je zou zeggen: hoe sneller een spermacel beweegt, hoe beter. Dan maakt hij de meeste kans om als eerste bij het eitje te zijn. Uit nieuwe onderzoek blijkt dat dit niet helemaal klopt. Sperma zwemt veel beter als het puntje van hun staart niet beweegt. Wild gras dat genen van de buren steelt Onderzoekers hebben ontdekt dat er wilde grassen zijn die zichzelf genetisch manipuleren. Ze nemen als een spons de sterkste DNA-informatie van omliggende planten in zich op, om zo voor te kruipen in de rij. Dan nog eentje. Op deze Wetenschap Vandaag werd het meest geklikt: Hoe ons buikbrein communiceert met onze darmflora Er bestaat zoiets als een buikbrein: een tweede zenuwstelsel dat daar beneden de boel aanstuurt. Onderzoekers hebben nu ontdekt hoe dat buikbrein communiceert met onze darmflora en waarom dat belangrijk is. Dat was hem voor 2020. Hopelijk tot snel weer in het nieuwe jaar en bedankt voor het luisteren! Voor wie af en toe nog een wetenschapsnieuwtjes voorbij wil zien komen: @thesciencesection op Instagram. Liefs KarlijnSee omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Hoe planten luisteren naar de wind

  Luister

  Dec 30 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickMensen, dieren, bacteriën, planten: we hebben allemaal mechanosensitieve kanaaltjes in onze cellen (of cel, in het geval van de bacterie). Deze kanaaltjes spelen een belangrijke rol bij de zintuigen voelen en horen. Ook zijn ze belangrijk voor het reguleren van onze bloeddruk en het houden van balans. Ze zitten in snorharen en reageren in de oren zelfs op hele subtiele geluidsgolven. In planten helpen ze bij het onderscheiden van boven en onder, daarbij reageren ze op de druk van de zwaartekracht. Luisteren naar de wind Nu zijn onderzoekers één specifiek kanaaltje op het spoor, dat in planten waarschijnlijk verantwoordelijk is voor de reactie op de wind. Als de wind toeneemt, reageren veel planten door hun groei aan te passen. In plaats van langer, maken ze zichzelf breder om zo steviger te staan mocht de storm komen. Maar wat dit nou precies ingang zet, waar dit proces begint, dat wisten we nog niet goed. Met dit kanaaltje zijn de onderzoekers mogelijk dit beginnetje op het spoor. Het is alsof de plant met het kanaaltje luistert naar de wind. Uitgebreider onderzoek is nodig om het mechanisme nog verder uit te pluizen. In deze audio hoor je onderzoeker Jean-Marie Frachisse. De paper vind je hier: Cellular transduction of mechanical oscillations in plants by the plasma-membrane mechanosensitive channel MSL10. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Darmcellen helpen immuunsysteem bij detecteren parasiet

  Luister

  Dec 29 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickMeer lezen over het onderzoek kan hier: Gut cells sound the alarm when parasites invade. De paper vind je hier: The intestinal parasite Cryptosporidium is controlled by an enterocyte intrinsic inflammasome that depends on NLRP6. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Rook bosbranden verspreidt mogelijk besmettelijke ziektes

  Luister

  Dec 28 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDankzij de nieuwste technologie konden onderzoekers de rook van bosbranden beter onderzoeken dan ooit. Ze vonden in de grote pluimen honderden verschillende bacteriën en schimmels en zelfs bij hele intense branden was een groot deel gewoon nog in leven. Er moet nog uitgebreider onderzocht worden hoe gevaarlijk de verspreiding van elk van de microben voor ons is en welke afstand ze kunnen afleggen op deze manier, maar de onderzoekers vermoeden dat deze route een mogelijke verklaring kan zijn voor onverklaarbare uitbraken van infectieziektes op sommige plekken. Meer lezen over het onderzoek kan hier: Wildfire smoke, a potential infectious agent.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Kerstbomen blijven groen in de winter dankzij fotosynthese shortcut

  Luister

  Dec 24 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickBomen gebruiken fotosynthese om aan hun brandstof en bouwstenen te komen. Dit intensieve proces heeft twee systemen (twee motoren) nodig om te kunnen draaien. Normaal gesproken worden die twee gescheiden gehouden, want dan zou het mechanisme kapot gaan, maar nu hebben onderzoekers bij een type conifeer (de familie waar ook de spar - onze kerstboom - onder valt) iets opmerkelijks gezien. In deze bomen worden de twee motoren in de winter juist wel aan elkaar gekoppeld. De ene motor voedt de andere motor van zo dichtbij dat er een gigantisch snel proces ontstaat. Dit zorgt er uiteindelijk voor dat de boom in de winter wordt beschermd en het zijn naalden hoeft te laten vallen. In deze audio hoor je Stefan Jansson van Umeå University in Zweden. Lees hier meer over het onderzoek waaraan ook de Vrije Universiteit Amsterdam meewerkte: Kerstbomen blijven groen in winter vanwege shortcut in fotosynthese. De paper vind je hier: Direct energy transfer from photosystem II to photosystem I confers winter sustainability in Scots Pine. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Is dit het vaccin waarmee we de schadelijke 'kattenparasiet' verslaan?

  Luister

  Dec 23 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEen derde van de wereldbevolking draagt de parasiet bij zich. Hij kan zich verplaatsen tussen gastheren als knaagdieren en vogels, maar wordt pas echt gevaarlijk in zijn hoofdgastheer de kat. Dit is ook het enige dier dat mensen kan besmetten. In de kat vermenigvuldigt hij en plant hij zich voort. In de vorm van een soort besmettelijke sporen gaat hij weer het lichaam uit van de kat en eindigt hij in kattenpoep. En daar wordt het gevaarlijk voor andere dieren en voor ons. Er zijn verschillende momenten waarop een besmetting kan plaatsvinden: werken in je tuin, de kattenbak verschonen, of in het geval van een schaap: grazen in een veldje waar ook katten komen. De parasiet is vooral gevaarlijk voor mensen met een zwak immuunsysteem of tijdens de zwangerschap. Als een ongeboren baby via de moeder besmet raakt kan dat voor allerlei problemen zorgen. Als we dan weer even teruggaan naar het schaap: een recent onderzoek in Australië laat zien dat ze daar meer dan 62.000 ongeboren lammetjes per jaar verliezen aan de parasiet. Omdat het ook een schaap of koe kan besmetten, kan het ook nog eens in vlees zitten. Als dar vlees vervolgens te rauw gegeten wordt, dan kan ook dat gevaarlijk zijn. Maar er is hoop.. Onderzoekers van de universiteit van Zürich hebben een oplossing gevonden: een vaccin waarmee het vormen van die besmettelijke sporen wordt tegengegaan. Ze gebruiken de CRISPR-Cas9 techniek om iets in de genexpressie van de parasiet aan te passen. Niet door een stukje DNA toe te voegen of weg te halen, maar door het eiwit dat ze willen beïnvloeden buiten de cel te programmeren en het dan pas in de cel te stoppen. Het is volgens de onderzoekers een veel 'schonere' en meer natuurlijke manier om het te doen, waarmee er geen verstorende restjes in de cel achterblijven die later kunnen zorgen voor ongewenste reacties. Ondanks dat het lijkt alsof dit inderdaad nergens in ons milieu voor ronddwalende gemuteerde cellen zou moeten zorgen, zegt de wet (in ieder geval in Zwitserland) nog steeds: dit mag niet. En dat betekent dat we nog niet zover zijn dat het vaccin meteen in gebruik genomen kan worden. In deze audio hoor je onderzoeker Adrian Hehl van de universiteit van Zürich. Lees hier meer over het onderzoek: Genetic Engineering without Unwanted Side-Effects Helps Fight Parasites. De paper vind je hier: A streamlined CRISPR/Cas9 approach for fast genome editing in Toxoplasma gondii and Besnoitia besnoiti. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De oorsprong van vlooien: we hadden het al die tijd mis

  Luister

  Dec 22 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEr zijn ongeveer een miljoen insectensoorten. Twee derde van alle diersoorten is insect. Het zijn er gigantisch veel. Omdat ze zo divers zijn zijn ze ook altijd belangrijk geweest voor het vormen van evolutietheorieën. Heel veel vroege evolutiediscussies werden gevoerd op basis van kennis over insecten. Er wordt dus al heel lang onderzoek naar de beestjes gedaan. Dan zou je denken: dan weten we ook wel zo'n beetje alles wat we moeten weten over de relaties tussen al die insectengroepen. Ho ho de vlo Maar nee, dan vergeten we de vlo! De vlo is natuurlijk überhaupt een bijzonder beestje. Hij kan springen, hij drinkt bloed en is een parasiet en hij heeft een raar geplet lijfje. Door die gekke combinatie hadden wetenschappers enorm veel moeite met het bepalen van de positie van de vlo in de tree of life. Ze zijn daarom nog maar eens goed in de genen gedoken. Meer dan 1400 hebben ze onderzocht, op zoek naar sporen van evolutie. Ze kregen hulp van flink wat wiskundige modellen en kwamen zo de belangrijkste relaties op het spoor. Wat ze vonden verraste ook de onderzoekers zelf. De vlo blijkt namelijk familie te zijn van de schorpioenvlieg. Een vlieg met een soort snavel waarbij z'n mondje helemaal aan het puntje zit. Ook heeft hij een staart die lijkt op die van een schorpioen. Van nectar naar bloed De meest verwante schorpioenvlieg leeft nu ook nog gewoon, onder andere in Australië en Nieuw Zeeland. Maar hoe wordt een vlieg een vlo? Dat is nog aardig mysterieus, want sommige schorpioenvliegen eten een beetje rottende vegetatie hier, een beetje dode insecten daar. Die ene die heel erg verwant is met de vlo eet zelfs nectar. Maar parasieten zijn het geen van beiden. Daarnaast werd ook nog eens gedacht dat parasieten ooit of als roofdier begonnen, of dat hun oorsprong in de buurt ligt van de gastheer en dat de parasiet ooit in het nest leefde van een dier en toen op een gegeven moment is overgesprongen op het dier zelf. Maar het kan dus ook anders, weten we nu. Een vriendelijke toetermondje kan ineens een gevaarlijk wapen worden. En daar is nog één ander geval van bekend: de mug legde dezelfde weg af. Mega grote oude vlooien Moeten nu de biologieboeken herschreven worden? In ieder geval de entomologie hoofdstukken. Nou is het zo dat deze onderzoekers ook nog fossielen van vlooien in handen hebben die zo'n 165 miljoen jaar oud zijn. Toen waren ze overigens een maatje groter en konden ze maar liefst 2 centimeter worden. Misschien dronken ze toen het bloed van dino's, dat weten we nog niet zeker. Maar wat ze al wel kunnen zien is dat ook deze oude beestjes familie zijn van de schorpioenvlieg. Nog meer bewijs, dus ik zou zeggen: case closed. In deze audio hoor je onderzoeker Erik Tihelka van de School of Earth Sciences van de universiteit van Bristol. Lees hier meer over het onderzoek: Study resolves the position of fleas on the tree of life. De paper vind je hier: Fleas are parasitic scorpionflies.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nieuwe kennis over hoe onze hersenen ruis van spraak onderscheiden

  Luister

  Dec 21 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickWetenschappers hebben voor het eerst fysiologisch bewijs laten zien voor de werking van een belangrijk neuromodulatiesysteem. Zo'n systeem bestaat uit een groep neuronen dat weer een andere groep meer gespecialiseerde neuronen aanstuurt. Als een soort opzichter op de bouwplaats. Het systeem speelt een belangrijke rol bij hoe de hersenen geluid verwerken. Eén neurotransmitter in het bijzonder - neurotransmitters zijn de stoffen die het mogelijk maken dat neuronen met elkaar kunnen communiceren - heeft hierop veel invloed: acetylcholine. Deze stof zou zelfs mede bepalen hoe goed spraak van ruis onderscheiden kan worden. Maar hoe ga je nou laten zien dat het één van grote invloed is op het ander? Dat dit modulatiesysteem inderdaad zo belangrijk is voor geluidsverwerking? Daarvoor blokkeerden ze hier en daar wat in het mechanisme. Vervolgens gebruikten ze een audio van een toon (die klonk alsof je één pianotoets aansloeg) verwerkt in een boel lawaai. Werd het circuit geblokkeerd dan kon die toon niet langer goed worden onderscheiden. Welke neuron doe wat? Kun je nu meteen zeggen: als er bij iemand iets mis is met geluidsverwerking, dan kun je dit gebruiken om diegene te helpen? Dan gaat het mis in dit hersencircuit. Nee. Dat is iets te kort door de bocht. Want bijvoorbeeld bij gehoorverlies door ouderdom speelt het oor zelf ook een hele belangrijke rol. Krijgen de hersenen al minder goede audio binnen, ja, dan zal de verwerking ook moeilijker zijn. Maar daarmee is deze nieuwe ontdekking niet onbelangrijk. Waar ze nu vooral nog naar willen kijken is welke neuronen nou precies zorgen voor die verstoring. Welke neuronen kunnen hun werk niet meer goed doen? Waar gaat het precies mis? En er was nog dat nieuw ontdekte neurale netwerk tussen het geluidsverwerkingsgebied en het eerder genoemde modulatiensysteem. Maar daar horen we in een volgende paper meer over. In deze audio hoor je onderzoeker Michael Burger van Lehigh University. Lees hier meer over het onderzoek: Study Sheds Light on How Brain Distinguishes Speech from Noise. De paper vind je hier: Endogenous Cholinergic Signaling Modulates Sound-evoked Responses of Medial Nucleus of Trapezoid Body. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Gapen is ook aanstekelijk voor dieren die alleen leven

  Luister

  Dec 17 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickVeel mensen zullen het herkennen: je ziet iemand anders gapen en dan moet je zelf ook. Soms is het zelfs al genoeg als je het hoort. En het lijkt eerder te gebeuren als het om iemand gaat uit je sociale kring. Iemand die je mag. Waarom het precies gebeurt, dat weten we echter nog niet. We weten wel dat de aanstekelijkheid van gapen zowel bij mensen als dieren voorkomt. Bij chimpansees en bonobo's, bij honden en wolven en zelfs bij schapen en vermoedelijk ook vissen. Om te testen of het sociale aspect echt noodzakelijk is richtten wetenschappers zich in een nieuw onderzoek juist op meer solitaire dieren. Ze bleven wel redelijk dicht bij huis en kozen voor de meest solitaire mensaap: de orang-oetan. Voor het onderzoek werd een tv voor het verblijf van de orang-oetans in de Apenheul gezet. Daarop kregen ze andere orang-oetans te zien die of gaapten, of neutraal keken. Tussen die andere apen zaten groepsgenoten, onbekenden en een 3D-avatar van een orang-oetan. Voor die laatste bleken ze niet zo gevoelig te zijn, maar het gapen van zowel de bekende, als onbekende orang-oetans bleek aanstekelijk te werken. Voor het eerst lieten de onderzoekers daarmee zien dat de aanstekelijkheid van gapen ook bij solitaire dieren voorkomt. Hersenen op scherp Natuurlijk zouden ze het liefst alle dieren testen, maar dit onderzoek is al weer een stapje in de goede richting. Waarom het nou gebeurt, dat moet nog altijd worden uitgezocht. Er is een theorie die zegt dat met gapen de hersenen worden gekoeld en dat aanstekelijkheid ervoor zorgt dat de hele groep meedoet en iedereen weer even op scherp staat. Bijvoorbeeld in een gevaarlijke situatie. Maar dat zou dan niet verklaren waarom ook solitair levende dieren het doen. Genoeg te onderzoeken nog dus. In deze audio hoor je onderzoeker Evy van Berlo van de Universiteit Leiden. Meer over het onderzoek lees je hier: Experimental evidence for yawn contagion in orangutans (Pongo pygmaeus). Het onderzoek werd geleid door gedragsonderzoeker Jorg Massen, verbonden aan de Universiteit Utrecht. Massen spraken we eerder al eens: 'Puzzelen met vrienden werkt ontspannend voor apen' en 'Blauwe ekster deelt zijn eten met minder bedeelde soortgenoten'. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Boontjes als inspiratie voor een super gevoelige robotgrijper

  Luister

  Dec 16 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe pronkboon - met zijn platte peulen en slierterige scheutjes die zich in spiraalvorm om stokjes of takjes wikkelen - werd bij toeval de inspiratie voor een soft robot ontwerp. Onderzoekers worstelden met de juiste vorm grijper. Een nagemaakte mensenhand was te lomp en tentakels als die van een octopus waren het ook niet helemaal. Ineens herinnerde één onderzoeker zich de delicate klimsliertjes van een bonenplant die ze per ongeluk in haar achtertuin had gezet. Dat moest het worden. Het uiteindelijke ontwerp lijkt nog het meest op een afgeknipte vinger van een latex doktershandschoen. Niet heel erg indrukwekkend om naar te kijken. Maar het gaat natuurlijk om wat de grijper kan. Doordat er een spiraalvormig luchtkanaaltje inzit, vormt de vinger zich met één pompje lucht keurig naar de spiraalvorm van het luchtkanaaltje. Daarmee kan hij iets vastpakken, net als een sliertje van een klimplant. De grip kan door de hoeveelheid lucht ook nog worden gevarieerd. Optische sensor Om te weten of een aanpassing nodig is, zit er in het midden van de vinger een optische sensor: een hele dunne fiber die - beschermd door een iets steviger buisje - van alles kan meten. Hoe goed pak ik iets vast? Maar ook: hoe groot is het voorwerp? En is de weerstand wel juist, of trek ik iets kapot? Ze willen in de toekomst nog zorgen dat die feedback ervoor zorgt dat de robotgrijper leert van elke beweging. Uiteindelijk zijn de toepassingen eindeloos. Vooral handelingen waarbij een zachte hand gewenst is kan hij goed uitvoeren. Dan kun je denken aan het oppakken van groente, fruit, of bloemen. Of assistentie in de medische sector bij operaties. Ook tekenen en schilderen gaat hem goed af. En is het klusje priegelig, geen probleem: de grijper kan objecten van 1 millimeter zonder moeite vastpakken. In deze audio hoor je onderzoeker Mable Fok van de universiteit van Georgia. Lees hier meer over het onderzoek: UGA engineers develop soft robotic gripper. Hier vind je de paper: Twining plant inspired pneumatic soft robotic spiral gripper with a fiber optic twisting sensor.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Donororganen langer goed houden met antivrieseiwitten

  Luister

  Dec 15 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je hoogleraar Self-Organizing Soft Matter Ilja Voets van de Technische Universiteit Eindhoven. Ze heeft ook een college gegeven aan de Universiteit van Nederland over dit onderwerp.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Is een lockdown wetenschappelijk verantwoord?

  Luister

  Dec 14 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickSee omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Een virus dat je liever wilt laten slapen

  Luister

  Dec 10 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je Werner Ouwendijk van het Erasmus MC. Meer over het onderzoek dat hij doet met collega Georges Verjans lees je hier. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Baby goes draadloos

  Luister

  Dec 09 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je onderzoeker Alina Rwei van de TU Delft, meer over haar onderzoek lees je hier. En op de foto zie je haar baby Philip, die zo'n draadloze sensor draagt.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Tumoren koorts geven met een algoritme

  Luister

  Dec 07 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je onderzoeker Daniel Deenen, die donderdag 3 december promoveerde op dit onderwerp. Het onderzoek is gefinancieerd door Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), KWF Kankerbestrijding, en Top Sector Life Sciences & Health. Meer over het onderzoek lees je hier. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Niet elk mens is een machine

  Luister

  Dec 03 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: Broadwick In de podcast hoor je Andrea Weihrauch van de Universiteit van Amsterdam. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Diep in weefsel kijken

  Luister

  Dec 02 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je onderzoeker Jeroen Kalkman. Meer over het onderzoek lees je op de website van de TU Delft en het paper kun je hier vinden. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Knuffelsatelliet gaat rondvliegend ruimtepuin verwijderen

  Luister

  Dec 01 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Robin Biesbroek van ESA. Lees hier meer over de missie: ESA en ClearSpace SA tekenen contract voor s werelds eerste missie voor ruimtepuinverwijdering. Meer over hoe het ervoor staat met ruimtepuin lees je hier: Space debris by the numbers. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Het eiwit dat zorgt voor een langer leven bij minder eten

  Luister

  Nov 30 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Sebastian Grönke van het Max-Planck Institute for Biology of Ageing. De volledige paper vind je hier: Sestrin is a key regulator of stem cell function and lifespan in response to dietary amino acids. Eerder onderzoek van deze onderzoekers naar wat er in een dieet voor kan zorgen voor een langer leven vind je hier: Amino-acid imbalance explains extension of lifespan by dietary restriction in Drosophila. Luister ook deze aflevering van Wetenschap Vandaag waarin duidelijk werd dat Sestrin invloed heeft op de effecten van sport: Sporten zonder ooit een spier te bewegen.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Empathie voorspelt de agressie van een kind

  Luister

  Nov 24 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je Malou Noten, die 25 november promoveert aan de Universiteit Leiden op dit onderzoek. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Hoe de politiek je persoonlijkheid kan misbruiken

  Luister

  Nov 23 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je onderzoeksleider Brahim Zarouali universitair docent persuasieve communicatie aan de Universiteit van Amsterdam. Het paper dat geschreven is over het onderzoek kun je geheel lezen via deze link. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Tien keer zoveel super heldere sterrenstelsels waargenomen als theorie voorspelt

  Luister

  Nov 19 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickAl jaren en jaren wordt er onderzoek gedaan naar sterrenstelsels waarin vele honderden duizenden miljarden sterren bij elkaar kunnen zitten. Over hoe deze stelsels zich vormen bestaan nog veel vragen. Dankzij infraroodtelescopen kwamen onderzoekers er al wel achter dat er ook hyperlumineuze sterrenstelsels bestaan. Dat zijn stelsel met een helderheid van tien biljoen zonnen. Het leek er zelfs op dat er meer van dit soort sterrenstelsels waren dan theoretische modellen konden verklaren. Maar klopte deze waarneming wel? Om dat uit te zoeken was er beter beeld nodig. Een groot team onderzoekers wendde zich tot LOFAR: een Nederlandse radiotelescoop die samengesteld is uit duizenden radioantennes. Met deze enorme radiotelescoop lukte het om veel dieper te kijken met veel scherper beeld. Wel tien jaar lang verzamelden de onderzoekers data en bekeken ze individuele super heldere sterrenstelsels. Hadden de modellen het mis? Al die data leverde uiteindelijk het antwoord op dat ze zochten: ja, er zijn inderdaad meer van dit soort sterrenstelsels dan theoretisch zou moeten kunnen. Zo'n tien keer zoveel. Nou zou de helderheid van deze stelsels afkomstig zijn van enorm veel stervorming. Er zouden wel tienduizend nieuwe sterren per jaar worden gevormd (ter vergelijking: ons eigen Melkwegstelsel vormt er maar eentje per jaar), maar dan nog kunnen sterren nooit als enige verantwoordelijk zijn voor het aantal super heldere sterrenstelsels dat nu is gevonden. Wat is de bron dan wel? Dat is iets waar ze de komende tijd naar willen gaan kijken. Daarvoor gaat het team onder andere follow-up waarnemingen uitvoeren op het Keck observatorium in Hawaii. In deze audio hoor je Huub Röttgering, onderzoeker en directeur van de Sterrewacht Leiden. Lees hier meer over het onderzoek: Tienmaal meer hyperlumineuze sterrenstelsels waargenomen dan sterren kunnen produceren. De paper vind je hier: The bright end of the infrared luminosity functions and the abundance of hyperluminous infrared galaxies.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Zweet tegenhouden met behulp van... zweet

  Luister

  Nov 18 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickOns zweet bevat allerlei natuurlijke mineralen, zoals zout en kalk. Kunnen we er niet voor zorgen, dachten onderzoekers, dat we de zweetbuisjes blokkeren met ons eigen zweet? De inspiratie kwam onder andere van opgedroogd zweet na het sporten. Als je dat opgedroogde spul nou al in de zweetbuisjes kan laten ontstaan, dan zou dit wellicht het zweet tegen kunnen houden. Om te kijken of hun idee klopte, bouwden ze in het lab een paar zweetklieren na en lieten daar synthetisch zweet (wat bestond uit dezelfde stofjes als ons eigen zweet) doorheen bewegen. Vervolgens brachten ze in één testsetting hygroscopisch materiaal aan dat wateraantrekkend werkt. In deze setting zagen ze het zweetbuisje al na een paar seconden dichtslibben met een gel-achtige substantie. Anti-zweet trui Maar hoe moeten we dit dan voor ons zien in het echt? De onderzoekers willen nu graag aan de slag met een toepassing en uiteindelijk testen met echte proefpersonen. Ze denken dat ze een soort deodorant kunnen maken die deze verdamping stimuleert, of iets wat je op kunt plakken of aan kunt trekken dat hetzelfde doet. Dan kun je je nog afvragen: hoe hard hebben we dit nodig? Onderzoeker Wouter van Marken Lichtenbelt van de Universiteit Maastricht - hij weet alles over hoe ons lichaam reageert op temperatuurwisselingen en dus ook het één en ander over zweet - twijfelt een beetje. Er is volgens hem nooit echt stevig aangetoond dat de stofjes die in de huidige antitranspiranten zitten slecht voor ons zijn. Daarnaast is het langdurig verstoppen van de zweetbuisjes ook niet direct goed voor je lichaam. Maar als je een ziekte hebt waarbij je echt overmatig zweet, of wanneer je je toch zorgen maakt over de huidige bestandsdelen in antitranspirant, dan zou dit in de toekomst wel eens een mooi alternatief kunnen zijn. In deze audio hoor je onderzoeker Jonathan Boreyko van Virginia Tech. Lees hier meer over het onderzoek: Virginia Tech lab proves the concept of a natural approach to antiperspirants. De paper vind je hier: Evaporation-Induced Clogging of an Artificial Sweat Duct. Bij het derde voorbeeld zie je hoe het gel-achtige materiaal ontstaat:See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• De zebravink kan iets waarvan we dachten dat alleen mensen het kunnen

  Luister

  Nov 17 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe paper vind je hier: High-capacity auditory memory for vocal communication in a social songbird. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Hoe celpopulaties hun risicospreiding razendsnel aanpassen aan de omstandigheden

  Luister

  Nov 16 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Tom Shimizu van Amolf. Lees hier meer over het onderzoek: Bliksemsnel risicobeheer in celpopulaties. De paper vind je hier: Adaptive tuning of cell sensory diversity without changes in gene expression. See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Schimmel uit hondenneus helpt onderzoekers bij belangrijke ontdekking

  Luister

  Nov 12 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickVoor je denkt: wat maakt mij schimmel uit een hondenneus nou uit? Dit is één van de vier beruchte schimmels die samen bij mensen zorgen voor 1,5 miljoen doden wereldwijd per jaar. Over zo'n schimmel willen we natuurlijk zoveel mogelijk te weten komen. Is een hond geïnfecteerd met deze schimmel, dan moet een dierenarts zoveel mogelijk ervan uit de neus en holtes van de hond halen om hem te genezen. Toen onderzoekers bezig waren met het bestuderen van infectieziektes bij de mens, hoorden ze hiervan en gingen ze in het lab aan de slag met enkele van deze schimmel-samples. Aanpassen aan gastheer Ze zetten een deel op kweek en een ander deel vroren ze in, zodat ze ook goed de genexpressie van de schimmel konden bekijken. Het leverde enorm interessante informatie op. Zo zagen ze dat de schimmel in de hond genetisch evolueert om beter te kunnen overleven. Nooit eerder was dit gezien. Er is wel eerder onderzoek gedaan naar dit soort schimmels, maar dat gebeurde vaak in proefdieren en de resultaten waren vaak niet goed te vergelijken met de werkelijkheid. Dat probleem heb je natuurlijk niet als je samples uit een echte infectie komen. Wat ook opvalt is dat niet alle hondenrassen even gevoelig zijn voor deze infectie. Dat doet vermoeden dat ook de genen van de host een belangrijke rol spelen. De resultaten van dit onderzoek zorgen voor belangrijke nieuwe informatie waarmee onderzoekers meer kunnen leren over hoe die schimmel ook bij ons ingrijpt op het immuunsysteem en welke rol de gastheer daarbij speelt. Hopelijk lukt het ze daarmee om uiteindelijk een betere diagnose en behandeling te ontwikkelen voor zowel mens als dier. In deze audio hoor je onderzoeker Hans de Cock van de Universiteit Utrecht. Lees hier meer over het onderzoek: Hond in gevecht met schimmel. De paper vind je hier: The sino-nasal warzone: transcriptomic and genomic studies on sino-nasal aspergillosis in dogs.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Slaaptekort rommelt met de angstverwerking in ons brein

  Luister

  Nov 11 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickSlaap is essentieel voor het opslaan en verwerken van herinneringen en een slaaptekort - weten we - beïnvloedt ons leervermogen en geheugen. Als je dan kijkt naar angstverwerking dan wordt daarbij ook dat leervermogen gebruikt. Je kunt het zo zien: je hersenen kunnen de angstherinnering, als er geen sprake meer van gevaar is, verdrukken met een nieuwe herinnering. Met een minder angstige associatie. De onderzoekers in deze studie wilde weten: kan een slaaptekort dat verwerken van angstherinneringen ook verstoren? Ze lieten daarvoor drie groepen gezonde mensen in een slaapcentrum slapen. Eén groep sliep helemaal niet, één groep werd na vier uur wakker gemaakt en miste daarmee de uren met de meeste REM-slaap en een derde groep sliep normaal. Angstoefening Met alle drie de groepen voerden ze een experiment uit waarbij de proefpersonen in een scanner naar drie kleuren moesten kijken. Bij twee van die kleuren werd een licht en ongevaarlijk schokje gegeven. Eén kleur was 'veilig'. Toen veranderde ze iets: één van de twee 'gevaarlijke' kleuren gaf ineens geen schokje meer. Op zo'n moment kunnen de hersenen aan de slag om de angstherinnering om te zetten. Ze herhaalden het experiment aan het einde van de dag nogmaals om te kunnen zien wat het brein had geleerd. Wat zagen ze nou bij de groep die een halve nacht had geslapen: bij deze proefpersonen was er zowel bij het eerste als het tweede experiment meer activiteit in het hersengebied dat wordt geassocieerd met angst. In het gebied waar juist angstcontrole plaatsvindt zagen ze minder activiteit. De groep die gewoon had geslapen had in beide gebieden activiteit in de ochtend, maar had aan het einde van de dag geleerd de angst te verwerken. De groep die helemaal niet had geslapen, had een uitgestelde reactie, maar leek daarin uiteindelijk meer op de goede slapers. Sneller angstig Wat kunnen we hier van leren? Mogelijk dat een halve nacht niet slapen slechter voor je is dan een hele nacht niet slapen. Maar wat de onderzoekers ook denken is dat zo'n halve nacht mensen gevoeliger maakt voor angststoornissen. Zeker in beroepen waarbij én een slechte nachtrust én heftige ervaringen een rol spelen zou dit negatieve gevolgen kunnen hebben. In vervolgonderzoek willen ze het experiment herhalen met mensen die traumatische ervaringen hebben gehad om het mechanisme nog beter te kunnen begrijpen. In deze audio hoor je Edward Pace-Schott van Harvard Medical School. Voor dit onderzoek werkte hij samen met onderzoekers Anne Germain en Jeehye Seo. Meer over hun werk lees je hier: Sleep loss hijacks brains activity during learning.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Met gentherapie de oogzenuw laten herstellen

  Luister

  Nov 10 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickOnder glaucoom vallen een aantal aandoeningen van het oog die leiden tot beschadigingen van de oogzenuw. Het is de grootste oorzaak van blindheid wereldwijd. Er zijn wel wat middelen die de symptomen ervan behandelen, maar die doen niets voor herstel en daarmee is de schade blijvend. Daar zochten ze in dit onderzoek een oplossing voor. Ze kwamen uit bij gentherapie, waarbij ze in de oogzenuw een gen tot expressie brachten dat een eiwit produceert dat herstel mogelijk maakt. Het eiwit levert namelijk belangrijke bouwstenen af voor regeneratie op de plek van de schade. Zorgden ze voor veel van dit eiwit, dan zagen ze duidelijk herstel. Nou hebben ze dit nu alleen nog in gekweekte cellen en in muizenmodellen getest. En ja: dat betekent ook dat hier nog dierproeven voor nodig waren. Toch is die stap in een onderzoek als dit nog niet over te slaan. Hierna zetten ze het onderzoek voort in menselijke oogzenuwen in het lab en daarna kunnen ze gaan kijken naar klinische testen met levende mensen. In deze audio hoor je onderzoeker Veselina Petrova van de Universiteit van Cambridge. Hier vind je de paper: Protrudin functions from the endoplasmic reticulum to support axon regeneration in the adult CNS.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Virussen kapotmaken door hun suikerlaagje te saboteren

  Luister

  Nov 09 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEr zijn veel virussen die een suikerlaagje nodig hebben om te functioneren. Dit kunnen ze alleen niet zelf produceren. Ze kapen hiervoor de suikerproductiefabriek in de cellen die ze besmetten. Jaren hebben onderzoekers gekeken hoe ze dit proces zo konden saboteren dat virussen met een defect suikerlaagje komen te zitten. Door een specifiek enzym te beïnvloeden dat in de fabriek het suikerlaagje bijschaaft voordat het door de controlepost van de cel gaat, hopen ze het suikerlaagje zo te verprutsen dat het virus minder stabiel en minder gevaarlijk is. In deze audio hoor je onderzoeker Gideon Davies van de Universiteit van York. Lees hier meer over het onderzoek: Possible drug treatment on horizon for SARS-CoV-2 virus. De paper vind je hier: Structure of human endo--1,2-mannosidase (MANEA), an antiviral host-glycosylation target. Meer lezen over het samenwerkingsverband met de Universiteit van Leiden kan hier: ERC Synergy Grant to unlock sugar codes for health and a sustainable society. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Oorsprong van mysterieuze radioflits uit de Melkweg gevonden

  Luister

  Nov 05 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Ziggy Pleunis van het McGill Space Institute. Lees hier meer over de ontdekking: A fast radio burst in our own Galaxy. De paper van Pleunis en zijn collega's van het Canadian Hydrogen Intensity Mapping Experiment (CHIME) vind je hier: A bright millisecond-duration radio burst from a Galactic magnetar.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  Link Aflevering

• Nieuwe antibiotica-pil vindt vermomd als eten zijn weg door het lichaam

  Luister

  Nov 04 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickSteeds meer bacteriën zijn resistent tegen de antibiotica die we gebruiken. Daarnaast wordt ook nog verwacht dat het aantal mensen dat een infectieziekte krijgt gaat toenemen. En dus zijn wetenschappers druk met het vinden van middelen waar ziekmakende bacteriën geen trucjes voor hebben en waar ze niet of moeilijk resistent tegen kunnen worden. Bacterie doorprikken Eén van de hoopgevende alternatieven is een middel dat - anders dan veel andere antibiotica - niet opgenomen hoeft te worden in de cel om zijn werk te kunnen doen, maar dat de bacterie van buitenaf doorprikt. Bacteriën krijgen zo eigenlijk niet eens de kans om resistent te worden. Dat klinkt al mooi, maar er waren nog wel wat obstakels. Veel antibiotica wordt ingespoten. Daarvoor moeten de meeste mensen naar het ziekenhuis, maar het ziekenhuis is eigenlijk helemaal geen goede plek voor mensen met infectieziekten als je bedenkt hoe vatbaar zij zijn voor andere virussen en bacteriën. En andersom: hoe zij weer anderen kunnen besmetten. Daarnaast kost het ook gewoon veel geld. Vermomd als eten Maar als je wilt dat dit thuis toegediend kan worden dan moet het geen prik, maar iets als een pilletje zijn. Daarbij kregen de makers van het middel hulp van andere onderzoekers die zorgde dat het als een pilletje ingenomen kan worden dat vermomd als eten het lichaam doorgaat. Dit zorgt ervoor dat het middel niet te vroeg wordt afgebroken en het netjes in de bloedbaan terecht komt. Het mooie is ook nog dat deze truc ook voor andere middelen zou moeten werken. Eén van de redenen voor het ontwikkelen van het nieuwe middel is volgens de onderzoekers het makkelijker maken van infectiebestrijding in ontwikkelingslanden. Vooral daar waar mensen niet even naar het ziekenhuis kunnen voor een infuus of prik zou een pil enorm veel patiënten kunnen helpen, menen ze. In deze audio hoor je onderzoeker Han van t Klooster. Zijn bedrijf PharmaCytics werkt samen met Madam Therapeutics aan deze nieuwe antibiotica-pil. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Onderzoekers vinden vroegste bewijs ooit voor sociaal gedrag zoogdieren

  Luister

  Nov 03 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDit onderzoek werd gedaan door paleontologen van de Universiteit van Washington en het Burke Museum of Natural History & Culture. Deze wetenschappers kwamen fossielen op het spoor van een klein knaagdiertje dat de naam Filikomys primaevus - jeugdige, vriendelijke muis - kreeg. Maar hoe wisten ze nou dat dit een sociaal diertje was? Ze hadden behoorlijk wat fossielen van dit beestje gevonden, 22 in totaal. Ook nog in zeer goede staat, wat uitzonderlijk is. Ze vonden de fossielen op een bekende dino-opgraaf locatie genaamd Egg Mountain in West Montana. Deze fossielen waren maar liefst 75,5 miljoen jaar oud. Zeker 13 hiervan werden teruggevonden in dezelfde rotslaag in een gebied van 30 vierkante meter. En ze zaten allemaal gezellig bij elkaar, in groepjes van twee, soms vijf, van zowel jonge als ouder dieren. Daarnaast hadden ze ook nog eens de bouw van een diertje dat nesten graaft onder de grond en dus was de conclusie: deze dieren moeten al sociale structuren gehad hebben. Hiervoor dachten onderzoekers dat dit gedrag pas na het uitsterven van de dino's ontstond. En dan vooral bij de groep zoogdieren waar wij mensen bij horen. Maar nu weten we: deze muisjes waren ons voor en niet zo'n beetje ook. Lees hier meer over het onderzoek: Early mammalian social behaviour revealed by multituberculates from a dinosaur nesting site. In de audio hoor je ook nog een heleboel mooie dingen over plankton. Verder lezen kan hier: Plankton turn hunters to survive dinosaur-killing asteroid impact en hier: Plankton key to origin of earth's first breathable atmosphere.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Bij 2 graden opwarming komt er 230 miljard ton CO2 vrij uit de bodem

  Luister

  Nov 02 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: Broadwick230 miljard ton, dat is twee keer zoveel als de CO2-uitstoot van de VS over de afgelopen 100 jaar. Maar hoe hebben ze deze lastige berekening nou gedaan, zonder dat ze alle bodemprocessen op aarde hebben onderzocht? Ze hebben in dit onderzoek gekeken naar de relatie tussen temperatuur en bodemafbraak. Hoe reageert de bodem op verschillende plekken op aarde op een stijging hiervan? Hierbij combineerden ze data uit observaties met bestaande klimaatmodellen. Ze maakten verschillende vergelijkingen en zagen steeds dezelfde resultaten terug. Hoe zeker weten ze het? Nou waren er al modellen die hier berekeningen over lieten zien, maar die hadden nog een foutmarge van zo'n 120 miljard ton. Deze studie brengt die marge omlaag naar 50 miljard ton. Dat is dus nog geen zekerheid, maar wel een belangrijke inschatting. Kan het ook nog meevallen? Misschien, want planten nemen steeds meer CO2 op. Aan de andere kant kappen we nog altijd gigantisch veel bomen en is in dit onderzoek de CO2 die vastzit in permafrost nog niet meegenomen. Er valt dus nog genoeg te onderzoeken, bijvoorbeeld: hoeveel wordt er dan precies door de bodem opgenomen? Toch is dit al belangrijke kennis over dit onderdeel van de klimaatverandering. In deze audio hoor je Rebecca Varney en Sarah Chadburn van de University of Exeter. Lees hier meer over het onderzoek: Warming of 2°C would release billions of tonnes of soil carbon. De paper vind je hier: A spatial emergent constraint on the sensitivity of soil carbon turnover to global warming. See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Nieuwe nanotechnologie traint het immuunsysteem om kanker beter te bestrijden

  Luister

  Oct 29 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Willem Mulder van de Technische Universiteit Eindhoven en TMII, Icahn School of Medicine in New York. Lees hier meer over het onderzoek: Ground-breaking study on trained immunity to fight cancer en hier vind je meer informatie over de startup die de onderzoekers hebben opgezet: Trained Therapeutix Discovery. Wat extra uitleg door de twee promovendi die veel van het experimentele werk hebben uitgevoerd:See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Cybersecurity gebaseerd op het menselijk immuunsysteem

  Luister

  Oct 29 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickTwee onderdelen van ons immuunsysteem leken ook uiterst geschikt voor het beschermen van ict-systemen: het constant verversen van cellen en een decentrale aansturing. Maar hoe vertaal je dat naar ict? Voor het verversen wordt voortgeborduurd op de bestaande nieuwe ict-techniek: Kubernetes. Een systeem waarmee computertoepassingen beheerd kunnen worden. Daarin zit al de mogelijkheid om te herstarten en verversen, alleen hebben ze nu een link gemaakt naar cybersecurity-instrumenten. Ze laten deze twee met elkaar communiceren zodat er veel slimmer ververst kan worden. Dat verversen van applicaties zorgt ervoor dat je meer momenten hebt waarop je cyberaanvallen kunt onderscheppen. En zit je als crimineel net in een handeling en wordt er ververst, dan is het einde oefening en ben je te laat. Dan is er nog decentralisatie. In het lichaam communiceren cellen constant met elkaar. Als eentje geïnfecteerd raakt gebruikt hij stofjes om omliggende cellen te waarschuwen dat er iets mis is, zonder dat het eerst langs je hersenen hoeft te gaan. Door hetzelfde te creëren in een computernetwerk: eilandjes die zelf alarm kunnen slaan, zonder dat een centraal systeem alles de hele tijd moet langslopen, kun je veel sneller en lokaler ingrijpen als er iets mis is. Een wondermiddel is het volgens de onderzoekers niet, maar zeker een manier om het cybercriminelen een stuk moeilijker te maken. In deze audio hoor je Bart Gijsen van TNO en Rogier Reemer van Achmea. Lees hier meer over het Partnership for Cyber Security Innovation.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Wat een drum-experiment ons kan leren over cultuurevolutie

  Luister

  Oct 28 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet experiment heeft nog het meeste weg van het doorfluisterspelletje van vroeger, maar dan met drumritmes. 120 proefpersonen kregen een ritme te horen en dat moesten ze - alleen in een geluidsdichte ruimte met drie trommels en één stokje - zo goed mogelijk na proberen te spelen. Sommige mensen hoorden het origineel, anderen kregen het stokje door van een andere proefpersoon en moesten naspelen wat diegene ervan had gebakken. Elk groepje (of rijtje) van zes mensen begon dus met een basisritme en als de laatste van het groepje klaar was, dan was er een geëvolueerd eindritme. Nou waren de ritmes heel simpel, maar de setting zat wat ingewikkelder in elkaar. De onderzoekers hadden namelijk gespeeld met de afstanden tussen de trommels. In één groepje stonden ze allemaal op gelijke afstand van elkaar, in een ander groepje stond één trommel verder weg en zo creëerden ze vier veschillende settings. Ook vroegen ze de proefpersonen om bij het spelen van de ritmes een vaste trommel-volgorde aan te houden. Zo probeerden ze te onderzoeken hoe de toegang tot de middelen en de setting daarvan invloed had op de evolutie van het ritme. Ze zagen - zoals ze verwachten - dat uit elke setting een ander eindritme kwam en dat deze in sommige groepen heel anders was geworden dan het origineel. Het levert - zo hopen de onderzoekers - een nieuwe manier op van naar dit vraagstuk kijken, wat als inspiratie moet dienen voor onderzoeken in de toekomst. In deze audio hoor je onderzoeker Helena Miton van het Sante Fe Institute. Leer hier meer over het onderzoek: The rhythm of change: What a drum-beat experiment reveals about cultural evolution. Hier vind je de paper: Motor constraints influence cultural evolution of rhythm.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Malariaparasiet verstop zich in onze bloedbaan tijdens het droge seizoen

  Luister

  Oct 27 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickMalaria wordt verspreid door parasieten. Als een mug ons prikt dringt die parasiet onze bloedbaan binnen en daar besmetten ze menselijke rode bloed cellen en vermenigvuldigen ze zich. De meeste besmettingen vinden plaats in de natte maanden van het jaar. In delen van West Afrika is dit ongeveer van juli tot december. Dat is ook logisch, want in dat seizoen zijn er de meeste muggen en verspreid de ziekte zich makkelijker. Maar hoe kan het dan dat ze elk jaar met zoveel terugkomen? Terwijl er een heleboel droge maanden zijn met veel minder muggen. Wat doen die parasieten om die periode te overleven? Silvia Portugal van de Heidelberg universiteit in Duitsland en haar collega's vonden het antwoord. Ze vergeleken besmettingen uit de regenseizoenen met besmettingen uit de zomerseizoenen en daar ontdekten ze een belangrijk verschil. Verstoppertje in de bloedbaan Ze zagen dat de parasiet in het regenseizoen een molecuul produceerde waardoor besmette cellen vast blijven plakken aan de wand van onze bloedvaten. Dit doen ze zodat ons lichaam de besmette cellen niet goed op kan ruimen. In de zomer produceert de parasiet deze moleculen echter niet. De meeste besmette cellen werden daardoor juist wél door het lichaam weggewerkt. Dit zorgde ervoor dat de parasiet nog maar in kleine getale overbleef en zo ongezien kon blijven rondhangen in het lichaam. Werd het buiten weer nat, dan ging de parasiet terug naar volle aanvalsmodes. Een belangrijke les van dit onderzoek is dat het niet genoeg is om alleen te kijken naar de zieke mensen bij het bestrijden van malaria. We zullen nog net iets slimmer moeten zijn om deze parasiet te verslaan. Gelukkig hebben we daar nu weer wat extra munitie voor. Lees meer over het onderzoek op de site van Nature: Increased circulation time of Plasmodium falciparum underlies persistent asymptomatic infection in the dry season. Luister verder: Het menselijke immuunsysteem kan de malaria-parasiet zélf bestrijden.See omnystudio.com/listener for privacy information....more

  Link Aflevering

• Robots laten zien waarom vissen in een school zwemmen

  Luister

  Oct 26 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickUit het experiment met de robotvissen kwam dat het inderdaad energie scheelt als vissen in een school zwemmen. Ze maken hierbij gebruik van de waterstroming die de vissen voor hen veroorzaken en passen hun staartbeweging daarop aan. Dit aanpassen van de beweging wordt in dit onderzoek vortex phase matching genoemd. Het werkt op elke plek in de school, maar vraagt niet overal om dezelfde beweging. Synchroniseren met de leider heeft bijvoorbeeld als je er vlak ach