Wetenschap Vandaag | BNR

Afleveringen

• Missende stukje gevonden in puzzel van botsende sterrenstelselclusters

  Luister

  Dec 07 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEr zijn regelmatig botsingen tussen clusters van sterrenstelsels. Het is vooral het gas dat in die clusters zit dat met elkaar botst. In dat gas is nu iets gezien wat alleen nog was voorspeld.  Tijdens een botsing nemen de gaswolken verschillende vormen aan. Het begin- en eindstadium van die vervorming waren al eens gezien, de tussenvorm was tot nu toe alleen nog voorspeld. Toen astronomen eigenlijk om een andere reden naar een cluster aan het kijken waren, werden ze verrast.  In deze audio hoor je onderzoeker Jelle de Plaa van SRON. Lees hier meer over de ontdekking: Laatste ontbrekende puzzelstukje van botsingen tussen clusters van sterrenstelsels. ...more

  Link Aflevering

• De naakte molrat weet zich wel raad met een zuurstoftekort

  Luister

  Dec 06 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe naakte molrat redt zich erg goed in zuurstofarme situaties, het dier kan z'n energieverbruik in rust met 85 procent verminderen om energie te besparen. Nu hebben onderzoekers meer ontdekt over het mechanisme dat het dier hiervoor inzet. Ze blijken een bepaald eiwit uit te zetten in hun bruine vetweefsel, waardoor ze binnen een uur kunnen reageren op hypoxie. Ze zetten als het ware razendsnel hun verwarming uit. Het mechanisme was vooral te zien in molratten die in koloniën leven, wat suggereert dat er ook een sociale kant zit aan het mechanisme. Omdat hypoxie ook bij mensen voorkomt het kan onder andere een rol spelen bij een hartinfarct, maar het is ook gezien in acute vorm bij mensen met een coronavirus-infectie hopen de onderzoekers met deze vondst uiteindelijke ook ons te kunnen helpen. Lees hier meer: Hypoxia tolerance: naked mole-rats may provide secret to low oxygen survival....more

  Link Aflevering

• Moleculair apparaatje zet infrarood om naar zichtbaar licht

  Luister

  Dec 06 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet is onderzoekers gelukt om een minuscuul moleculair apparaatje te maken waarmee je onzichtbaar licht om kunt zetten naar zichtbaar licht. Specifiek gaat het om het omzetten van infrarood naar zichtbaar licht. Voor het detecteren van zichtbaar licht hebben we al hele goede detectoren. Infrarood detecteren lukt een stuk minder goed. Door infrarood eerst om te zetten naar beweging - trillende moleculen in dit geval - en die beweging om te zetten naar zichtbaar licht, kan het infrarode licht met bestaande detectoren worden gezien. In deze audio vertelt onderzoeker Ewold Verhagen van AMOLF meer over de techniek en de mogelijke toepassingen. Lees hier meer over het onderzoek: Molecular device turns infrared into visible light. De paper vind je hier: Continuous-wave frequency upconversion with a molecular optomechanical nanocavity. ...more

  Link Aflevering

• Stofje in paddo's maakt muziek emotioneler

  Luister

  Dec 04 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickZo lieten een aantal zien dat de emotionele reactie van mensen op muziek werd versterkt door LSD. In recent Deens onderzoek wilden ze weten of dit ook geldt voor psilocybine het psychedelische stofje in paddo's. Twintig gezonde proefpersonen luisterden naar muziek van componisten Edward Elgar en Mozart, voor en na ze een gecontroleerde dosis psilocybine kregen. Hun emotionele reactie op de muziek was gemiddeld 60 procent sterker na het nemen van het middel. Volgens de onderzoekers is het nu van belang om te kijken of bij behandelingen van depressie met psychedelische middelen ook muziek ingezet zou moeten worden. Ze zijn van plan in een volgend experiment de proefpersonen onder een MRI-scanner te leggen, zodat ze ook kunnen zien wat er in het brein gebeurt bij die verhoogde emotionele reactie. Als deze middelen uiteindelijk gecontroleerd hun weg vinden naar individuele behandelingen kan ik me wel voorstellen dat er nog even gekeken moeten worden naar muzieksmaak. Want een verhoogde emotionele reactie op een nummer dat je vreselijk vindt, daarvan gaat niemand zich denk ik beter voelen. Lees meer: Psychedelic ingredient in magic mushrooms makes music more emotional to our brain....more

  Link Aflevering

• Hoe meer schade, hoe meer slaap?

  Luister

  Dec 03 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEerder werd al eens een link gelegd tussen slecht slapende artsen en schade aan hun DNA. Een ander team merkte op dat er overdag meer sprake van DNA-schade is dan 's nachts. Wat suggereert dat slapen bijdraagt aan het herstellen van DNA-schade die je gedurende de dag oploopt. In nieuw onderzoek uit Israël naar zebravissen zijn ze dit nog beter gaan bekijken. Ze zagen dat de larven van de vissen langer sliepen als ze meer schade aan hun DNA hadden. Schade maakte moe, zo leek het. Door een schadeherstelstofje in de larven realtime te volgen zagen ze dat dit stofje harder aan het werk ging als de larven sliepen. Het herstellen van DNA-schade was tijdens het slapen dus efficiënter. Om te kijken of de aanwezigheid van dat herstelstofje ook de slaap stuurde, gaven ze sommige larven meer en sommige larven minder van dit stofje. En ja hoor: meer herstelstof, meer slaap, minder schade. Het lijkt erop dat de hoeveelheid schade en herstelstof gedurende de dag oplopen tot een bepaalde hoeveelheid wordt bereikt en dan krijgt het lichaam van de vis in dit geval een seintje: tijd om te slapen, de schade moet hersteld worden. De volgende stap is kijken hoe dit seintje precies wordt gegeven. En daarna: of mensen ook geholpen zijn bij deze vondst. De paper: Parp1 promotes sleep, which enhances DNA repair in neurons. ...more

  Link Aflevering

• Welke knuffel vinden mensen het prettigst?

  Luister

  Dec 02 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Anna Dueren van de universiteit van Londen. Lees hier meer: The influence of duration, arm crossing style, gender, and emotional closeness on hugging behaviour. Ook hoor je gedragsbioloog en primatoloog Frans de Waal.

  Link Aflevering

• Planten knoeien met de genen van de buren

  Luister

  Dec 01 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet RNA kan zelfs de genen beïnvloeden van de ontvanger. In het experiment zagen ze in het lab hoe planten die in hetzelfde water groeiden deze RNA-deeltjes met elkaar uitwisselden. Het kwam als een verrassing voor de onderzoekers, omdat RNA vaak erg onstabiel is buiten cellen en ze eigenlijk iets heel anders aan het bestuderen waren. Eén van de planten was zo gemodificeerd dat hij extra veel van een bepaald type RNA produceerde. Andere planten in dezelfde bak niet. Maar die pasten wel ineens de timing van hun bloei aan. Toen ze uitzochten hoe dat kon, zagen ze dat ook de andere planten grotere hoeveelheden van dat type RNA in zich hadden, zonder dat ze het zelf produceerden. Waarom zouden planten dit doen? Eén verklaring is om elkaar te waarschuwen. Een andere: competitie. Want hoe handig zou het zijn als je je buren genetisch zo kan aanpassen dat je al het eten voor jezelf hebt? De paper: Exogenous miRNAs induce post-transcriptional gene silencing in plants....more

  Link Aflevering

• Innovatieve dolfijnen en zeehonden tellen met AI

  Luister

  Dec 01 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Fleur Visser van de UvA en het NIOZ. Lees hier meer over haar werk: Dolfijnen voeren speciale schroefduik uit wanneer ze op diepe prooi jagen. Ook hoor je Jeroen Hoekendijk, promovendus bij het NIOZ en WUR. Meer over zijn werk lees je hier: Kunstmatige intelligentie helpt ecologen sneller tellen.

  Link Aflevering

• Komt het water op aarde van de zon?

  Luister

  Nov 30 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickVergeleken met andere planeten in ons zonnestelsel is de aarde ontzettend nat. Meer dan 70 procent van het oppervlakte van onze planeet bestaat uit water. Zo'n 97 procent daarvan is zout en vind je in oceanen. De rest: grondwater, ijs, water in de lucht en zoet water in rivieren en meren. Ook wijzelf en een heleboel andere organismen bestaan grotendeels uit water. Maar waar al dat water oorspronkelijk vandaan komt, dat is nogal een mysterie. In een nieuw onderzoek oppert een internationaal team onderzoekers onder leiding van de universiteit van Glasgow een opvallende nieuwe bron voor al dat water: onze gloeiend hete zon. Er werd al gedacht dat water pas na het ontstaan van de aarde hierheen is gekomen. Lang was het vermoeden dat waterdeeltjes hun weg naar de aarde vonden door mee te reizen met C-klasse planetoïden die op onze planeet zijn geknald. Dit is het type planetoïde dat het meest voorkomt en waarvan ook stukjes zijn overgebleven na impact met de aarde. Alleen na het onderzoeken van deze stukjes bleek de samenstelling van het merendeel van die planetoïden niet overeen te komen met de samenstelling van het water op aarde. Er moet dus nog een andere bron zijn geweest. Atoom voor atoom In dit nieuwe onderzoek bestudeerden ze kleine stukjes van Itokawa: een S-type planetoïde die zich in een baan dichtbij de aarde bevindt. De baan van dit soort planetoïden zit dichter bij de zon. In 2010 verzamelde de Japanse ruimtesonde Hayabusa minuscule brokkeltjes van Itokawa en die zijn nu atoom voor atoom geanalyseerd door een nieuw geavanceerd instrument. Het lukte de onderzoekers om de buitenste laag van 50 nanometer super gedetailleerd in kaart te brengen en daarin vonden ze een grote hoeveelheid watermoleculen. Zou je van deze korreltjes een kubieke meter rots maken en je zou deze smelten, dan zou je 20 liter water overhouden (heel veel dus). Regen van stofdeeltjes Hoe dat water daar dan weer terecht is gekomen? Uit zonnewind, denken de onderzoekers. Als de elektrisch geladen waterstofdeeltjes waaruit zonnewind grotendeels bestaat in contact komen met een vaste vorm zonder atmosfeer (zoals een planetoïde), dan kunnen ze tientallen nanometers doordringen in het oppervlakte. Binnenin kunnen ze vervolgens de chemische samenstelling van het gesteente veranderen en zo uiteindelijk water vormen. Die stofkorreltjes kunnen vervolgens tegelijk met C-type planetoïden op aarde zijn geregend om samen de basis te vormen voor het water in onze oceanen. Volgens de onderzoekers is het niet alleen een interessante theorie voor het ontstaan van het water op aarde: het zou ook astronauten kunnen helpen. Genoeg water hebben tijdens ruimtereizen is een grote uitdaging. Misschien kunnen ze op plekken ver weg van de aarde uit het stof dat ze daar vinden een extra voorraadje drinkbaar water halen. Meer over het onderzoek lees je hier: Space dust analysis could solve mystery of the origins of Earth's water. De paper vind je in Nature: Solar wind contributions to Earths oceans. In deze audio hoor je een paart fragmenten van onderzoeker Luke Daly uit de volgende video:...more

  Link Aflevering

• Een zeepok is een stuk minder standvastig dan je zou denken

  Luister

  Nov 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEen marine bioloog uit de VS las over een observatie waarbij een specifieke zeepok-soort zich had verplaatst. Geïntrigeerd door deze verrassende vondst zette hij het onderzoek voort en wat bleek: niet alleen kan deze zeepok zich verplaatsen, hij doet dit ook nog eens met een idee. Hij navigeert bewust naar een plek waar de kans op het vinden van eten nog groter is. In het geval van de zeeschildpad verplaatst de zeepok zich richting de kop van de schildpad, tegen de stroom in, waar meer eten langs de zeepok komt en het beestje zelf minder hoeft te doen. Erg hard gaan de zeepokken overigens niet: ze verplaatsen zich met ongeveer 80 mm per jaar. Hoe ze zich precies voortbewegen zonder van hun gastheer af te vallen, dat moeten ze nog onderzoeken. De paper: Five hundred million years to mobility: directed locomotion and its ecological function in a turtle barnacle....more

  Link Aflevering

• Nederlands instrument onthult veel grotere methaan-uitstoot Australische kolenmijnen

  Luister

  Nov 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Ilse Aben van SRON. Lees hier meer over de ontdekking: Nederlandse satelliet onthult veel grotere methaanuitstoot Australische kolenmijnen dan verwacht op basis van landelijke rapportage. De publicatie vind je hier: Methane Emissions from Superemitting Coal Mines in Australia Quantified Using TROPOMI Satellite Observations. Meer over TROPOMI lees je hier. Aan TROPOMI werken ook Airbus Defence and Space, het KNMI, TNO, NSO en ESA mee....more

  Link Aflevering

• Brede wegen zitten bijen in de weg

  Luister

  Nov 28 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDoor fluorescerend pigment aan te brengen op bloemen in planten en die aan de weg te zetten op verschillende locaties konden ze bestuderen waar bestuivers heen gingen na het bezoeken van deze bewerkte bloemen. Zo zagen ze dat de beestjes veel vaker naar planten aan dezelfde kant van de weg gingen en veel minder vaak aan de overkant van de weg bloemen bezochten. Hoe breder de weg was, hoe groter het effect dat ze vonden. De onderzoekers vrezen dat het niet alleen voor de bijen vervelend is, maar ook voor het voortbestaan van bloemen en planten, omdat het bestuiving en biodiversiteit in de weg kan zitten. Ze stellen voor om in ieder geval ecoducten en fiets- en wandelbruggen vol te zetten met bij-vriendelijke plantjes. Lees hier meer: Roads pose significant threat to bee movement and flower pollination, U-M study shows....more

  Link Aflevering

• Onbekend mineraal uit diepe aarde duikt op in diamant

  Luister

  Nov 27 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe ontdekking werd gedaan door de universiteit van Nevada, waar een diamant die in de jaren tachtig al uit een Afrikaanse mijn kwam, opnieuw is onderzocht met de nieuwste technieken. Toen ze dat deden zagen ze dat kleine zwarte spikkeltjes in de diamant eigenlijk calciumsilicaat-deeltjes waren. Het soort mineraal dat ze vonden komt volgens de onderzoekers uit een diepte van tussen de 600 en 900 kilometer. Normaal gesproken breken deze mineralen af voordat ze de oppervlakte van de aarde bereiken, ze lijken niet intact te kunnen blijven buiten de hoge druk-omgeving waar ze vandaan komen. Dit keer waren de mineralen echter in uitstekende staat bewaard gebleven in de diamant. De onderzoekers hopen met deze ontdekking meer te weten te komen over de diepste dieptes van de aarde. Ze hopen ook dat er nu we weten dat dit soort mineralen op deze manier intact kunnen blijven meer nieuwe mineralen ontdekt zullen worden. Lees hier meer over de vondst: First-Ever Interior Earth Mineral Discovered in Nature....more

  Link Aflevering

• Deze vis doet stiekeme dingen als de partner niet kijkt

  Luister

  Nov 26 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickZo jatten chimpansees nogal eens het eten van een concurrent als die even niet kijkt. Nu blijkt uit nieuw onderzoek dat de gewone poetslipvis je weet wel: die visjes die de huid van grotere zeedieren schoonhouden - er ook wat van kan. Wat blijkt: de vrouwelijke gewone poetslipvis eet vaker verboden voedsel als het mannetje niet kijkt. In dit geval is dat het slijm van de gastheer of vrouw. Dit is absoluut niet toegestaan als snack. Het is een ongeschreven afspraak tussen poetslipvissen en hun host. Dat doe je gewoon niet. Vrouwtjes kunnen het - vaker dan mannetjes toch niet laten om ervan te eten en daarvoor krijgen ze flink op hun kop van hun partner. Maar let die partner even niet op, dan nemen ze het ervan. Helaas voor de vrouwtjes werden ze ook als het incident buiten het zicht van de mannetjes gebeurde alsnog gestraft voor hun daad. Ze werden zelfs vaker gestraft als ze expres buiten het zicht van het mannetje gingen eten. Even los van deze ongezonde verhouding tussen de mannelijke en vrouwelijke gewone poetslipvis, laat dit complex gedrag zien waarvan we niet wisten dat deze kleine vissoorten ertoe instaat waren. De paper: Cleaner fish are sensitive to what their partners can and cannot see. ...more

  Link Aflevering

• Bacterie in spijsverteringsstelsel geeft hommels een beter geheugen

  Luister

  Nov 25 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe paper vind je hier: Gut microbiome drives individual memory variation in bumblebees.

  Link Aflevering

• Stofje in lichaamsgeur maakt mannen kalmer, maar vrouwen agressiever

  Luister

  Nov 24 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickZe zouden zelfs het gedrag van mensen om ons heen kunnen beïnvloeden. Om dat te testen onderzochten wetenschappers uit Israël het geurloze stofje hexadecanal, of HEX. Ze lieten zowel mannen als vrouwen het stofje ruiken en keken wat er in hun hersenen gebeurde. Bij mannen zagen ze activiteit in het brein die duidt op verminderde agressie, maar bij vrouwen zagen ze juist activiteit die duidt op verhoogde agressie. Nou is HEX in grote hoeveelheden te vinden op het hoofd van pasgeboren baby's, het zou dus niet zo gek zijn als het een evolutionair trucje uit het dierenrijk is om de kleintjes veilig te houden. Waarbij vrouwen met een beetje meer agressie beter hun kroost kunnen beschermen, en mannen met een beetje minder een minder grote bedreiging zijn. De paper: Sniffing the human body volatile hexadecanal blocks aggression in men but triggers aggression in women. ...more

  Link Aflevering

• Mouw vertaalt elke taal naar trilpatronen op de arm

  Luister

  Nov 24 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je teamleden Lisa Overdevest en Lourens Touwen. Lees hier meer over het project: Engineering a New Sense: Team HART. Vrijdag 26 november presenteert het team het laatste ontwerp via een livestream.

  Link Aflevering

• Voelen we ons straks nog wel goed tussen alle hoogbouw?

  Luister

  Nov 23 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Frank Suurenbroek, lector Bouwtransformatie aan de faculteit techniek van de Hogeschool van Amsterdam. Lees hier meer over het onderzoeksproject: Sensing Streetscapes en hier meer over de wedstrijd: de RAAK-award voor het beste praktijkgericht onderzoek. Uitgereikt door Regieorgaan SIA. Stemmen op de publieksprijs kan nog.

  Link Aflevering

• Welke deadline is de beste deadline?

  Luister

  Nov 22 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDat is waar onderzoekers uit Nieuw-Zeeland benieuwd naar waren. Ze vroegen mensen als experiment om een online enquête in te vullen van vijf minuten. Met het invullen ervan verdienen ze 10 dollar die naar het goede doel ging. De proefpersonen kregen een week, een maand, of geen deadline voor het invullen van de vragenlijst. Niet geheel onverwacht, kwamen er meer reacties binnen bij de deadline van een week, dan bij de deadline van een maand. Mensen voelden meer druk om snel te handelen en bij de latere deadline werd vaker uitgesteld. Maar wel verrassend was het dat de meeste reacties binnenkwamen uit de groep zonder deadline. De onderzoekers begonnen aan het onderzoek om te kijken hoe je mensen meer geld kunt laten doneren aan goede doelen, maar ze hopen nu ook dat het uitstelgedrag tegen kan gaan. Wil je bijvoorbeeld dat zoveel mogelijk mensen in je bedrijf een online security training uitvoeren, bedenk dan: een late deadline lijkt de slechtste optie. Met een korte deadline of geen deadline heb je waarschijnlijk meer succes. Lees hier meer over het onderzoek: Otago researchers discover best way to avoid procrastination. ...more

  Link Aflevering

• Schorpioenengif onderzoeken zonder dat het dier dood hoeft

  Luister

  Nov 22 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Mátyás Bittenbinder. De paper vind je hier: A non-lethal method for studying scorpion venom gland transcriptomes, with a review of potentially suitable taxa to which it can be applied.

  Link Aflevering

• Stopt je hart even met kloppen als je niest?

  Luister

  Nov 21 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickNiezen is de snelle en plotselinge verplaatsing van lucht vanuit de longen door de neus en mond naar buiten. Over het algemeen gebeurt het ongecontroleerd, het is een reflex van de longen, in gang gezet door deeltjes die in de neus zorgen voor irritatie. Als je inademt voor een nies, neemt de druk in de borst toe, als je niest, schiet die druk omlaag. Dat zorgt voor een kleine verstoring van je hartritme, wat over het algemeen snel weer gecorrigeerd wordt door je hart. Ook al voelt het dus alsof je hart even stopt, het is alleen een verandering van het ritme. Bij het niezen vliegen tienduizenden minuscule spettertjes en bacteriën met zo'n 160 kilometer per uur je lichaam uit. Een nies tegenhouden is niet goed voor je. Het kan de druk in de luchtwegen wel 24 keer hoger maken en dat kan allerlei nare gevolgen hebben, van gescheurde trommelvliezen tot ingeklapte longen. Dus nies vooral, maar natuurlijk wel: netjes in een papieren zakdoekje. ...more

  Link Aflevering

• De hagedis die kan ademen onder water

  Luister

  Nov 20 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickNu weten onderzoekers ook hoe het diertje dit voor elkaar krijgt. Dit type hagedis heeft een waterafstotende huid, waardoor er een dun laagje lucht op blijft zitten als het onderwater verdwijnt. Als het dier daar beneden uitademt, blaast het een bubbel op die op z'n snuit blijft zitten. Vervolgens gebruikt het de uitgeademde lucht in de bubbel om onder water te ademen. Door de hoeveelheid zuurstof in de bubbel te meten, kwamen de onderzoekers erachter dat dit moest zijn wat de hagedis deed. Gedurende de duik nam het zuurstofgehalte namelijk af, wat suggereert dat de zuurstof wordt gebruikt. Ook zagen ze dat hoe langer de hagedis onder blijft, hoe minder zuurstof het dier verbruikt. Of dat betekent dat hij zijn metabolisme aanpast en hoe het zit met overtollige koolstofdioxide, dat moeten ze nog verder onderzoeken. De paper vind je hier: Repeated evolution of underwater rebreathing in diving Anolis lizards....more

  Link Aflevering

• Beerdiertjes uit kanonnen laten schieten voor de wetenschap

  Luister

  Nov 19 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet beerdiertje is een vrij onooglijk beestje van een halve millimeter lang. Vergeet kakkerlakken, dit zijn de sterkste diertjes van de hele wereld. Ze zouden als enige kunnen overleven in de ruimte. Maar zouden ze ook mee kunnen reizen op een meteoriet? En zo leven naar een planeet kunnen brengen? Om die vraag te beantwoorden brachten onderzoekers van de Universiteit van Kent 20 beerdiertjes in een soort winterslaap door ze te bevriezen. Vervolgens werden ze in met water gevulde cilinders met gigantische snelheden afgeschoten op een hoopje zand. Bij een impact met een snelheid hoger dan 900 meter per seconde bleken de diertjes toch niet sterk genoeg. Een meteoriet op ramkoers haalt gemiddeld hogere impactsnelheden, dus dat zou verspreiding van leven op deze manier onwaarschijnlijk maken. Maar ja: is de impact snelheid om wat voor reden dan ook, toch lager dan die 900 meter per seconde, en zijn de omstandigheden goed, dan zouden ze het zomaar eens kunnen redden op een nieuwe planeet. Lees hier meer over het onderzoek: Hardiness of tardigrades tested to simulate transmission of life through space. ...more

  Link Aflevering

• Van sporten maakt je lichaam meer 'cannabis' aan

  Luister

  Nov 18 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickLees hier meer over het onderzoek: Exercise increases the bodys own cannabis which reduces chronic inflammation, says new study. De paper vind je hier: The anti-inflammatory effect of bacterial short chain fatty acids is partially mediated by endocannabinoids.

  Link Aflevering

• Hoe breng je het brein van een fruitvlieg in kaart?

  Luister

  Nov 17 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickToch kunnen ze met dat mini-breintje een heleboel: navigeren, vechten, eten zoeken, een partner aan de haak slaan... Ze gebruiken daar wel 100,000 neuronen voor en tientallen miljoenen verbindingen. Al sinds 2014 is een groep onderzoekers bezig met het in kaart brengen van die verbindingen in het brein van de fruitvlieg. Het onderzoek is duur, kost veel tijd en vraagt om de meest geavanceerde technieken, maar ondanks dat ze nog niet klaar zijn levert het nu al super interessante kennis op. Met het in kaart brengen van slechts een klein stukje van het brein wisten ze tientallen nieuwe neuronen en verbindingen te identificeren die een rol spelen bij navigeren. Interessant als je wilt weten hoe een fruitvlieg zich door de wereld beweegt, maar het zegt mogelijk ook iets over hetzelfde mechanisme in het brein van andere dieren, inclusief het onze. Over hoe een vloedgolf aan zintuiglijke prikkels wordt vertaald naar logische acties. Er is één diertje van wie alle 302 neuronen en hun verbindingen het complete connectome in kaart zijn gebracht. Dat is het C Elegans wormpje en dat gebeurde in de jaren 80. Inmiddels zijn onderzoekers druk bezig om dit ook voor elkaar te krijgen voor andere dieren. En ja: ook voor mensen. Maar gezien onze 86 miljard neuronen, gaat dat nog wel even duren. Met dank aan the New York Times: How to Map a Fly Brain in 20 Million Easy Steps. Een interessante recente paper: A Connectome of the Adult Drosophila Central Brain. ...more

  Link Aflevering

• In elkaars mond spugen is voor mieren van levensbelang

  Luister

  Nov 17 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Adria LeBoeuf van de Universiteit van Fribourg, Zwitserland. De paper vind je hier: Swapping spit helps ants share metabolic labour.

  Link Aflevering

• Een verjongingskuur voor te grote stamcellen

  Luister

  Nov 16 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Jette Lengefeld. Lees meer over het onderzoek op de site van MIT: For stem cells, bigger doesnt mean better. Of bekijk de video:

  Link Aflevering

• Hoe een Nederlander middenin de Tweede Wereldoorlog de kunstnier uitvond

  Luister

  Nov 15 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn 1938 zag hij als jonge arts een leeftijdgenoot sterven aan uremie: het eindstadium van nierfalen. Het was een pijnlijke en langzame dood waarbij het lichaam stikt in de eigen afvalstoffen. Het maakte grote indruk op Kolff en hij begon kort erna aan de ontwikkeling van een apparaat dat buiten het lichaam gifstoffen uit het bloed kon filteren. Middenin de Tweede Wereldoorlog maakte hij van onderdelen van een bommenwerper, de waterpomp van een T-Ford en worstenvel een eerste model. Terwijl hij ook nog meer dan 1000 mensen voor de Duitsers wist te verstoppen in noodhospitalen waarvan ruim 800 mede dankzij hem zijn ontsnapt bleef hij werken aan het ontwerp. De eerste proefpersonen die hij ermee behandelde, overleden nog, maar bij patiënt 17 had Kolff succes: als eerste medicus ter wereld redde hij in september 1945 iemand het leven met de door hem ontwikkelde kunstmatige nier. Nadat hij wat later naar de VS emigreerde, bouwde hij ook nog de hart-longmachine en in de jaren 80 werd het eerste door hem ontwikkelde kunsthart in een mens geplaatst. Willem Kolff ging voor de derde keer met pensioen toen hij 95 was. Hij overleed in 2009. Meer lezen over zijn leven en werk: Wie is Willem Kolff? Er is ook een boek: De man die miljoenen levens redde. De eerste kunstnier van Kolff in 1942. Met hoofdzuster Maria ter Welle als modelpatiënt....more

  Link Aflevering

• Ook tropische vogels veranderen van vorm door klimaatverandering

  Luister

  Nov 15 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Jan van Gils van het NIOZ. Luister ook deze eerdere bijdragen van hem terug: Minder vogels en kleinere snavels: het gaat niet goed met de kanoet en Mannelijke vogels sterven uit door klimaatverandering. Meer lezen over het onderzoek naar de tropische vogels kan hier: Amazon Rainforest Birds Bodies Transform Due to Climate Change. De paper vind je hier: Morphological consequences of climate change for resident birds in intact Amazonian rainforest....more

  Link Aflevering

• Hoe extremer de afstand, hoe minder verschil tussen man en vrouw?

  Luister

  Nov 14 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickAls je de prestaties van mannelijke en vrouwelijke atleten naast elkaar legt dan zijn er bij veel sporten duidelijke verschillen in het voordeel van de mannen. De best presterende mannen rennen harder, springen hoger en gooien verder dan de best presterende vrouwen. Tot je gaat kijken naar hele lange afstanden. Als er echt ver (zeg meer dan 6 uur) gerend of bijvoorbeeld gezwommen moet worden, dan is het verschil in finishtijd nog maar zo'n 4 procent. Bij extreme afstanden, zoals de 45,8 kilometer Manhattan Island marathon swim, presteren vrouwen gemiddeld zelfs beter. Omdat dit soort events niet veel gehouden worden en het aantal vrouwelijke deelnemers beperkt is, wordt het lastig om te achterhalen waar dit precies door komt. Maar er zijn wel aannemelijke theorieën. Zo zou de gemiddelde vrouw meer van het type spieren hebben dat minder krachtig is maar het langer volhoudt. Ook zouden vrouwen beter vet om kunnen zetten naar energie, houden ze makkelijker één tempo aan (in plaats van te snel te hard willen gaan) en zouden ze beter tegen pijn en vermoeidheid kunnen. En vrouwen zouden beter zijn in het genieten van de ervaring, zonder obsessief aan de uitkomst te denken. Of je die extreem lange afstand-wedstrijden moet willen is een tweede. In China overleden dit jaar nog 21 renners van een ultra marathon toen het weer ineens omsloeg, mensen de route niet meer konden zien en onderkoeld raakten. In dit geval had een betere organisatie van het event waarschijnlijk een groot verschil kunnen maken, maar het blijft een risicovolle sport. Met dank aan: BBC Science Focus. ...more

  Link Aflevering

• Het enige dier dat geen zuurstof nodig heeft

  Luister

  Nov 13 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe ontdekking werd per toeval gedaan toen onderzoekers de genen vergeleken van kleine parasieten. Ze keken hierbij naar de genen die verantwoordelijk zijn voor de energieomzetting in cellen. Eén parasiet - die leeft in wormen en vissen - bleek geen genen meer te hebben voor het verwerken van zuurstof. Maar hoe komt de parasiet dan aan zijn energie? Waarschijnlijk maakt hij hiervoor gebruik van zijn gastheer. Dat vraagt nog wel om wat aanvullend onderzoek, maar met de nieuwe kennis kan in ieder geval alvast geprobeerd worden om vissen af te helpen van de parasiet. Voor mensen is hij overigens niet gevaarlijk, maar de besmette vissen zien er zo vies uit dat niemand ze meer kan verkopen, dus voor vissers en kwekerijen is een wapen tegen de parasiet goed nieuws. Een ander mooi idee naar aanleiding van dit onderzoek is het aanpassen van de zoektocht naar buitenaards leven. Want daarbij wordt nu nog vooral gezocht naar plekken met zuurstof. Misschien moeten we die zoekopdracht nu toch wel wat verbreden. Luister ook: Algen laten kikkervisjes licht omzetten in zuurstof. ...more

  Link Aflevering

• Waarom hebben zaadcellen allemaal een andere grootte?

  Luister

  Nov 12 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickNet als bij planten, waarbij het grootste zaadje tientallen kilo's weegt en het kleinste een miljoenste van een gram, zie je bij dieren enorme verschillen. Een stekelvarken heeft een zaadcel van rond de 0.02 mm. Ook walvissen, olifanten en mensen hebben zaadcellen van ongeveer die grootte. Die van ons zitten bijvoorbeeld rond de 0,05 mm. Maar nu komt ie ik vind het altijd leuk om dit te delen: de grootste vind je met maar liefst 6 centimeter - in de fruitvlieg. Meer dan 20 keer de lengte van z'n lichaam. Waarom? We weten inmiddels dat het iets te maken heeft met het voortplantingskanaal van de vrouw. Grote dieren hebben een groot voortplantingstraject met een grotere kans op het verwateren van de zaadcellen. Dan is veel, belangrijker dan lang. Een olifant zorgt dan ook dat er 200 miljard zaadcellen op pad gaan. Wij mensen mikken op 100 miljoen. Maar de plek van bevruchting maakt ook uit. Is er sprake van externe bevruchting, zoals bij veel vissen, dan wordt er ook flink gecompenseerd voor verwatering en wint hoeveelheid het van grootte....more

  Link Aflevering

• Creatief met reststromen: van soja-pulp naar schimmelkaas

  Luister

  Nov 11 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Sasker Scheerder van Manenwolfs Foodlab. Meer over dit project, maar ook over het aankomende Low Food symposium (er zijn nog kaarten) en de Chefs Academy lees je hier: Low Food. Luister ook: Het hele gesprek, met zowel Sasker als Elzelinde van Doleweerd van Upprinting Food over bouillon en oprichter van de Low Food-beweging chef Joris Bijdendijk, is hier terug te luisteren:

  Link Aflevering

• Van groenteafval naar ingrediënt voor in de sterrenkeuken

  Luister

  Nov 11 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Elzelinde van Doleweerd van Upprinting Food. Meer over dit project, maar ook over het aankomende Low Food symposium (er zijn nog kaarten) en de Chefs Academy lees je hier: Low Food. Luister ook: Het hele gesprek, met zowel Elzelinde, als Sasker Scheerder van Manenwolfs Foodlab over soja-pulp en oprichter van de Low Food-beweging chef Joris Bijdendijk, is hier terug te luisteren:

  Link Aflevering

• Spieren en hersenen verversen volledig binnen paar maanden

  Luister

  Nov 10 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickOns spierweefsel bestaat uit eiwitten en die eiwitten bestaan weer uit aminozuren. Als je die allerkleinste deeltjes van spieren gaat bestuderen dan zie je opmerkelijke dingen. Bijvoorbeeld dat ons spierweefsel continu opbouwt en afbreekt. Na een paar maanden is een spier zelfs helemaal ververst. Nou halen we aminozuren niet alleen uit voeding. Ons lichaam recyclet ze ook. Zo'n molecuul kan vandaag in je bilspier zitten, maar over een paar maanden misschien wel in je lever, of je haar. Onderzoeker Luc van Loon van de Universiteit Maastricht heeft veel gekeken naar die weg die aminozuren afleggen en ontdekte zo ook dat onze hersenen net zo goed verversen. Nog sneller dan spieren dit doen. Wat een mooie filosofische vraag oplevert: als onze hersenen eens in de zoveel tijd helemaal zijn ververst, hoe blijf je dan toch jezelf? Los van deze ingewikkelde vraag, leveren dit soort onderzoeken ook belangrijke kennis op over het mechanisme achter spieropbouw. En daarmee wordt het weer mogelijk om mensen te helpen waarbij dat niet vanzelf gaat. Luister ook: Lichaam: al je spieren zijn binnen een paar maanden volledig ververst....more

  Link Aflevering

• Individuele eiwitten kunnen nu tot op de kleinste bouwsteen afgelezen worden

  Luister

  Nov 10 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Cees Dekker van de TU Delft. Lees hier meer over het onderzoek: Een enkel eiwit scannen met de precisie van één aminozuur. De paper vind je hier: Multiple rereads of single proteins at singleamino acid resolution using nanopores.

  Link Aflevering

• Onze telescopen hebben een blinde vlek voor zware zwarte gaten

  Luister

  Nov 09 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Peter Jonker (SRON/Radboud). Lees hier meer over het onderzoek: Bias telescopen blijkt oorzaak ontbrekende zware zwarte gaten. Voor de kaartenlezers en astronomen onder ons: Uitleg kaartje: Via elektromagnetische (EM) straling hebben we alleen zwarte gaten lichter dan twintig zonsmassas ontdekt (paars). Dit zijn altijd zwarte gaten met een ster als begeleider, omdat een zwart gat begeleid door een ander zwart gat niet zichtbaar is. Via zwaartekrachtsgolven (LIGO-Virgo) hebben we sinds 2015 al tientallen zware zwarte gaten ontdekt (blauw). Deze discrepantie blijkt nu te liggen aan een bias van EM-telescopen ten nadele van zware zwarte gaten. Overigens heeft LIGO-Virgo een bias de andere kant op, omdat zwaardere zwarte gaten sterkere golven produceren. Toch ziet LIGO-Virgo niet exclusief zware zwarte gaten. De toekomstige JWST-telescoop zou ook gevoelig genoeg moeten zijn om af en toe de EM-bias te doorbreken, zodat EM-telescopen niet meer exclusief lichte zwarte gaten waarnemen....more

  Link Aflevering

• Kunnen sportrecords ooit niet meer gebroken worden?

  Luister

  Nov 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn 1908 was het record voor een marathon 2 uur 55 minuten en 18 seconden. In de 50 jaar daarna werd dat record 22 keer verbroken, waarbij een dikke 40 minuten van de tijd af werd gerend, valt te lezen in BBC Science Focus. In de 50 jaar daarna, ging er slechts 10 minuten van die tijd af en sinds 2002 is het record met niet meer dan een paar minuten verbeterd. Bij bijna alle sporten is deze trend terug te zien. Nieuwe technieken, nieuw materiaal en nieuwe regels kunnen allemaal zorgen voor een verbeter-sprongetje, maar als je puur kijkt naar fysieke prestatie, lijken we een grens te naderen. Meerdere studies hebben een poging gedaan om die grens te vinden. Zo rekende eentje uit dat de snelste tijd waarmee een 100m sprint gelopen kan worden rond de 9.44 seconde is. Slechts 0.14 seconde sneller dan Usain Bolt's wereldrecord uit 2009. Betekent die naderende grens straks het einde van sommige sporten? Waarschijnlijk niet. Er zit ongetwijfeld nog rek in de nauwkeurigheid van tijdmeting en ook met iets als regelgeving kan geschoven worden. Of misschien worden de sporten op een andere manier weer wat spannender gemaakt en rennen sprinters straks 100 meter door een windtunnel op blote voeten....more

  Link Aflevering

• Deze nanofolie zet zonlicht om naar optimaal licht voor tuinbouw

  Luister

  Nov 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Arnon Lesage, onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam. Met SolarFoil is hij één van de winnaars van de Amsterdam Science Innovation Award.

  Link Aflevering

• Digitale weegschaal geeft realtime aan hoeveel ziekenhuispatiënt plast

  Luister

  Nov 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickAls een opgenomen patiënt achteruitgaat zijn er een aantal dingen die een arts meteen moet weten. Voornamelijk: wat is iemands hartslag, bloeddruk, temperatuur en urineproductie. Het kan alleen zo zijn dat die urineproductie niet net is gecontroleerd. Deze moet handmatig door zorgpersoneel worden bijgehouden en dat kan niet elke minuut voor elke patiënt gebeuren. Een digitale weegschaal zou dat op moeten lossen. Hij meet, registreert en presenteert de urineproductie continue zodat altijd meteen is te zien hoeveel iemand heeft geplast. Nu is dit nog op een schermpje naast het apparaat, uiteindelijk zou het ook in een app, of meteen in iemands dossier kunnen komen te staan. In deze audio hoor je Tom Brouwer, arts in het Amsterdam UMC. Met Flowsure is hij één van de winnaars van de Amsterdam Science Innovation Award. ...more

  Link Aflevering

• Waar je het beste kunt zijn als de beschaving eindigt

  Luister

  Nov 07 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickWat als er een einde zou komen aan de beschaving van de mens? Even los van het feit dat het soms en op sommige plekken lijkt alsof het al zover is: waar zou je in zo'n geval het beste heen kunnen vluchten? Onderzoekers van de Anglia Ruskin University in Engeland wilden het weten. En we hebben hier in Nederland een beetje pech: Nieuw-Zeeland blijkt namelijk de beste plek te zijn om een wereldwijde instorting van de beschaving te overleven. Ze keken in het onderzoek naar zelfredzaamheid, vruchtbaarheid van het land en isolatie. Nieuw- Zeeland staat dus bovenaan, gevolgd door IJsland, Engeland, Australië (en dan vooral Tasmanië) en Ierland. Allemaal plekken die relatief goed te isoleren zijn, waar genoeg vruchtbaar land is per inwoner en waar ook genoeg kennis en technologie is om bijvoorbeeld lange tijd zelf energie op te wekken. Lukt het ons Nederlanders om op tijd weg te komen, dan is mikken op Engeland of Ierland dus de beste optie. Lees hier meer over het onderzoek: New Zealand is best placed to survive collapse. ...more

  Link Aflevering

• Wat is de spaghettificatie van een ster?

  Luister

  Nov 06 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet klinkt misschien als iets eetbaars, maar spaghettificatie is niet bepaald smakelijk. Het is eigenlijk te vergelijken met de getijdenkrachten op aarde. Wat dichterbij de bron van zwaartekracht zit, daar wordt meer aan getrokken dan iets wat verder weg zit. In het geval van een zwart gat zijn die krachten gigantisch. Komt een ster daarbij in de buurt, dan zal de kant die het dichtst bij is sneller naar het gat toe worden getrokken dan de andere kant. Is de zwaartekracht van de ster zelf niet meer sterk genoeg om de boel bij elkaar te houden, dan ontstaat er slierten en krijg je dus spaghettificatie. Hoe lang het vervolgens duurt voordat de ster met een laatste grote lichtflits voor altijd verdwijnt hangt af van verschillende dingen: de grootte van de ster, maar ook de grootte van het zwarte gat. Ook kan het nog zo zijn dat de slierten een hele tijd maar een beetje ronddraaien. Want pas als de kop en staart elkaar raken is het einde verhaal. Soms duurt het wel een jaar voordat dit gebeurt. Zo'n flits van een uiteengetrokken ster is inmiddels al een aantal keer gezien, maar recent is voor het eerst ook het stukje ervoor - de spaghettificatie - gedetecteerd. Zeker als die sliertvorming een tijd heeft geduurd, kun je daar sporen van zien op het moment dat de flits gemeten wordt. Die sporen verstoren het lichtsignaal dat we op aarde kunnen detecteren en omdat het een hele specifieke verstoring is, denken onderzoekers nu zeker te weten dat ze het bewijs gevonden hebben. Ze kunnen nu zelfs gaan berekenen hoe breed de slierten moeten zijn. Luister ook: Eerste hint gezien van de spaghettificatie van een ster. Credit foto op Twitter: NASA / CXC / M. Weiss. ...more

  Link Aflevering

• Het tragische leven van een beestje dat in de puntjes van onze haren leeft

  Luister

  Nov 05 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIk ga er even vanuit dat je op het moment niet aan het eten bent. En anders raad ik je aan om daar toch heel even mee te stoppen. Want wat is nou het geval... ...het verdwijnen van verschillende soorten mijten gebeurt 1000 keer sneller dan het van nature zou moeten gaan en dat is slecht nieuws, want we kunnen niet zonder ze. Nou is er één mijt die ons helpt, maar die zelf een uitzonderlijk tragisch leven heeft. De beestjes wonen in de puntjes van onze haren. Als we 's nachts liggen te slapen reizen ze af naar ons gezicht, waar ze fanatiek beginnen met het opruimen van dingen als dode huidcellen. Ook zoeken ze er naar een nieuwe partner. Dat klinkt nog best gezellig toch? Maar wat is er nou zo zielig aan deze mijten: omdat ze maar een klein spijsverteringskanaal hebben en - netjes gezegd - geen uitgang aan de achterkant, raken ze op een gegeven moment vol. Zo vol dat ze uiteindelijk exploderen. Deze mijten hebben zelf weer bacteriën in zich, die dan op ons gezicht landen en dat kan zorgen voor rode plekjes. Dus de volgende keer dat je wakker wordt met een vreemd vlekje op je voorhoofd, denk dan even aan de mijt zonder anus, bedank hem voor het stofzuigen en besef dat we ze stuk voor stuk hard nodigen hebben. Zowel diep in het regenwoud, als in de puntjes van onze haren. Luister ook: Het is een slechte tijd voor de mijt. ...more

  Link Aflevering

• Ook voor onze spiegelneuronen is stress aanstekelijk

  Luister

  Nov 04 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je stress-sociologe Suzan Kuijsten en hoogleraar cognitieve neurowetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam Victor Lamme.

  Link Aflevering

• Hoe maken bijen nou precies honing?

  Luister

  Nov 03 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet begint allemaal - dat zal geen verrassing zijn - bij nectar. Nectar wordt gemaakt door planten en bestaat voor 70 tot 80 procent uit water, gemixt met drie soorten suiker: sucrose, glucose en fructose. En wat geurstofjes die bedoeld zijn om bestuivers te lokken. Bijen slurpen de nectar op door hun tong die hol is vanbinnen en slaan het op in de eerste kamer van hun maag. Daar breken eiwitten de sucrose af, zodat er alleen glucose en fructose overblijft en de zuurgraad van het goedje wordt verhoogd, zodat het minder gevoelig voor bacteriën is. Als de bij terug bij de korf is, haalt hij de bewerkte nectar weer omhoog, om het vervolgens bij een andere bij naar binnen te spugen. Werkerbijen herhalen dit proces net zolang tot er nog maar zo'n 18 procent water in de mix zit. Zo kunnen schimmels en bacteriën er niet op groeien en ontstaat er honing. De honing wordt dan in kamers in de korf gestopt. In het voorjaar en de zomer gaat al die honing naar de larven, om een zo groot mogelijke kolonie te maken. Die kolonie moet vervolgens genoeg honing maken om de winter door te komen. Het kost 12 bijen hun hele leven om één theelepeltje honing te maken. Denk daar maar eens aan bij je volgende kopje thee. Met dank aan BBC Science Focus: How do bees make honey?...more

  Link Aflevering

• Mannen ervaren meer emotionele pijn bij relatiebreuk

  Luister

  Nov 03 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet idee van deze eerste grote online big data-studie naar relatieproblematiek was om een overzicht te maken met de meest voorkomende relatieproblemen. Maar dan zonder data te gebruiken uit een klinische setting, zoals therapiesessies. De meeste onderzoeken kijken daar juist wel naar, maar dat betreft een vrij beperkte groep mensen. Namelijk: mensen die de tijd, het geld en de motivatie hebben om in therapie te gaan. Ze keken in dit onderzoek daarom naar een anoniem online forum met miljoenen gebruikers. Een subreddit geheel gewijd aan relatieproblemen. Van 184.000 mensen analyseerden ze op verschillende manieren hun taalgebruik en zo konden ze onder andere zien wat de meeste genoemde problemen waren. Bij één op de vijf mensen ging het vooral om communicatieproblemen en bij één op de acht mensen werden vertrouwensproblemen genoemd. Verschil man-vrouw Wat volgens de onderzoekers opviel, was een niet eerder gevonden verschil tussen mannen en vrouwen. Het meest voorbijkomende thema op de fora was niet één van de problemen, maar de emotionele pijn die ze veroorzaakten. Die pijn werd besproken met woorden als: regret, breakup, cry en heartbroken. En het waren niet de vrouwen, maar de mannen die deze emotionele pijn meer noemden. Ook spraken deze mannen op een manier verbonden manier over hun relaties - dat wil zeggen: ze spraken eerder van 'ons' en 'wij' en waren veelal positiever over de relatie zelf. Daarnaast was het aantal mannen dat online om hulp vroeg groter dan het aantal vrouwen. Hier kun je natuurlijk niet zomaar allerlei conclusies uit trekken. Het gaat hier niet om professionele hulp, dus het zegt niets over of deze mensen ook echt geholpen zijn door het delen van deze informatie met anonieme vreemden. Maar wat het volgens de onderzoekers wel suggereert is dat mannen niet minder emotioneel geraakt worden door problematiek in relaties. Ze hopen ook dat het laat zien dat je als man echt niet alleen bent in het zoeken naar hulp en dat het bijdraagt aan betere relatietherapie door te laten zien naar welke hulp mensen op zoek gaan. In dit geval was dat dus niet vooral een oplossing voor een probleem, maar eerder steun. In ieder geval lijkt het een interessante nieuwe manier om buiten een klinische setting onderzoek te doen naar dit soort thema's. In deze audio hoor je onderzoeker Charlotte Entwistle van de universiteit van Lancastar. De paper vind je hier: Dirty laundry: The nature and substance of seeking relationship help from strangers online. ...more

  Link Aflevering

• Wat kunnen hongerige zeehondenbaby's ons leren over onze spraak?

  Luister

  Nov 02 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Yannick Jadoul, hij is werkzaam in de Max Planck Institute for Psycholinguistics research group Comparative Bioaccoustics, geleid door Andrea Ravignani. Lees hier meer over het onderzoek: Baby seals can change their tone of voice. De paper vind je hier: Vocal plasticity in harbour seal pups.

  Link Aflevering

• Waarom heeft elk zaadje een andere grootte?

  Luister

  Nov 01 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet grootste zaadje is met tientallen kilo's in gewicht en een lengte van zo'n halve meter - de dubbele kokosnoot. Deze komt van een zeer zeldzame palm. Eentje die nog maar op twee eilanden groeit en waar er nog maar duizenden van zijn. Het kleinste zaadje komt van de tropische orchidee. Een miljoenste van een gram, zijn ze. En 0,05 millimeter lang. Maar waarom die enorme verschillen? Dat zit hem niet alleen in de grootte van de ouders, het zit hem in wat de zaadjes allemaal moeten doorstaan. Ze krijgen precies de hoeveelheid energie en bescherming mee die de embryo's die ze dragen nodig hebben om te overleven. Soms, bijvoorbeeld in het geval van de dubbele kokosnoot, betekent dit dat het zaad'je' na maanden dobberen in zee nog steeds in leven moet zijn. De zaadjes van een orchidee zijn dan wel klein, ze vertrekken met miljoenen. Omdat de kans dat ze de perfecte plek op een tak vinden om te groeien klein is. Groeit een plant of boom op een plek met veel schaduw dan zijn de zaden weer groter, zoals bij de eikenboom. Omdat de jonge plantjes snel de lucht in moeten om genoeg licht te krijgen. Vaak is groot niet per se beter. Grote zaadjes worden sneller opgegeten door dieren bijvoorbeeld. Met dank aan: BBC Science Focus: Why are seeds such different sizes?...more

  Link Aflevering

• Nieuwe techniek laat zelfrijdende auto's door gebouwen kijken

  Luister

  Nov 01 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickNou klinkt het een beetje alsof er nieuwe sensoren zijn ontwikkeld die net als superman door van alles heen kunnen kijken, maar het zit net iets anders. Onderzoekers in Australië hebben samen met twee grote mobiliteitsbedrijven een systeem ontwikkeld dat een auto gebruik laat maken van data die door andere voertuigen en verkeerssystemen wordt verzameld. Niet alleen moest daarvoor een gemeenschappelijke 'taal' worden ontwikkeld zodat al die verschillende typen data één duidelijke boodschap konden vormen over een verkeerssituatie, ook moesten de juiste algoritmes worden ontwikkeld en werd er drie jaar lang getest. Daarvoor werden zowel simulaties als experimenten op de weg gebruikt. Veiliger en goedkoper? Na die drie jaar zijn de onderzoekers er nu van overtuigd dat het systeem de veiligheid op de weg verhoogd. Ze denken ook dat het kan zorgen voor goedkopere zelfrijdende auto's. Het systeem is immers niet (alleen) afhankelijk van eigen sensoren, dus die hoeven dan misschien een stuk minder geavanceerd (en daarmee duur) te zijn. Het betekent ook dat dit in auto's bestuurd door mensen zou werken. Daarvoor heb je wel een vrij moderne auto nodig, maar dus geen zelfrijdende supercar. De komende tijd gaan ze kijken of het systeem nog beter kan. Er kan natuurlijk oneindig veel aan worden toegevoegd: van informatie uit verkeerslichten, tot snelheden van andere verkeersdeelnemers en data over het gedrag van objecten. Lees hier meer het uiteindelijke rapport: Development and Demonstrations of Cooperative Perception for Connected and Automated Vehicles. Voor wie de tijd heeft: hier het hele webinar (75 minuten) over de nieuwe techniek:...more

  Link Aflevering

• Hoe je collega's beïnvloeden of jij de regels volgt

  Luister

  Oct 28 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickJe hoort universitair docent Félice van Nunspeet van de Universiteit Utrecht. Het onderzoek dat ze deed met hoogleraar Naomi Ellemers is Alarmbellen in het brein? En in deze video vertelt Félice van Nunspeet meer over het onderzoek.

  Link Aflevering

• MRI-scanner kan nu ook kloppen van het brein meten

  Luister

  Oct 27 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je natuurkundige en promovendus Jacob-Jan Sloots. Hij deed dit onderzoek aan het UMC Utrecht in de groep van onderzoeker Jaco Zwanenburg. Lees hier meer: MRI-scanner meet kloppen van het brein. Jaco Zwanenburg heeft onlangs een Vici-beurs van 1,5 miljoen euro ontvangen, waarmee zijn groep de komende jaren verder kan werken aan deze uitdaging.

  Link Aflevering

• Is de eerste planeet buiten ons sterrenstelsel gevonden?

  Luister

  Oct 26 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEen planeet spotten in een ander sterrenstelsel is niet makkelijk, maar het lijkt nu te zijn gelukt met röntgenastronomie. Hoe het werkt: iets als een neutronenster of een zwart gat - zeker als het net materie van een donorster aan het opslokken is - zendt hele felle röntgenstralen uit. Omdat dit hele compacte objecten zijn, kan een ander object dat zich voorlangs beweegt zorgen voor een dip in de meting van die straling. Is het object groot genoeg, dan heb je zelfs een eclips. Toen Rosanne Di Stefano en haar team data analyseerden van twee röntgentelescopen vonden ze een verstoring van zo'n signaal. Het viel een paar uur weg en kwam daarna weer terug. Kon dat zijn veroorzaakt door een passerende planeet? In deze audio hoor je Norbert Schartel, leider van het XMM-Newton-project bij ESA. Credit animatie op Twitter: NASA/CXC/A.Jubett. Lees hier meer: NASA: First Evidence of a Planet Identified Beyond Our Galaxy ESA: Could this be a planet in another galaxy? De paper vind je hier als pdf: A possible planet candidate in an external galaxy detected through X-ray transit Of via Nature Astronomy: A possible planet candidate in an external galaxy detected through X-ray transit. ...more

  Link Aflevering

• Een nieuw wapen tegen ontstaan virusvarianten

  Luister

  Oct 25 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickWaar andere antivirale middelen het mechanisme achter het binnendringen van de cel of bijvoorbeeld specifieke eiwitten proberen aan te vallen, hebben ze in dit onderzoek hun pijlen gericht op het mechanisme achter recombinatie. Daarbij dringen meerdere virussen de cel in die vervolgens samengevoegd worden tot een nieuw - vaak gevaarlijker - virus. Eerst was het nodig om op moleculair niveau te begrijpen hoe recombinatie plaatsvindt. Toen dat was gelukt konden ze gaan kijken of dit ook te beïnvloeden was. In plaats van het kopieermechanisme te blokkeren, gebruikten ze een bestaande experimentele virusremmer om het in een soort overdrive te zetten. Daardoor bestond het uiteindelijke genoom uit zoveel verschillende knipsels dat het niet langer een levensvatbaar virus was. In deze audio hoor je biofysicus Richard Janissen van de TU Delft. Het onderzoek vond plaats onder leiding van de onderzoeksgroep van hoogleraar Nynke Dekker. Lees hier meer: Mechanisme achter het ontstaan van virusvarianten ontrafeld. De paper vind je hier: Induced intra- and intermolecular template switching as a therapeutic mechanism against RNA viruses. ...more

  Link Aflevering

• Waarom - volgens deze curatoren - elke sector meer designers kan gebruiken

  Luister

  Oct 21 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de audio hoor je Tabo Goudswaard: sociaal ontwerper, onderzoeker, kunstenaar en curator op de DDW Embassy of Safety. Ook hoor je fooddesigner en curator op de DDW Embassy of Food Chloé Rutzerveld. De DDW Embassy of Safety onderzoekt hoe ontwerp en beleid samen kunnen komen in het veiligheidsdomein en op de DDW Embassy of Food worden veelbelovende food-projecten gepresenteerd waarmee ontwerpers vragen opwerpen over het huidige voedselsysteem, of over de rol van ons als consumenten. Food-projecten die het niet altijd haalden tot aan de schappen in de supermarkt. Maar waarom? Lees meer via de linkjes in de tekst. De Dutch Design Week is nog tot en met 24 oktober te bezoeken. ...more

  Link Aflevering

• Kunnen we met satellietinstrumenten plastic detecteren in onze oceanen?

  Luister

  Oct 20 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet voelt in Delft, ondanks dat er vijf verschillende teams verschillende instrumenten testen en ze allemaal succes willen hebben, absoluut niet als een competitie. Gaat er ergens iets mis of zijn er vragen, dan staan de teams voor elkaar klaar. 'Dat komt', zegt ESA-expert Peter de Maagt, 'omdat we het allemaal zo belangrijk vinden. We willen echt dat dit lukt. Iedereen begrijpt hoe belangrijk het is.' De sfeer is dus goed in het gigantische bassin van onderzoeksinstituut Deltares. De golven staan aan, het plastic is in het water gegooid en nu is het tijd om met - zowel bestaande satellietinstrumenten als nog te ontwikkelen meetinstrumenten - te kijken of ze tussen al die waterbewegingen het plastic kunnen detecteren. Voorzichtig positief Het is een lopend experiment en dus zijn vandaag nog niet alle data binnen, maar er wordt hier en daar al breed geglimlacht. 'Het lijkt erop dat we iets kunnen zien. Dat we dus het plastic kunnen meten. En dat met een instrument dat al gewoon op een satelliet door de ruimte gaat', vertelt Thomas, uit het Portugese team enthousiast. 'Nog niet zo nauwkeurig dat we één flesje kunnen zien, maar met grotere hoeveelheden lijkt het mogelijk.' In de audio legt ESA-expert Peter de Maagt meer uit over het onderzoek. We spraken ook met onderzoeker Anton de Fockert van Deltares, dat fragment hoor je hier: Het hele gesprek met Thomas uit het Portugese team hoor je hier: Lees hier meer over de verschillende projecten van ESA rondom het detecteren van plastic in de oceanen: The Discovery Campaign on Remote Sensing of Plastic Marine Litter. ...more

  Link Aflevering

• Licht gebruiken om chemische reacties duurzamer en specifieker te maken

  Luister

  Oct 19 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Erik Garnett van AMOLF. Lees hier meer over het onderzoek: Chemische reacties fine-tunen met licht. De paper vind je hier: Energy-resolved plasmonic chemistry in individual nanoreactors.

  Link Aflevering

• DDW x BNR: Het huis dat bestaat uit 100 biobased materialen

  Luister

  Oct 18 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickBekijk hier wat er allemaal te vinden is op de Embassy of Circular & Biobased Building. Of breng een bezoekje aan de site van Lucas De Man en Pascal Leboucq: Biobased Creations. Hier vind je alles over het huis dat ze hebben ontworpen: The Exploded View. We liepen natuurlijk ook een rondje door het huis, waar je schimmelmuren vindt, servies van mest en tegels van blauwalg en rioolslib. Je hoort het hier: De Dutch Design Week is nog tot en met zondag 24 oktober te bezoeken....more

  Link Aflevering

• Algen laten kikkervisjes licht omzetten in zuurstof

  Luister

  Oct 14 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Suzan Özugur. Lees hier meer over het onderzoek: Photosynthesizing algae injected into the blood vessels of tadpoles supply oxygen to their brains. De paper vind je hier: Green oxygen power plants in the brain rescue neuronal activity.

  Link Aflevering

• 3D-geprinte huizen van koeienpoep

  Luister

  Oct 13 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Doris Hondtong, zij deed samen met twee andere studenten mee aan het project als onderdeel van de minor Makerslab van de Hogeschool van Amsterdam. Hun werk is van 16 tot en met 24 oktober te zien op de Dutch Design Week in Eindhoven.

  Link Aflevering

• Zware sterren produceren twee keer zoveel koolstof als ze een partner hebben

  Luister

  Oct 12 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickVoor we het gaan hebben over waarom er nou specifiek is gekeken naar koolstof, eerst even een minicollege 'daten met sterren'. Sterren zijn, net als wij, niet graag alleen, vertelt Eva Laplace van de Universiteit van Amsterdam. 'De meeste sterren hebben een maatje. Sommige hebben er zelfs meer dan één. En bij zware sterren - die 8 tot 20 keer de massa van onze zon hebben - is de kans op een maatje nog groter.' Maar wat betekent het nou om als ster een maatje te hebben? 'Deze dubbelsterren worden door elkaars zwaartekracht aangetrokken. Ze draaien om elkaar heen zoals de aarde om de zon draait en kunnen zelfs materie uitwisselen. De ene geeft het weg en de andere eet het als het ware op. In sommige gevallen voegen de sterren samen om één grotere ster te vormen.' Koolstof Waar ze in dit onderzoek benieuwd naar waren, was de oorsprong van koolstof. Koolstof is qua massa één van de meest aanwezige elementen in ons lichaam. Nou is er van meer elementen van het leven gekeken waar hun oorsprong in de kosmos ligt, maar de oorsprong van koolstof was nog erg mysterieus. In eerder onderzoek naar het verschil tussen single sterren en sterrenstellen hadden ze al gezien dat dubbelsterren aan het einde van hun leven meer koolstof produceerden als een enkele ster. Twee keer zoveel zelfs. Tijd om daar eens meer over te weten te komen. Die grotere koolstofproductie zit hem in de koolstoflaag van de ster. Die zit vast onder het oppervlakte, maar: dubbelsterren kunnen elkaars materie beïnvloeden. 'Dat kan ervoor zorgen dat de koolstoflaag dichter bij het oppervlakte van de ster komt te liggen. En dat maakt de kans groter dat er bij sterke wind wat van die koolstof loskomt. Daarnaast zit de koolstof bij deze sterren ook nog eens ver genoeg bij de kern vandaan. Wanneer zo'n ster aan het einde van z'n leven explodeert, is daardoor de kans groter dat de koolstof intact blijft.' Computersimulaties Koolstof komt dus makkelijker vrij uit dubbelsterren. Vervolgens zou het zomaar eens op een andere plek het begin kunnen vormen van een aardachtige planeet en wie weet ook: nieuw leven. Maar hoe weten ze dat over die koolstoflaag nou? Ze kunnen moeilijk in een ster kijken. 'Het mooie aan dit soort onderzoek is dat we de wetten van de natuur nu zo goed begrijpen, dat we kunnen berekenen hoe een ster er vanbinnen uit zou moeten zien.' En dat kan weer de basis zijn voor computersimulaties die ons meer vertellen over de oorsprong van de elementen van het leven. In deze audio hoor je Eva Laplace van de Universiteit van Amsterdam. Lees hier meer over het onderzoek: Better together than alone: the cosmic origin of carbon. Of hier: Dubbelsterren vergroten kosmische koolstofvoetafdruk. ...more

  Link Aflevering

• Computer vertaalt vrijwel direct een woord dat iemand denkt naar spraak

  Luister

  Oct 11 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je neurochirurg Pieter Kubben van het Maastricht UMC en onderzoeker Christian Herff van de Universiteit Maastricht. Lees hier meer over het onderzoek: De laptop laat horen wat jouw hersenen willen zeggen. De paper vind je hier: Real-time synthesis of imagined speech processes from minimally invasive recordings of neural activity.

  Link Aflevering

• Zwaveltekort zorgt voor vale en kleine bloemen en dat is slecht nieuws

  Luister

  Oct 07 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickVoor bloemen is het enorm belangrijk om goed zichtbaar te zijn voor bestuivers. Het komt zelfs voor dat bloemen hun kleur aanpassen aan het soort bestuiver in hun omgeving. Nu blijkt uit nieuw onderzoek dat ook de hoeveelheid pigment een grote rol speelt. Misschien zou je denken: als je gezien wilt worden, dan is zoveel mogelijk het best. Maar dat blijkt niet zo te zijn. Te veel pigment kan er ook voor zorgen dat een bloem niet zichtbaar genoeg is. Daarnaast kan de kleur - in het geval van gele bloemen - ook beïnvloed worden als de plant te weinig van bepaalde voedingsstoffen binnenkrijgt. Zwaveltekort Dit blijkt bij zwavel het geval te zijn. In bloemen met andere kleuren heeft een zwaveltekort ook negatieve gevolgen. De bloemen zijn kleiner, misvormd en het zijn er minder. Zelfs het stuifmeel is anders van samenstelling. Het zijn allemaal veranderingen die het bestuivingsproces hoogstwaarschijnlijk niet ten goede komen. Nou hadden bloemen dit probleem niet toen we last hadden van zure regen. Toen was er genoeg zwavel. Moeten we dan terug naar die tijd? Dat zeker niet. Er zal gekeken moeten worden naar een andere oplossing. Bijmesten kan, mits op een verantwoorde manier, maar waar ook naar gekeken kan worden is het kweken van planten die beter tegen weinig zwavel kunnen. In deze audio hoor je Casper van der Kooi en Ties Ausma van de Rijksuniversiteit Groningen. Hier vind je de paper over het pigment in bloemen: How Much Pigment Should Flowers Have? Flowers With Moderate Pigmentation Have Highest Color Contrast. En hier die over zwaveltekort: Floral displays suffer from sulphur deprivation. ...more

  Link Aflevering

• Nobelprijs Scheikunde naar belangrijk instrument voor bouwen moleculen

  Luister

  Oct 06 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickZo'n beetje alles bestaat uit moleculen. Wijzelf, planten, materialen, zonnecellen, medicijnen: noem het maar op. Moleculen ontstaan op natuurlijke wijze, maar ze kunnen ook door mensen worden gemaakt. Daarvoor zijn onder meer bouwsteentjes nodig en chemische reacties. Om die reacties goed te laten verlopen heb je - net als in ons lichaam - katalysatoren nodig: stofjes die de snelheid en het verloop van de chemische reactie sturen. Twee typen katalysatoren waren al bekend: eentje op basis van metalen en eentje op basis van enzymen. List en MacMillan ontwikkelden in 2000 tegelijkertijd een geheel nieuwe organische katalysator met bijzondere eigenschappen. Het gaf wetenschappers een derde type katalysator om te gebruiken bij het bouwen van moleculen. Eentje die simpeler, goedkoper en milieuvriendelijker was dan de twee die al bestonden. Beide onderzoekers omschreven hun werk ook nog eens zo goed, dat wetenschappers wereldwijd er makkelijk mee aan de slag konden, wat resulteerde in een vloedgolf van nieuwe onderzoeken. Benjamin List is op het moment op vakantie in Nederland met zijn familie. 'Ik zat vanmorgen aan de koffie in Amsterdam, toen ik Zweden op mijn telefoon zag verschijnen', zei hij tijdens de persconferentie aan de telefoon. 'Ik dacht eerst dat het een grap was. Mijn vrouw en ik keken elkaar aan, ik rende naar buiten en dat was hét telefoontje. Het was een heel speciaal moment dat ik nooit zal vergeten.' Lees hier verder: Building molecules is a difficult art. Benjamin List and David MacMillan are awarded the Nobel Prize in Chemistry 2021 for their development of a precise new tool for molecular construction: organocatalysis. Feitjes De Nobelprijs voor Scheikunde is 112 keer uitgereikt. In 1901 was de eerste keer. De prijs ging 7 keer naar een vrouw. Eén iemand, Frederick Sanger, kreeg de prijs twee keer: in 1958 and in 1980. De jongste winnaar was 35 (Frédéric Joliot in 1935) en de oudste was 97 (John B. Goodenough). Luister ook: Nobelprijs Natuurkunde naar klimaatonderzoek en complexe systemen Nobelprijs Geneeskunde naar ontdekkers receptoren voor temperatuur en aanraking...more

  Link Aflevering

• Nobelprijs Natuurkunde naar klimaatonderzoek en complexe systemen

  Luister

  Oct 05 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickLuister hier naar de reactie van Klaus Hasselmann op de bekendmaking: Lees hier verder: This years Nobel Prize in Physics is awarded with one half jointly to Syukuro Manabe, Klaus Hasselmann and the other half to Giorgio Parisi. Feitjes De Nobelprijs voor Natuurkunde is 114 keer uitgereikt. Hij ging 4 keer naar een vrouw: Marie Curie in 1903, Maria Goeppert-Mayer in 1963, Donna Strickland in 2018 en Andrea Ghez in 2020. De eerste uitreiking was in 1901. Eén iemand, John Bardeen, kreeg de prijs twee keer. De jongste winnaar was 25 jaar (Lawrence Bragg) en de oudste 96 jaar (Arthur Ashkin). Luister ook: Nobelprijs Scheikunde naar belangrijk instrument voor bouwen moleculen Nobelprijs Geneeskunde naar ontdekkers receptoren voor temperatuur en aanraking...more

  Link Aflevering

• Nobelprijs Geneeskunde naar ontdekkers receptoren voor temperatuur en aanraking

  Luister

  Oct 04 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDeze ontdekking zorgde ervoor dat we eindelijk meer te weten kwamen over de moleculaire basis voor het voelen van warmte, kou en aanraking. Dankzij het werk van de twee onderzoekers weten we nu precies welke ionenkanaaltjes reageren op deze stimuli. Hoewel het gaat om fundamentele ontdekkingen is er zeker ook een link met behandelingen. Bijvoorbeeld die van chronische pijn. Ook spelen de kanaaltjes een rol in processen als de regulatie van bloeddruk, de werking van de blaas, ontstekingen en lichaamstemperatuur en dus geldt zeker: hoe meer we weten over die kanaaltjes, hoe beter. Het heeft allerlei nieuwe onderzoekslijnen mogelijk gemaakt. Lees hier meer over de winnaars: This years medicine prize is awarded to David Julius and Ardem Patapoutian. Feitjes Van de 112 keer dat deze prijs is uitgereikt, ging hij 12 keer naar een vrouw. Het eerste jaar waarin de prijs werd uitgereikt was 1901. De jongste winnaar was 32 jaar (Frederick G. Banting in 1923) en de oudste 87 jaar (Peyton Rous in 1966). Luister ook: Nobelprijs Scheikunde naar belangrijk instrument voor bouwen moleculen Nobelprijs Natuurkunde naar klimaatonderzoek en complexe systemen...more

  Link Aflevering

• Verhalende geneeskunde en sekseverschillen in hart- en vaatziekten

  Luister

  Sep 30 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickJe hoort meer over de verschillen tussen mannen en vrouwen als het aankomt op hart- en vaatziekten. Die verschillen vind je overal: op biologisch vlak (denk aan hormonen en chromosomen), maar ook aan de sociaal-culturele kant. Zo worden vrouwen bijvoorbeeld minder snel gereanimeerd op straat. En dan is het ook nog eens zo dat over vrouwen met hart- en vaatziekten veel minder bekend is. Hoog tijd om daar iets aan te veranderen. Verhalende geneeskunde Een ander onderwerp dat op het festival voorbij zal komen is verhalende geneeskunde. Het verhaal als instrument bij het helpen van de patiënt. En dat is niet alleen een kwestie van beter luisteren, nee: het is tools uit de literatuur inzetten. Want als je echt begrijpt hoe iemand iets vertelt, wat diegene wel deelt, maar ook wat wordt weggelaten, welke stijl iemand gebruikt en hoe interactie tussen jou en de verteller dat allemaal beïnvloedt, dan kun je als zorgverlener de patiënt beter helpen bij het verwerken van zijn of haar eigen ziekte-ervaring. In deze audio hoor je hoogleraar in het UMC Utrecht Hester den Ruijter en letterkundige in het UMC Utrecht Megan Milota (De Nieuwe Utrechtse School). Hier vind je het volledige programma van het Betweter Festival. ...more

  Link Aflevering

• Klopt het model voor het ontstaan van de menselijke taal wel?

  Luister

  Sep 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: Broadwick*Correctie: het wiskundige model werd twee decennia geleden ontwikkeld. Niet twee eeuwen geleden. Belangrijk verschil. De paper vind je hier: Orangutan information broadcast via consonant-like and vowel-like calls breaches mathematical models of linguistic evolution. Of luister hier naar alle verschillende geluiden van orang-oetangs: Examples of orangutan vocalizations and sounds. Meer over eerder onderzoek naar de taal van orang-oetangs vind je hier: Orangutan squeaks reveal language evolution, says study. Het recente onderzoek naar de evolutie van de staart: The genetic basis of tail-loss evolution in humans and apes....more

  Link Aflevering

• Kettingslot moet verspreiden van genetisch aangepaste genen voorkomen

  Luister

  Sep 28 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Iris Noordermeer van Chanel Naar van team iGEM Leiden 2021. Lees hier meer over het onderzoek, de wedstrijd en de crowdfunding-actie die de studenten zijn gestart: DOPL LOCK: Veilig synthetische biologie inzetten.

  Link Aflevering

• Hoe jongeren denken over hun opvoeding

  Luister

  Sep 27 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: Broadwick In de podcast hoor je promovendus Loes Janssen. De studie vind je hier. Wil je meewerken aan RE-PAIR waar dit onderzoek onderdeel van is? Je kunt hier zien of je in aanmerking komt en je vervolgens ook daar aanmelden.

  Link Aflevering

• Een djembé, een cello, en een marimba

  Luister

  Sep 23 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je Sonja Aalbers. Ze promoveert als buitenpromovendus aan de faculteit Psychologie van de Open Universiteit. Aalbers is docent-onderzoeker, supervisor en muziektherapeut. Je kunt haar promotie op 1 oktober om 13.30 live volgen via ou.nl/live.

  Link Aflevering

• Je afweersysteem is minstens zo uniek als je DNA

  Luister

  Sep 22 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDat kan bijvoorbeeld verklaren waarom de één zieker wordt van corona dan de ander. Maar het geeft ook aanknopingspunten voor het behandelen van ziekten, die tot nu toe nog niet te behandelen zijn. In de podcast hoor je prof. dr. Albert Heck van de Universiteit Utrecht. De publicatie van het onderzoek vind je hier.

  Link Aflevering

• Hoe woorden je iets kunnen laten zien - ook als het er niet is

  Luister

  Sep 20 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: Broadwick In de podcast hoor je Monique Flecken van de Universiteit van Amsterdam. Meer over het onderzoek lees je hier.

  Link Aflevering

• Mannelijke vogels sterven uit door klimaatverandering

  Luister

  Sep 15 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe kanoet, die jaarlijks foerageert in West-Afrika en broedt in Siberië, neemt de laatste jaren sterk in aantal af. Daarnaast worden er naar verhouding steeds minder mannetjes geboren. Snavel De vogel verandert ook van uiterlijk: de vogels worden kleiner en hun snavel wordt langer. Dat komt door natuurlijke selectie onder druk van het opwarmende klimaat. Te vroeg Normaal gesproken komen er vroeg in het broedseizoen vooral mannetjes uit het ei, maar omdat de zomers in Siberië steeds vroeger invallen, zijn de vogels te laat in het hoge noorden voor vroeg broedsel. Belangrijk om te beseffen is dat de meeste insecten, die gemiddeld vier weken eerder dan dertig jaar geleden uit de grond komen, dan al dood zijn. Kanarie Jan van Gils ziet de kanoet als een kanarie in de kolenmijn. Wat de kanoet nu overkomt kan straks andere vogelsoorten gebeuren, en wellicht ook andere diersoorten. ...more

  Link Aflevering

• Meer opwarming door bosbranden Australië

  Luister

  Sep 14 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickNederlandse onderzoekers van de VU en SRON Netherlands Institute for Space Research bestudeerden de uitstoot van de branden. Dat deden ze met Tropomi, een zeer gevoelig instrument in de ruimte, dat gassen in de atmosfeer nauwkeurig kan meten. Dubbel De hoeveelheid Co2 die de branden veroorzaakten was twee keer de hoeveelheid die Australië normaalgesproken jaarlijks uitstoot. 700 miljard kilo. Dat is net zoveel als de Co2 bijdrage van de complete luchtvaart, wereldwijd. Neutraal Tot nu toe dacht men dat bosbranden redelijk klimaatneutraal waren, maar uit de gegevens van Tropomi blijkt dat grote bosbranden wel degelijk een overschat aan Co2 in de atmosfeer kunnen veroorzaken. ...more

  Link Aflevering

• Topologische isolatoren maken elektronica zuiniger

  Luister

  Sep 13 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de huidige elektronica gaat heel veel energie verloren door warmte. Topologische isolatoren zijn niet geleidend maar ook niet isolerend. Ze bestaan al, maar werken alleen als de materialen zeer extreem gekoeld worden. Bouwstenen Door topologische isolatoren als bouwstenen te gebruiken in bijvoorbeeld telefoons en laptops, kan energieverlies door warmte worden uitgebannen. Wetenschapper Luca Rosa Bouwmeester behaalde afgelopen week haar PhD aan de Twente University, ze ontwikkelde materialen die mogelijk bij kamertemperatuur kunnen fungeren als topologische isolatoren. Barium Bismuth Oxide Een van die veelbelovende materialen is BaBio3, Barium Bismuth Oxide. Met een speciale vacuumkist reisde Bouwmeester heen en weer tussen het Mesa+ institute in Twente, en Parijs, om daar onderzoek te doen. Decennia Ondanks de potentie van het onderzoek van Bouwmeester duurt het naar verwachting nog 20 tot 25 jaar voordat topologische isolatoren in onze telefoons en laptops zitten. ...more

  Link Aflevering

• De wetenschappelijke prijs met een cultstatus

  Luister

  Sep 13 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickMeer over het Eindhovense onderzoek vind je op de website van de TU/e hier en hier, en de publicatie van het onderzoek uit 2018 vind je hier.

  Link Aflevering

• Deze coronavaccins uit planten en bacteriën hoeven niet in de koelkast

  Luister

  Sep 09 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickLees hier meer over het onderzoek: These Fridge-Free COVID-19 Vaccines Are Grown in Plants and Bacteria. De paper vind je hier: Trivalent Subunit Vaccine Candidates for COVID-19 and Their Delivery Devices.

  Link Aflevering

• Bouwen aan een betere kunstalvleesklier met levende cellen

  Luister

  Sep 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Jeff Karp van Brigham and Womens Hospital en onderzoeker Eoin OCearbhaill, inmiddels werkzaam bij University College in Dublin. Lees hier meer over het onderzoek: Building a Better Bioartificial Pancreas.

  Link Aflevering

• Waterfilter met nano-poriën kan ionen van dezelfde grootte scheiden

  Luister

  Sep 07 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Ayse Asatekin van Tufts University. Lees hier meer over het onderzoek: New Filtering Method Promises Safer Drinking Water, Improved Industrial Production.

  Link Aflevering

• Spinozapremie naar quantumcomputer visionair

  Luister

  Sep 05 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickProf. Dr. Ir. Vandersijpen (1972) is Antoni van Leeuwenhoekprofessor in de quantum-nano-wetenschappen aan de TU Delft. De NWO kent hem de prijs toe omdat hij 'visionair en wereldvermaard pionier' op het gebied van quantum computing is. Qubits Quantum computers werken fundamenteel anders dan 'normale' computers. Quantum Computers werken met deeltjes, quantum bits of Qubits, die niet alleen een 1 of een nul kunnen zijn, maar veel meer 'staten' kunnen hebben. Zo zijn quantum-computers in theorie in staat bizarre hoeveelheden berekeningen tegelijk te maken. QuTech Vandersypen is een veel gelauwerd wetenschapper, hij won vele belangrijke prijzen en beurzen. Ook staat hij aan het hoofd van QuTech, een samenwerking tussen de TU delft en TNO. Grote bedrijven als Intel, Microsoft en Fujitsu werken met QuTech samen. Programmeren Prof Lieven Vandersijpen wil zijn werk toegankelijk maken voor iedereen, daarom heeft hij een systeem opgezet waarmee iedereen thuis quantumbits kan aansturen. Quantum Inspire, heet het, klik hier: ...more

  Link Aflevering

• IJzergehalte in oceanen onverwacht gevarieerd

  Luister

  Sep 02 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDat blijkt uit onderzoek van marien biogeochemicus Indah Ardiningsih, die vrijdag 3 september promoveert. In de zuidelijke wateren vangen organische moleculen het ijzer uit het smeltende gletsjer-ijs op, in het noorden gaat het ijzer verloren. Liganden Het verschil komt door liganden, organische moleculen die met 'handjes' het ijzer kunnen opvangen. Waarom dat in noordelijke wateren niet gebeurt en in het zuidpoolgebied wel is nog onbekend. Varend Lab Ardiningsih, verbonden aan het NIOZ, heeft zeven weken monsters verzameld in de wateren bij Antarctica, en op volle zee geanalyseerd in een varend laboratorium. ...more

  Link Aflevering

• Met minuscule kunstmatige trilhaartjes cellen bestuderen

  Luister

  Sep 01 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Jaap den Toonder van de Technische Universiteit Eindhoven. Lees hier meer over het onderzoek: Kunstmatige 'haartjes' maken de weg vrij voor kleinschalige toepassingen. De paper vind je hier: Highly motile nanoscale magnetic artificial cilia.

  Link Aflevering

• Bacteriën inzetten om synthetische spiervezels te produceren

  Luister

  Aug 31 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet is niet voor het eerst dat we dankbaar gebruikmaken van wat bacteriën produceren. Zo worden bacteriën die kalksteen afzetten al gebruikt in zelfhelend beton. Maar in plaats van de bacteriën selecteren op wat ze zelf kunnen maken, kun je ze ook zo genetisch aanpassen dat ze produceren wat jij graag wilt hebben. Ook dat gebeurt al succesvol in labs. Nu dachten onderzoekers: spieren zijn ongelooflijk interessant, heel veel mensen werken aan het namaken van spierweefsel, kunnen we dit niet laten maken door die bacteriën? In deze audio hoor je onderzoeker Fuzhong Zhang van Washington University in St. Louis. Lees hier meer over het onderzoek: Synthetic biology enables microbes to build synthetic muscle. De paper vind je hier: Microbial production of megadalton titin yields fibers with advantageous mechanical properties. ...more

  Link Aflevering

• Koraal redden met kanon en bacillen

  Luister

  Aug 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn Science staat een publicatie over pogingen om koraal te injecteren met probiotica. Speciaal gekweekte bacillen veranderen de genetische structuur van het koraal. Daardoor kan het beter tegen stijging van temperatuur. Een ander project om het koraal te redden speelt zich af voor de kust van Australië. Een kanon op een schip sproeit zeewater de lucht in. De zoutkristallen in de waterdamp blokkeren het zonlicht en zorgen zo voor minder opwarming van het koraal door zonlicht. Ondoenlijk Het kanon werkt goed en de probiotica doen hun werk, toch is Dr Erik Meesters, Mariene Ecoloog aan de WUR, niet enthousiast. Het injecteren van duizenden kilometers koraal met bacteriën is volgens hem praktisch niet mogelijk. Ook het opschalen van het kanon is ondoenlijk, volgens Meesters. Er zouden duizenden apparaten nodig zijn om meer dan een druppel op een gloeiende plaat te veroorzaken. De machine waar de tests mee zijn gedaan zou ook duizend keer groter moeten zijn om echt effect te hebben op de temperatuur op het rif. Mijnbouw Meesters heeft wel een snelle en praktische oplossing: Australië moet direct stoppen met mijnbouw, een sector die zeer schadelijk is voor het Great Barrier Reef....more

  Link Aflevering

• Nieuwe theorie verklaart krachtige radioflitsen

  Luister

  Aug 26 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe geldende theorie was dat de korte stralingsflitsen werden veroorzaakt door om elkaar heen draaiende objecten in het heelal. De straling van het ene object zou steeds tijdelijk worden afgeblokt door de materie rondom een andere ster, of een zwart gat. Door de radiotelescopen van Westerbork en een andere radiotelescoop, de LOFAR, aan elkaar te koppelen kunnen de onderzoeker van ASTRON een veel beter beeld krijgen van de flitsen tot op heden. Lees ook | Nieuwe biomarkers wijzen de weg naar broeikasgas-etende bodembacteriën Supercomputer Om de enorme hoeveelheden data die de twee telescopen opleveren te kunnen doorzoeken hebben de Nederlandse wetenschappers eerst zelflerende supercomputer gebouwd. Uit de resultaten blijkt dat de verklaring van de om elkaar draaiende objecten niet kan kloppen. De data laat precies het tegenovergestelde zien van wat men verwachtte. Onderzoeker Joeri van Leeuwen (UvA) laat weten dat de meest waarschijnlijke verklaring voor de flitsen een zeer compacte supermagnetische neutronenster is, een zogeheten Magnetar....more

  Link Aflevering

• Nieuwe biomarkers wijzen de weg naar broeikasgas-etende bodembacteriën

  Luister

  Aug 25 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je organisch geochemicus Nadine Smit. Ze deed haar onderzoek bij het NIOZ en de Universiteit Utrecht. Meer lezen over haar onderzoek kan hier: Promovenda levert methode om methaanuitstoot op land vast te stellen. Meer weten over de promotie van dit onderzoek kan hier: PhD Dissertation: Novel lipid biomarkers for detecting microbial oxidation of methane in the environment.

  Link Aflevering

• Was de T. rex eigenlijk een hele nette eter?

  Luister

  Aug 24 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je paleontoloog Anne Schulp, onderzoeker bij Naturalis en hoogleraar aan de Universiteit Utrecht. Lees hier meer over het onderzoek naar het loopje van de T. rex: Nieuw model laat Tyrannosaurus rex lopen met een swingende staart. En de paper: Natural Frequency Method: estimating the preferred walking speed of Tyrannosaurus rex based on tail natural frequency. Over het onderzoek naar de gevoelige neus van de T. rex lees je hier meer: T. rexs jaw had sensors to make it an even more fearsome predator, new digital study finds. En de paper vind je hier: Complex neurovascular system in the dentary of Tyrannosaurus. ...more

  Link Aflevering

• Hoe beïnvloedbaar is iemands zelfbeeld als het aankomt op seksuele oriëntatie?

  Luister

  Aug 23 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Ilan Dar-Nimrod van de School of Psychology, University of Sydney. Meer lezen over het onderzoek kan hier: Do you think youre exclusively straight? How peoples perceptions of their sexual orientation may be influenced. De paper in Nature vind je hier: Exposure to continuous or fluid theories of sexual orientation leads some heterosexuals to embrace lessexclusive heterosexual orientations.

  Link Aflevering

• Biologie: Hoe bereken je de formule voor toekomstbestendige biodiversiteit?

  Luister

  Aug 19 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Edwin Pos van de Universiteit Utrecht. Hij vertelt graag en met verve over zijn onderzoeken en won daarom dit jaar een mooie prijs: New Scientist Wetenschapstalent 2021. Luister hier het volledige interview: Ook leuk om te kijken:

  Link Aflevering

• Biologie: Hoe een plantengenoom vol verrassingen het hoofd van een bioloog op hol bracht

  Luister

  Aug 18 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je evolutiebioloog Roy Erkens van de Universiteit Maastricht.

  Link Aflevering

• Biologie: Krachten meten in een cel met een weegschaal van één molecuul

  Luister

  Aug 17 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Joris Sprakel, Hoogleraar Physical Chemistry and Soft Matter en Dolf Weijers, Hoogleraar in Biochemistry bij Wageningen University & Research. Lees hier meer over hun onderzoek: Doorbraak onderzoek hoe krachten inwerken op plantencel.

  Link Aflevering

• Biologie: De mysteriën van de diepzee

  Luister

  Aug 16 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je mariene geoloog Furu Mienis van het NIOZ.

  Link Aflevering

• Biologie: Exact weten welke routes de dieren van de Waddenzee afleggen

  Luister

  Aug 16 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je gedragsecoloog Allert Bijleveld van het NIOZ.

  Link Aflevering

• Planeet: Met AI de droogte te lijf gaan

  Luister

  Aug 12 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Sandra Hauswirth van de Universiteit Utrecht.

  Link Aflevering

• Planeet: De oceanen bijvoeden met stof uit de Sahara

  Luister

  Aug 11 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je mariene geoloog Jan Berend Stuut van het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee en de VU. Lees meer over zijn werk op NIOZ' dustiest web page.

  Link Aflevering

• Planeet: Van elk zandkorreltje weten welke weg het aflegt

  Luister

  Aug 10 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoekers Timothy Price en Jaap Nienhuis van de Universiteit Utrecht. Eerder spraken we Price ook hierover: Vorig jaar voerde de reddingsbrigade een record aantal hulpacties uit. Vooral de sterke stroming in muien zorgde voor veel problemen. Maar hoe ontstonden deze gevaarlijke omstandigheden precies?

  Link Aflevering

• Planeet: Waarom elk zeestroompje telt

  Luister

  Aug 09 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je fysisch oceanograaf bij het NIOZ Femke de Jong. Meer weten over haar werk? Bekijk dan ook even deze presentatie:

  Link Aflevering

• Lichaam: Hoe doe je wetenschappelijk onderzoek naar seksuele opwinding?

  Luister

  Aug 05 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Marieke Dewitte van de Universiteit Maastricht. Lees hier meer over het sekslab: Eerste lab voor co-seksonderzoek aan UM. Deel twee van het gesprek vind je hier:

  Link Aflevering

• Lichaam: Hoe innovaties de chirurg helpen beter en minder te snijden

  Luister

  Aug 04 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Hoogleraar innovatieve chirurgische technieken bij het Maastricht Universitair Medisch Centrum Nicole Bouvy.

  Link Aflevering

• Lichaam: Op deze manier zijn teken toch goed voor onze gezondheid

  Luister

  Aug 03 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Ingrid Dijkgraaf van de Universiteit Maastricht.

  Link Aflevering

• Lichaam: Al je spieren zijn binnen een paar maanden volledig ververst

  Luister

  Aug 02 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickOns spierweefsel bestaat uit eiwitten en die eiwitten bestaan weer uit aminozuren. Als je die allerkleinste deeltjes van spieren gaat bestuderen dan zie je opmerkelijke dingen. Bijvoorbeeld dat ons spierweefsel continue opbouwt en afbreekt. Na een paar maanden is een spier zelfs helemaal ververst. Die biceps van voor de zomervakantie is dus niet dezelfde als die van na de zomer. Zelfs als er qua vorm en grootte niets is veranderd. De weg van aminozuren Nou halen we aminozuren niet alleen uit voeding. Ons lichaam recycled ze ook. Zo'n molecuul kan vandaag in je bilspier zitten, maar over een paar maanden misschien wel in je lever, je haar, of je hersenen. Om de weg die deze moleculen afleggen te volgen heeft onderzoeker Luc van Loon van de Universiteit Maastricht onder andere gebruikgemaakt van gelabelde aminozuren. Deze werden ingespoten in koeien, kwamen via het weefsel in de melk terecht, werden toen ingenomen door proefpersonen en een paar uur daarna waren ze al onderdeel van de spieren van deze mensen. Je bent echt wat je eet dus. Hij ontdekte ook dat onze hersenen net zo goed verversen. Nog sneller dan spieren dit doen. Wat een mooie filosofische vraag oplevert: als onze hersenen eens in de zoveel tijd helemaal zijn ververst, hoe blijf je dan toch jezelf? Een lekker bakje meelwormen Los van deze ingewikkelde vraag, leveren dit soort onderzoeken ook belangrijke kennis op over het mechanisme achter spieropbouw. En daarmee wordt het weer mogelijk om mensen te helpen waarbij dat niet vanzelf gaat. De laatste tijd is er ook veel aandacht voor het verschil tussen dierlijke eiwitten en plantaardige eiwitten. Bouw je met beiden evengoed spiermassa op? En hoe zit het bijvoorbeeld met eiwitten uit insecten? Zo keek Van Loon al eens naar meelwormen. De beestjes kregen gelabelde aminozuren te eten, verwerkten ze vervolgens in hun eigen weefsel en toen ze werden opgegeten door mensen werden dezelfde aminozuren keurig in het lichaam gebruikt voor spieropbouw. Na je rondje hardlopen zit je dus ook goed met een overheerlijk bakje meelwormen. In deze audio hoor je onderzoeker Luc van Loon van de Universiteit Maastricht. ...more

  Link Aflevering

• Ruimte: Voor het eerst licht waargenomen vanaf achterkant zwart gat

  Luister

  Jul 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Elisa Costantini van SRON. Lees hier meer over het onderzoek: Eerste waarneming licht vanaf achterkant zwart gat. De paper in Nature met als eerste auteur onderzoeker Dan Wilkins van Stanford University vind je hier: Light bending and X-ray echoes from behind a supermassive black hole.

  Link Aflevering

• Ruimte: Zwaartekrachtsgolven en de Einstein Telescoop

  Luister

  Jul 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je universitair docent en onderzoeker Gideon Koekoek van de Universiteit Maastricht. Het volledige gesprek terugluisteren kan hier:

  Link Aflevering

• Ruimte: Op zoek naar een teken van leven

  Luister

  Jul 28 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Floris van der Tak van SRON en de Rijksuniversiteit Groningen. Lees hier meer over het onderzoek dat ter sprake komt: Hint gevonden van stof op grens tussen vloeistof en gas op exoplaneet WASP-31b.

  Link Aflevering

• Ruimte: Een interstellaire stofkaart van de Melkweg

  Luister

  Jul 27 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Sascha Zeegers, zij deed haar promotieonderzoek bij SRON. Lees hier meer over het onderzoek onder leiding van Elisa Costantini: Astronomen maken interstellaire stofkaart van de Melkweg.

  Link Aflevering

• Ruimte: Naar de hel van Venus en weer terug

  Luister

  Jul 26 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEen volledig uit de hand gelopen broeikaseffect, temperaturen van zo'n 500 graden, wolken vol CO2: Venus mag dan op de aarde lijken, in vergelijking met onze buurvrouw is onze planeet (nog) een paradijsje. Maar hoe kan het bij Venus zo uit de hand gelopen zijn? En waar bestaat die atmosfeer nou precies uit? Dat moet een nieuwe satelliet vol instrumenten gaan uitzoeken. Hij meet nauwkeuriger dan de satellieten die er al waren en moet in maart 2031 gelanceerd worden. Niet in februari, niet in april, nee: maart. Lukt het niet, dan kan het pas twee jaar later weer. Waarom? Omdat je niet genoeg brandstof kunt meenemen om in één keer naar Venus te vliegen. Je moet dan de zwaartekracht van andere hemellichamen gebruiken als een soort katapult. Die moeten dan alleen wel op de goede plek staan ten opzichte van de aarde en dat is dus niet altijd zo. In deze audio hoor je Michiel Min van SRON. Meer lezen over de missie naar Venus kan hier: EnVision: Understanding why Earths closest neighbour is so different....more

  Link Aflevering

• Gedrag: Waarom mensen wel/niet in actie komen voor het klimaat

  Luister

  Jul 22 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je gedragswetenschapper Reint Jan Renes van de Hogeschool van Amsterdam. Lees hier meer over zijn werk: De Klimaatspagaat: over de psychologische uitdagingen van duurzaam gedrag.

  Link Aflevering

• Gedrag: Ons bewustzijn en de verhouding met onze hersenen

  Luister

  Jul 21 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Cyriel Pennartz, hoogleraar cognitie en hersensystemen aan de Universiteit van Amsterdam en schrijver van het boek: Code van het bewustzijn.

  Link Aflevering

• Gedrag: Hoe kennissen je flexibel houden

  Luister

  Jul 20 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Beate Volker van de Universiteit Utrecht, zij doet onderzoek naar sociale netwerken. Ze vertelt in de zomerserie van Wetenschap Vandaag meer over hoe je netwerken het beste kunt bestuderen en over wat er gebeurt met dat netwerk in tijden van crisis.

  Link Aflevering

• Gedrag: Wat hebzuchtige mensen met elkaar gemeen hebben

  Luister

  Jul 19 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Marcel Zeelenberg van Tilburg University. Benieuwd naar de rest van zijn verhaal? Kijk dan hier even verder:

  Link Aflevering

• Covid: Kostbare corona-blaastest werkt in praktijk niet naar behoren

  Luister

  Jul 15 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Mariska Leeflang van het Amsterdam UMC, zij bestudeert hoe medische testen worden geëvalueerd en Hoogleraar innovatieve chirurgische technieken bij het Maastricht Universitair Medisch Centrum Nicole Bouvy. Het volledige artikel van de Volkskrant lees je hier (alleen voor abonnees), of in de krant: Nederlandse corona-blaastest 'waar heel de wereld jaloers op is' werkt niet: GGD weigert gebruik.

  Link Aflevering

• Covid: Van afwijkende antistoffen en flippende afweercellen naar een medicijn

  Luister

  Jul 14 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je immunoloog Jeroen den Dunnen van het Amsterdam UMC. Lees hier meer over het onderzoek: Betere behandeling ernstig zieke covid-patiënten in zicht. De paper over wat er precies gebeurt in ernstig zieke patiënten vind je hier: High titers and low fucosylation of early human antiSARS-CoV-2 IgG promote inflammation by alveolar macrophages.

  Link Aflevering

• Covid: Waarom het speeksel van kinderen een hoofdrol kreeg

  Luister

  Jul 13 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickMeteen aan het begin van de pandemie viel kinderarts-infectioloog Dasja Pajkrt van het Amsterdam UMC iets op: iedereen was druk met het bestuderen van antistoffen in het bloed, maar hoe zat het met de sterkte antistoffen in de mond-keelholte? Waarom keek niemand naar speeksel, terwijl het ging om een infectie van de luchtwegen? In razendsnel tempo zette ze met collega's een onderzoek op onder honderden kinderen die toch al in het ziekenhuis moesten zijn voor een bloedtest. Ze hadden wind mee: de Medische Ethische Commissie werkte sneller dan ooit aan goedkeuring, vrijwel alle ouders en kinderen waaraan ze vroegen of ze wilden meewerken zeiden ja en ze vonden iets belangrijks. Bij het bekijken van de antistoffen in speeksel en bloed en de interactie tussen die stoffen en de eiwitten in het covid-virus vonden ze in speeksel iets wat in bloed niet te zien was....more

  Link Aflevering

• Covid: Hoe zit het met het vaccineren van jongeren?

  Luister

  Jul 12 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickVandaag vond op de Universiteit Utrecht een college voor jongeren over vaccineren plaats. Onder andere voorzitter van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen en hoogleraar Ton de Boer en kinderarts Patricia Bruijning gaven antwoord op vragen van jongeren en hun ouders. Vragen zoals: Hoe is getest of het vaccin veilig is voor jongeren? Waarom zou je deze groep vaccineren? Hoe zit het met langetermijneffecten? En met de kans op hartspierontsteking en onvruchtbaarheid? Ook komt aan bod wat er nog aan zit te komen aan onderzoek: het kijken naar het vaccineren van mensen met slechte afweer bijvoorbeeld. Daarvan weten we nog niet goed: wat moet de dosis zijn, hoeveel prikken werkt het best? Het aantal prikken wordt ook nog bekeken voor mensen met een goed werkend afweersysteem. Zou een extra prik nog beter werken? En dan is er nog: kun je een huidig vaccin aanpassen aan de nieuwe varianten? Ja, zegt De Boer. Dat kan. Je kunt in alle vaccins de virus-code aanpassen en dat lukt ze bij een nieuwe variant binnen een paar maanden. Het hele college terugkijken? Dat kan hier: Junior coronacollege: vragen over vaccins. ...more

  Link Aflevering

• Wat de zomer van 2020 ons leert over onze kust

  Luister

  Jul 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Timothy Price van de Universiteit Utrecht. Meer van hem leren over onze kust kan hier:

  Link Aflevering

• Wat er gebeurt in het brein van fruitvliegen als ze kiezen tussen smaken

  Luister

  Jul 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker onderzoeker Michael Nitabach van Yale School of Medicine. Lees hier meer over het onderzoek: More filling? Tastes great? How flies, and maybe people, choose their food. De paper vind je in Nature Communications: A neuronal ensemble encoding adaptive choice during sensory conflict in Drosophila.

  Link Aflevering

• Is te hygiënisch zijn slecht voor het immuunsysteem?

  Luister

  Jul 05 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEnkele recente inzichten werden gebundeld om tot deze conclusie te komen. Maar laten we allereerst wel even vaststellen dat we niet zonder microben kunnen. Ze zitten op ons en in ons en we hebben ze hartstikke hard nodig. Dat klinkt nogal tegenstrijdig met het goed schoonmaken van je handen en je huis. Toch is dat het niet. De microben die je in een moderne woning vindt - lees: eentje die niet is gemaakt van hout, stro, modder en paardenharen - zijn niet de microben die we zo hard nodig hebben, stelt dit onderzoek. Die krijg je voor een belangrijk deel van je moeder en je vindt ze in de natuur, maar niet op je aanrecht. Die microben kun je dus met een gerust hart wegpoetsen. Maar hoe zit het dan met allergieën? Krijg je die niet juist als je niets meer gewend bent? Ook dat wordt in dit onderzoek weerlegt. Uit twee verschillende onderzoeken zou zijn gebleken dat veel van deze allergische reacties weleens een reactie op het schoonmaakmiddel zelf zouden kunnen zijn en niet op het ontbreken van microben. Poetsen: nog steeds goed, bleekmiddel inademen of lekker in het rond sprayen met een kind op je arm: liever niet. En hoe zit het dan met het trainen van het immuunsysteem door af en toe goed ziek te worden? Beter dan een vaccin toch? In dit onderzoek zeggen ze van niet. De meeste vaccins doen meer dan je alleen beschermen tegen één ziekte. Het helpt ook de werking van het immuunsysteem in het algemeen. Tel deze bevindingen bij elkaar op en je zou dus volgens deze onderzoekers kunnen zeggen: we zijn niet té schoon met z'n allen. Poets lekker door, maar rol ook af en toe even lekker door je tuin. In deze audio hoor je Emeritus Professor of Medical Microbiology Graham Rook van het University College London. Lees hier meer over het onderzoek: Being clean and hygienic need not impair childhood immunity. De paper vind je hier: Microbial exposures that establish immunoregulation are compatible with targeted hygiene. ...more

  Link Aflevering

• Een succesvolle spermacel houdt z'n kop erbij

  Luister

  Jul 01 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Tomer Avidor-Reiss van de universiteit van Toledo. Lees hier meer over het onderzoek: Newly Discovered Sperm Movement Could Help Diagnose, Treat Male Infertility. De paper vind je in Nature Communications: A dynamic basal complex modulates mammalian sperm movement. Meer over eerder onderzoek dat keer naar het puntje van de staart van een spermacel vind je hier: Sperma zwemt veel beter als het puntje van hun staart niet beweegt. En ben je benieuwd waarom de ene diersoort hele grote en de ander hele kleine spermacellen heeft terwijl ze allemaal dezelfde taak hebben? Dat waren deze onderzoekers ook: Waarom verschilt de grootte van spermacellen zo tussen diersoorten? ...more

  Link Aflevering

• De SKA-telescoop komt eraan!

  Luister

  Jun 30 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je Michiel van Haarlem, het hoofd van SKA bij Astron. Als je meer wilt weten over de SKA-telescoop, kijk dan deze persconferentie.

  Link Aflevering

• Siberische grot blijkt DNA-schatkamer

  Luister

  Jun 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickAl eerder werd in de grot een botje gevonden van een dertienjarig meisje, dat zowel DNA van een Neanderthal-vader bevat als het erfelijk materiaal van een Denisova-moeder. Een hybride dus, of zoals de Leidse Archeoloog Wil Roebroeks zegt: 'Eigenlijk zijn we allemaal vuilnisbakkies'. Onderzoeker Elena Zavala van het Max Planck-instituut in Leipzig staat aan het hoofd van de operatie. Het uit grond halen van menselijk DNA is erg moeilijk. Met de modernste machines en technieken is het gelukt om DNA te isoleren uit kleine beetjes aarde. In die aarde zitten microscopische fragmenten urine, poep en botdeeltjes. 'We hebben feitelijk een soort magneet die de stukjes DNA die we willen uit de soep van materiaal vist', zegt Zavala. Theelepeltjes grond De techniek om menselijk DNA uit grondmonsters te vissen heeft een grote toekomst. Volgende week reist een team archeologen af naar een grot in Dordogne, Frankrijk, om in kaart te brengen hoe de moderne mens in Europa terecht is gekomen. Is dat één verhuizing naar onze streken geweest of zijn er steeds nieuwe groepen bij de eerste moderne mensen aangesloten? Omdat je geen skeletten nodig hebt om menselijke aanwezigheid aan te tonen, maar slechts een theelepeltje grond, zijn de verwachtingen hoog. Hoe dan ook zijn wetenschappers nog tientallen jaren bezig, alleen al met het analyseren van de gegevens uit de Denisova grot. Archeoloog Wil Roebroek: 'Mijn vak is een stuk leuker dan veertig jaar geleden.' Lees hier meer: Pleistocene sediment DNA from Denisova Cave. ...more

  Link Aflevering

• Parasieten trainen om beter met planten samen te werken

  Luister

  Jun 28 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickParasieten, of parasitaire bacteriën, hebben een nogal slechte reputatie. Maar ze blijken zich prima aan te kunnen passen van profiteur naar compagnon. Nou bestuderen deze biologen van de Universiteit Utrecht al enige tijd de beestjes - bacteriën - die je vindt op de wortels van planten. Ze kijken dan: hoe helpen ze de plant? Wat doen ze om de plant gezond te houden? Hoe helpen ze bij ziektes, of tekorten? Bijvoorbeeld in het geval van een tekort aan water, of voeding. Maar in dit onderzoek was de vraag nog specifieker: hoe past de parasiet zich aan aan de plant? Dat zijn ze in het lab gaan bekijken. Want ga je in de natuur of op een akker naar die beestjes kijken, dan zijn dat er ontzettend veel. Wil je weten: welke doet nou wat? Dan moet je per stuk gaan kijken. In dit onderzoek hebben ze eentje uitgekozen waarvan bekend was dat hij in het veld een positieve uitwerking op planten had. Alleen in het lab gebeurde er wat anders: de planten werden ziek en gingen zelfs dood. Trainingskamp voor parasieten Wat hebben ze nou gedaan: elke keer als de plant dood dreigde te gaan, haalden ze de bacteriën er weer af om ze vervolgens op een nieuwe gezonde plant van hetzelfde ras te plaatsen. Dit bleven ze een half jaar lang herhalen en op het laatst werden de planten niet meer ziek, maar zelfs gezonder dan zonder de bacterie. De parasiet leerde de plant steeds beter kennen en werd eigenlijk getraind om tot een goedwerkende relatie te komen. Maar hoe kan dit onze gewassen nou helpen? Er wordt al veel gebruik gemaakt van microben bij het kweken van planten. We weten inmiddels dat die enorm belangrijk zijn. Maar de formule is nog altijd lastig en wat in het lab wordt gevonden vertaalt zich nog niet altijd naar de akker omdat er zoveel factoren meespelen. Gepersonaliseerde coating Wat hopen ze nu: als we de bacteriën per plantenras trainen, dan werkt het misschien beter in het echt. Zaadjes krijgen nu al een soort coating met toevoegingen waardoor ze beter zouden moeten groeien. Dat kun je per zaadje aanpassen. Weet je dankzij zo'n onderzoek als dit welke bacteriën bij welke plant werken en zijn die bacteriën ook nog eens extra getraind om met die plant samen te werken, dan krijg je hopelijk sterkere en gezondere planten. Nou was dit lab-onderzoek, dus je wilt dan natuurlijk nog wel kijken: als je die getrainde bacteriën aan zaadjes toevoegt en die gaan in de grond, werkt het dan ook even goed? Want misschien train je ze wel om samen te werken met die plant, maar gaan ze daarna niet meer goed samen met de rest van de microben. Dat is wat ze de komende tijd nog willen uitzoeken. In deze audio hoor je onderzoeker Ronnie de Jonge van de Universiteit van Utrecht. Lees hier meer over het onderzoek: Plant en parasiet verzoenen zich razendsnel. De paper vind je in Nature Communications: Rapid evolution of bacterial mutualism in the plant rhizosphere. ...more

  Link Aflevering

• Moedervlekken als inspiratie bij het voorkomen van huidkanker

  Luister

  Jun 24 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Shawn Demehri van het Massachusetts General Hospital. Lees hier meer over het onderzoek: Common moles could serve as players in battling melanoma and preventing its recurrence. De paper vind je in Science Advances: Rejection of benign melanocytic nevi by nevus-resident CD4+ T cells.

  Link Aflevering

• Nieuw apparaat helpt om cellen per stuk uitvoerig te bestuderen en testen

  Luister

  Jun 23 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Catalin Chimerel van de Universiteit van Exeter. Lees hier meer over het onderzoek: New device refines scientists ability to sort and process human cells. Hier vind je de paper: Functional Phenotype Flow Cytometry: On Chip Sorting of Individual Cells According to Responses to Stimuli.

  Link Aflevering

• Waarom verschilt de grootte van spermacellen zo tussen diersoorten?

  Luister

  Jun 22 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickVan 0,002 millimeter tot 6 centimeter: de grootte van spermacellen verschilt enorm tussen diersoorten. Terwijl ze toch echt allemaal dezelfde taak hebben: eitjes bevruchten. Daarom wilden wetenschappers kijken of ze erachter konden komen waar dat verschil nou vandaan komt. Wat bleek: het zit hem in de locatie van bevruchting. Bevruchting kan op drie manieren: intern, zoals bij zoogdieren, extern, zoals bij vissen en in een soort hybride vorm. Dat noemen ze: spermcasting. Het mannetje laat de eitjes los in het water en het vrouwtje vangt ze op voor interne bevruchting. Na het bestuderen van enorm veel data over de spermacellen van dieren zagen de onderzoekers dat de grote spermacellen vooral bij interne bevruchting voorkomen. Bij externe bevruchting moet het mannetje compenseren voor de verwatering van het sperma. Dan wil je er vooral zoveel mogelijk maken (ook als dat ten koste gaat van de grootte). De grote spermacellen ontstaan juist als ze moeten overleven in de krappe ruimte van een vrouwelijk voortplantingskanaal. Oh, en mocht je denken: wie krijgt eigenlijk de credits voor de grootste spermacel? Die van 6 centimeter? Dat raad je nooit. Het is de fruitvlieg. In deze audio hoor je onderzoeker Ariel Kahrl van het Department of Zoology van de Universiteit van Stockholm. Meer lezen over het onderzoek kan hier: Females supercharge sperm evolution in animals. De paper vind je in Nature Ecology & Evolution: Fertilization mode drives sperm length evolution across the animal tree of life. ...more

  Link Aflevering

• Kleiner lijf, langere vleugels, eerder weg

  Luister

  Jun 21 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet veranderen van de lichaamsbouw van migratievogels loopt parallel aan iets anders wat we al enige tijd zien bij deze vogels: veel soorten zijn eerder gaan migreren door de opwarming van hun leefomgeving. Maar is er een link tussen deze twee ontwikkelingen: lichaamsbouw en eerder migreren? Daar waren onderzoekers benieuwd naar. Ze maakten gebruik van een bijzondere dataset. 40 jaar lang werden in Chicago vogels verzameld die in botsing met een gebouw waren gesneuveld. Ze werden gemeten en gingen daarna naar een museum. Uiteindelijk werden zo de gegevens van 70.000 duizend vogels en 52 verschillende soorten verzameld. Dankzij deze dataset konden ze in dit onderzoek het antwoord vinden op de vraag: hebben veranderingen in lichaamsbouw nou iets te maken met veranderingen in migratie? In deze audio hoor je onderzoeker Marketa Zimova van de Universiteit van Michigan. Lees hier meer over het onderzoek: Smaller bodies, longer wings, earlier migrations: Untangling the multiple impacts of climate warming on birds. Hier vind je de paper: Widespread shifts in bird migration phenology are decoupled from parallel shifts in morphology. Over eerder onderzoek waaruit al bleek dat vogels fysiek aan het veranderen zijn lees je hier meer: Migratory birds shrinking as climate warms, new analysis of four-decade record shows....more

  Link Aflevering

• Eindelijk weten we wat er met een embryo gebeurt tussen dag 7 en 14

  Luister

  Jun 17 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Professor Magdalena Zernicka-Goetz van de Universiteit van Cambridge. Lees hier meer over het onderzoek: Study identifies trigger for head-to-tail axis development in human embryo. De paper vind je in Nature Communications: A single cell characterisation of human embryogenesis identifies pluripotency transitions and putative anterior hypoblast centre. Meer over het succesvol laten groeien van een embryo buiten de buik na dag 7 (wat al lukte in 2016) lees en bekijk je hier: Scientists develop human embryos beyond implantation stage for first time. ...more

  Link Aflevering

• Waarom je blij moet zijn met dat liedje dat niet uit je hoofd gaat

  Luister

  Jun 16 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHier lees je meer over het onderzoek: That Song Is Stuck in Your Head, but Its Helping You to Remember. De paper vind je hier: Spontaneous mental replay of music improves memory for incidentally associated event knowledge. Lees hier meer over de man met geheugenverlies die dankzij een liedje ineens weer een paar herinneringen had: 'The 80s song that brought my lost memory back after 10 years'.

  Link Aflevering

• Een rivierkreeft aan de antidepressiva is zichzelf niet

  Luister

  Jun 16 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickNog steeds vinden resten van medicijnen hun weg naar omgevingswater. Via het toilet, of via het verkeerd lozen van afval. In dat water leven een heleboel dieren die kleine hoeveelheden van onze medicijnen binnen kunnen krijgen. Naar één dier en één medicijn waren onderzoekers benieuwd: de rivierkreeft en antidepressiva. Wat doet het met het beestje? En wat zijn daar de gevolgen van? Lees hier meer over het onderzoek van de Universiteit van Florida: Not acting like themselves: Antidepressants in environment alter crayfish behavior, study finds....more

  Link Aflevering

• Onderzoekers vinden nieuw eiwit voor DNA-reparatie

  Luister

  Jun 14 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoekers Yana van der Weegen en Martijn Luijsterburg van het LUMC. Lees hier meer over het onderzoek: LUMC-onderzoekers ontdekken nieuw eiwit voor DNA-reparatie. De paper vind je in Nature Cell Biology: ELOF1 is a transcription-coupled DNA repair factor that directs RNA polymerase II ubiquitylation.

  Link Aflevering

• Wie wordt het wetenschapstalent van 2021?

  Luister

  Jun 10 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoekers Edwin Pos van de Universiteit Utrecht, Aurélie Carlier van de Universiteit van Maastricht en Kay Deckers van de Universiteit van Maastricht. Meer weten over de uitreiking: New Scientist Wetenschapstalent 2021.

  Link Aflevering

• Helpt deze nieuwe membraancoating blauwe energie weer een stap vooruit?

  Luister

  Jun 09 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickBlauwe energie zou één van de oplossingen binnen de energietransitie kunnen zijn. Het is duurzaam en ook nog eens stabieler dan zonne- en windenergie. Een rivier kan al snel evenveel energie opleveren als een waterkrachtcentrale met een waterval van 142 meter. Maar de techniek kent ook nog veel uitdagingen. Zo zijn de kosten voor de membranen die worden gebruikt hoog en moet ook de stroomopbrengst beter. Vervuiling Eén van de dingen die deze opbrengst in de weg kan zitten - en daarmee ook de kosten kan verhogen - is vervuiling van de membranen. Als deeltjes die van nature in het zoete en zoute water zitten zich ophopen, kan de geleidende werking van de membranen afnemen. In nieuw onderzoek is daarom gekeken hoe die vervuiling tegen kan worden gegaan. Het leverde zowel een manier op om de staat van de membranen realtime en continue te monitoren, als een coating die vervuiling zoveel mogelijk tegengaat. In de toekomst hopen ze onder andere het monitoren te koppelen aan een AI-model, zodat nog beter kan worden bekeken welke factoren en stoffen invloed hebben op de installatie en nog beter kan worden voorspelt wanneer het nodig is om de membranen schoon te maken. In deze audio hoor je onderzoeker Diego Pintossi van de TU Eindhoven en Wetsus. Lees hier meer over het onderzoek: De verborgen kracht van zoet en zout water. Hier vind je de paper: Fouling in reverse electrodialysis: monitoring, modeling, and control. Meer informatie over de testinstallatie op de Afsluitdijk vind je in deze video:...more

  Link Aflevering

• Hoe verschillende corona-varianten binden aan onze cellen

  Luister

  Jun 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je Joyce Lebbink van de afdeling Moleculaire Genetica van het Erasmus MC. De bevindingen zijn gepubliceerd in Journal of Molecular Biology.

  Link Aflevering

• Pas op! Bacteriën reizen met je mee

  Luister

  Jun 07 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je onderzoeksleider John Penders, verbonden aan de afdeling Medische Microbiologie van de Universiteit Maastricht. De bevindingen zijn gepubliceerd in Genome Medicine.

  Link Aflevering

• Slimme valsspelende cellen

  Luister

  Jun 03 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je Sanne van Neerven, werkzaam in het Vermeulen lab. Ze vertelt over deze Nature studie.

  Link Aflevering

• Wie wantrouwt de wetenschap?

  Luister

  Jun 02 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je Bastiaan Rutjens van de Universiteit van Amsterdam. Hier vind je de publicatie over het onderzoek.

  Link Aflevering

• Hoe je vertelt over wetenschappelijk onderzoek

  Luister

  Jun 02 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe finale van FameLab was op 1 juni om 19.30 uur. Hier lees je alles over de winnaar en kan je de pitches kijken.

  Link Aflevering

• De bedenker van de oerknal

  Luister

  May 31 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je sterrenkundige Frans Snik van Sterrewacht Leiden. Emeritus hoogleraar Ed van den Heuvel schreef een in memoriam over Kees de Jager.

  Link Aflevering

• Een hitteschild van vloeibaar metaal

  Luister

  May 27 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je Thomas Morgan van DIFFER.

  Link Aflevering

• Bosbranden die een winterslaap houden

  Luister

  May 26 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze podcast hoor je Sander Veraverbeke, universitair hoofddocent klimaat- en ecosysteemverandering. En het artikel over het onderzoek lees je in Nature.

  Link Aflevering

• Wiskunde inzetten om chirurgie voor epilepsiepatiënten te verbeteren

  Luister

  May 20 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je neuroloog Frans Leijten (UMC Utrecht) en wiskundige Hil Meijer (Universiteit Twente). Lees hier meer over hun onderzoek: Wiskundig hersenmodel helpt epilepsiechirurgie, waar ze vandaag een prijs voor overhandigd kregen.

  Link Aflevering

• Het voorspellen van collectieve intelligentie

  Luister

  May 19 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Anita Woolley van Carnegie Mellons Tepper School of Business. Lees hier meer over het het onderzoek: Collective Intelligence Can Be Predicted and Quantified, New Study Finds. De paper vind je hier: Quantifying collective intelligence in human groups.

  Link Aflevering

• Waarom ijsjes en koude drankjes pijn kunnen doen aan je tanden

  Luister

  May 17 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickLees hier meer over het onderzoek: How Teeth Sense the Cold. De paper vind je hier: Odontoblast TRPC5 channels signal cold pain in teeth.

  Link Aflevering

• NASA-ruimtesonde detecteert diep in de kosmos een rare constante brom

  Luister

  May 12 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe ruimtesonde die de ontdekking deed is een oudje: de Voyager 1. In 1977 vertrok hij de ruimte in en het is inmiddels het verst gereisde door mensen gemaakt ruimteobject ooit. Momenteel bevindt hij zich dus op bijna 23 miljard kilometer van de aarde. Meer dan 150 keer de afstand van onze planeet naar de zon. Z'n missie was: het bestuderen van planeten in ons zonnestelsel onderweg naar buiten, maar in 2012 vloog hij dat zonnestelsel uit en sindsdien vliegt hij dus diep in de kosmos en draagt hij - wonder boven wonder - nog steeds bij aan onderzoek. Constante vibratie Deze laatste meting is door wetenschappers van Cornell University in de VS uit de data gevist. Voorheen werd er zo ver weg ook weleens iets gemeten, maar dat kon dan dankzij uitbarstingen van de zon. Die zorgen voor een schokgolf door de ruimte en die kon de Voyager dan weer opvangen. Daarmee kon er eerder al wel eens iets gezegd worden over de dichtheid van de ruimte. Nu vonden ze een constant aanwezige trilling, terug te volgen tot 2017 en aan de hand daarvan konden ze ook de dichtheid onderzoeken. Ze zagen dat deze dichtheid varieert. Dit vertelt ons dus iets over door welke materie het zonnestelsel nou eigenlijk onderweg is. Niet iedereen zal hier bij stilstaan, maar ons zonnestelsel verplaatst zich met ongeveer 720,000 kilometer per uur door de ruimte. Waar gaat het nou precies doorheen? En is de dichtheid van die materie overal hetzelfde, juist variabel, of wisselt dat per gebied? De kans dat wij het ooit meemaken dat er nog een ruimtesonde zo ver weg metingen kan doen is klein. Het duurt namelijk enorm lang voor je daar bent. Voyager vertrok in 1977 en verliet in 2012 het zonnestelsel. Vervolgens vloog hij nog 9 jaar door. Dus hopelijk houdt hij nog even vol en komen we dankzij dit oudje binnenkort nog meer te weten over vibraties en variaties in de diepe kosmos. In deze audio hoor je sterrenkundige Floris van der Tak (RUG en SRON). Meer lezen kan hier: As NASAs Voyager 1 Surveys Interstellar Space, Its Density Measurements Are Making Waves. De paper vind je hier: Persistent plasma waves in interstellar space detected by Voyager 1....more

  Link Aflevering

• Zo simpel kan een autonoom en zelflerend robotje zijn

  Luister

  May 11 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHoe kunnen we meerdere robotjes samen iets zinnigs laten doen - in dit geval voortbewegen - met zo simpel mogelijke regels? Dat vroegen onderzoekers zich af. Ze maakten kleine robotjes, gaven die een paar regels computercode en zetten ze achter elkaar op een spoor. Vervolgens keken ze of het de robotjes lukte om uit te vogelen hoe ze als geheel het beste vooruit kwamen, zonder dat er communicatie tussen de robotjes was of de robotjes centraal werden aangestuurd. De robotjes bleken - ondanks hun beperkte rekenkracht - ook heel goed in het reageren op onvoorziene omstandigheden. Een versmalling van het spoor, of een kapotte buurman hield ze niet tegen. De onderzoekers willen de robotjes ook nog in de open ruimte gaan testen. En ze kijken of hetzelfde mogelijk is met anders gevormde soft robots. Een zeester bijvoorbeeld, waarbij de armen er dan samen achter moeten komen hoe ze als geheel over de grond kunnen kruipen. Uiteindelijk hopen ze zelfs dat ze het mechanisme ooit in het materiaal van de robot kunnen verwerken, zonder dat er nog een computertje nodig is. In deze audio hoor je Luuk van Laake van AMOLF. Lees hier meer over het onderzoek: Zelflerende robotjes lopen als een trein. De paper vind je hier: Continuous learning of emergent behavior in robotic matter. ...more

  Link Aflevering

• Hoe een wormpje Alzheimer-onderzoek verder helpt

  Luister

  May 10 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickJa, er vindt veel onderzoek plaats naar ziektes als Alzheimer, maar we weten nog altijd een heleboel dingen niet. Ondertussen komen er in Nederland ieder uur vijf mensen met dementie bij. Bij 70 procent van deze mensen gaat het om Alzheimer. Ook neemt het het aantal mensen dat elk jaar Parkinson krijgt toe. Het zijn enkele van de ziektes waarbij neuronen steeds verder aftakelen, met zowel lichamelijk als cognitief steeds erger wordende klachten. Nou zijn er de laatste tijd veel studies die deze ziektes linken aan de bacteriën in ons spijsverteringskanaal. Maar, daar leven zo'n 100 biljoen bacteriën en die zijn lang niet allemaal slecht. Hoe ga je dan bepalen welke je moet hebben? Onderzoekers van de Universiteit van Florida hebben hiervoor de hulp van een piepklein wormpje ingeschakeld. Een wormpje niet groter dan een millimeter. In deze audio hoor je onderzoeker Daniel Czyz van de Universiteit van Florida. Lees hier meer over het onderzoek: New evidence links gut bacteria and neurodegenerative conditions. De paper vind je hier: Colonization of the Caenorhabditis elegans gut with human enteric bacterial pathogens leads to proteostasis disruption that is rescued by butyrate. ...more

  Link Aflevering

• Meer beschikbare donorharten dankzij machine die donorhart na stilstand weer laat kloppen

  Luister

  May 06 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHartdonatie was voorheen alleen mogelijk bij een hersendode donor. Dus: het hart pompt nog, maar iemand is hersendood verklaard. In deze nieuwe procedure is sprake van donatie na een circulatiestilstand. Dan hebben we het over patiënten waarbij de behandeling in overleg is stopgezet. Na deze beslissing krijgt de patiënt of de familie van de patiënt de keuze om donor te worden. Pas als diegene vervolgens is overleden wordt het hart gedoneerd. Het hart heeft dan dus even stilgestaan. Heart-in-a-box Voor het in leven houden van het hart buiten het lichaam wordt een bijzondere machine gebruikt die vloeistof door het orgaan heen pompt. Die vloeistof bestaat uit bloed van de donor, maar ook ingrediënten die het hart graag verbrandt en die het weer laten kloppen. Het hart kan op deze manier langer buiten het lichaam in leven gehouden worden en het gaat niet in kwaliteit achteruit. De machine is niet nieuw. Hij bestaat al een tijdje en in verschillende vormen. Voor elk soort orgaan moet hij net weer iets anders kunnen. Je kunt je voorstellen dat er bij elk orgaan andere vloeistofstromen nodig zijn en andere ingangen zijn waar rekening mee gehouden moet worden. Deze procedure doen met een hart, dat is alleen nog in Australië gedaan en in het Verenigd Koninkrijk en nu dus voor het eerst ook in Nederland. Dat was meteen succesvol. Meer donorharten Nou is het zo dat in Nederland relatief veel DCD (Donation after Circulatory Death)-donoren zijn. Het gaan om 50 procent van alle donorharten. Dat heeft te maken met de grondregels die je als medische maatschappij accepteert: DCD-donatie mag niet in elk land. Maar het heeft ook te maken met hoe gebruikelijk het is om naar kwaliteit van leven te kijken. In plaats van oneindig door te behandelen tot er complicaties ontstaan besluiten: we stoppen de behandeling. In het meest gunstige scenario zou deze procedure 40 extra donorharten per jaar kunnen opleveren. Dat zou een verdubbeling van het aantal harttransplantaties zijn. En ondanks dat we het nog steeds hebben over 140 mensen op de wachtlijst, moeten we natuurlijk - zo vinden ook de betrokken artsen - blij zijn met elk extra hart. Betere machine Dat dit nu in Nederland kan is al heel mooi, maar er wordt zelfs gekeken hoe het nog beter kan. Innovatie in de techniek van het apparaat zou hem dan vooral zitten in hoe natuurgetrouw het is. De machine bootst lichaamsprocessen na, maar in het echt spelen onze hersenen daar ook een rol bij. Die aansturing mist in zo'n apparaat en dat zorgt ervoor dat sommige onderdelen niet precies zo werken als in het lichaam. Als het lukt om de machine nog meer op ons lichaam te laten lijken kan een hart misschien nog langer in leven worden gehouden buiten het lichaam. De hoop is dat het zelfs ooit mogelijk wordt om de machine te gebruiken om een beschadigd hart te herstellen. Zodat ook harten die nu te beschadigd zijn om getransplanteerd te worden straks wellicht toch gebruikt kunnen worden. In deze audio hoor je Michiel Erasmus, thoraxchirurg in het UMCG en Niels van der Kaaij, cardiothoracaal chirurg in het UMC Utrecht. Meer lezen kan hier: Eerste succesvolle DCD-hartdonaties (Heart-in-a-box) in Nederland....more

  Link Aflevering

• Genen die ons skelet aansturen in kaart gebracht

  Luister

  May 05 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickOns skelet is een enorm dynamische structuur. De vorm en samenstelling verandert ons hele leven. In onze botten vind je onder andere heel veel osteocyten: cellen die - bijna net als neuronen in de hersenen - in ons skelet een heel netwerk vormen. We hebben het dan over zo'n 42 miljard van deze cellen die 23 biljoen connecties hebben met elkaar hebben. Dit netwerk houdt de gezondheid van onze botten in de gaten en reageert op dingen als groei, druk, hormonen en dus ook op schade en ouderdom. Dat doen ze door tegen andere cellen in de omgeving te zeggen: bouw meer botcellen, of breek beschadigde cellen af. Een beetje als een soort aannemer, of manager.Als dat niet goed in balans is en die manager-cellen doen hun werk bijvoorbeeld niet goed, dan kunnen er ziektes ontstaan als osteoporose, waar zo'n 900.000 mensen in Nederland op het moment last van hebben. Het onderzoeken van deze cellen is niet makkelijk. Onder andere omdat ze in die harde botstructuur zitten. Je kunt ze daardoor niet heel makkelijk isoleren en bestuderen. Nu is het een internationaal team van onderzoekers onder leiding van het Garvan Institute of Medical Research in Australië toch gelukt om naar de genetische handtekening van deze cellen te kijken. Onontdekte genen Ze vonden een set van 1239 genen die aan staan in deze cellen. Genen waarmee ze van andere cellen te onderscheiden zijn. Van 77 procent van deze genen was nog niet bekend dat ze een belangrijke rol in ons skelet speelden. Ze zijn wel bekend als genen die je vindt in neuronen, maar hun rol in het skelet was nog niet bekend. Wat artsen en onderzoekers nu kunnen gaan doen, volgens deze wetenschappers, is deze kaart van genen die een belangrijke rol spelen bij het onderhouden van het skelet gebruiken om te achterhalen of een botziekte een genetische oorzaak heeft of niet. Het helpt ook bij het ontwikkelen van behandelingen voor botziektes en mogelijk voor het bevorderen van botherstel. En het kan helpen bij het beter begrijpen van de impact van bestaande behandelingen op het skelet. De paper vind je in Nature Communications: Osteocyte transcriptome mapping identifies a molecular landscape controlling skeletal homeostasis and susceptibility to skeletal disease. ...more

  Link Aflevering

• Gevonden microfossiel mogelijk een ontbrekende schakel in evolutie van dieren

  Luister

  May 05 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEen microfossiel, gevonden in zoetwatermeer Loch Torridon in de Schotse Hooglanden en uitstekende staat, bevat een bijzonder organisme. Een organisme met multicellulaire eigenschappen. Met meer dan één celtype dus. Het zijn eigenschappen waarvan werd gedacht dat ze pas 400 miljoen jaar later tevoorschijn kwamen. Ook de plek waar deze fossiel werd gevonden is bijzonder. De gedachte is lang geweest dat het leven - de complexere organismen - vanuit de oceaan het land op zijn gegaan om zich vervolgens daar verder te ontwikkelen tot de landdieren die we nu kennen. Deze vondst laat zien dat dit ook vanuit zoetwatermeren kan gebeuren. Toch blijven er nog genoeg vragen onbeantwoord. Want hoe vindt nou precies die evolutie van een eencellig organisme naar een organisme met meer dan één celtype plaats, zowel binnen de flora als fauna? Deze laatste ontdekking is één van de ontbrekende schakels bij het vinden van een antwoord op die vraag, meent onderzoeker Paul Strother, maar we zijn er nog lang niet. Bicellum brasieri Nou is de fossiel Bicellum brasieri genoemd. Vernoemd naar Martin Brasier. Ook hij was al vanaf het begin betrokken bij het onderzoek dat al in de vroege jaren 2000 van start ging. Deze fossielen waren dus ook al een tijd terug gevonden, maar oorspronkelijk werd er alleen gekeken naar de geologische waarde van de rotsen. Later pas zijn zowel Brasier als Strother gaan kijken naar wat er nou in die fossielen zat. Ze deden dat elk aan een andere universiteit en uiteindelijk zijn ze samen gaan werken. Helaas heeft Brasier nooit meer meegemaakt waar het allemaal toe geleid heeft. In 2014 kwam hij met zijn vrouw in een auto ongeluk terecht. Hij overleefde het niet. Zijn schetsen van de celstructuur van het gevonden organisme zijn wel nog terug te vinden in de paper. 'Ik kan me nog herinneren dat we bij hem thuis aan het werk waren. Ik ging laat naar bed', vertelt Strother. 'Toen ik de volgende ochtend beneden kwam, liep Brasier daar met zijn schetsboek. Hij was net klaar met het uitwerken van alles wat we hadden besproken.' In deze audio hoor je Paul Strother, onderzoeker bij het Department of Earth and Environmental Sciences van Boston College. De paper vind je hier: A possible billion-year-old holozoan with differentiated multicellularity. ...more

  Link Aflevering

• ‘Zelfmoordknop’ laat met hiv geïnfecteerde sluimercellen zichzelf opruimen

  Luister

  May 03 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn het westen hebben we hiv dan misschien wel goed onder controle, er zijn jaarlijks nog steeds bijna 700.000 hiv-gerelateerde sterfgevallen. Dat komt vooral doordat een heleboel mensen geen toegang hebben tot hivmedicijnen of hiv-testen. En nu, door corona, is dat probleem nog groter. Het Aidsfonds heeft uitgerekend dat dit de komende twee jaar zal leiden tot nog eens 150.000 extra doden bovenop die 700.000 per jaar die er dus al zijn. Als iemand wel toegang heeft tot de juiste medicijnen en je gebruikt ze op de juiste manier, dan ben je niet meer besmettelijk. Maar omdat 1 op de 3 besmette mensen die medicijnen niet heeft, loopt het aantal besmette mensen nog steeds op. Ook doordat ouders het bijvoorbeeld doorgeven aan hun kinderen. Iets wat dus voorkomen kan worden. Stapje verder Maar het liefst gaan onderzoekers nog een stap verder dan wat er nu al kan. Want nu draag je zelfs als je de juiste zorg hebt hiv je hele leven bij je. Je moet die medicijnen elke dag slikken. Doet iemand dat niet, dan kunnen na korte tijd hiv-klachten ontstaan en ben je ook weer besmettelijk. De medicijnen die we nu hebben zorgen ervoor dat hiv-geïnfecteerde cellen zich niet kunnen vermenigvuldiger, maar hoe mooi zou het zijn als je die cellen helemaal kunt opruimen? Er is de laatste tijd een heleboel werk gaan zitten in het wakker maken van die sluimerende cellen. Je moet ze namelijk eerst kunnen vinden, voordat je ze uit kunt schakelen. Nou kijken de meeste technieken naar een manier om die cellen door het lichaamseigen immuunsysteem uit te laten schakelen. Maar omdat dit immuunsysteem vaak verzwakt is bij mensen met een hiv-infectie, wilden deze onderzoekers het anders aanpakken. Van shock and kill, naar shock and induce suicide: de cellen zelfmoord laten plegen dus. Ze activeren hiervoor een soort surveillance systeem: een specifiek mechanisme dat de omgeving van de cel in de gaten houdt. Het zit in alle cellen, maar ze activeren het alleen in de geïnfecteerde cellen, zodat deze uiteindelijk tegen zichzelf keren. Lees hier meer over het onderzoek: Wetenschappers vinden zelfmoordknop van met hiv geïnfecteerde cellen. De paper vind je in Nature Communictions: Selective cell death in HIV-1-infected cells by DDX3 inhibitors leads to depletion of the inducible reservoir. ...more

  Link Aflevering

• Wereldberoemd astronoom Kees de Jager 100 jaar

  Luister

  Apr 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickWe nemen een wandeling door het werk van deze pionier van het ruimteonderzoek en horen van zijn zoon Jan de Jager hoe het was om zijn vader aan het werk te zien. Wat heeft hij van hem geleerd? Meer lezen over het werk van Kees de Jager kan onder andere in de nieuwste editie van New Scientist.

  Link Aflevering

• Onderzoek laat zien: eenzaamheid verhoogt bij mannen het risico op kanker

  Luister

  Apr 28 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickJe ziet natuurlijk vaker onderzoeken voorbijkomen waarin een link tussen het één en het ander wordt gevonden. Zeker als het over gezondheid gaat en ziektes. Waar je dan altijd op moet letten is: hoe representatief is zo'n onderzoek? Hoeveel mensen zijn er bestudeerd? En hoe goed zijn andere factoren uitgesloten die ook invloed kunnen hebben op de uitkomst? In het geval van dit onderzoek, dat is uitgevoerd door de University of Eastern Finland, hebben ze data gebruikt van 2570 mannen van middelbare leeftijd. Begin jaren 80 zijn - met een andere intentie dan nu - allerlei gegevens omtrent gezondheid van deze groep mannen verzameld. Toen met het idee om naar hartziekten te gaan kijken. Twee keer volgde een follow up waarbij dezelfde dingen werden gemeten en nu hebben ze de data tot 2012 gebruikt om naar de link tussen eenzaamheid en kanker te kijken. Aan de hand van deze data konden ze zien dat inmiddels 25 procent van de deelnemers kanker heeft gekregen. 11 procent is daar inmiddels aan overleden. En toen ze keken naar de invloed van eenzaamheid op het krijgen van kanker zagen ze dat eenzaamheid de kans op het krijgen van kanker met 10 procent verhoogde. Uit het onderzoek bleek ook nog dat de kans op overlijden aan kanker hoger was bij patiënten die alleenstaand waren. Andere factoren Om zoiets te kunnen zeggen moet je voor veel controleren zodat je - zo zeker mogelijk - weet dat het niet door iets anders is gekomen. In dit geval betekende dat onder andere controleren voor: leeftijd, welvaart, leefomstandigheden en levensstijl, slaapkwaliteit, depressieve klachten en bijvoorbeeld iets als hartziekten. Al deze factoren bleken niet van invloed op de link tussen eenzaamheid en kanker. Natuurlijk zijn er ook beperkingen van dit onderzoek: het is alleen maar data van mannen van een bepaalde leeftijdscategorie en we weten niets over hoe lang die periodes van eenzaamheid waren. We weten alleen hoe ze zich voelden op de meetmomenten. Er is dus nog ruimte genoeg voor verder onderzoek op dit gebied. Wat de onderzoekers voor nu in ieder geval hopen is dat de resultaten meer bewustzijn creëren voor de gevolgen van eenzaamheid. Uiteindelijk hopen ze ook dat het meegenomen wordt in preventieve zorg en de behandeling van patiënten. Verandering in genen Nou is in dit onderzoek niet gekeken naar wat er nou precies in het lichaam voor zorgt dat eenzaamheid dit effect heeft. Maar in eerder onderzoek is dat wel bestudeerd. Onder andere door de universiteit van Californië. Zij zagen toen dat chronische eenzaamheid iets verandert in de activiteit van onze genen en dat dit onder andere van invloed is op de manier waarop onze cellen reageren op infecties en virussen. Ook op dit gebied is nog meer onderzoek nodig. Maar zelfs als we die exacte informatie nog niet hebben, weten we al wel genoeg: eenzaamheid kan een negatief effect op onze lichamelijke gezondheid. En met die kennis kunnen we natuurlijk allemaal wat betekenen voor de mensen om ons heen. In deze audio hoor je onderoeker Siiri-Liisi Kraav van de University of Eastern Finland. Lees hier meer over het onderzoek: Loneliness and social isolation increase cancer incidence in a cohort of Finnish middle-aged men. A longitudinal study. Het onderzoek naar veranderingen in onze genen door eenzaamheid vind je hier: Social regulation of gene expression in human leukocytes. ...more

  Link Aflevering

• Eerste hint gezien van de spaghettificatie van een ster

  Luister

  Apr 26 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet klinkt misschien als iets eetbaars, maar spaghettificatie is niet bepaald smakelijk. Het is eigenlijk te vergelijken met de getijdenkrachten op aarde. Wat dichterbij de bron van zwaartekracht zit, daar wordt meer aan getrokken dan iets wat verder weg zit. In het geval van een zwart gat zijn die krachten alleen gigantisch. Komt een ster daarbij in de buurt, dan zal de kant die het dichtst bij is sneller naar het gat toe worden getrokken dan de andere kant. Is de zwaartekracht van de ster zelf niet meer sterk genoeg om de boel bij elkaar te houden, dan ontstaat er slierten en spreken we van spaghettificatie. Proces van een jaar Hoe lang het vervolgens duurt voordat de ster met een laatste grote lichtflits voor altijd verdwijnt hangt af van verschillende dingen: de grootte van de ster, maar ook de grootte van het zwarte gat. Ook kan het nog zo zijn dat de slierten een hele tijd maar een beetje ronddraaien. Want pas als de kop en staart elkaar raken is het einde verhaal. Soms duurt het wel een jaar voordat dit gebeurt. Zo'n flits van een uiteengetrokken ster is inmiddels al een aantal keer gezien, maar nu is voor het eerst ook het stukje ervoor - de spaghettificatie - gedetecteerd. Zeker als die sliertvorming een tijd heeft geduurd, kun je daar sporen van zien op het moment dat de flits gemeten wordt. Die sporen verstoren het lichtsignaal dat we op aarde kunnen detecteren en omdat het een hele specifieke verstoring is, denken onderzoekers nu zeker te weten dat ze het bewijs gevonden hebben. Ze kunnen nu zelfs gaan berekenen hoe breed de slierten moeten zijn. Meer spaghetti Maar weten ze het nou helemaal zeker? Daarvoor wil je eigenlijk nog vaker zoiets meten. Nou zijn er genoeg lichtflitsen te bestuderen, velen per dag, maar niet genoeg professionele mensen om die allemaal bij te houden. En dus hebben ze iets leuks bedacht, naast het werk dat de echte astronomen als doen, kunnen wij allemaal meehelpen. Je hoeft er niet eens verstand van sterrenkunde voor te hebben. Meer weten over dat meetproject? Kijk dan hier: BlackGEM for the public. In deze audio hoor je onderzoeker Peter Jonker van SRON en de Radboud Universiteit. Lees hier meer over het onderzoek: Astronomen zien eerste hint van silhouet gespaghettificeerde ster. De paper vind je hier: Accretion disc cooling and narrow absorption lines in the tidal disruption event AT2019dsg. ...more

  Link Aflevering

• Simulatie TU Delft laat zien hoe nieuwe toplaag zonnecellen nog beter kan

  Luister

  Apr 22 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickVeruit de meeste van de zonnepanelen die we nu hebben zijn gebaseerd op zonnecellen van kristallijn silicium. Deze zijn relatief goedkoop en ze kunnen bijna een kwart van de invallende zonne-energie in stroom omzetten. Ondertussen wordt er ook al aan nieuwe type zonnecellen gewerkt, maar veel daarvan zijn nog erg duur om te maken. Dus tegelijkertijd wordt er gekeken hoe we de bestaande zonnecellen nog verder kunnen optimaliseren. Dat betekent: het rendement omhoog, zonder dat de productiekosten stijgen. Hoe hoog kun je gaan? Je hebt natuurlijk altijd te maken met een fundamentele limiet: wat er volgens de natuurwetten kan. Al het licht opvangen, dat ook weer uit verschillende soorten licht bestaat, kunnen de zonnecellen van nu niet. Theoretisch zou 30 procent moeten kunnen. Maar doe je dat met technieken die ook geschikt zijn voor massaproductie, dan kom je op zo'n 27 procent uit. Dat halen zonnecellen nog niet. Die zitten een stuk dichter bij de 20 procent. Als je het rendement omhoog wilt krijgen, moet je vooral de verliezen beperken: het verlies van licht, maar ook het verlies van elektriciteit. Van de twee lagen die in een zonnecel zitten is de bovenste het belangrijkst en die moet aan drie eisen voldoen: hij moet transparant, geleidend en passiverend zijn. Dat laatste betekent: voorkomen dat de lading verloren gaat. De balans tussen die eigenschappen moet ook weer precies goed zijn. Nieuwe formule Nu heeft een Duitse onderzoeksgroep een nieuw recept gemaakt voor de toplaag. Eentje op basis van silicium nanokristallen, met een klein beetje koolstof. Ze combineren daarin weer 4 sublaagjes die worden gelegd met een techniek die al wordt gebruikt, dus dat scheelt. De groep behaalde mooie resultaten, maar snapte nog niet precies waarom en daarbij kon de TU Delft helpen. Dankzij simulatiemodellen konden ze laten zien waarom het nou zo goed werkt. Ook konden ze aantonen dat het rendement met een beetje tweaken nog wat omhoog kan. Met het Duitse recept kwamen ze uit op 24 procent, maar het kan zelfs naar 26 procent. Eén procent onder de praktische limiet dus. Combi-model Het model van de TU Delft is niet alleen snel - binnen een paar minuten kunnen ze simuleren welke combinatie van eigenschappen het best werkt - het combineert ook nog eens twee verschillende kanten van het onderzoek. Voor het modelleren van zonnecellen heb je optische modellen en elektronen modellen en in Delft hebben ze die gecombineerd zodat je een nog beter beeld krijgt. Om van 24 procent naar 26 procent rendement te gaan, moet er weer even in het lab worden gesleuteld. Ze kunnen daarvoor nog een keer goed gaan kijken naar het productieproces. Dus: hoe die nanokristallen worden gevormd. Dan heb je het bijvoorbeeld over de temperatuur waarmee ze worden gelegd, of de druk die daarbij wordt gebruikt. Die hebben allemaal invloed op hoeveel kristallen vormen en hoe ze er dan uitzien. En daarmee kan nog gespeeld worden om uiteindelijk die 26 procent rendement te halen] In deze audio hoor je onderzoeker Rudi Santbergen van de TU Delft. Lees hier meer over het onderzoek: Simulaties TU Delft helpen rendement zonnecellen te optimaliseren. De paper vind je hier: A silicon carbide-based highly transparent passivating contact for crystalline silicon solar cells approaching efficiencies of 24%. ...more

  Link Aflevering

• Waarom het ene plantje lang en het andere kort is

  Luister

  Apr 21 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickPlanten kunnen wel tienduizenden genen hebben. Sommige planten hebben er zelfs meer dan de mens. En achter een eigenschap als vorm of kleur zitten vaak hele ingewikkelde processen. Nog even los van de invloed op een plant van de omgeving en omstandigheden is er vaak niet één gen of één stofje verantwoordelijk voor een eigenschap. Ook kan een gen meerdere processen aansturen. Zorg je voor een hogere expressie van een gen, dan kan dat dus meerdere effecten hebben. Het onderzoek naar plantengenen is dus nog niet zo makkelijk. Hoog of laag In deze nieuwe studie waren ze benieuwd naar het mechanisme achter de hoogte van plant. Waarom groeit de ene plant de lucht in en blijft de andere dicht bij de grond? Evolutionair gezien heeft het beiden zo z'n voordelen. Dicht bij de grond zit je als plant beschut en heb je minder kans om opgegeten te worden. Ook hoef je geen energie te stoppen in lange stengels. Maar hoog in de lucht verspreiden zaadjes zich makkelijker en vang je meer licht. Ook tussen gewassen zitten verschillen in hoogte. Daar hebben wij mensen vaak iets mee te maken gehad. Het kruisen en kweken van planten met gunstige eigenschappen gebeurt al behoorlijk lang. Mensen waren zo'n 10.000 jaar geleden al bezig met het domesticeren van planten. Niet al te lang geleden wilde men graag compacte planten hebben, dicht bij de grond. Omdat een plant dan geen energie verbruikte met groeien, leverde hij meer zaadjes of fruit. Ook werd er veel mest gebruikt, waardoor planten te veel de lucht in schoten en kwetsbaarder waren. Naar lengte is dus al weleens gekeken. Ook was toen al bekend dat de DELLA-genen hier een grote rol in speelden. Alleen had deze focus op lengte een prijs: de plantjes ontkiemden heel dicht bij de grond en in droge condities kan dat een probleem zijn. Wanneer wat waar moet groeien In het nieuwe onderzoek hebben ze iets gevonden dat daar mogelijk bij gaat helpen. Een ander gen: het ATH1-gen, dat een belangrijke rol speelt bij het bepalen van die groei en waarmee ze hopelijk de lengte kunnen beïnvloeden op een beter gecontroleerde manier. Zonder nadelige bij-effecten. Wat de onderzoekers ook hopen is dat al deze kennis over hoe planten groeien ervoor kan zorgen dat we een paar foute beslissingen uit het verleden misschien wel kunnen terugdraaien. In deze audio hoor je onderzoeker Robert Sablowski van het Britse John Innes Centre. Lees hier meer over het onderzoek: Shedding light on the long and the short of plant growth. De paper vind je hier: Arabidopsis Homeobox Gene1 controls plant architecture by locally restricting environmental responses. ...more

  Link Aflevering

• Hoe we bewegend geluid kunnen volgen

  Luister

  Apr 20 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEen auto die voorbijkomt, een mug, een pratend iemand die langsloopt: het zijn allemaal bewegende geluiden. Nou is er veel onderzoek gedaan naar hoe goed onze ogen bewegend beeld kunnen volgen, maar amper onderzoek naar hoe goed onze oren bewegend geluid kunnen volgen. Gek genoeg is er dan wel weer een onderzoek gedaan naar het volgen van bewegend geluid met onze ogen. Daar blijken mensen heel slecht in te zijn. Maar ook als je de literatuur induikt op zoek naar hints dat we toch echt wel geluiden kunnen volgen (met welk lichaamsdeel dan ook), lijkt daar weinig bewijs voor. Dat vond Marc van Wanrooij van de Radboud Universiteit maar vreemd. Hij zette een experiment op om het voor eens en voor altijd op te helderen. Proefpersonen zaten in een donkere ruimte waar ze niets konden zien terwijl er een robotarm met een speakertje in willekeurige bewegingen om hen heen bewoog. Ze werden gevraagd het geluid met hun hoofd te volgen. En ja hoor, dat ging geweldig goed. We kunnen het dus prima. Onze hersenen hebben een mechanisme om de positie en snelheid van een geluid te volgen. Dit is niet alleen een mooie vondst, het kan mogelijk ook mensen helpen. Er wordt al gekeken of met deze kennis gehoorapparaten en -implantaten verbeterd kunnen worden. Bij een goed functionerend gehoor werken de twee oren samen om de juist locatie te berekenen. Bij gehoorapparaatjes is dat nog niet het geval. Dat is één van de dingen waar de komende tijd naar gekeken zal worden. Lees hier meer over het onderzoek: Wat hoor ik daar? Hoe we bewegend geluid kunnen horen. De paper vind je hier: Adaptive response behavior in the pursuit of unpredictably moving sounds....more

  Link Aflevering

• Klinische studie van start voor nieuwe vorm van stamcelgentherapie

  Luister

  Apr 19 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickAan de therapie wordt al zo'n twintig jaar gewerkt. Het moet uitkomst bieden voor patiënten met de aangeboren afweerziekte SCID. Nu is het zo dat kinderen en baby's met deze zeldzame aandoening afhankelijk zijn van een geschikte stamceldonor. Wordt die niet gevonden dan worden vaak de ouders als donor ingezet, maar die match is niet ideaal en daardoor werkt de behandeling vaak slecht of helemaal niet. De nieuwe stamcelgentherapie combineert - zoals de naam al zegt - stamceltherapie en gentherapie. Hierbij wordt de fout in de stamcellen van een patiënt buiten het lichaam gecorrigeerd en daarna worden de cellen weer teruggeplaatst. Bij deze aanpassing van een stamcel wordt gebruik gemaakt van een virus. Een virus dat bouwsteentje voor bouwsteentje is opgebouwd in het lab en dat kreupel (onschadelijk) is gemaakt. Dit virus bouwt vervolgens een goede versie van het gewenste gen in het DNA van de stamcellen in. Als dit allemaal goed gaat deelt het nageslacht van zo'n verbeterde bloedstamcel zich snel en creëer je zo een nieuw werkend immuunsysteem. Keuze aandoening Maar waarom zou je juist voor een zeldzame ziekte kiezen bij het ontwikkelen van een behandeling? Dat gebeurt vooral omdat dit soort therapieën erg kostbaar zijn om te ontwikkelen. Je kunt hierdoor niet zomaar opschalen. Zou je het voor een ziekte ontwikkelen die bij een grote groep patiënten voorkomt, dan kan het zijn dat je moet gaan kiezen: aan wie bied je het aan en aan wie niet? De hoop is wel dat hiermee de basis is gelegd om ook voor andere aandoeningen therapieën te ontwikkelen. Vooral voor aandoeningen waarbij bloedcellen een grote rol spelen lijkt dit mogelijk. Maar eerst breekt voor de onderzoekers - en ouders van patiëntjes met deze ziekte - een spannende tijd aan: voor het eerst gaat een klinische studie van start met een therapie die mogelijk een oplossing biedt voor deze hele nare aangeboren afweerziekte. In deze audio hoor je hoogleraar stamcelbiologie Frank Staal. Lees hier meer over het onderzoek: LUMC gaat eerste Nederlandse stamcelgentherapie toedienen aan patiënten....more

  Link Aflevering

• Hoe onderscheid je een aardbeving van een naschok?

  Luister

  Apr 14 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickTerwijl de nieuwe Tweede Kamer nog druk bezig is met het debat over de gaswinning in Groningen, zitten ook wetenschappers niet stil. Lang was onduidelijk of er in Groningen naschokken plaatsvonden of dat aardbevingen alleen direct door de gaswinning veroorzaakt werden. Hoe meer je weet over de oorzaak van een beving, hoe beter je in de toekomst kunt voorspellen welke omstandigheden welke bevingen veroorzaken, wat de heftigheid zal zijn en hoeveel tijd er tussen de schokken zit. Zo kun je bijvoorbeeld ook bepalen of het zin heeft om nog even te wachten met reparaties, of dat het juist zaak is om heel snel aan de slag te gaan. Om erachter te komen of er in Groningen sprake is van naschokken - die zich weer heel anders gedragen dan primaire aardbevingen - hebben onderzoekers data in een statistisch model gezet waarmee het mogelijk werd om te berekenen om wat voor soort beving het ging. In zo'n 27 procent van de gevallen bleek het om naschokken te gaan. Nou zijn daarmee nog lang niet alle vragen beantwoord. De onderzoekers willen dan ook nog graag kijken naar wat de maximale beving is en wat grote aanpassingen in de gaswinning voor invloed hebben op de bevingen. Daarvoor zullen ook modellen die kijken naar bodembeweging meegenomen worden. Een beetje wiskunde en een beetje fysica dus. In deze audio hoor je onderzoeker Edwin van den Heuvel van de Technische Universiteit Eindhoven. Lees hier meer over het onderzoek: Statistisch model toont aan: bevingen in Groningen zijn deels naschokken. De paper vind je hier: Interevent-time distribution and aftershock frequency in non-stationary induced seismicity....more

  Link Aflevering

• Een schilderij gemaakt van halfgeleiders

  Luister

  Apr 13 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickAMOLF-onderzoekers Lukas Helmbrecht en Wim Noorduin hebben een reactieve inkt ontwikkeld die - in combinatie met de juiste ondergrond - een halfgeleider wordt die gekleurd licht uitzendt. De inkt zelf geeft dus geen licht, de ondergrond ook niet en ze hebben ook beiden geen kleur, maar komen ze met elkaar in contact dan reageren ze op elkaar en dan krijg je in de juiste setting gekleurd licht. Waarom is dit nou een verbetering op wat er al was? Het draait allemaal om het maken van perovskiet: een veelbelovend materiaal dat belangrijk is voor die nieuwe generatie zonnecellen en leds. Met de oude technieken had je meerdere laagjes van verschillende soorten perovskiet nodig om de juiste kleuren te krijgen voor bijvoorbeeld het schermpje van je telefoon. Met deze nieuwe techniek heb je maar één laagje nodig, dat al die kleuren kan verzorgen en ook nog eens makkelijker aan te brengen is. Minder materiaal en minder moeite dus. De paper vind je hier: Ion Exchange Lithography: Localized Ion Exchange Reactions for Spatial Patterning of Perovskite Semiconductors and Insulators....more

  Link Aflevering

• Of eksters van bling bling houden en bacteriën doodgaan in de vriezer

  Luister

  Apr 12 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickWetenschapsjournalist Maartje Kouwen en haar collega's Steijn van Schie en Koen Moons hebben een boek geschreven genaamd 'Eksters houden van bling bling', waarin een aantal hardnekkige misvattingen vakkundig onderuit worden gehaald. Ze plozen hiervoor stapels onderzoeken uit en belden met verschillende wetenschappers. En eerlijk is eerlijk: een paar geloofde ik (tot nu) ook gewoon. We bespreken een paar van deze mythes: eksters houden van bling bling, spinazie mag je niet twee keer opwarmen, urine stinkt na het eten van asperges, een snotneus moet je snuiten en schuin afgesneden bloemen nemen meer water op. ...more

  Link Aflevering

• Nieuwe vondst doet deeltjestheorie wankelen

  Luister

  Apr 10 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet nieuws komt uit het Fermilab: de Amerikaanse tegenhanger van het Europese CERN. Daar werd iets minder dan 20 jaar geleden al eens hetzelfde experiment gedaan op een andere locatie: Brookhaven in New York. In 2013 werd de hele installatie verhuisd naar Illinois en dat was spectaculair: de enorme magneet van 15 meter breed - daarmee te breed om zomaar door de lucht te vervoeren - werd in 35 dagen per schip en vrachtwagen naar het nieuwe lab gebracht. Wat hebben ze nou precies gemeten? Ze hebben gekeken naar een eigenschap van één van de elementaire deeltjes: het muon. Dat deeltje lijkt op een elektron, maar is zwaarder. Van dit deeltje hebben ze een eigenschap bestudeerd die het magnetisch moment heet. Vanuit het standaardmodel - het model waarin staat beschreven hoe natuurkrachten en elementaire deeltjes zich zouden moeten gedragen - laat dit magnetisme zich goed voorspellen. De eigenschap laat zich ook heel nauwkeurig meten. Toen dit in het Fermilab werd gedaan, vonden onderzoekers afwijkend gedrag. De voorspelling en meting kwamen niet overeen en dan wordt het spannend. Ontdekking of geen ontdekking Hoewel aan de reacties van onderzoekers wereldwijd wel te merken is dat het een spannende vondst is - eentje die mogelijk iets zegt over hoe goed het standaardmodel in elkaar zit - kan volgens de spelregels van de deeltjesfysica nog niet worden gesproken van een ontdekking. Dat mag pas bij 5 sigma, waarbij sigma de maat voor de onzekerheid in de voorspelling en de meting is. Bij 5 sigma is de kans dat een gevonden afwijking toeval is kleiner dan 1 op de 35 miljoen. Nu was er sprake van 4,2 sigma. Nog geen officiële ontdekking dus, maar genoeg om de wereld van de deeltjesfysica flink te laten rondtollen. Zo'n afwijking vind je niet zomaar. Aangezien nog niet alle data uit het experiment zijn geanalyseerd, kan dit nog maar het topje van de ijsberg zijn. Ook zijn wereldwijd onderzoekers druk aan het speculeren wat de oorzaak van de afwijking zou kunnen zijn. Klopt het standaardmodel niet? Is er een fout gemaakt in het experiment? Komt het door donkere materie? Of hebben we iets ontdekt waarvan we nog niet eens weten dat het bestaat? Een nog onbekend elementair deeltje? De komende tijd zal het (mogelijk) uitwijzen, maar een spectaculaire vondst is het sowieso. In deze audio hoor je onderzoeker Gerco Onderwater van Nikhef en de Rijksuniversiteit Groningen. Hij was betrokken bij de voorganger van het hierboven besproken experiment. Lees hier meer over de recente ontdekking: Is the standard model broken? Physicists cheer major muon result. Of op de site van het Fermilab zelf: First results from Fermilabs Muon g-2 experiment strengthen evidence of new physics....more

  Link Aflevering

• Hoe staat het er eigenlijk voor met het ruimterecht?

  Luister

  Apr 07 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de VS vindt momenteel de inauguratie van de Amerikaanse Space Command plaats, waar Professor of Space Law Frans von der Dunk een keynote zal houden. Ik sprak met hem over de stand van zaken rondom ruimterecht en de uitdagingen die er (voorlopig nog wel even) zijn. Wetgeving maken rond ruimterecht is niet makkelijk: de ruimte is oneindig, niemand is er de baas en meer dan de helft van de staten ter wereld doet inmiddels wel iets met ruimtevaart. Er bestaat sinds 1967 een ruimteverdrag waarin al wel enkele regels staan. Zo mag je bijvoorbeeld geen militaire basis op de maan beginnen, of je een stukje van de ruimte toe-eigenen. Maar nu er steeds grotere belangen meespelen, is het volgens Von der Dunk hard nodig om met meer en duidelijkere regels te komen. Een onderwerp dat hoog op de lijst moet staan - en een relatief makkelijke omdat er een gemeenschappelijk belang bij komt kijken - is volgens hem ruimtepuin. 'Het is in niemands belang dat het straks niet eens meer loont om honderden miljoenen in een lancering te steken vanwege de enorme hoeveelheid schroot in de ruimte', zegt Von der Dunk. 'Door dat gemeenschappelijke belang kan het wellicht een mooi opstapje zijn voor de wat zwaardere onderwerpen. Er moet eerst genoeg vertrouwen in elkaar intenties zijn.' Regels op de maan Een zwaarder onderwerp kan bijvoorbeeld zijn: het winnen van natuurlijke grondstoffen, maar ook iets als controle. Ook daar zijn al regels voor. Zo moeten andere staten bij een lancering beperkt de mogelijkheid krijgen om te kunnen controleren of er bijvoorbeeld niet stiekem een kernraket mee de lucht in gaat. Dat soort regels vragen inmiddels al wel om uitbreiding, net als de regels voor controles op de maan. Daar mag je niet zomaar van alles, maar wanneer moet een operator van een maanbasis opendoen als er op de deur geklopt wordt? Op zo'n gevaarlijke plek moet je dat uiterst zorgvuldig met elkaar hebben afgesproken. Om de tafel En dan is er nog de kwestie: wie mag meebepalen? Iedereen die iets op het gebied van ruimtevaart doet? Dat zijn allang niet meer alleen Rusland, Amerika en China. En dan wordt het best druk aan die tafel. Daarnaast is het internationaal recht al behoorlijk lastig, ook hier op aarde. Want zeggen twee van de grootste spelers: wij zien niets in dat verdrag, wij doen niet mee, dan kunnen er nog zoveel staten voor zijn, zie het dan maar eens te handhaven. Is het dan überhaupt wel haalbaar? Het internationaal ruimterecht? Von der Dunk ontkent niet dat het enorm lastig wordt, maar heeft voorzichtige hoop. Hij denkt dat er de komende vijf jaar, zeker voor sommige onderwerpen, wel eens grote stappen gemaakt zouden kunnen worden. Ben je benieuwd naar het hele verhaal van Von der Dunk: je kunt morgen 08-04 om 21:30 uur Nederlandse tijd meeluisteren met zijn keynote. Het is gratis, maar je moet je wel even registreren via deze link: United States Space Command's Inaugural Legal Conference....more

  Link Aflevering

• Van de vleugels van een libelle naar medische implantaten

  Luister

  Apr 06 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe vleugels van libellen en cicaden, maar ook de bladeren van de lotus plant hebben het: een oppervlakte met speciale eigenschappen - soms anti-bacterieel, soms zelfreinigend - die onderzoekers maar wat graag na zouden maken. Op de bladen van een lotusplant zitten microbolletjes die zorgen voor een extreem waterafstotend effect. Zo houden de bladen zichzelf schoon. Op de vleugels van bijvoorbeeld een libelle vind je piepkleine nanonaaldjes. Deze naaldjes prikken door de celwanden van bacteriën heen en maken ze zo dood. Beide eigenschappen zouden het goed doen op materialen gemaakt door de mens. Denk aan zelfreinigende badkamertegels, of autolak die je nooit meer hoeft te wassen, of de deurklink van de wc die zelf de bacteriën uit de weg ruimt. Maar zo makkelijk is het niet gebleken om dit na te maken. Het lukt steeds vaker om de eigenschappen na te maken, maar dan heb je nog geen opschaalbare techniek. Daar gaat het nu vaak mis. De laatste jaren zijn er wel weer mooie voorbeelden geweest van veelbelovende coatings. In 2018 kwam een groep wetenschappers nog met een anti-bacteriële coating met zinkoxide-naaldjes voor het op oppervlakten in ziekenhuizen, waar de verspreiding van bacteriën een grote zorg is. De coating deed wat hij moest doen: 99,9 procent van de bacteriën die erop landden gingen dood. Prikkelende kunstheupen Nu is een andere groep van internationale wetenschappers weer een stapje verder gegaan: zij werken aan een op libellenvleugels geïnspireerde nanocoating voor op implantaten. Ook werken ze aan een lasertechniek waarmee het makkelijk moet worden om aan de hand van 3D-computermodellen materiaal de juiste vorm te geven. Nou reageren cellen heel sterk op oppervlakte structuur en dus is het wel zaak om eerst heel zeker te weten dat het weefsel om die kunstheup met nanonaaldjes niet op de verkeerde manier geprikkeld wordt. Lees hier meer over het onderzoek naar implantaten: Bactericidal surfaces: An emerging 21st-century ultra-precision manufacturing and materials puzzle....more

  Link Aflevering

• Thuisvoordeel in voetbal blijft, gedrag scheidsrechter verandert

  Luister

  Apr 01 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIets minder dan een jaar geleden kwam er uit een onderzoek dat het thuisvoordeel van voetbalclubs verdween doordat er niet langer publiek aanwezig was bij de wedstrijden. Nu, een jaar later, is er veel meer data ter beschikking en dat levert volgens Duitse onderzoekers een hele andere conclusie op. Ze bekeken voor het onderzoek de data van 1000 professionele wedstrijden in het Europese voetbal zonder publiek en zo'n 40.000 wedstrijden die voor de pandemie werden gespeeld met publiek. Ook legden ze er een stapel amateurwedstrijden naast als controlegroep, omdat thuisvoordeel daar amper een rol speelt. Ze bestudeerden balbezit, goals en einduitslagen en zagen dat er een kleine daling in het thuisvoordeel was bij de afwezigheid van publiek, maar deze was zo klein dat hij amper significant is. Waarin ze tot hun verbazing wel een groot verschil zagen, was het gedrag van de scheidsrechters. Die bleken een stuk minder in het nadeel van de uitploeg te fluiten dan wanneer het stadion vol met supporters zit. Mysterie thuisvoordeel Het ontbreken van een effect op het thuisvoordeel door de aan- of afwezigheid van het publiek levert de vraag op: waar zit het hem dan wel in? Er zijn enkele vermoedens: minder reizen voor het thuisteam, bekende faciliteiten en het psychologische effect van je eigen terrein verdedigen, maar dit zijn lastige zaken om te onderzoeken. Je kan moeilijk alle wedstrijden op neutrale grond spelen waarvoor elk team even lang onderweg is. Het zou dus best wel eens kunnen dat het mysterie rond thuisvoordeel nooit helemaal wordt opgelost. In deze audio hoor je Fabian Wunderlich van de Deutsche Sporthochschule Köln en het Institut für Trainingswissenschaft und Sportinformatik. Het onderzoek werd uitgevoerd in samenwerking met onderzoeker Daniel Memmert en onderzoeker Matthias Weigelt van Paderborn University. De paper vind je hier: How does spectator presence affect football? Home advantage remains in European top-class football matches played without spectators during the COVID-19 pandemic....more

  Link Aflevering

• DNA-materiaal zo uit de lucht plukken

  Luister

  Mar 31 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickWetenschapper Elizabeth Clare van Queen Mary University in London is DNA- en biodiversiteit onderzoeker. Ze probeert te ontdekken welke soorten waar leven en doet dat ook nog eens op plekken die enorm moeilijk te bereiken zijn, zoals grotten. Nou wordt er door wetenschappers al omgevings-DNA uit water gevist. Daarmee kunnen ze al zien: wat leeft hier allemaal in de buurt. Van drijven naar dwarrelen Het DNA-materiaal dat uit water gefilterd wordt kan van alles zijn: kleine huidschilfers, haartjes, of cellen die al afgebroken zijn en cellen waarop DNA meereist. Dat materiaal wordt uit het water gehaald met een extreem fijnmazige filter die eigenlijk wel wat wegheeft van een koffiefilter. Nou was Clare bezig met een rapport over omgevingsmonitoring en DNA en toen dacht ze: als dit kan in water, kan dit dan eigenlijk ook niet in de lucht? Na uitvoerig onderzoek vond ze niet veel meer dan speculaties en één groep studenten uit Japan die het gelukt was, maar die ze niet kon bereiken. En dus... ging ze zelf aan de slag. Ze kozen een ruimte waar al lange tijd naaktratten woonden en daar zogen ze lucht door eenzelfde filter als in het water werd gebruikt. CSI Naaktrat Je kan denken: ja lekker makkelijk. Natuurlijk vind je daar wat! En dat was ook wel het idee: als het hier niet lukt, dan lukt het nergens. Maar of DNA zolang goed blijft in de lucht, dat was nog maar de vraag. Ze gebruikten lucht uit de holletjes, maar ook uit de open ruimte en in beide gevallen hadden ze tot hun verrassing succes. Voordat je denkt: oh nee, nu kunnen ze dus ook zien of ik in een ruimte ben geweest? Vrees niet, nuance is hier op zijn plaats. Hoeveel ratten er zaten, of het mannetjes of vrouwtjes waren: niets daarvan was af te lezen uit het DNA-materiaal. Simpelweg omdat het een te kort stukje is. Wel konden ze zien dat er mensen in de ruimte waren geweest, maar dat was het dan ook. Alles kan nog Clare benadrukt dat ze openstaan voor alle wilde ideeën die mensen nu bedenken en dat dit een hele leuke fase van het onderzoek is. Ze werd zelfs al gebeld over onderzoek naar mummies en er is een link met onderzoek naar pathogenen en virusdeeltjes. Maar voorlopig levert het dus nog geen identificerende luchtfilters op voor forensisch onderzoek en de kans dat dat ooit wel gebeurt is heel klein volgens Clare. Meer over het onderzoek lezen kan hier: Study provides first evidence of DNA collection from air....more

  Link Aflevering

• Neurowetenschappers ontrafelen het mysterie rond muziekgenot

  Luister

  Mar 30 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickOver de hele wereld buigen wetenschappers over deze kwestie. We weten daardoor ook al best veel. Bijvoorbeeld dat het beloningscircuit in de hersenen een grote rol speelt. Ergens waar ook ons plezier wordt gestuurd als we bijvoorbeeld iets lekkers eten, seks hebben, of sommige drugs gebruiken. Maar wat veroorzaakt dat gevoel nou? Komt het vanuit de hersenen zelf? Of reageren hersengebieden op iets? En waar dan precies op? Van kippenvel naar schouders ophalen In 2017 waren ze al een heel eind met het beantwoorden van deze vraag. In een experiment lieten onderzoekers 17 proefpersonen naar muziek luisteren, terwijl met transcraniële magnetische stimulatie (TMS) het betrokken hersengebied werd gestimuleerd of juist geremd. Die techniek werkt met magneten die zorgen voor elektrische stroompjes. Wat ze ontdekten was dat ze met dat stimuleren of remmen ook de hoeveelheid genot bij het luisteren naar muziek konden beïnvloeden. In een tweede experiment dat nu is uitgevoerd herhaalden ze de stappen van het eerste, maar legden ze de proefpersonen ook nog eens onder een fMRI-scanner. Zo zagen ze niet alleen welke stukjes van welke hersengebieden er actief zijn, maar ook dat er onderlinge communicatie is die een belangrijke rol speelt. Is het mysterie nu opgelost? Nog niet helemaal. Want hoe kan het nou dat de ene persoon iets heel anders plezierig vindt om naar de luisteren dan de ander? Het vermoeden is dat het iets te maken heeft met de balans tussen verrast worden en nog begrijpen wat je hoort. De ene persoon houdt van complex en verrassend en de ander van simpel en repetitief. Waarom dat zo is, dat moet nog worden uitgezocht. Kunnen ze hier mensen mee helpen? Daar wordt zeker ook naar gekeken. Bij sommige mensen gaat er mogelijk wat mis in dat beloningscircuit. Bijvoorbeeld bij verslavingen of sommige vormen van depressiviteit. Meer weten over hoe het circuit in elkaar zit is al heel belangrijk, maar misschien kan muziek ook nog op andere manieren in behandelingen worden gebruikt. Ook daar wordt nog naar gekeken. De eerste stap in het onderzoek deed de onderzoeksgroep van Ernest Mas Herrero al in 2017: Brain stimulation can change how much we enjoy and value music. De nieuwste paper vind je hier: Unraveling the temporal dynamics of reward signals in music-induced pleasure with TMS....more

  Link Aflevering

• Met bosjes aan de cafeïne: koffiepulp als boost voor bosherstel

  Luister

  Mar 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet begon allemaal 20 jaar geleden. Ecoloog Daniel H. Janzen wilde kijken of bomen op een stuk grond in Costa Rica sneller zouden terug groeien als er landbouwafval als compost werd gebruikt. Hij kiepte 1000 vrachtladingen met sinaasappelpulp op braakliggend terrein en binnen no time groeide er weer van alles. Alleen een concurrerend sinaasappelbedrijf werd jaloers en saboteerde het project door te beweren dat het gevaarlijk was voor het milieu. Ook al bleek dit later onwaar, het was het einde van het onderzoek. Met bosjes aan de cafeïne Er bleven wel mensen in de omgeving onderzoek doen naar bosherstel, waaronder onderzoeker Rebecca Cole. Zij deed samen met een collega recent een nieuwe poging. De sinaasappelpulp werd ingeruild voor koffiepulp: een gigantische afvalstroom van de koffieproductie waar producenten maar al te graag vanaf zijn. Ze dumpten 30 ladingen koffiepulp op een braakliggend stuk grond en lieten een tweede stuk grond leeg als controlemeting. Binnen twee jaar was er een klein bos terug gegroeid tussen het koffieafval en zat de bodem vol voedingsstoffen, terwijl het stuk grond zonder koffiepulp niet meer had dan een laagje gras. Het onderzoek werd gedaan door wetenschappers van ETH-Zurich en de University of Hawai. In deze audio hoor je onderzoeker Rebecca Cole. Lees meer over het onderzoek in het tijdschrift Ecological Solutions and Evidence van de British Ecological Society: Forests on caffeine: coffee waste can boost forest recovery....more

  Link Aflevering

• Onderzoekers communiceren succesvol met dromende mensen

  Luister

  Feb 18 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEr wordt al heel lang onderzoek gedaan naar lucide of bewust dromen, waarbij wetenschappers hebben geprobeerd te communiceren met mensen terwijl ze in zo'n bewuste droom zaten. Dat gebeurde alleen tot nu vooral in één richting, waarbij de proefpersoon iets aan de onderzoeker liet weten door middel van oogbewegingen. In een nieuw onderzoek hebben ze echter geprobeerd om tweerichtingsverkeer voor elkaar te krijgen. Waarom zou je dat willen doen? Ze hadden verschillende redenen om het experiment uit te voeren. Ten eerste om meer te leren over dromen, want als je daar achteraf naar vraagt bij mensen dan klopt die herinnering vaak niet. Nu zouden ze dan middenin de droom vragen kunnen stellen. Ook zijn ze benieuwd naar ons geheugen, want er is vermoedelijk een sterke link tussen dromen en het verwerken en opslaan van informatie. In het verlengde daarvan willen ze weten: kunnen we tijdens het slapen misschien ook iets nieuws leren? En dan is er nog de emotie-verwerking: welke rol spelen dromen daarbij? Vier universiteiten, één onderzoek Vier universiteiten in Duitsland, Nederland, Frankrijk en de VS hebben gezamenlijk aan dit onderzoek gewerkt, waarbij ze allemaal net op een andere manier met de proefpersonen probeerden te communiceren. In het Duitse lab gebruikten ze morsecode, in Nederland en de VS spraak om vragen te stellen en oogbewegingen voor de antwoorden en in Frankrijk voegden ze daar nog aanraking en de beweging van gezichtsspieren aan toe. In alle gevallen hadden ze succes. Zo lukte het proefpersonen onder andere om simpele rekensommen op te lossen. Werden ze daar niet wakker van? Er werd natuurlijk niet tegen ze geschreeuwd, maar het was wel een lastig onderzoek. Alleen al omdat je nog maar moet afwachten of iemand zo'n bewuste droom krijgt in het lab. Want zelfs mensen die dit vaker ervaren, hebben er niet per se elke nacht één. Mocht je nu denken: kan ik dit ook? Sommige mensen kunnen het van nature, andere leren het zichzelf aan, dus het valt zeker een keer te proberen. Nu onderzoekers dit gelukt is, zijn er weer een heleboel nieuwe vragen die ze kunnen gaan beantwoorden. Eén daarvan is ook zeker: kan het kwaad om mensen aan te zetten tot regelmatig bewust dromen? Daar zijn nog geen aanwijzingen voor, maar je verstoort wel een natuurlijk proces, dus is het verstandig om hier ook goed naar te kijken. Nog een grappig detail uit de studie: de meeste proefpersonen wisten de volgende dag nog wat er was gevraagd. Sommigen ervoeren het als een stem die uit het niets kwam en bij anderen was het een onderdeel van de droom zelf. In deze audio hoor je onderzoeker Martin Dresler van het Radboud UMC. Meer over het onderzoek lees je hier: Het kan, direct contact met iemand die droomt. Heb je nou ervaring met lucide dromen? Meedoen aan het onderzoek kan. Kijk hier voor meer informatie: Donders Sleep & Memory Lab....more

  Link Aflevering

• Zombiemieren, gras dat jat van de buren en de mijt die op je gezicht ......

  Luister

  Dec 31 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDit is misschien wel de allerlaatste Wetenschap Vandaag ooit. Zonder sponsor is er namelijk geen plek meer voor deze rubriek. We gaan er natuurlijk alles aan doen om hem zo snel mogelijk weer terug te krijgen, maar voorlopig moeten jullie het even doen met deze selectie glimlach-verhalen (klik op de kop voor de uitgebreide versie): Het is een slechte tijd voor de mijt Het verdwijnen van verschillende soorten mijten gebeurt 1000 keer sneller dan het van nature zou moeten gaan en dat is slecht nieuws, want we kunnen niet zonder ze. Nou is er één mijt die ons helpt, maar die zelf een uitzonderlijk tragisch leven heeft. Hoe een schimmel mieren in zombies verandert en ze dan laat doen wat ie wil Er bestaat een schimmel die mieren infecteert, ze in zombies laat veranderen en ze dan gebruikt om zichzelf verder te verspreiden. Onderzoekers weten nu meer over hoe de schimmel dit doet. Sperma met een luie staart zwemt 70 procent sneller Je zou zeggen: hoe sneller een spermacel beweegt, hoe beter. Dan maakt hij de meeste kans om als eerste bij het eitje te zijn. Uit nieuwe onderzoek blijkt dat dit niet helemaal klopt. Sperma zwemt veel beter als het puntje van hun staart niet beweegt. Wild gras dat genen van de buren steelt Onderzoekers hebben ontdekt dat er wilde grassen zijn die zichzelf genetisch manipuleren. Ze nemen als een spons de sterkste DNA-informatie van omliggende planten in zich op, om zo voor te kruipen in de rij. Dan nog eentje. Op deze Wetenschap Vandaag werd het meest geklikt: Hoe ons buikbrein communiceert met onze darmflora Er bestaat zoiets als een buikbrein: een tweede zenuwstelsel dat daar beneden de boel aanstuurt. Onderzoekers hebben nu ontdekt hoe dat buikbrein communiceert met onze darmflora en waarom dat belangrijk is. Dat was hem voor 2020. Hopelijk tot snel weer in het nieuwe jaar en bedankt voor het luisteren! Voor wie af en toe nog een wetenschapsnieuwtjes voorbij wil zien komen: @thesciencesection op Instagram. Liefs Karlijn...more

  Link Aflevering

• Hoe planten luisteren naar de wind

  Luister

  Dec 30 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickMensen, dieren, bacteriën, planten: we hebben allemaal mechanosensitieve kanaaltjes in onze cellen (of cel, in het geval van de bacterie). Deze kanaaltjes spelen een belangrijke rol bij de zintuigen voelen en horen. Ook zijn ze belangrijk voor het reguleren van onze bloeddruk en het houden van balans. Ze zitten in snorharen en reageren in de oren zelfs op hele subtiele geluidsgolven. In planten helpen ze bij het onderscheiden van boven en onder, daarbij reageren ze op de druk van de zwaartekracht. Luisteren naar de wind Nu zijn onderzoekers één specifiek kanaaltje op het spoor, dat in planten waarschijnlijk verantwoordelijk is voor de reactie op de wind. Als de wind toeneemt, reageren veel planten door hun groei aan te passen. In plaats van langer, maken ze zichzelf breder om zo steviger te staan mocht de storm komen. Maar wat dit nou precies ingang zet, waar dit proces begint, dat wisten we nog niet goed. Met dit kanaaltje zijn de onderzoekers mogelijk dit beginnetje op het spoor. Het is alsof de plant met het kanaaltje luistert naar de wind. Uitgebreider onderzoek is nodig om het mechanisme nog verder uit te pluizen. In deze audio hoor je onderzoeker Jean-Marie Frachisse. De paper vind je hier: Cellular transduction of mechanical oscillations in plants by the plasma-membrane mechanosensitive channel MSL10. ...more

  Link Aflevering

• Darmcellen helpen immuunsysteem bij detecteren parasiet

  Luister

  Dec 29 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickMeer lezen over het onderzoek kan hier: Gut cells sound the alarm when parasites invade. De paper vind je hier: The intestinal parasite Cryptosporidium is controlled by an enterocyte intrinsic inflammasome that depends on NLRP6.

  Link Aflevering

• Rook bosbranden verspreidt mogelijk besmettelijke ziektes

  Luister

  Dec 28 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDankzij de nieuwste technologie konden onderzoekers de rook van bosbranden beter onderzoeken dan ooit. Ze vonden in de grote pluimen honderden verschillende bacteriën en schimmels en zelfs bij hele intense branden was een groot deel gewoon nog in leven. Er moet nog uitgebreider onderzocht worden hoe gevaarlijk de verspreiding van elk van de microben voor ons is en welke afstand ze kunnen afleggen op deze manier, maar de onderzoekers vermoeden dat deze route een mogelijke verklaring kan zijn voor onverklaarbare uitbraken van infectieziektes op sommige plekken. Meer lezen over het onderzoek kan hier: Wildfire smoke, a potential infectious agent....more

  Link Aflevering

• Kerstbomen blijven groen in de winter dankzij fotosynthese shortcut

  Luister

  Dec 24 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickBomen gebruiken fotosynthese om aan hun brandstof en bouwstenen te komen. Dit intensieve proces heeft twee systemen (twee motoren) nodig om te kunnen draaien. Normaal gesproken worden die twee gescheiden gehouden, want dan zou het mechanisme kapot gaan, maar nu hebben onderzoekers bij een type conifeer (de familie waar ook de spar - onze kerstboom - onder valt) iets opmerkelijks gezien. In deze bomen worden de twee motoren in de winter juist wel aan elkaar gekoppeld. De ene motor voedt de andere motor van zo dichtbij dat er een gigantisch snel proces ontstaat. Dit zorgt er uiteindelijk voor dat de boom in de winter wordt beschermd en het zijn naalden hoeft te laten vallen. In deze audio hoor je Stefan Jansson van Umeå University in Zweden. Lees hier meer over het onderzoek waaraan ook de Vrije Universiteit Amsterdam meewerkte: Kerstbomen blijven groen in winter vanwege shortcut in fotosynthese. De paper vind je hier: Direct energy transfer from photosystem II to photosystem I confers winter sustainability in Scots Pine. ...more

  Link Aflevering

• Is dit het vaccin waarmee we de schadelijke 'kattenparasiet' verslaan?

  Luister

  Dec 23 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEen derde van de wereldbevolking draagt de parasiet bij zich. Hij kan zich verplaatsen tussen gastheren als knaagdieren en vogels, maar wordt pas echt gevaarlijk in zijn hoofdgastheer de kat. Dit is ook het enige dier dat mensen kan besmetten. In de kat vermenigvuldigt hij en plant hij zich voort. In de vorm van een soort besmettelijke sporen gaat hij weer het lichaam uit van de kat en eindigt hij in kattenpoep. En daar wordt het gevaarlijk voor andere dieren en voor ons. Er zijn verschillende momenten waarop een besmetting kan plaatsvinden: werken in je tuin, de kattenbak verschonen, of in het geval van een schaap: grazen in een veldje waar ook katten komen. De parasiet is vooral gevaarlijk voor mensen met een zwak immuunsysteem of tijdens de zwangerschap. Als een ongeboren baby via de moeder besmet raakt kan dat voor allerlei problemen zorgen. Als we dan weer even teruggaan naar het schaap: een recent onderzoek in Australië laat zien dat ze daar meer dan 62.000 ongeboren lammetjes per jaar verliezen aan de parasiet. Omdat het ook een schaap of koe kan besmetten, kan het ook nog eens in vlees zitten. Als dar vlees vervolgens te rauw gegeten wordt, dan kan ook dat gevaarlijk zijn. Maar er is hoop.. Onderzoekers van de universiteit van Zürich hebben een oplossing gevonden: een vaccin waarmee het vormen van die besmettelijke sporen wordt tegengegaan. Ze gebruiken de CRISPR-Cas9 techniek om iets in de genexpressie van de parasiet aan te passen. Niet door een stukje DNA toe te voegen of weg te halen, maar door het eiwit dat ze willen beïnvloeden buiten de cel te programmeren en het dan pas in de cel te stoppen. Het is volgens de onderzoekers een veel 'schonere' en meer natuurlijke manier om het te doen, waarmee er geen verstorende restjes in de cel achterblijven die later kunnen zorgen voor ongewenste reacties. Ondanks dat het lijkt alsof dit inderdaad nergens in ons milieu voor ronddwalende gemuteerde cellen zou moeten zorgen, zegt de wet (in ieder geval in Zwitserland) nog steeds: dit mag niet. En dat betekent dat we nog niet zover zijn dat het vaccin meteen in gebruik genomen kan worden. In deze audio hoor je onderzoeker Adrian Hehl van de universiteit van Zürich. Lees hier meer over het onderzoek: Genetic Engineering without Unwanted Side-Effects Helps Fight Parasites. De paper vind je hier: A streamlined CRISPR/Cas9 approach for fast genome editing in Toxoplasma gondii and Besnoitia besnoiti. ...more

  Link Aflevering

• De oorsprong van vlooien: we hadden het al die tijd mis

  Luister

  Dec 22 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEr zijn ongeveer een miljoen insectensoorten. Twee derde van alle diersoorten is insect. Het zijn er gigantisch veel. Omdat ze zo divers zijn zijn ze ook altijd belangrijk geweest voor het vormen van evolutietheorieën. Heel veel vroege evolutiediscussies werden gevoerd op basis van kennis over insecten. Er wordt dus al heel lang onderzoek naar de beestjes gedaan. Dan zou je denken: dan weten we ook wel zo'n beetje alles wat we moeten weten over de relaties tussen al die insectengroepen. Ho ho de vlo Maar nee, dan vergeten we de vlo! De vlo is natuurlijk überhaupt een bijzonder beestje. Hij kan springen, hij drinkt bloed en is een parasiet en hij heeft een raar geplet lijfje. Door die gekke combinatie hadden wetenschappers enorm veel moeite met het bepalen van de positie van de vlo in de tree of life. Ze zijn daarom nog maar eens goed in de genen gedoken. Meer dan 1400 hebben ze onderzocht, op zoek naar sporen van evolutie. Ze kregen hulp van flink wat wiskundige modellen en kwamen zo de belangrijkste relaties op het spoor. Wat ze vonden verraste ook de onderzoekers zelf. De vlo blijkt namelijk familie te zijn van de schorpioenvlieg. Een vlieg met een soort snavel waarbij z'n mondje helemaal aan het puntje zit. Ook heeft hij een staart die lijkt op die van een schorpioen. Van nectar naar bloed De meest verwante schorpioenvlieg leeft nu ook nog gewoon, onder andere in Australië en Nieuw Zeeland. Maar hoe wordt een vlieg een vlo? Dat is nog aardig mysterieus, want sommige schorpioenvliegen eten een beetje rottende vegetatie hier, een beetje dode insecten daar. Die ene die heel erg verwant is met de vlo eet zelfs nectar. Maar parasieten zijn het geen van beiden. Daarnaast werd ook nog eens gedacht dat parasieten ooit of als roofdier begonnen, of dat hun oorsprong in de buurt ligt van de gastheer en dat de parasiet ooit in het nest leefde van een dier en toen op een gegeven moment is overgesprongen op het dier zelf. Maar het kan dus ook anders, weten we nu. Een vriendelijke toetermondje kan ineens een gevaarlijk wapen worden. En daar is nog één ander geval van bekend: de mug legde dezelfde weg af. Mega grote oude vlooien Moeten nu de biologieboeken herschreven worden? In ieder geval de entomologie hoofdstukken. Nou is het zo dat deze onderzoekers ook nog fossielen van vlooien in handen hebben die zo'n 165 miljoen jaar oud zijn. Toen waren ze overigens een maatje groter en konden ze maar liefst 2 centimeter worden. Misschien dronken ze toen het bloed van dino's, dat weten we nog niet zeker. Maar wat ze al wel kunnen zien is dat ook deze oude beestjes familie zijn van de schorpioenvlieg. Nog meer bewijs, dus ik zou zeggen: case closed. In deze audio hoor je onderzoeker Erik Tihelka van de School of Earth Sciences van de universiteit van Bristol. Lees hier meer over het onderzoek: Study resolves the position of fleas on the tree of life. De paper vind je hier: Fleas are parasitic scorpionflies....more

  Link Aflevering

• Nieuwe kennis over hoe onze hersenen ruis van spraak onderscheiden

  Luister

  Dec 21 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickWetenschappers hebben voor het eerst fysiologisch bewijs laten zien voor de werking van een belangrijk neuromodulatiesysteem. Zo'n systeem bestaat uit een groep neuronen dat weer een andere groep meer gespecialiseerde neuronen aanstuurt. Als een soort opzichter op de bouwplaats. Het systeem speelt een belangrijke rol bij hoe de hersenen geluid verwerken. Eén neurotransmitter in het bijzonder - neurotransmitters zijn de stoffen die het mogelijk maken dat neuronen met elkaar kunnen communiceren - heeft hierop veel invloed: acetylcholine. Deze stof zou zelfs mede bepalen hoe goed spraak van ruis onderscheiden kan worden. Maar hoe ga je nou laten zien dat het één van grote invloed is op het ander? Dat dit modulatiesysteem inderdaad zo belangrijk is voor geluidsverwerking? Daarvoor blokkeerden ze hier en daar wat in het mechanisme. Vervolgens gebruikten ze een audio van een toon (die klonk alsof je één pianotoets aansloeg) verwerkt in een boel lawaai. Werd het circuit geblokkeerd dan kon die toon niet langer goed worden onderscheiden. Welke neuron doe wat? Kun je nu meteen zeggen: als er bij iemand iets mis is met geluidsverwerking, dan kun je dit gebruiken om diegene te helpen? Dan gaat het mis in dit hersencircuit. Nee. Dat is iets te kort door de bocht. Want bijvoorbeeld bij gehoorverlies door ouderdom speelt het oor zelf ook een hele belangrijke rol. Krijgen de hersenen al minder goede audio binnen, ja, dan zal de verwerking ook moeilijker zijn. Maar daarmee is deze nieuwe ontdekking niet onbelangrijk. Waar ze nu vooral nog naar willen kijken is welke neuronen nou precies zorgen voor die verstoring. Welke neuronen kunnen hun werk niet meer goed doen? Waar gaat het precies mis? En er was nog dat nieuw ontdekte neurale netwerk tussen het geluidsverwerkingsgebied en het eerder genoemde modulatiensysteem. Maar daar horen we in een volgende paper meer over. In deze audio hoor je onderzoeker Michael Burger van Lehigh University. Lees hier meer over het onderzoek: Study Sheds Light on How Brain Distinguishes Speech from Noise. De paper vind je hier: Endogenous Cholinergic Signaling Modulates Sound-evoked Responses of Medial Nucleus of Trapezoid Body. ...more

  Link Aflevering

• Gapen is ook aanstekelijk voor dieren die alleen leven

  Luister

  Dec 17 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickVeel mensen zullen het herkennen: je ziet iemand anders gapen en dan moet je zelf ook. Soms is het zelfs al genoeg als je het hoort. En het lijkt eerder te gebeuren als het om iemand gaat uit je sociale kring. Iemand die je mag. Waarom het precies gebeurt, dat weten we echter nog niet. We weten wel dat de aanstekelijkheid van gapen zowel bij mensen als dieren voorkomt. Bij chimpansees en bonobo's, bij honden en wolven en zelfs bij schapen en vermoedelijk ook vissen. Om te testen of het sociale aspect echt noodzakelijk is richtten wetenschappers zich in een nieuw onderzoek juist op meer solitaire dieren. Ze bleven wel redelijk dicht bij huis en kozen voor de meest solitaire mensaap: de orang-oetan. Voor het onderzoek werd een tv voor het verblijf van de orang-oetans in de Apenheul gezet. Daarop kregen ze andere orang-oetans te zien die of gaapten, of neutraal keken. Tussen die andere apen zaten groepsgenoten, onbekenden en een 3D-avatar van een orang-oetan. Voor die laatste bleken ze niet zo gevoelig te zijn, maar het gapen van zowel de bekende, als onbekende orang-oetans bleek aanstekelijk te werken. Voor het eerst lieten de onderzoekers daarmee zien dat de aanstekelijkheid van gapen ook bij solitaire dieren voorkomt. Hersenen op scherp Natuurlijk zouden ze het liefst alle dieren testen, maar dit onderzoek is al weer een stapje in de goede richting. Waarom het nou gebeurt, dat moet nog altijd worden uitgezocht. Er is een theorie die zegt dat met gapen de hersenen worden gekoeld en dat aanstekelijkheid ervoor zorgt dat de hele groep meedoet en iedereen weer even op scherp staat. Bijvoorbeeld in een gevaarlijke situatie. Maar dat zou dan niet verklaren waarom ook solitair levende dieren het doen. Genoeg te onderzoeken nog dus. In deze audio hoor je onderzoeker Evy van Berlo van de Universiteit Leiden. Meer over het onderzoek lees je hier: Experimental evidence for yawn contagion in orangutans (Pongo pygmaeus). Het onderzoek werd geleid door gedragsonderzoeker Jorg Massen, verbonden aan de Universiteit Utrecht. Massen spraken we eerder al eens: 'Puzzelen met vrienden werkt ontspannend voor apen' en 'Blauwe ekster deelt zijn eten met minder bedeelde soortgenoten'. ...more

  Link Aflevering

• Boontjes als inspiratie voor een super gevoelige robotgrijper

  Luister

  Dec 16 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe pronkboon - met zijn platte peulen en slierterige scheutjes die zich in spiraalvorm om stokjes of takjes wikkelen - werd bij toeval de inspiratie voor een soft robot ontwerp. Onderzoekers worstelden met de juiste vorm grijper. Een nagemaakte mensenhand was te lomp en tentakels als die van een octopus waren het ook niet helemaal. Ineens herinnerde één onderzoeker zich de delicate klimsliertjes van een bonenplant die ze per ongeluk in haar achtertuin had gezet. Dat moest het worden. Het uiteindelijke ontwerp lijkt nog het meest op een afgeknipte vinger van een latex doktershandschoen. Niet heel erg indrukwekkend om naar te kijken. Maar het gaat natuurlijk om wat de grijper kan. Doordat er een spiraalvormig luchtkanaaltje inzit, vormt de vinger zich met één pompje lucht keurig naar de spiraalvorm van het luchtkanaaltje. Daarmee kan hij iets vastpakken, net als een sliertje van een klimplant. De grip kan door de hoeveelheid lucht ook nog worden gevarieerd. Optische sensor Om te weten of een aanpassing nodig is, zit er in het midden van de vinger een optische sensor: een hele dunne fiber die - beschermd door een iets steviger buisje - van alles kan meten. Hoe goed pak ik iets vast? Maar ook: hoe groot is het voorwerp? En is de weerstand wel juist, of trek ik iets kapot? Ze willen in de toekomst nog zorgen dat die feedback ervoor zorgt dat de robotgrijper leert van elke beweging. Uiteindelijk zijn de toepassingen eindeloos. Vooral handelingen waarbij een zachte hand gewenst is kan hij goed uitvoeren. Dan kun je denken aan het oppakken van groente, fruit, of bloemen. Of assistentie in de medische sector bij operaties. Ook tekenen en schilderen gaat hem goed af. En is het klusje priegelig, geen probleem: de grijper kan objecten van 1 millimeter zonder moeite vastpakken. In deze audio hoor je onderzoeker Mable Fok van de universiteit van Georgia. Lees hier meer over het onderzoek: UGA engineers develop soft robotic gripper. Hier vind je de paper: Twining plant inspired pneumatic soft robotic spiral gripper with a fiber optic twisting sensor....more

  Link Aflevering

• Donororganen langer goed houden met antivrieseiwitten

  Luister

  Dec 15 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je hoogleraar Self-Organizing Soft Matter Ilja Voets van de Technische Universiteit Eindhoven. Ze heeft ook een college gegeven aan de Universiteit van Nederland over dit onderwerp.

  Link Aflevering

• Is een lockdown wetenschappelijk verantwoord?

  Luister

  Dec 14 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: Broadwick

  Link Aflevering

• Een virus dat je liever wilt laten slapen

  Luister

  Dec 10 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je Werner Ouwendijk van het Erasmus MC. Meer over het onderzoek dat hij doet met collega Georges Verjans lees je hier.

  Link Aflevering

• Baby goes draadloos

  Luister

  Dec 09 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je onderzoeker Alina Rwei van de TU Delft, meer over haar onderzoek lees je hier. En op de foto zie je haar baby Philip, die zo'n draadloze sensor draagt.

  Link Aflevering

• Tumoren koorts geven met een algoritme

  Luister

  Dec 07 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je onderzoeker Daniel Deenen, die donderdag 3 december promoveerde op dit onderwerp. Het onderzoek is gefinancieerd door Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), KWF Kankerbestrijding, en Top Sector Life Sciences & Health. Meer over het onderzoek lees je hier.

  Link Aflevering

• Niet elk mens is een machine

  Luister

  Dec 03 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: Broadwick In de podcast hoor je Andrea Weihrauch van de Universiteit van Amsterdam.

  Link Aflevering

• Diep in weefsel kijken

  Luister

  Dec 02 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je onderzoeker Jeroen Kalkman. Meer over het onderzoek lees je op de website van de TU Delft en het paper kun je hier vinden.

  Link Aflevering

• Knuffelsatelliet gaat rondvliegend ruimtepuin verwijderen

  Luister

  Dec 01 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Robin Biesbroek van ESA. Lees hier meer over de missie: ESA en ClearSpace SA tekenen contract voor s werelds eerste missie voor ruimtepuinverwijdering. Meer over hoe het ervoor staat met ruimtepuin lees je hier: Space debris by the numbers.

  Link Aflevering

• Het eiwit dat zorgt voor een langer leven bij minder eten

  Luister

  Nov 30 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Sebastian Grönke van het Max-Planck Institute for Biology of Ageing. De volledige paper vind je hier: Sestrin is a key regulator of stem cell function and lifespan in response to dietary amino acids. Eerder onderzoek van deze onderzoekers naar wat er in een dieet voor kan zorgen voor een langer leven vind je hier: Amino-acid imbalance explains extension of lifespan by dietary restriction in Drosophila. Luister ook deze aflevering van Wetenschap Vandaag waarin duidelijk werd dat Sestrin invloed heeft op de effecten van sport: Sporten zonder ooit een spier te bewegen....more

  Link Aflevering

• Empathie voorspelt de agressie van een kind

  Luister

  Nov 24 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je Malou Noten, die 25 november promoveert aan de Universiteit Leiden op dit onderzoek.

  Link Aflevering

• Hoe de politiek je persoonlijkheid kan misbruiken

  Luister

  Nov 23 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je onderzoeksleider Brahim Zarouali universitair docent persuasieve communicatie aan de Universiteit van Amsterdam. Het paper dat geschreven is over het onderzoek kun je geheel lezen via deze link.

  Link Aflevering

• Tien keer zoveel super heldere sterrenstelsels waargenomen als theorie voorspelt

  Luister

  Nov 19 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickAl jaren en jaren wordt er onderzoek gedaan naar sterrenstelsels waarin vele honderden duizenden miljarden sterren bij elkaar kunnen zitten. Over hoe deze stelsels zich vormen bestaan nog veel vragen. Dankzij infraroodtelescopen kwamen onderzoekers er al wel achter dat er ook hyperlumineuze sterrenstelsels bestaan. Dat zijn stelsel met een helderheid van tien biljoen zonnen. Het leek er zelfs op dat er meer van dit soort sterrenstelsels waren dan theoretische modellen konden verklaren. Maar klopte deze waarneming wel? Om dat uit te zoeken was er beter beeld nodig. Een groot team onderzoekers wendde zich tot LOFAR: een Nederlandse radiotelescoop die samengesteld is uit duizenden radioantennes. Met deze enorme radiotelescoop lukte het om veel dieper te kijken met veel scherper beeld. Wel tien jaar lang verzamelden de onderzoekers data en bekeken ze individuele super heldere sterrenstelsels. Hadden de modellen het mis? Al die data leverde uiteindelijk het antwoord op dat ze zochten: ja, er zijn inderdaad meer van dit soort sterrenstelsels dan theoretisch zou moeten kunnen. Zo'n tien keer zoveel. Nou zou de helderheid van deze stelsels afkomstig zijn van enorm veel stervorming. Er zouden wel tienduizend nieuwe sterren per jaar worden gevormd (ter vergelijking: ons eigen Melkwegstelsel vormt er maar eentje per jaar), maar dan nog kunnen sterren nooit als enige verantwoordelijk zijn voor het aantal super heldere sterrenstelsels dat nu is gevonden. Wat is de bron dan wel? Dat is iets waar ze de komende tijd naar willen gaan kijken. Daarvoor gaat het team onder andere follow-up waarnemingen uitvoeren op het Keck observatorium in Hawaii. In deze audio hoor je Huub Röttgering, onderzoeker en directeur van de Sterrewacht Leiden. Lees hier meer over het onderzoek: Tienmaal meer hyperlumineuze sterrenstelsels waargenomen dan sterren kunnen produceren. De paper vind je hier: The bright end of the infrared luminosity functions and the abundance of hyperluminous infrared galaxies....more

  Link Aflevering

• Zweet tegenhouden met behulp van... zweet

  Luister

  Nov 18 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickOns zweet bevat allerlei natuurlijke mineralen, zoals zout en kalk. Kunnen we er niet voor zorgen, dachten onderzoekers, dat we de zweetbuisjes blokkeren met ons eigen zweet? De inspiratie kwam onder andere van opgedroogd zweet na het sporten. Als je dat opgedroogde spul nou al in de zweetbuisjes kan laten ontstaan, dan zou dit wellicht het zweet tegen kunnen houden. Om te kijken of hun idee klopte, bouwden ze in het lab een paar zweetklieren na en lieten daar synthetisch zweet (wat bestond uit dezelfde stofjes als ons eigen zweet) doorheen bewegen. Vervolgens brachten ze in één testsetting hygroscopisch materiaal aan dat wateraantrekkend werkt. In deze setting zagen ze het zweetbuisje al na een paar seconden dichtslibben met een gel-achtige substantie. Anti-zweet trui Maar hoe moeten we dit dan voor ons zien in het echt? De onderzoekers willen nu graag aan de slag met een toepassing en uiteindelijk testen met echte proefpersonen. Ze denken dat ze een soort deodorant kunnen maken die deze verdamping stimuleert, of iets wat je op kunt plakken of aan kunt trekken dat hetzelfde doet. Dan kun je je nog afvragen: hoe hard hebben we dit nodig? Onderzoeker Wouter van Marken Lichtenbelt van de Universiteit Maastricht - hij weet alles over hoe ons lichaam reageert op temperatuurwisselingen en dus ook het één en ander over zweet - twijfelt een beetje. Er is volgens hem nooit echt stevig aangetoond dat de stofjes die in de huidige antitranspiranten zitten slecht voor ons zijn. Daarnaast is het langdurig verstoppen van de zweetbuisjes ook niet direct goed voor je lichaam. Maar als je een ziekte hebt waarbij je echt overmatig zweet, of wanneer je je toch zorgen maakt over de huidige bestandsdelen in antitranspirant, dan zou dit in de toekomst wel eens een mooi alternatief kunnen zijn. In deze audio hoor je onderzoeker Jonathan Boreyko van Virginia Tech. Lees hier meer over het onderzoek: Virginia Tech lab proves the concept of a natural approach to antiperspirants. De paper vind je hier: Evaporation-Induced Clogging of an Artificial Sweat Duct. Bij het derde voorbeeld zie je hoe het gel-achtige materiaal ontstaat:...more

  Link Aflevering

• De zebravink kan iets waarvan we dachten dat alleen mensen het kunnen

  Luister

  Nov 17 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe paper vind je hier: High-capacity auditory memory for vocal communication in a social songbird.

  Link Aflevering

• Hoe celpopulaties hun risicospreiding razendsnel aanpassen aan de omstandigheden

  Luister

  Nov 16 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Tom Shimizu van Amolf. Lees hier meer over het onderzoek: Bliksemsnel risicobeheer in celpopulaties. De paper vind je hier: Adaptive tuning of cell sensory diversity without changes in gene expression.

  Link Aflevering

• Schimmel uit hondenneus helpt onderzoekers bij belangrijke ontdekking

  Luister

  Nov 12 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickVoor je denkt: wat maakt mij schimmel uit een hondenneus nou uit? Dit is één van de vier beruchte schimmels die samen bij mensen zorgen voor 1,5 miljoen doden wereldwijd per jaar. Over zo'n schimmel willen we natuurlijk zoveel mogelijk te weten komen. Is een hond geïnfecteerd met deze schimmel, dan moet een dierenarts zoveel mogelijk ervan uit de neus en holtes van de hond halen om hem te genezen. Toen onderzoekers bezig waren met het bestuderen van infectieziektes bij de mens, hoorden ze hiervan en gingen ze in het lab aan de slag met enkele van deze schimmel-samples. Aanpassen aan gastheer Ze zetten een deel op kweek en een ander deel vroren ze in, zodat ze ook goed de genexpressie van de schimmel konden bekijken. Het leverde enorm interessante informatie op. Zo zagen ze dat de schimmel in de hond genetisch evolueert om beter te kunnen overleven. Nooit eerder was dit gezien. Er is wel eerder onderzoek gedaan naar dit soort schimmels, maar dat gebeurde vaak in proefdieren en de resultaten waren vaak niet goed te vergelijken met de werkelijkheid. Dat probleem heb je natuurlijk niet als je samples uit een echte infectie komen. Wat ook opvalt is dat niet alle hondenrassen even gevoelig zijn voor deze infectie. Dat doet vermoeden dat ook de genen van de host een belangrijke rol spelen. De resultaten van dit onderzoek zorgen voor belangrijke nieuwe informatie waarmee onderzoekers meer kunnen leren over hoe die schimmel ook bij ons ingrijpt op het immuunsysteem en welke rol de gastheer daarbij speelt. Hopelijk lukt het ze daarmee om uiteindelijk een betere diagnose en behandeling te ontwikkelen voor zowel mens als dier. In deze audio hoor je onderzoeker Hans de Cock van de Universiteit Utrecht. Lees hier meer over het onderzoek: Hond in gevecht met schimmel. De paper vind je hier: The sino-nasal warzone: transcriptomic and genomic studies on sino-nasal aspergillosis in dogs....more

  Link Aflevering

• Slaaptekort rommelt met de angstverwerking in ons brein

  Luister

  Nov 11 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickSlaap is essentieel voor het opslaan en verwerken van herinneringen en een slaaptekort - weten we - beïnvloedt ons leervermogen en geheugen. Als je dan kijkt naar angstverwerking dan wordt daarbij ook dat leervermogen gebruikt. Je kunt het zo zien: je hersenen kunnen de angstherinnering, als er geen sprake meer van gevaar is, verdrukken met een nieuwe herinnering. Met een minder angstige associatie. De onderzoekers in deze studie wilde weten: kan een slaaptekort dat verwerken van angstherinneringen ook verstoren? Ze lieten daarvoor drie groepen gezonde mensen in een slaapcentrum slapen. Eén groep sliep helemaal niet, één groep werd na vier uur wakker gemaakt en miste daarmee de uren met de meeste REM-slaap en een derde groep sliep normaal. Angstoefening Met alle drie de groepen voerden ze een experiment uit waarbij de proefpersonen in een scanner naar drie kleuren moesten kijken. Bij twee van die kleuren werd een licht en ongevaarlijk schokje gegeven. Eén kleur was 'veilig'. Toen veranderde ze iets: één van de twee 'gevaarlijke' kleuren gaf ineens geen schokje meer. Op zo'n moment kunnen de hersenen aan de slag om de angstherinnering om te zetten. Ze herhaalden het experiment aan het einde van de dag nogmaals om te kunnen zien wat het brein had geleerd. Wat zagen ze nou bij de groep die een halve nacht had geslapen: bij deze proefpersonen was er zowel bij het eerste als het tweede experiment meer activiteit in het hersengebied dat wordt geassocieerd met angst. In het gebied waar juist angstcontrole plaatsvindt zagen ze minder activiteit. De groep die gewoon had geslapen had in beide gebieden activiteit in de ochtend, maar had aan het einde van de dag geleerd de angst te verwerken. De groep die helemaal niet had geslapen, had een uitgestelde reactie, maar leek daarin uiteindelijk meer op de goede slapers. Sneller angstig Wat kunnen we hier van leren? Mogelijk dat een halve nacht niet slapen slechter voor je is dan een hele nacht niet slapen. Maar wat de onderzoekers ook denken is dat zo'n halve nacht mensen gevoeliger maakt voor angststoornissen. Zeker in beroepen waarbij én een slechte nachtrust én heftige ervaringen een rol spelen zou dit negatieve gevolgen kunnen hebben. In vervolgonderzoek willen ze het experiment herhalen met mensen die traumatische ervaringen hebben gehad om het mechanisme nog beter te kunnen begrijpen. In deze audio hoor je Edward Pace-Schott van Harvard Medical School. Voor dit onderzoek werkte hij samen met onderzoekers Anne Germain en Jeehye Seo. Meer over hun werk lees je hier: Sleep loss hijacks brains activity during learning....more

  Link Aflevering

• Met gentherapie de oogzenuw laten herstellen

  Luister

  Nov 10 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickOnder glaucoom vallen een aantal aandoeningen van het oog die leiden tot beschadigingen van de oogzenuw. Het is de grootste oorzaak van blindheid wereldwijd. Er zijn wel wat middelen die de symptomen ervan behandelen, maar die doen niets voor herstel en daarmee is de schade blijvend. Daar zochten ze in dit onderzoek een oplossing voor. Ze kwamen uit bij gentherapie, waarbij ze in de oogzenuw een gen tot expressie brachten dat een eiwit produceert dat herstel mogelijk maakt. Het eiwit levert namelijk belangrijke bouwstenen af voor regeneratie op de plek van de schade. Zorgden ze voor veel van dit eiwit, dan zagen ze duidelijk herstel. Nou hebben ze dit nu alleen nog in gekweekte cellen en in muizenmodellen getest. En ja: dat betekent ook dat hier nog dierproeven voor nodig waren. Toch is die stap in een onderzoek als dit nog niet over te slaan. Hierna zetten ze het onderzoek voort in menselijke oogzenuwen in het lab en daarna kunnen ze gaan kijken naar klinische testen met levende mensen. In deze audio hoor je onderzoeker Veselina Petrova van de Universiteit van Cambridge. Hier vind je de paper: Protrudin functions from the endoplasmic reticulum to support axon regeneration in the adult CNS....more

  Link Aflevering

• Virussen kapotmaken door hun suikerlaagje te saboteren

  Luister

  Nov 09 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEr zijn veel virussen die een suikerlaagje nodig hebben om te functioneren. Dit kunnen ze alleen niet zelf produceren. Ze kapen hiervoor de suikerproductiefabriek in de cellen die ze besmetten. Jaren hebben onderzoekers gekeken hoe ze dit proces zo konden saboteren dat virussen met een defect suikerlaagje komen te zitten. Door een specifiek enzym te beïnvloeden dat in de fabriek het suikerlaagje bijschaaft voordat het door de controlepost van de cel gaat, hopen ze het suikerlaagje zo te verprutsen dat het virus minder stabiel en minder gevaarlijk is. In deze audio hoor je onderzoeker Gideon Davies van de Universiteit van York. Lees hier meer over het onderzoek: Possible drug treatment on horizon for SARS-CoV-2 virus. De paper vind je hier: Structure of human endo--1,2-mannosidase (MANEA), an antiviral host-glycosylation target. Meer lezen over het samenwerkingsverband met de Universiteit van Leiden kan hier: ERC Synergy Grant to unlock sugar codes for health and a sustainable society. ...more

  Link Aflevering

• Oorsprong van mysterieuze radioflits uit de Melkweg gevonden

  Luister

  Nov 05 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Ziggy Pleunis van het McGill Space Institute. Lees hier meer over de ontdekking: A fast radio burst in our own Galaxy. De paper van Pleunis en zijn collega's van het Canadian Hydrogen Intensity Mapping Experiment (CHIME) vind je hier: A bright millisecond-duration radio burst from a Galactic magnetar.

  Link Aflevering

• Nieuwe antibiotica-pil vindt vermomd als eten zijn weg door het lichaam

  Luister

  Nov 04 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickSteeds meer bacteriën zijn resistent tegen de antibiotica die we gebruiken. Daarnaast wordt ook nog verwacht dat het aantal mensen dat een infectieziekte krijgt gaat toenemen. En dus zijn wetenschappers druk met het vinden van middelen waar ziekmakende bacteriën geen trucjes voor hebben en waar ze niet of moeilijk resistent tegen kunnen worden. Bacterie doorprikken Eén van de hoopgevende alternatieven is een middel dat - anders dan veel andere antibiotica - niet opgenomen hoeft te worden in de cel om zijn werk te kunnen doen, maar dat de bacterie van buitenaf doorprikt. Bacteriën krijgen zo eigenlijk niet eens de kans om resistent te worden. Dat klinkt al mooi, maar er waren nog wel wat obstakels. Veel antibiotica wordt ingespoten. Daarvoor moeten de meeste mensen naar het ziekenhuis, maar het ziekenhuis is eigenlijk helemaal geen goede plek voor mensen met infectieziekten als je bedenkt hoe vatbaar zij zijn voor andere virussen en bacteriën. En andersom: hoe zij weer anderen kunnen besmetten. Daarnaast kost het ook gewoon veel geld. Vermomd als eten Maar als je wilt dat dit thuis toegediend kan worden dan moet het geen prik, maar iets als een pilletje zijn. Daarbij kregen de makers van het middel hulp van andere onderzoekers die zorgde dat het als een pilletje ingenomen kan worden dat vermomd als eten het lichaam doorgaat. Dit zorgt ervoor dat het middel niet te vroeg wordt afgebroken en het netjes in de bloedbaan terecht komt. Het mooie is ook nog dat deze truc ook voor andere middelen zou moeten werken. Eén van de redenen voor het ontwikkelen van het nieuwe middel is volgens de onderzoekers het makkelijker maken van infectiebestrijding in ontwikkelingslanden. Vooral daar waar mensen niet even naar het ziekenhuis kunnen voor een infuus of prik zou een pil enorm veel patiënten kunnen helpen, menen ze. In deze audio hoor je onderzoeker Han van t Klooster. Zijn bedrijf PharmaCytics werkt samen met Madam Therapeutics aan deze nieuwe antibiotica-pil. ...more

  Link Aflevering

• Onderzoekers vinden vroegste bewijs ooit voor sociaal gedrag zoogdieren

  Luister

  Nov 03 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDit onderzoek werd gedaan door paleontologen van de Universiteit van Washington en het Burke Museum of Natural History & Culture. Deze wetenschappers kwamen fossielen op het spoor van een klein knaagdiertje dat de naam Filikomys primaevus - jeugdige, vriendelijke muis - kreeg. Maar hoe wisten ze nou dat dit een sociaal diertje was? Ze hadden behoorlijk wat fossielen van dit beestje gevonden, 22 in totaal. Ook nog in zeer goede staat, wat uitzonderlijk is. Ze vonden de fossielen op een bekende dino-opgraaf locatie genaamd Egg Mountain in West Montana. Deze fossielen waren maar liefst 75,5 miljoen jaar oud. Zeker 13 hiervan werden teruggevonden in dezelfde rotslaag in een gebied van 30 vierkante meter. En ze zaten allemaal gezellig bij elkaar, in groepjes van twee, soms vijf, van zowel jonge als ouder dieren. Daarnaast hadden ze ook nog eens de bouw van een diertje dat nesten graaft onder de grond en dus was de conclusie: deze dieren moeten al sociale structuren gehad hebben. Hiervoor dachten onderzoekers dat dit gedrag pas na het uitsterven van de dino's ontstond. En dan vooral bij de groep zoogdieren waar wij mensen bij horen. Maar nu weten we: deze muisjes waren ons voor en niet zo'n beetje ook. Lees hier meer over het onderzoek: Early mammalian social behaviour revealed by multituberculates from a dinosaur nesting site. In de audio hoor je ook nog een heleboel mooie dingen over plankton. Verder lezen kan hier: Plankton turn hunters to survive dinosaur-killing asteroid impact en hier: Plankton key to origin of earth's first breathable atmosphere....more

  Link Aflevering

• Bij 2 graden opwarming komt er 230 miljard ton CO2 vrij uit de bodem

  Luister

  Nov 02 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: Broadwick230 miljard ton, dat is twee keer zoveel als de CO2-uitstoot van de VS over de afgelopen 100 jaar. Maar hoe hebben ze deze lastige berekening nou gedaan, zonder dat ze alle bodemprocessen op aarde hebben onderzocht? Ze hebben in dit onderzoek gekeken naar de relatie tussen temperatuur en bodemafbraak. Hoe reageert de bodem op verschillende plekken op aarde op een stijging hiervan? Hierbij combineerden ze data uit observaties met bestaande klimaatmodellen. Ze maakten verschillende vergelijkingen en zagen steeds dezelfde resultaten terug. Hoe zeker weten ze het? Nou waren er al modellen die hier berekeningen over lieten zien, maar die hadden nog een foutmarge van zo'n 120 miljard ton. Deze studie brengt die marge omlaag naar 50 miljard ton. Dat is dus nog geen zekerheid, maar wel een belangrijke inschatting. Kan het ook nog meevallen? Misschien, want planten nemen steeds meer CO2 op. Aan de andere kant kappen we nog altijd gigantisch veel bomen en is in dit onderzoek de CO2 die vastzit in permafrost nog niet meegenomen. Er valt dus nog genoeg te onderzoeken, bijvoorbeeld: hoeveel wordt er dan precies door de bodem opgenomen? Toch is dit al belangrijke kennis over dit onderdeel van de klimaatverandering. In deze audio hoor je Rebecca Varney en Sarah Chadburn van de University of Exeter. Lees hier meer over het onderzoek: Warming of 2°C would release billions of tonnes of soil carbon. De paper vind je hier: A spatial emergent constraint on the sensitivity of soil carbon turnover to global warming. ...more

  Link Aflevering