Wetenschap Vandaag | BNR

Afleveringen

• Ruimte: Voor het eerst licht waargenomen vanaf achterkant zwart gat

  Luister

  Jul 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je Elisa Costantini van SRON. Lees hier meer over het onderzoek: Eerste waarneming licht vanaf achterkant zwart gat. De paper in Nature met als eerste auteur onderzoeker Dan Wilkins van Stanford University vind je hier: Light bending and X-ray echoes from behind a supermassive black hole.

  Link Aflevering

• Ruimte: Zwaartekrachtsgolven en de Einstein Telescoop

  Luister

  Jul 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je universitair docent en onderzoeker Gideon Koekoek van de Universiteit Maastricht. Het volledige gesprek terugluisteren kan hier:

  Link Aflevering

• Ruimte: Op zoek naar een teken van leven

  Luister

  Jul 28 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je onderzoeker Floris van der Tak van SRON en de Rijksuniversiteit Groningen. Lees hier meer over het onderzoek dat ter sprake komt: Hint gevonden van stof op grens tussen vloeistof en gas op exoplaneet WASP-31b.

  Link Aflevering

• Ruimte: Een interstellaire stofkaart van de Melkweg

  Luister

  Jul 27 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je Sascha Zeegers, zij deed haar promotieonderzoek bij SRON. Lees hier meer over het onderzoek onder leiding van Elisa Costantini: Astronomen maken interstellaire stofkaart van de Melkweg.

  Link Aflevering

• Ruimte: Naar de hel van Venus en weer terug

  Luister

  Jul 26 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixEen volledig uit de hand gelopen broeikaseffect, temperaturen van zo'n 500 graden, wolken vol CO2: Venus mag dan op de aarde lijken, in vergelijking met onze buurvrouw is onze planeet (nog) een paradijsje. Maar hoe kan het bij Venus zo uit de hand gelopen zijn? En waar bestaat die atmosfeer nou precies uit? Dat moet een nieuwe satelliet vol instrumenten gaan uitzoeken. Hij meet nauwkeuriger dan de satellieten die er al waren en moet in maart 2031 gelanceerd worden. Niet in februari, niet in april, nee: maart. Lukt het niet, dan kan het pas twee jaar later weer. Waarom? Omdat je niet genoeg brandstof kunt meenemen om in één keer naar Venus te vliegen. Je moet dan de zwaartekracht van andere hemellichamen gebruiken als een soort katapult. Die moeten dan alleen wel op de goede plek staan ten opzichte van de aarde en dat is dus niet altijd zo. In deze audio hoor je Michiel Min van SRON. Meer lezen over de missie naar Venus kan hier: EnVision: Understanding why Earths closest neighbour is so different....more

  Link Aflevering

• Gedrag: Waarom mensen wel/niet in actie komen voor het klimaat

  Luister

  Jul 22 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je gedragswetenschapper Reint Jan Renes van de Hogeschool van Amsterdam. Lees hier meer over zijn werk: De Klimaatspagaat: over de psychologische uitdagingen van duurzaam gedrag.

  Link Aflevering

• Gedrag: Ons bewustzijn en de verhouding met onze hersenen

  Luister

  Jul 21 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je Cyriel Pennartz, hoogleraar cognitie en hersensystemen aan de Universiteit van Amsterdam en schrijver van het boek: Code van het bewustzijn.

  Link Aflevering

• Gedrag: Hoe kennissen je flexibel houden

  Luister

  Jul 20 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je Beate Volker van de Universiteit Utrecht, zij doet onderzoek naar sociale netwerken. Ze vertelt in de zomerserie van Wetenschap Vandaag meer over hoe je netwerken het beste kunt bestuderen en over wat er gebeurt met dat netwerk in tijden van crisis.

  Link Aflevering

• Gedrag: Wat hebzuchtige mensen met elkaar gemeen hebben

  Luister

  Jul 19 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je onderzoeker Marcel Zeelenberg van Tilburg University. Benieuwd naar de rest van zijn verhaal? Kijk dan hier even verder:

  Link Aflevering

• Covid: Kostbare corona-blaastest werkt in praktijk niet naar behoren

  Luister

  Jul 15 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je onderzoeker Mariska Leeflang van het Amsterdam UMC, zij bestudeert hoe medische testen worden geëvalueerd en Hoogleraar innovatieve chirurgische technieken bij het Maastricht Universitair Medisch Centrum Nicole Bouvy. Het volledige artikel van de Volkskrant lees je hier (alleen voor abonnees), of in de krant: Nederlandse corona-blaastest 'waar heel de wereld jaloers op is' werkt niet: GGD weigert gebruik.

  Link Aflevering

• Covid: Van afwijkende antistoffen en flippende afweercellen naar een medicijn

  Luister

  Jul 14 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je immunoloog Jeroen den Dunnen van het Amsterdam UMC. Lees hier meer over het onderzoek: Betere behandeling ernstig zieke covid-patiënten in zicht. De paper over wat er precies gebeurt in ernstig zieke patiënten vind je hier: High titers and low fucosylation of early human antiSARS-CoV-2 IgG promote inflammation by alveolar macrophages.

  Link Aflevering

• Covid: Waarom het speeksel van kinderen een hoofdrol kreeg

  Luister

  Jul 13 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixMeteen aan het begin van de pandemie viel kinderarts-infectioloog Dasja Pajkrt van het Amsterdam UMC iets op: iedereen was druk met het bestuderen van antistoffen in het bloed, maar hoe zat het met de sterkte antistoffen in de mond-keelholte? Waarom keek niemand naar speeksel, terwijl het ging om een infectie van de luchtwegen? In razendsnel tempo zette ze met collega's een onderzoek op onder honderden kinderen die toch al in het ziekenhuis moesten zijn voor een bloedtest. Ze hadden wind mee: de Medische Ethische Commissie werkte sneller dan ooit aan goedkeuring, vrijwel alle ouders en kinderen waaraan ze vroegen of ze wilden meewerken zeiden ja en ze vonden iets belangrijks. Bij het bekijken van de antistoffen in speeksel en bloed en de interactie tussen die stoffen en de eiwitten in het covid-virus vonden ze in speeksel iets wat in bloed niet te zien was....more

  Link Aflevering

• Covid: Hoe zit het met het vaccineren van jongeren?

  Luister

  Jul 12 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixVandaag vond op de Universiteit Utrecht een college voor jongeren over vaccineren plaats. Onder andere voorzitter van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen en hoogleraar Ton de Boer en kinderarts Patricia Bruijning gaven antwoord op vragen van jongeren en hun ouders. Vragen zoals: Hoe is getest of het vaccin veilig is voor jongeren? Waarom zou je deze groep vaccineren? Hoe zit het met langetermijneffecten? En met de kans op hartspierontsteking en onvruchtbaarheid? Ook komt aan bod wat er nog aan zit te komen aan onderzoek: het kijken naar het vaccineren van mensen met slechte afweer bijvoorbeeld. Daarvan weten we nog niet goed: wat moet de dosis zijn, hoeveel prikken werkt het best? Het aantal prikken wordt ook nog bekeken voor mensen met een goed werkend afweersysteem. Zou een extra prik nog beter werken? En dan is er nog: kun je een huidig vaccin aanpassen aan de nieuwe varianten? Ja, zegt De Boer. Dat kan. Je kunt in alle vaccins de virus-code aanpassen en dat lukt ze bij een nieuwe variant binnen een paar maanden. Het hele college terugkijken? Dat kan hier: Junior coronacollege: vragen over vaccins. ...more

  Link Aflevering

• Wat de zomer van 2020 ons leert over onze kust

  Luister

  Jul 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je onderzoeker Timothy Price van de Universiteit Utrecht. Meer van hem leren over onze kust kan hier:

  Link Aflevering

• Wat er gebeurt in het brein van fruitvliegen als ze kiezen tussen smaken

  Luister

  Jul 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je onderzoeker onderzoeker Michael Nitabach van Yale School of Medicine. Lees hier meer over het onderzoek: More filling? Tastes great? How flies, and maybe people, choose their food. De paper vind je in Nature Communications: A neuronal ensemble encoding adaptive choice during sensory conflict in Drosophila.

  Link Aflevering

• Is te hygiënisch zijn slecht voor het immuunsysteem?

  Luister

  Jul 05 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixEnkele recente inzichten werden gebundeld om tot deze conclusie te komen. Maar laten we allereerst wel even vaststellen dat we niet zonder microben kunnen. Ze zitten op ons en in ons en we hebben ze hartstikke hard nodig. Dat klinkt nogal tegenstrijdig met het goed schoonmaken van je handen en je huis. Toch is dat het niet. De microben die je in een moderne woning vindt - lees: eentje die niet is gemaakt van hout, stro, modder en paardenharen - zijn niet de microben die we zo hard nodig hebben, stelt dit onderzoek. Die krijg je voor een belangrijk deel van je moeder en je vindt ze in de natuur, maar niet op je aanrecht. Die microben kun je dus met een gerust hart wegpoetsen. Maar hoe zit het dan met allergieën? Krijg je die niet juist als je niets meer gewend bent? Ook dat wordt in dit onderzoek weerlegt. Uit twee verschillende onderzoeken zou zijn gebleken dat veel van deze allergische reacties weleens een reactie op het schoonmaakmiddel zelf zouden kunnen zijn en niet op het ontbreken van microben. Poetsen: nog steeds goed, bleekmiddel inademen of lekker in het rond sprayen met een kind op je arm: liever niet. En hoe zit het dan met het trainen van het immuunsysteem door af en toe goed ziek te worden? Beter dan een vaccin toch? In dit onderzoek zeggen ze van niet. De meeste vaccins doen meer dan je alleen beschermen tegen één ziekte. Het helpt ook de werking van het immuunsysteem in het algemeen. Tel deze bevindingen bij elkaar op en je zou dus volgens deze onderzoekers kunnen zeggen: we zijn niet té schoon met z'n allen. Poets lekker door, maar rol ook af en toe even lekker door je tuin. In deze audio hoor je Emeritus Professor of Medical Microbiology Graham Rook van het University College London. Lees hier meer over het onderzoek: Being clean and hygienic need not impair childhood immunity. De paper vind je hier: Microbial exposures that establish immunoregulation are compatible with targeted hygiene. ...more

  Link Aflevering

• Een succesvolle spermacel houdt z'n kop erbij

  Luister

  Jul 01 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je onderzoeker Tomer Avidor-Reiss van de universiteit van Toledo. Lees hier meer over het onderzoek: Newly Discovered Sperm Movement Could Help Diagnose, Treat Male Infertility. De paper vind je in Nature Communications: A dynamic basal complex modulates mammalian sperm movement. Meer over eerder onderzoek dat keer naar het puntje van de staart van een spermacel vind je hier: Sperma zwemt veel beter als het puntje van hun staart niet beweegt. En ben je benieuwd waarom de ene diersoort hele grote en de ander hele kleine spermacellen heeft terwijl ze allemaal dezelfde taak hebben? Dat waren deze onderzoekers ook: Waarom verschilt de grootte van spermacellen zo tussen diersoorten? ...more

  Link Aflevering

• De SKA-telescoop komt eraan!

  Luister

  Jun 30 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je Michiel van Haarlem, het hoofd van SKA bij Astron. Als je meer wilt weten over de SKA-telescoop, kijk dan deze persconferentie.

  Link Aflevering

• Siberische grot blijkt DNA-schatkamer

  Luister

  Jun 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixAl eerder werd in de grot een botje gevonden van een dertienjarig meisje, dat zowel DNA van een Neanderthal-vader bevat als het erfelijk materiaal van een Denisova-moeder. Een hybride dus, of zoals de Leidse Archeoloog Wil Roebroeks zegt: 'Eigenlijk zijn we allemaal vuilnisbakkies'. Onderzoeker Elena Zavala van het Max Planck-instituut in Leipzig staat aan het hoofd van de operatie. Het uit grond halen van menselijk DNA is erg moeilijk. Met de modernste machines en technieken is het gelukt om DNA te isoleren uit kleine beetjes aarde. In die aarde zitten microscopische fragmenten urine, poep en botdeeltjes. 'We hebben feitelijk een soort magneet die de stukjes DNA die we willen uit de soep van materiaal vist', zegt Zavala. Theelepeltjes grond De techniek om menselijk DNA uit grondmonsters te vissen heeft een grote toekomst. Volgende week reist een team archeologen af naar een grot in Dordogne, Frankrijk, om in kaart te brengen hoe de moderne mens in Europa terecht is gekomen. Is dat één verhuizing naar onze streken geweest of zijn er steeds nieuwe groepen bij de eerste moderne mensen aangesloten? Omdat je geen skeletten nodig hebt om menselijke aanwezigheid aan te tonen, maar slechts een theelepeltje grond, zijn de verwachtingen hoog. Hoe dan ook zijn wetenschappers nog tientallen jaren bezig, alleen al met het analyseren van de gegevens uit de Denisova grot. Archeoloog Wil Roebroek: 'Mijn vak is een stuk leuker dan veertig jaar geleden.' Lees hier meer: Pleistocene sediment DNA from Denisova Cave. ...more

  Link Aflevering

• Parasieten trainen om beter met planten samen te werken

  Luister

  Jun 28 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixParasieten, of parasitaire bacteriën, hebben een nogal slechte reputatie. Maar ze blijken zich prima aan te kunnen passen van profiteur naar compagnon. Nou bestuderen deze biologen van de Universiteit Utrecht al enige tijd de beestjes - bacteriën - die je vindt op de wortels van planten. Ze kijken dan: hoe helpen ze de plant? Wat doen ze om de plant gezond te houden? Hoe helpen ze bij ziektes, of tekorten? Bijvoorbeeld in het geval van een tekort aan water, of voeding. Maar in dit onderzoek was de vraag nog specifieker: hoe past de parasiet zich aan aan de plant? Dat zijn ze in het lab gaan bekijken. Want ga je in de natuur of op een akker naar die beestjes kijken, dan zijn dat er ontzettend veel. Wil je weten: welke doet nou wat? Dan moet je per stuk gaan kijken. In dit onderzoek hebben ze eentje uitgekozen waarvan bekend was dat hij in het veld een positieve uitwerking op planten had. Alleen in het lab gebeurde er wat anders: de planten werden ziek en gingen zelfs dood. Trainingskamp voor parasieten Wat hebben ze nou gedaan: elke keer als de plant dood dreigde te gaan, haalden ze de bacteriën er weer af om ze vervolgens op een nieuwe gezonde plant van hetzelfde ras te plaatsen. Dit bleven ze een half jaar lang herhalen en op het laatst werden de planten niet meer ziek, maar zelfs gezonder dan zonder de bacterie. De parasiet leerde de plant steeds beter kennen en werd eigenlijk getraind om tot een goedwerkende relatie te komen. Maar hoe kan dit onze gewassen nou helpen? Er wordt al veel gebruik gemaakt van microben bij het kweken van planten. We weten inmiddels dat die enorm belangrijk zijn. Maar de formule is nog altijd lastig en wat in het lab wordt gevonden vertaalt zich nog niet altijd naar de akker omdat er zoveel factoren meespelen. Gepersonaliseerde coating Wat hopen ze nu: als we de bacteriën per plantenras trainen, dan werkt het misschien beter in het echt. Zaadjes krijgen nu al een soort coating met toevoegingen waardoor ze beter zouden moeten groeien. Dat kun je per zaadje aanpassen. Weet je dankzij zo'n onderzoek als dit welke bacteriën bij welke plant werken en zijn die bacteriën ook nog eens extra getraind om met die plant samen te werken, dan krijg je hopelijk sterkere en gezondere planten. Nou was dit lab-onderzoek, dus je wilt dan natuurlijk nog wel kijken: als je die getrainde bacteriën aan zaadjes toevoegt en die gaan in de grond, werkt het dan ook even goed? Want misschien train je ze wel om samen te werken met die plant, maar gaan ze daarna niet meer goed samen met de rest van de microben. Dat is wat ze de komende tijd nog willen uitzoeken. In deze audio hoor je onderzoeker Ronnie de Jonge van de Universiteit van Utrecht. Lees hier meer over het onderzoek: Plant en parasiet verzoenen zich razendsnel. De paper vind je in Nature Communications: Rapid evolution of bacterial mutualism in the plant rhizosphere. ...more

  Link Aflevering

• Moedervlekken als inspiratie bij het voorkomen van huidkanker

  Luister

  Jun 24 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je onderzoeker Shawn Demehri van het Massachusetts General Hospital. Lees hier meer over het onderzoek: Common moles could serve as players in battling melanoma and preventing its recurrence. De paper vind je in Science Advances: Rejection of benign melanocytic nevi by nevus-resident CD4+ T cells.

  Link Aflevering

• Nieuw apparaat helpt om cellen per stuk uitvoerig te bestuderen en testen

  Luister

  Jun 23 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je onderzoeker Catalin Chimerel van de Universiteit van Exeter. Lees hier meer over het onderzoek: New device refines scientists ability to sort and process human cells. Hier vind je de paper: Functional Phenotype Flow Cytometry: On Chip Sorting of Individual Cells According to Responses to Stimuli.

  Link Aflevering

• Waarom verschilt de grootte van spermacellen zo tussen diersoorten?

  Luister

  Jun 22 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixVan 0,002 millimeter tot 6 centimeter: de grootte van spermacellen verschilt enorm tussen diersoorten. Terwijl ze toch echt allemaal dezelfde taak hebben: eitjes bevruchten. Daarom wilden wetenschappers kijken of ze erachter konden komen waar dat verschil nou vandaan komt. Wat bleek: het zit hem in de locatie van bevruchting. Bevruchting kan op drie manieren: intern, zoals bij zoogdieren, extern, zoals bij vissen en in een soort hybride vorm. Dat noemen ze: spermcasting. Het mannetje laat de eitjes los in het water en het vrouwtje vangt ze op voor interne bevruchting. Na het bestuderen van enorm veel data over de spermacellen van dieren zagen de onderzoekers dat de grote spermacellen vooral bij interne bevruchting voorkomen. Bij externe bevruchting moet het mannetje compenseren voor de verwatering van het sperma. Dan wil je er vooral zoveel mogelijk maken (ook als dat ten koste gaat van de grootte). De grote spermacellen ontstaan juist als ze moeten overleven in de krappe ruimte van een vrouwelijk voortplantingskanaal. Oh, en mocht je denken: wie krijgt eigenlijk de credits voor de grootste spermacel? Die van 6 centimeter? Dat raad je nooit. Het is de fruitvlieg. In deze audio hoor je onderzoeker Ariel Kahrl van het Department of Zoology van de Universiteit van Stockholm. Meer lezen over het onderzoek kan hier: Females supercharge sperm evolution in animals. De paper vind je in Nature Ecology & Evolution: Fertilization mode drives sperm length evolution across the animal tree of life. ...more

  Link Aflevering

• Kleiner lijf, langere vleugels, eerder weg

  Luister

  Jun 21 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHet veranderen van de lichaamsbouw van migratievogels loopt parallel aan iets anders wat we al enige tijd zien bij deze vogels: veel soorten zijn eerder gaan migreren door de opwarming van hun leefomgeving. Maar is er een link tussen deze twee ontwikkelingen: lichaamsbouw en eerder migreren? Daar waren onderzoekers benieuwd naar. Ze maakten gebruik van een bijzondere dataset. 40 jaar lang werden in Chicago vogels verzameld die in botsing met een gebouw waren gesneuveld. Ze werden gemeten en gingen daarna naar een museum. Uiteindelijk werden zo de gegevens van 70.000 duizend vogels en 52 verschillende soorten verzameld. Dankzij deze dataset konden ze in dit onderzoek het antwoord vinden op de vraag: hebben veranderingen in lichaamsbouw nou iets te maken met veranderingen in migratie? In deze audio hoor je onderzoeker Marketa Zimova van de Universiteit van Michigan. Lees hier meer over het onderzoek: Smaller bodies, longer wings, earlier migrations: Untangling the multiple impacts of climate warming on birds. Hier vind je de paper: Widespread shifts in bird migration phenology are decoupled from parallel shifts in morphology. Over eerder onderzoek waaruit al bleek dat vogels fysiek aan het veranderen zijn lees je hier meer: Migratory birds shrinking as climate warms, new analysis of four-decade record shows....more

  Link Aflevering

• Eindelijk weten we wat er met een embryo gebeurt tussen dag 7 en 14

  Luister

  Jun 17 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je Professor Magdalena Zernicka-Goetz van de Universiteit van Cambridge. Lees hier meer over het onderzoek: Study identifies trigger for head-to-tail axis development in human embryo. De paper vind je in Nature Communications: A single cell characterisation of human embryogenesis identifies pluripotency transitions and putative anterior hypoblast centre. Meer over het succesvol laten groeien van een embryo buiten de buik na dag 7 (wat al lukte in 2016) lees en bekijk je hier: Scientists develop human embryos beyond implantation stage for first time. ...more

  Link Aflevering

• Waarom je blij moet zijn met dat liedje dat niet uit je hoofd gaat

  Luister

  Jun 16 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHier lees je meer over het onderzoek: That Song Is Stuck in Your Head, but Its Helping You to Remember. De paper vind je hier: Spontaneous mental replay of music improves memory for incidentally associated event knowledge. Lees hier meer over de man met geheugenverlies die dankzij een liedje ineens weer een paar herinneringen had: 'The 80s song that brought my lost memory back after 10 years'.

  Link Aflevering

• Een rivierkreeft aan de antidepressiva is zichzelf niet

  Luister

  Jun 16 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixNog steeds vinden resten van medicijnen hun weg naar omgevingswater. Via het toilet, of via het verkeerd lozen van afval. In dat water leven een heleboel dieren die kleine hoeveelheden van onze medicijnen binnen kunnen krijgen. Naar één dier en één medicijn waren onderzoekers benieuwd: de rivierkreeft en antidepressiva. Wat doet het met het beestje? En wat zijn daar de gevolgen van? Lees hier meer over het onderzoek van de Universiteit van Florida: Not acting like themselves: Antidepressants in environment alter crayfish behavior, study finds....more

  Link Aflevering

• Onderzoekers vinden nieuw eiwit voor DNA-reparatie

  Luister

  Jun 14 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je onderzoekers Yana van der Weegen en Martijn Luijsterburg van het LUMC. Lees hier meer over het onderzoek: LUMC-onderzoekers ontdekken nieuw eiwit voor DNA-reparatie. De paper vind je in Nature Cell Biology: ELOF1 is a transcription-coupled DNA repair factor that directs RNA polymerase II ubiquitylation.

  Link Aflevering

• Wie wordt het wetenschapstalent van 2021?

  Luister

  Jun 10 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je onderzoekers Edwin Pos van de Universiteit Utrecht, Aurélie Carlier van de Universiteit van Maastricht en Kay Deckers van de Universiteit van Maastricht. Meer weten over de uitreiking: New Scientist Wetenschapstalent 2021.

  Link Aflevering

• Helpt deze nieuwe membraancoating blauwe energie weer een stap vooruit?

  Luister

  Jun 09 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixBlauwe energie zou één van de oplossingen binnen de energietransitie kunnen zijn. Het is duurzaam en ook nog eens stabieler dan zonne- en windenergie. Een rivier kan al snel evenveel energie opleveren als een waterkrachtcentrale met een waterval van 142 meter. Maar de techniek kent ook nog veel uitdagingen. Zo zijn de kosten voor de membranen die worden gebruikt hoog en moet ook de stroomopbrengst beter. Vervuiling Eén van de dingen die deze opbrengst in de weg kan zitten - en daarmee ook de kosten kan verhogen - is vervuiling van de membranen. Als deeltjes die van nature in het zoete en zoute water zitten zich ophopen, kan de geleidende werking van de membranen afnemen. In nieuw onderzoek is daarom gekeken hoe die vervuiling tegen kan worden gegaan. Het leverde zowel een manier op om de staat van de membranen realtime en continue te monitoren, als een coating die vervuiling zoveel mogelijk tegengaat. In de toekomst hopen ze onder andere het monitoren te koppelen aan een AI-model, zodat nog beter kan worden bekeken welke factoren en stoffen invloed hebben op de installatie en nog beter kan worden voorspelt wanneer het nodig is om de membranen schoon te maken. In deze audio hoor je onderzoeker Diego Pintossi van de TU Eindhoven en Wetsus. Lees hier meer over het onderzoek: De verborgen kracht van zoet en zout water. Hier vind je de paper: Fouling in reverse electrodialysis: monitoring, modeling, and control. Meer informatie over de testinstallatie op de Afsluitdijk vind je in deze video:...more

  Link Aflevering

• Hoe verschillende corona-varianten binden aan onze cellen

  Luister

  Jun 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je Joyce Lebbink van de afdeling Moleculaire Genetica van het Erasmus MC. De bevindingen zijn gepubliceerd in Journal of Molecular Biology.

  Link Aflevering

• Pas op! Bacteriën reizen met je mee

  Luister

  Jun 07 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je onderzoeksleider John Penders, verbonden aan de afdeling Medische Microbiologie van de Universiteit Maastricht. De bevindingen zijn gepubliceerd in Genome Medicine.

  Link Aflevering

• Slimme valsspelende cellen

  Luister

  Jun 03 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je Sanne van Neerven, werkzaam in het Vermeulen lab. Ze vertelt over deze Nature studie.

  Link Aflevering

• Wie wantrouwt de wetenschap?

  Luister

  Jun 02 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je Bastiaan Rutjens van de Universiteit van Amsterdam. Hier vind je de publicatie over het onderzoek.

  Link Aflevering

• Hoe je vertelt over wetenschappelijk onderzoek

  Luister

  Jun 02 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixDe finale van FameLab was op 1 juni om 19.30 uur. Hier lees je alles over de winnaar en kan je de pitches kijken.

  Link Aflevering

• De bedenker van de oerknal

  Luister

  May 31 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je sterrenkundige Frans Snik van Sterrewacht Leiden. Emeritus hoogleraar Ed van den Heuvel schreef een in memoriam over Kees de Jager.

  Link Aflevering

• Een hitteschild van vloeibaar metaal

  Luister

  May 27 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je Thomas Morgan van DIFFER.

  Link Aflevering

• Bosbranden die een winterslaap houden

  Luister

  May 26 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze podcast hoor je Sander Veraverbeke, universitair hoofddocent klimaat- en ecosysteemverandering. En het artikel over het onderzoek lees je in Nature.

  Link Aflevering

• Wiskunde inzetten om chirurgie voor epilepsiepatiënten te verbeteren

  Luister

  May 20 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je neuroloog Frans Leijten (UMC Utrecht) en wiskundige Hil Meijer (Universiteit Twente). Lees hier meer over hun onderzoek: Wiskundig hersenmodel helpt epilepsiechirurgie, waar ze vandaag een prijs voor overhandigd kregen.

  Link Aflevering

• Het voorspellen van collectieve intelligentie

  Luister

  May 19 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je onderzoeker Anita Woolley van Carnegie Mellons Tepper School of Business. Lees hier meer over het het onderzoek: Collective Intelligence Can Be Predicted and Quantified, New Study Finds. De paper vind je hier: Quantifying collective intelligence in human groups.

  Link Aflevering

• Waarom ijsjes en koude drankjes pijn kunnen doen aan je tanden

  Luister

  May 17 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixLees hier meer over het onderzoek: How Teeth Sense the Cold. De paper vind je hier: Odontoblast TRPC5 channels signal cold pain in teeth.

  Link Aflevering

• NASA-ruimtesonde detecteert diep in de kosmos een rare constante brom

  Luister

  May 12 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixDe ruimtesonde die de ontdekking deed is een oudje: de Voyager 1. In 1977 vertrok hij de ruimte in en het is inmiddels het verst gereisde door mensen gemaakt ruimteobject ooit. Momenteel bevindt hij zich dus op bijna 23 miljard kilometer van de aarde. Meer dan 150 keer de afstand van onze planeet naar de zon. Z'n missie was: het bestuderen van planeten in ons zonnestelsel onderweg naar buiten, maar in 2012 vloog hij dat zonnestelsel uit en sindsdien vliegt hij dus diep in de kosmos en draagt hij - wonder boven wonder - nog steeds bij aan onderzoek. Constante vibratie Deze laatste meting is door wetenschappers van Cornell University in de VS uit de data gevist. Voorheen werd er zo ver weg ook weleens iets gemeten, maar dat kon dan dankzij uitbarstingen van de zon. Die zorgen voor een schokgolf door de ruimte en die kon de Voyager dan weer opvangen. Daarmee kon er eerder al wel eens iets gezegd worden over de dichtheid van de ruimte. Nu vonden ze een constant aanwezige trilling, terug te volgen tot 2017 en aan de hand daarvan konden ze ook de dichtheid onderzoeken. Ze zagen dat deze dichtheid varieert. Dit vertelt ons dus iets over door welke materie het zonnestelsel nou eigenlijk onderweg is. Niet iedereen zal hier bij stilstaan, maar ons zonnestelsel verplaatst zich met ongeveer 720,000 kilometer per uur door de ruimte. Waar gaat het nou precies doorheen? En is de dichtheid van die materie overal hetzelfde, juist variabel, of wisselt dat per gebied? De kans dat wij het ooit meemaken dat er nog een ruimtesonde zo ver weg metingen kan doen is klein. Het duurt namelijk enorm lang voor je daar bent. Voyager vertrok in 1977 en verliet in 2012 het zonnestelsel. Vervolgens vloog hij nog 9 jaar door. Dus hopelijk houdt hij nog even vol en komen we dankzij dit oudje binnenkort nog meer te weten over vibraties en variaties in de diepe kosmos. In deze audio hoor je sterrenkundige Floris van der Tak (RUG en SRON). Meer lezen kan hier: As NASAs Voyager 1 Surveys Interstellar Space, Its Density Measurements Are Making Waves. De paper vind je hier: Persistent plasma waves in interstellar space detected by Voyager 1....more

  Link Aflevering

• Zo simpel kan een autonoom en zelflerend robotje zijn

  Luister

  May 11 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHoe kunnen we meerdere robotjes samen iets zinnigs laten doen - in dit geval voortbewegen - met zo simpel mogelijke regels? Dat vroegen onderzoekers zich af. Ze maakten kleine robotjes, gaven die een paar regels computercode en zetten ze achter elkaar op een spoor. Vervolgens keken ze of het de robotjes lukte om uit te vogelen hoe ze als geheel het beste vooruit kwamen, zonder dat er communicatie tussen de robotjes was of de robotjes centraal werden aangestuurd. De robotjes bleken - ondanks hun beperkte rekenkracht - ook heel goed in het reageren op onvoorziene omstandigheden. Een versmalling van het spoor, of een kapotte buurman hield ze niet tegen. De onderzoekers willen de robotjes ook nog in de open ruimte gaan testen. En ze kijken of hetzelfde mogelijk is met anders gevormde soft robots. Een zeester bijvoorbeeld, waarbij de armen er dan samen achter moeten komen hoe ze als geheel over de grond kunnen kruipen. Uiteindelijk hopen ze zelfs dat ze het mechanisme ooit in het materiaal van de robot kunnen verwerken, zonder dat er nog een computertje nodig is. In deze audio hoor je Luuk van Laake van AMOLF. Lees hier meer over het onderzoek: Zelflerende robotjes lopen als een trein. De paper vind je hier: Continuous learning of emergent behavior in robotic matter. ...more

  Link Aflevering

• Hoe een wormpje Alzheimer-onderzoek verder helpt

  Luister

  May 10 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixJa, er vindt veel onderzoek plaats naar ziektes als Alzheimer, maar we weten nog altijd een heleboel dingen niet. Ondertussen komen er in Nederland ieder uur vijf mensen met dementie bij. Bij 70 procent van deze mensen gaat het om Alzheimer. Ook neemt het het aantal mensen dat elk jaar Parkinson krijgt toe. Het zijn enkele van de ziektes waarbij neuronen steeds verder aftakelen, met zowel lichamelijk als cognitief steeds erger wordende klachten. Nou zijn er de laatste tijd veel studies die deze ziektes linken aan de bacteriën in ons spijsverteringskanaal. Maar, daar leven zo'n 100 biljoen bacteriën en die zijn lang niet allemaal slecht. Hoe ga je dan bepalen welke je moet hebben? Onderzoekers van de Universiteit van Florida hebben hiervoor de hulp van een piepklein wormpje ingeschakeld. Een wormpje niet groter dan een millimeter. In deze audio hoor je onderzoeker Daniel Czyz van de Universiteit van Florida. Lees hier meer over het onderzoek: New evidence links gut bacteria and neurodegenerative conditions. De paper vind je hier: Colonization of the Caenorhabditis elegans gut with human enteric bacterial pathogens leads to proteostasis disruption that is rescued by butyrate. ...more

  Link Aflevering

• Meer beschikbare donorharten dankzij machine die donorhart na stilstand weer laat kloppen

  Luister

  May 06 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHartdonatie was voorheen alleen mogelijk bij een hersendode donor. Dus: het hart pompt nog, maar iemand is hersendood verklaard. In deze nieuwe procedure is sprake van donatie na een circulatiestilstand. Dan hebben we het over patiënten waarbij de behandeling in overleg is stopgezet. Na deze beslissing krijgt de patiënt of de familie van de patiënt de keuze om donor te worden. Pas als diegene vervolgens is overleden wordt het hart gedoneerd. Het hart heeft dan dus even stilgestaan. Heart-in-a-box Voor het in leven houden van het hart buiten het lichaam wordt een bijzondere machine gebruikt die vloeistof door het orgaan heen pompt. Die vloeistof bestaat uit bloed van de donor, maar ook ingrediënten die het hart graag verbrandt en die het weer laten kloppen. Het hart kan op deze manier langer buiten het lichaam in leven gehouden worden en het gaat niet in kwaliteit achteruit. De machine is niet nieuw. Hij bestaat al een tijdje en in verschillende vormen. Voor elk soort orgaan moet hij net weer iets anders kunnen. Je kunt je voorstellen dat er bij elk orgaan andere vloeistofstromen nodig zijn en andere ingangen zijn waar rekening mee gehouden moet worden. Deze procedure doen met een hart, dat is alleen nog in Australië gedaan en in het Verenigd Koninkrijk en nu dus voor het eerst ook in Nederland. Dat was meteen succesvol. Meer donorharten Nou is het zo dat in Nederland relatief veel DCD (Donation after Circulatory Death)-donoren zijn. Het gaan om 50 procent van alle donorharten. Dat heeft te maken met de grondregels die je als medische maatschappij accepteert: DCD-donatie mag niet in elk land. Maar het heeft ook te maken met hoe gebruikelijk het is om naar kwaliteit van leven te kijken. In plaats van oneindig door te behandelen tot er complicaties ontstaan besluiten: we stoppen de behandeling. In het meest gunstige scenario zou deze procedure 40 extra donorharten per jaar kunnen opleveren. Dat zou een verdubbeling van het aantal harttransplantaties zijn. En ondanks dat we het nog steeds hebben over 140 mensen op de wachtlijst, moeten we natuurlijk - zo vinden ook de betrokken artsen - blij zijn met elk extra hart. Betere machine Dat dit nu in Nederland kan is al heel mooi, maar er wordt zelfs gekeken hoe het nog beter kan. Innovatie in de techniek van het apparaat zou hem dan vooral zitten in hoe natuurgetrouw het is. De machine bootst lichaamsprocessen na, maar in het echt spelen onze hersenen daar ook een rol bij. Die aansturing mist in zo'n apparaat en dat zorgt ervoor dat sommige onderdelen niet precies zo werken als in het lichaam. Als het lukt om de machine nog meer op ons lichaam te laten lijken kan een hart misschien nog langer in leven worden gehouden buiten het lichaam. De hoop is dat het zelfs ooit mogelijk wordt om de machine te gebruiken om een beschadigd hart te herstellen. Zodat ook harten die nu te beschadigd zijn om getransplanteerd te worden straks wellicht toch gebruikt kunnen worden. In deze audio hoor je Michiel Erasmus, thoraxchirurg in het UMCG en Niels van der Kaaij, cardiothoracaal chirurg in het UMC Utrecht. Meer lezen kan hier: Eerste succesvolle DCD-hartdonaties (Heart-in-a-box) in Nederland....more

  Link Aflevering

• Genen die ons skelet aansturen in kaart gebracht

  Luister

  May 05 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixOns skelet is een enorm dynamische structuur. De vorm en samenstelling verandert ons hele leven. In onze botten vind je onder andere heel veel osteocyten: cellen die - bijna net als neuronen in de hersenen - in ons skelet een heel netwerk vormen. We hebben het dan over zo'n 42 miljard van deze cellen die 23 biljoen connecties hebben met elkaar hebben. Dit netwerk houdt de gezondheid van onze botten in de gaten en reageert op dingen als groei, druk, hormonen en dus ook op schade en ouderdom. Dat doen ze door tegen andere cellen in de omgeving te zeggen: bouw meer botcellen, of breek beschadigde cellen af. Een beetje als een soort aannemer, of manager.Als dat niet goed in balans is en die manager-cellen doen hun werk bijvoorbeeld niet goed, dan kunnen er ziektes ontstaan als osteoporose, waar zo'n 900.000 mensen in Nederland op het moment last van hebben. Het onderzoeken van deze cellen is niet makkelijk. Onder andere omdat ze in die harde botstructuur zitten. Je kunt ze daardoor niet heel makkelijk isoleren en bestuderen. Nu is het een internationaal team van onderzoekers onder leiding van het Garvan Institute of Medical Research in Australië toch gelukt om naar de genetische handtekening van deze cellen te kijken. Onontdekte genen Ze vonden een set van 1239 genen die aan staan in deze cellen. Genen waarmee ze van andere cellen te onderscheiden zijn. Van 77 procent van deze genen was nog niet bekend dat ze een belangrijke rol in ons skelet speelden. Ze zijn wel bekend als genen die je vindt in neuronen, maar hun rol in het skelet was nog niet bekend. Wat artsen en onderzoekers nu kunnen gaan doen, volgens deze wetenschappers, is deze kaart van genen die een belangrijke rol spelen bij het onderhouden van het skelet gebruiken om te achterhalen of een botziekte een genetische oorzaak heeft of niet. Het helpt ook bij het ontwikkelen van behandelingen voor botziektes en mogelijk voor het bevorderen van botherstel. En het kan helpen bij het beter begrijpen van de impact van bestaande behandelingen op het skelet. De paper vind je in Nature Communications: Osteocyte transcriptome mapping identifies a molecular landscape controlling skeletal homeostasis and susceptibility to skeletal disease. ...more

  Link Aflevering

• Gevonden microfossiel mogelijk een ontbrekende schakel in evolutie van dieren

  Luister

  May 05 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixEen microfossiel, gevonden in zoetwatermeer Loch Torridon in de Schotse Hooglanden en uitstekende staat, bevat een bijzonder organisme. Een organisme met multicellulaire eigenschappen. Met meer dan één celtype dus. Het zijn eigenschappen waarvan werd gedacht dat ze pas 400 miljoen jaar later tevoorschijn kwamen. Ook de plek waar deze fossiel werd gevonden is bijzonder. De gedachte is lang geweest dat het leven - de complexere organismen - vanuit de oceaan het land op zijn gegaan om zich vervolgens daar verder te ontwikkelen tot de landdieren die we nu kennen. Deze vondst laat zien dat dit ook vanuit zoetwatermeren kan gebeuren. Toch blijven er nog genoeg vragen onbeantwoord. Want hoe vindt nou precies die evolutie van een eencellig organisme naar een organisme met meer dan één celtype plaats, zowel binnen de flora als fauna? Deze laatste ontdekking is één van de ontbrekende schakels bij het vinden van een antwoord op die vraag, meent onderzoeker Paul Strother, maar we zijn er nog lang niet. Bicellum brasieri Nou is de fossiel Bicellum brasieri genoemd. Vernoemd naar Martin Brasier. Ook hij was al vanaf het begin betrokken bij het onderzoek dat al in de vroege jaren 2000 van start ging. Deze fossielen waren dus ook al een tijd terug gevonden, maar oorspronkelijk werd er alleen gekeken naar de geologische waarde van de rotsen. Later pas zijn zowel Brasier als Strother gaan kijken naar wat er nou in die fossielen zat. Ze deden dat elk aan een andere universiteit en uiteindelijk zijn ze samen gaan werken. Helaas heeft Brasier nooit meer meegemaakt waar het allemaal toe geleid heeft. In 2014 kwam hij met zijn vrouw in een auto ongeluk terecht. Hij overleefde het niet. Zijn schetsen van de celstructuur van het gevonden organisme zijn wel nog terug te vinden in de paper. 'Ik kan me nog herinneren dat we bij hem thuis aan het werk waren. Ik ging laat naar bed', vertelt Strother. 'Toen ik de volgende ochtend beneden kwam, liep Brasier daar met zijn schetsboek. Hij was net klaar met het uitwerken van alles wat we hadden besproken.' In deze audio hoor je Paul Strother, onderzoeker bij het Department of Earth and Environmental Sciences van Boston College. De paper vind je hier: A possible billion-year-old holozoan with differentiated multicellularity. ...more

  Link Aflevering

• ‘Zelfmoordknop’ laat met hiv geïnfecteerde sluimercellen zichzelf opruimen

  Luister

  May 03 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn het westen hebben we hiv dan misschien wel goed onder controle, er zijn jaarlijks nog steeds bijna 700.000 hiv-gerelateerde sterfgevallen. Dat komt vooral doordat een heleboel mensen geen toegang hebben tot hivmedicijnen of hiv-testen. En nu, door corona, is dat probleem nog groter. Het Aidsfonds heeft uitgerekend dat dit de komende twee jaar zal leiden tot nog eens 150.000 extra doden bovenop die 700.000 per jaar die er dus al zijn. Als iemand wel toegang heeft tot de juiste medicijnen en je gebruikt ze op de juiste manier, dan ben je niet meer besmettelijk. Maar omdat 1 op de 3 besmette mensen die medicijnen niet heeft, loopt het aantal besmette mensen nog steeds op. Ook doordat ouders het bijvoorbeeld doorgeven aan hun kinderen. Iets wat dus voorkomen kan worden. Stapje verder Maar het liefst gaan onderzoekers nog een stap verder dan wat er nu al kan. Want nu draag je zelfs als je de juiste zorg hebt hiv je hele leven bij je. Je moet die medicijnen elke dag slikken. Doet iemand dat niet, dan kunnen na korte tijd hiv-klachten ontstaan en ben je ook weer besmettelijk. De medicijnen die we nu hebben zorgen ervoor dat hiv-geïnfecteerde cellen zich niet kunnen vermenigvuldiger, maar hoe mooi zou het zijn als je die cellen helemaal kunt opruimen? Er is de laatste tijd een heleboel werk gaan zitten in het wakker maken van die sluimerende cellen. Je moet ze namelijk eerst kunnen vinden, voordat je ze uit kunt schakelen. Nou kijken de meeste technieken naar een manier om die cellen door het lichaamseigen immuunsysteem uit te laten schakelen. Maar omdat dit immuunsysteem vaak verzwakt is bij mensen met een hiv-infectie, wilden deze onderzoekers het anders aanpakken. Van shock and kill, naar shock and induce suicide: de cellen zelfmoord laten plegen dus. Ze activeren hiervoor een soort surveillance systeem: een specifiek mechanisme dat de omgeving van de cel in de gaten houdt. Het zit in alle cellen, maar ze activeren het alleen in de geïnfecteerde cellen, zodat deze uiteindelijk tegen zichzelf keren. Lees hier meer over het onderzoek: Wetenschappers vinden zelfmoordknop van met hiv geïnfecteerde cellen. De paper vind je in Nature Communictions: Selective cell death in HIV-1-infected cells by DDX3 inhibitors leads to depletion of the inducible reservoir. ...more

  Link Aflevering

• Wereldberoemd astronoom Kees de Jager 100 jaar

  Luister

  Apr 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixWe nemen een wandeling door het werk van deze pionier van het ruimteonderzoek en horen van zijn zoon Jan de Jager hoe het was om zijn vader aan het werk te zien. Wat heeft hij van hem geleerd? Meer lezen over het werk van Kees de Jager kan onder andere in de nieuwste editie van New Scientist.

  Link Aflevering

• Onderzoek laat zien: eenzaamheid verhoogt bij mannen het risico op kanker

  Luister

  Apr 28 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixJe ziet natuurlijk vaker onderzoeken voorbijkomen waarin een link tussen het één en het ander wordt gevonden. Zeker als het over gezondheid gaat en ziektes. Waar je dan altijd op moet letten is: hoe representatief is zo'n onderzoek? Hoeveel mensen zijn er bestudeerd? En hoe goed zijn andere factoren uitgesloten die ook invloed kunnen hebben op de uitkomst? In het geval van dit onderzoek, dat is uitgevoerd door de University of Eastern Finland, hebben ze data gebruikt van 2570 mannen van middelbare leeftijd. Begin jaren 80 zijn - met een andere intentie dan nu - allerlei gegevens omtrent gezondheid van deze groep mannen verzameld. Toen met het idee om naar hartziekten te gaan kijken. Twee keer volgde een follow up waarbij dezelfde dingen werden gemeten en nu hebben ze de data tot 2012 gebruikt om naar de link tussen eenzaamheid en kanker te kijken. Aan de hand van deze data konden ze zien dat inmiddels 25 procent van de deelnemers kanker heeft gekregen. 11 procent is daar inmiddels aan overleden. En toen ze keken naar de invloed van eenzaamheid op het krijgen van kanker zagen ze dat eenzaamheid de kans op het krijgen van kanker met 10 procent verhoogde. Uit het onderzoek bleek ook nog dat de kans op overlijden aan kanker hoger was bij patiënten die alleenstaand waren. Andere factoren Om zoiets te kunnen zeggen moet je voor veel controleren zodat je - zo zeker mogelijk - weet dat het niet door iets anders is gekomen. In dit geval betekende dat onder andere controleren voor: leeftijd, welvaart, leefomstandigheden en levensstijl, slaapkwaliteit, depressieve klachten en bijvoorbeeld iets als hartziekten. Al deze factoren bleken niet van invloed op de link tussen eenzaamheid en kanker. Natuurlijk zijn er ook beperkingen van dit onderzoek: het is alleen maar data van mannen van een bepaalde leeftijdscategorie en we weten niets over hoe lang die periodes van eenzaamheid waren. We weten alleen hoe ze zich voelden op de meetmomenten. Er is dus nog ruimte genoeg voor verder onderzoek op dit gebied. Wat de onderzoekers voor nu in ieder geval hopen is dat de resultaten meer bewustzijn creëren voor de gevolgen van eenzaamheid. Uiteindelijk hopen ze ook dat het meegenomen wordt in preventieve zorg en de behandeling van patiënten. Verandering in genen Nou is in dit onderzoek niet gekeken naar wat er nou precies in het lichaam voor zorgt dat eenzaamheid dit effect heeft. Maar in eerder onderzoek is dat wel bestudeerd. Onder andere door de universiteit van Californië. Zij zagen toen dat chronische eenzaamheid iets verandert in de activiteit van onze genen en dat dit onder andere van invloed is op de manier waarop onze cellen reageren op infecties en virussen. Ook op dit gebied is nog meer onderzoek nodig. Maar zelfs als we die exacte informatie nog niet hebben, weten we al wel genoeg: eenzaamheid kan een negatief effect op onze lichamelijke gezondheid. En met die kennis kunnen we natuurlijk allemaal wat betekenen voor de mensen om ons heen. In deze audio hoor je onderoeker Siiri-Liisi Kraav van de University of Eastern Finland. Lees hier meer over het onderzoek: Loneliness and social isolation increase cancer incidence in a cohort of Finnish middle-aged men. A longitudinal study. Het onderzoek naar veranderingen in onze genen door eenzaamheid vind je hier: Social regulation of gene expression in human leukocytes. ...more

  Link Aflevering

• Eerste hint gezien van de spaghettificatie van een ster

  Luister

  Apr 26 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHet klinkt misschien als iets eetbaars, maar spaghettificatie is niet bepaald smakelijk. Het is eigenlijk te vergelijken met de getijdenkrachten op aarde. Wat dichterbij de bron van zwaartekracht zit, daar wordt meer aan getrokken dan iets wat verder weg zit. In het geval van een zwart gat zijn die krachten alleen gigantisch. Komt een ster daarbij in de buurt, dan zal de kant die het dichtst bij is sneller naar het gat toe worden getrokken dan de andere kant. Is de zwaartekracht van de ster zelf niet meer sterk genoeg om de boel bij elkaar te houden, dan ontstaat er slierten en spreken we van spaghettificatie. Proces van een jaar Hoe lang het vervolgens duurt voordat de ster met een laatste grote lichtflits voor altijd verdwijnt hangt af van verschillende dingen: de grootte van de ster, maar ook de grootte van het zwarte gat. Ook kan het nog zo zijn dat de slierten een hele tijd maar een beetje ronddraaien. Want pas als de kop en staart elkaar raken is het einde verhaal. Soms duurt het wel een jaar voordat dit gebeurt. Zo'n flits van een uiteengetrokken ster is inmiddels al een aantal keer gezien, maar nu is voor het eerst ook het stukje ervoor - de spaghettificatie - gedetecteerd. Zeker als die sliertvorming een tijd heeft geduurd, kun je daar sporen van zien op het moment dat de flits gemeten wordt. Die sporen verstoren het lichtsignaal dat we op aarde kunnen detecteren en omdat het een hele specifieke verstoring is, denken onderzoekers nu zeker te weten dat ze het bewijs gevonden hebben. Ze kunnen nu zelfs gaan berekenen hoe breed de slierten moeten zijn. Meer spaghetti Maar weten ze het nou helemaal zeker? Daarvoor wil je eigenlijk nog vaker zoiets meten. Nou zijn er genoeg lichtflitsen te bestuderen, velen per dag, maar niet genoeg professionele mensen om die allemaal bij te houden. En dus hebben ze iets leuks bedacht, naast het werk dat de echte astronomen als doen, kunnen wij allemaal meehelpen. Je hoeft er niet eens verstand van sterrenkunde voor te hebben. Meer weten over dat meetproject? Kijk dan hier: BlackGEM for the public. In deze audio hoor je onderzoeker Peter Jonker van SRON en de Radboud Universiteit. Lees hier meer over het onderzoek: Astronomen zien eerste hint van silhouet gespaghettificeerde ster. De paper vind je hier: Accretion disc cooling and narrow absorption lines in the tidal disruption event AT2019dsg. ...more

  Link Aflevering

• Simulatie TU Delft laat zien hoe nieuwe toplaag zonnecellen nog beter kan

  Luister

  Apr 22 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixVeruit de meeste van de zonnepanelen die we nu hebben zijn gebaseerd op zonnecellen van kristallijn silicium. Deze zijn relatief goedkoop en ze kunnen bijna een kwart van de invallende zonne-energie in stroom omzetten. Ondertussen wordt er ook al aan nieuwe type zonnecellen gewerkt, maar veel daarvan zijn nog erg duur om te maken. Dus tegelijkertijd wordt er gekeken hoe we de bestaande zonnecellen nog verder kunnen optimaliseren. Dat betekent: het rendement omhoog, zonder dat de productiekosten stijgen. Hoe hoog kun je gaan? Je hebt natuurlijk altijd te maken met een fundamentele limiet: wat er volgens de natuurwetten kan. Al het licht opvangen, dat ook weer uit verschillende soorten licht bestaat, kunnen de zonnecellen van nu niet. Theoretisch zou 30 procent moeten kunnen. Maar doe je dat met technieken die ook geschikt zijn voor massaproductie, dan kom je op zo'n 27 procent uit. Dat halen zonnecellen nog niet. Die zitten een stuk dichter bij de 20 procent. Als je het rendement omhoog wilt krijgen, moet je vooral de verliezen beperken: het verlies van licht, maar ook het verlies van elektriciteit. Van de twee lagen die in een zonnecel zitten is de bovenste het belangrijkst en die moet aan drie eisen voldoen: hij moet transparant, geleidend en passiverend zijn. Dat laatste betekent: voorkomen dat de lading verloren gaat. De balans tussen die eigenschappen moet ook weer precies goed zijn. Nieuwe formule Nu heeft een Duitse onderzoeksgroep een nieuw recept gemaakt voor de toplaag. Eentje op basis van silicium nanokristallen, met een klein beetje koolstof. Ze combineren daarin weer 4 sublaagjes die worden gelegd met een techniek die al wordt gebruikt, dus dat scheelt. De groep behaalde mooie resultaten, maar snapte nog niet precies waarom en daarbij kon de TU Delft helpen. Dankzij simulatiemodellen konden ze laten zien waarom het nou zo goed werkt. Ook konden ze aantonen dat het rendement met een beetje tweaken nog wat omhoog kan. Met het Duitse recept kwamen ze uit op 24 procent, maar het kan zelfs naar 26 procent. Eén procent onder de praktische limiet dus. Combi-model Het model van de TU Delft is niet alleen snel - binnen een paar minuten kunnen ze simuleren welke combinatie van eigenschappen het best werkt - het combineert ook nog eens twee verschillende kanten van het onderzoek. Voor het modelleren van zonnecellen heb je optische modellen en elektronen modellen en in Delft hebben ze die gecombineerd zodat je een nog beter beeld krijgt. Om van 24 procent naar 26 procent rendement te gaan, moet er weer even in het lab worden gesleuteld. Ze kunnen daarvoor nog een keer goed gaan kijken naar het productieproces. Dus: hoe die nanokristallen worden gevormd. Dan heb je het bijvoorbeeld over de temperatuur waarmee ze worden gelegd, of de druk die daarbij wordt gebruikt. Die hebben allemaal invloed op hoeveel kristallen vormen en hoe ze er dan uitzien. En daarmee kan nog gespeeld worden om uiteindelijk die 26 procent rendement te halen] In deze audio hoor je onderzoeker Rudi Santbergen van de TU Delft. Lees hier meer over het onderzoek: Simulaties TU Delft helpen rendement zonnecellen te optimaliseren. De paper vind je hier: A silicon carbide-based highly transparent passivating contact for crystalline silicon solar cells approaching efficiencies of 24%. ...more

  Link Aflevering

• Waarom het ene plantje lang en het andere kort is

  Luister

  Apr 21 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixPlanten kunnen wel tienduizenden genen hebben. Sommige planten hebben er zelfs meer dan de mens. En achter een eigenschap als vorm of kleur zitten vaak hele ingewikkelde processen. Nog even los van de invloed op een plant van de omgeving en omstandigheden is er vaak niet één gen of één stofje verantwoordelijk voor een eigenschap. Ook kan een gen meerdere processen aansturen. Zorg je voor een hogere expressie van een gen, dan kan dat dus meerdere effecten hebben. Het onderzoek naar plantengenen is dus nog niet zo makkelijk. Hoog of laag In deze nieuwe studie waren ze benieuwd naar het mechanisme achter de hoogte van plant. Waarom groeit de ene plant de lucht in en blijft de andere dicht bij de grond? Evolutionair gezien heeft het beiden zo z'n voordelen. Dicht bij de grond zit je als plant beschut en heb je minder kans om opgegeten te worden. Ook hoef je geen energie te stoppen in lange stengels. Maar hoog in de lucht verspreiden zaadjes zich makkelijker en vang je meer licht. Ook tussen gewassen zitten verschillen in hoogte. Daar hebben wij mensen vaak iets mee te maken gehad. Het kruisen en kweken van planten met gunstige eigenschappen gebeurt al behoorlijk lang. Mensen waren zo'n 10.000 jaar geleden al bezig met het domesticeren van planten. Niet al te lang geleden wilde men graag compacte planten hebben, dicht bij de grond. Omdat een plant dan geen energie verbruikte met groeien, leverde hij meer zaadjes of fruit. Ook werd er veel mest gebruikt, waardoor planten te veel de lucht in schoten en kwetsbaarder waren. Naar lengte is dus al weleens gekeken. Ook was toen al bekend dat de DELLA-genen hier een grote rol in speelden. Alleen had deze focus op lengte een prijs: de plantjes ontkiemden heel dicht bij de grond en in droge condities kan dat een probleem zijn. Wanneer wat waar moet groeien In het nieuwe onderzoek hebben ze iets gevonden dat daar mogelijk bij gaat helpen. Een ander gen: het ATH1-gen, dat een belangrijke rol speelt bij het bepalen van die groei en waarmee ze hopelijk de lengte kunnen beïnvloeden op een beter gecontroleerde manier. Zonder nadelige bij-effecten. Wat de onderzoekers ook hopen is dat al deze kennis over hoe planten groeien ervoor kan zorgen dat we een paar foute beslissingen uit het verleden misschien wel kunnen terugdraaien. In deze audio hoor je onderzoeker Robert Sablowski van het Britse John Innes Centre. Lees hier meer over het onderzoek: Shedding light on the long and the short of plant growth. De paper vind je hier: Arabidopsis Homeobox Gene1 controls plant architecture by locally restricting environmental responses. ...more

  Link Aflevering

• Hoe we bewegend geluid kunnen volgen

  Luister

  Apr 20 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixEen auto die voorbijkomt, een mug, een pratend iemand die langsloopt: het zijn allemaal bewegende geluiden. Nou is er veel onderzoek gedaan naar hoe goed onze ogen bewegend beeld kunnen volgen, maar amper onderzoek naar hoe goed onze oren bewegend geluid kunnen volgen. Gek genoeg is er dan wel weer een onderzoek gedaan naar het volgen van bewegend geluid met onze ogen. Daar blijken mensen heel slecht in te zijn. Maar ook als je de literatuur induikt op zoek naar hints dat we toch echt wel geluiden kunnen volgen (met welk lichaamsdeel dan ook), lijkt daar weinig bewijs voor. Dat vond Marc van Wanrooij van de Radboud Universiteit maar vreemd. Hij zette een experiment op om het voor eens en voor altijd op te helderen. Proefpersonen zaten in een donkere ruimte waar ze niets konden zien terwijl er een robotarm met een speakertje in willekeurige bewegingen om hen heen bewoog. Ze werden gevraagd het geluid met hun hoofd te volgen. En ja hoor, dat ging geweldig goed. We kunnen het dus prima. Onze hersenen hebben een mechanisme om de positie en snelheid van een geluid te volgen. Dit is niet alleen een mooie vondst, het kan mogelijk ook mensen helpen. Er wordt al gekeken of met deze kennis gehoorapparaten en -implantaten verbeterd kunnen worden. Bij een goed functionerend gehoor werken de twee oren samen om de juist locatie te berekenen. Bij gehoorapparaatjes is dat nog niet het geval. Dat is één van de dingen waar de komende tijd naar gekeken zal worden. Lees hier meer over het onderzoek: Wat hoor ik daar? Hoe we bewegend geluid kunnen horen. De paper vind je hier: Adaptive response behavior in the pursuit of unpredictably moving sounds....more

  Link Aflevering

• Klinische studie van start voor nieuwe vorm van stamcelgentherapie

  Luister

  Apr 19 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixAan de therapie wordt al zo'n twintig jaar gewerkt. Het moet uitkomst bieden voor patiënten met de aangeboren afweerziekte SCID. Nu is het zo dat kinderen en baby's met deze zeldzame aandoening afhankelijk zijn van een geschikte stamceldonor. Wordt die niet gevonden dan worden vaak de ouders als donor ingezet, maar die match is niet ideaal en daardoor werkt de behandeling vaak slecht of helemaal niet. De nieuwe stamcelgentherapie combineert - zoals de naam al zegt - stamceltherapie en gentherapie. Hierbij wordt de fout in de stamcellen van een patiënt buiten het lichaam gecorrigeerd en daarna worden de cellen weer teruggeplaatst. Bij deze aanpassing van een stamcel wordt gebruik gemaakt van een virus. Een virus dat bouwsteentje voor bouwsteentje is opgebouwd in het lab en dat kreupel (onschadelijk) is gemaakt. Dit virus bouwt vervolgens een goede versie van het gewenste gen in het DNA van de stamcellen in. Als dit allemaal goed gaat deelt het nageslacht van zo'n verbeterde bloedstamcel zich snel en creëer je zo een nieuw werkend immuunsysteem. Keuze aandoening Maar waarom zou je juist voor een zeldzame ziekte kiezen bij het ontwikkelen van een behandeling? Dat gebeurt vooral omdat dit soort therapieën erg kostbaar zijn om te ontwikkelen. Je kunt hierdoor niet zomaar opschalen. Zou je het voor een ziekte ontwikkelen die bij een grote groep patiënten voorkomt, dan kan het zijn dat je moet gaan kiezen: aan wie bied je het aan en aan wie niet? De hoop is wel dat hiermee de basis is gelegd om ook voor andere aandoeningen therapieën te ontwikkelen. Vooral voor aandoeningen waarbij bloedcellen een grote rol spelen lijkt dit mogelijk. Maar eerst breekt voor de onderzoekers - en ouders van patiëntjes met deze ziekte - een spannende tijd aan: voor het eerst gaat een klinische studie van start met een therapie die mogelijk een oplossing biedt voor deze hele nare aangeboren afweerziekte. In deze audio hoor je hoogleraar stamcelbiologie Frank Staal. Lees hier meer over het onderzoek: LUMC gaat eerste Nederlandse stamcelgentherapie toedienen aan patiënten....more

  Link Aflevering

• Hoe onderscheid je een aardbeving van een naschok?

  Luister

  Apr 14 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixTerwijl de nieuwe Tweede Kamer nog druk bezig is met het debat over de gaswinning in Groningen, zitten ook wetenschappers niet stil. Lang was onduidelijk of er in Groningen naschokken plaatsvonden of dat aardbevingen alleen direct door de gaswinning veroorzaakt werden. Hoe meer je weet over de oorzaak van een beving, hoe beter je in de toekomst kunt voorspellen welke omstandigheden welke bevingen veroorzaken, wat de heftigheid zal zijn en hoeveel tijd er tussen de schokken zit. Zo kun je bijvoorbeeld ook bepalen of het zin heeft om nog even te wachten met reparaties, of dat het juist zaak is om heel snel aan de slag te gaan. Om erachter te komen of er in Groningen sprake is van naschokken - die zich weer heel anders gedragen dan primaire aardbevingen - hebben onderzoekers data in een statistisch model gezet waarmee het mogelijk werd om te berekenen om wat voor soort beving het ging. In zo'n 27 procent van de gevallen bleek het om naschokken te gaan. Nou zijn daarmee nog lang niet alle vragen beantwoord. De onderzoekers willen dan ook nog graag kijken naar wat de maximale beving is en wat grote aanpassingen in de gaswinning voor invloed hebben op de bevingen. Daarvoor zullen ook modellen die kijken naar bodembeweging meegenomen worden. Een beetje wiskunde en een beetje fysica dus. In deze audio hoor je onderzoeker Edwin van den Heuvel van de Technische Universiteit Eindhoven. Lees hier meer over het onderzoek: Statistisch model toont aan: bevingen in Groningen zijn deels naschokken. De paper vind je hier: Interevent-time distribution and aftershock frequency in non-stationary induced seismicity....more

  Link Aflevering

• Een schilderij gemaakt van halfgeleiders

  Luister

  Apr 13 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixAMOLF-onderzoekers Lukas Helmbrecht en Wim Noorduin hebben een reactieve inkt ontwikkeld die - in combinatie met de juiste ondergrond - een halfgeleider wordt die gekleurd licht uitzendt. De inkt zelf geeft dus geen licht, de ondergrond ook niet en ze hebben ook beiden geen kleur, maar komen ze met elkaar in contact dan reageren ze op elkaar en dan krijg je in de juiste setting gekleurd licht. Waarom is dit nou een verbetering op wat er al was? Het draait allemaal om het maken van perovskiet: een veelbelovend materiaal dat belangrijk is voor die nieuwe generatie zonnecellen en leds. Met de oude technieken had je meerdere laagjes van verschillende soorten perovskiet nodig om de juiste kleuren te krijgen voor bijvoorbeeld het schermpje van je telefoon. Met deze nieuwe techniek heb je maar één laagje nodig, dat al die kleuren kan verzorgen en ook nog eens makkelijker aan te brengen is. Minder materiaal en minder moeite dus. De paper vind je hier: Ion Exchange Lithography: Localized Ion Exchange Reactions for Spatial Patterning of Perovskite Semiconductors and Insulators....more

  Link Aflevering

• Of eksters van bling bling houden en bacteriën doodgaan in de vriezer

  Luister

  Apr 12 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixWetenschapsjournalist Maartje Kouwen en haar collega's Steijn van Schie en Koen Moons hebben een boek geschreven genaamd 'Eksters houden van bling bling', waarin een aantal hardnekkige misvattingen vakkundig onderuit worden gehaald. Ze plozen hiervoor stapels onderzoeken uit en belden met verschillende wetenschappers. En eerlijk is eerlijk: een paar geloofde ik (tot nu) ook gewoon. We bespreken een paar van deze mythes: eksters houden van bling bling, spinazie mag je niet twee keer opwarmen, urine stinkt na het eten van asperges, een snotneus moet je snuiten en schuin afgesneden bloemen nemen meer water op. ...more

  Link Aflevering

• Nieuwe vondst doet deeltjestheorie wankelen

  Luister

  Apr 10 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHet nieuws komt uit het Fermilab: de Amerikaanse tegenhanger van het Europese CERN. Daar werd iets minder dan 20 jaar geleden al eens hetzelfde experiment gedaan op een andere locatie: Brookhaven in New York. In 2013 werd de hele installatie verhuisd naar Illinois en dat was spectaculair: de enorme magneet van 15 meter breed - daarmee te breed om zomaar door de lucht te vervoeren - werd in 35 dagen per schip en vrachtwagen naar het nieuwe lab gebracht. Wat hebben ze nou precies gemeten? Ze hebben gekeken naar een eigenschap van één van de elementaire deeltjes: het muon. Dat deeltje lijkt op een elektron, maar is zwaarder. Van dit deeltje hebben ze een eigenschap bestudeerd die het magnetisch moment heet. Vanuit het standaardmodel - het model waarin staat beschreven hoe natuurkrachten en elementaire deeltjes zich zouden moeten gedragen - laat dit magnetisme zich goed voorspellen. De eigenschap laat zich ook heel nauwkeurig meten. Toen dit in het Fermilab werd gedaan, vonden onderzoekers afwijkend gedrag. De voorspelling en meting kwamen niet overeen en dan wordt het spannend. Ontdekking of geen ontdekking Hoewel aan de reacties van onderzoekers wereldwijd wel te merken is dat het een spannende vondst is - eentje die mogelijk iets zegt over hoe goed het standaardmodel in elkaar zit - kan volgens de spelregels van de deeltjesfysica nog niet worden gesproken van een ontdekking. Dat mag pas bij 5 sigma, waarbij sigma de maat voor de onzekerheid in de voorspelling en de meting is. Bij 5 sigma is de kans dat een gevonden afwijking toeval is kleiner dan 1 op de 35 miljoen. Nu was er sprake van 4,2 sigma. Nog geen officiële ontdekking dus, maar genoeg om de wereld van de deeltjesfysica flink te laten rondtollen. Zo'n afwijking vind je niet zomaar. Aangezien nog niet alle data uit het experiment zijn geanalyseerd, kan dit nog maar het topje van de ijsberg zijn. Ook zijn wereldwijd onderzoekers druk aan het speculeren wat de oorzaak van de afwijking zou kunnen zijn. Klopt het standaardmodel niet? Is er een fout gemaakt in het experiment? Komt het door donkere materie? Of hebben we iets ontdekt waarvan we nog niet eens weten dat het bestaat? Een nog onbekend elementair deeltje? De komende tijd zal het (mogelijk) uitwijzen, maar een spectaculaire vondst is het sowieso. In deze audio hoor je onderzoeker Gerco Onderwater van Nikhef en de Rijksuniversiteit Groningen. Hij was betrokken bij de voorganger van het hierboven besproken experiment. Lees hier meer over de recente ontdekking: Is the standard model broken? Physicists cheer major muon result. Of op de site van het Fermilab zelf: First results from Fermilabs Muon g-2 experiment strengthen evidence of new physics....more

  Link Aflevering

• Hoe staat het er eigenlijk voor met het ruimterecht?

  Luister

  Apr 07 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de VS vindt momenteel de inauguratie van de Amerikaanse Space Command plaats, waar Professor of Space Law Frans von der Dunk een keynote zal houden. Ik sprak met hem over de stand van zaken rondom ruimterecht en de uitdagingen die er (voorlopig nog wel even) zijn. Wetgeving maken rond ruimterecht is niet makkelijk: de ruimte is oneindig, niemand is er de baas en meer dan de helft van de staten ter wereld doet inmiddels wel iets met ruimtevaart. Er bestaat sinds 1967 een ruimteverdrag waarin al wel enkele regels staan. Zo mag je bijvoorbeeld geen militaire basis op de maan beginnen, of je een stukje van de ruimte toe-eigenen. Maar nu er steeds grotere belangen meespelen, is het volgens Von der Dunk hard nodig om met meer en duidelijkere regels te komen. Een onderwerp dat hoog op de lijst moet staan - en een relatief makkelijke omdat er een gemeenschappelijk belang bij komt kijken - is volgens hem ruimtepuin. 'Het is in niemands belang dat het straks niet eens meer loont om honderden miljoenen in een lancering te steken vanwege de enorme hoeveelheid schroot in de ruimte', zegt Von der Dunk. 'Door dat gemeenschappelijke belang kan het wellicht een mooi opstapje zijn voor de wat zwaardere onderwerpen. Er moet eerst genoeg vertrouwen in elkaar intenties zijn.' Regels op de maan Een zwaarder onderwerp kan bijvoorbeeld zijn: het winnen van natuurlijke grondstoffen, maar ook iets als controle. Ook daar zijn al regels voor. Zo moeten andere staten bij een lancering beperkt de mogelijkheid krijgen om te kunnen controleren of er bijvoorbeeld niet stiekem een kernraket mee de lucht in gaat. Dat soort regels vragen inmiddels al wel om uitbreiding, net als de regels voor controles op de maan. Daar mag je niet zomaar van alles, maar wanneer moet een operator van een maanbasis opendoen als er op de deur geklopt wordt? Op zo'n gevaarlijke plek moet je dat uiterst zorgvuldig met elkaar hebben afgesproken. Om de tafel En dan is er nog de kwestie: wie mag meebepalen? Iedereen die iets op het gebied van ruimtevaart doet? Dat zijn allang niet meer alleen Rusland, Amerika en China. En dan wordt het best druk aan die tafel. Daarnaast is het internationaal recht al behoorlijk lastig, ook hier op aarde. Want zeggen twee van de grootste spelers: wij zien niets in dat verdrag, wij doen niet mee, dan kunnen er nog zoveel staten voor zijn, zie het dan maar eens te handhaven. Is het dan überhaupt wel haalbaar? Het internationaal ruimterecht? Von der Dunk ontkent niet dat het enorm lastig wordt, maar heeft voorzichtige hoop. Hij denkt dat er de komende vijf jaar, zeker voor sommige onderwerpen, wel eens grote stappen gemaakt zouden kunnen worden. Ben je benieuwd naar het hele verhaal van Von der Dunk: je kunt morgen 08-04 om 21:30 uur Nederlandse tijd meeluisteren met zijn keynote. Het is gratis, maar je moet je wel even registreren via deze link: United States Space Command's Inaugural Legal Conference....more

  Link Aflevering

• Van de vleugels van een libelle naar medische implantaten

  Luister

  Apr 06 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixDe vleugels van libellen en cicaden, maar ook de bladeren van de lotus plant hebben het: een oppervlakte met speciale eigenschappen - soms anti-bacterieel, soms zelfreinigend - die onderzoekers maar wat graag na zouden maken. Op de bladen van een lotusplant zitten microbolletjes die zorgen voor een extreem waterafstotend effect. Zo houden de bladen zichzelf schoon. Op de vleugels van bijvoorbeeld een libelle vind je piepkleine nanonaaldjes. Deze naaldjes prikken door de celwanden van bacteriën heen en maken ze zo dood. Beide eigenschappen zouden het goed doen op materialen gemaakt door de mens. Denk aan zelfreinigende badkamertegels, of autolak die je nooit meer hoeft te wassen, of de deurklink van de wc die zelf de bacteriën uit de weg ruimt. Maar zo makkelijk is het niet gebleken om dit na te maken. Het lukt steeds vaker om de eigenschappen na te maken, maar dan heb je nog geen opschaalbare techniek. Daar gaat het nu vaak mis. De laatste jaren zijn er wel weer mooie voorbeelden geweest van veelbelovende coatings. In 2018 kwam een groep wetenschappers nog met een anti-bacteriële coating met zinkoxide-naaldjes voor het op oppervlakten in ziekenhuizen, waar de verspreiding van bacteriën een grote zorg is. De coating deed wat hij moest doen: 99,9 procent van de bacteriën die erop landden gingen dood. Prikkelende kunstheupen Nu is een andere groep van internationale wetenschappers weer een stapje verder gegaan: zij werken aan een op libellenvleugels geïnspireerde nanocoating voor op implantaten. Ook werken ze aan een lasertechniek waarmee het makkelijk moet worden om aan de hand van 3D-computermodellen materiaal de juiste vorm te geven. Nou reageren cellen heel sterk op oppervlakte structuur en dus is het wel zaak om eerst heel zeker te weten dat het weefsel om die kunstheup met nanonaaldjes niet op de verkeerde manier geprikkeld wordt. Lees hier meer over het onderzoek naar implantaten: Bactericidal surfaces: An emerging 21st-century ultra-precision manufacturing and materials puzzle....more

  Link Aflevering

• Thuisvoordeel in voetbal blijft, gedrag scheidsrechter verandert

  Luister

  Apr 01 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIets minder dan een jaar geleden kwam er uit een onderzoek dat het thuisvoordeel van voetbalclubs verdween doordat er niet langer publiek aanwezig was bij de wedstrijden. Nu, een jaar later, is er veel meer data ter beschikking en dat levert volgens Duitse onderzoekers een hele andere conclusie op. Ze bekeken voor het onderzoek de data van 1000 professionele wedstrijden in het Europese voetbal zonder publiek en zo'n 40.000 wedstrijden die voor de pandemie werden gespeeld met publiek. Ook legden ze er een stapel amateurwedstrijden naast als controlegroep, omdat thuisvoordeel daar amper een rol speelt. Ze bestudeerden balbezit, goals en einduitslagen en zagen dat er een kleine daling in het thuisvoordeel was bij de afwezigheid van publiek, maar deze was zo klein dat hij amper significant is. Waarin ze tot hun verbazing wel een groot verschil zagen, was het gedrag van de scheidsrechters. Die bleken een stuk minder in het nadeel van de uitploeg te fluiten dan wanneer het stadion vol met supporters zit. Mysterie thuisvoordeel Het ontbreken van een effect op het thuisvoordeel door de aan- of afwezigheid van het publiek levert de vraag op: waar zit het hem dan wel in? Er zijn enkele vermoedens: minder reizen voor het thuisteam, bekende faciliteiten en het psychologische effect van je eigen terrein verdedigen, maar dit zijn lastige zaken om te onderzoeken. Je kan moeilijk alle wedstrijden op neutrale grond spelen waarvoor elk team even lang onderweg is. Het zou dus best wel eens kunnen dat het mysterie rond thuisvoordeel nooit helemaal wordt opgelost. In deze audio hoor je Fabian Wunderlich van de Deutsche Sporthochschule Köln en het Institut für Trainingswissenschaft und Sportinformatik. Het onderzoek werd uitgevoerd in samenwerking met onderzoeker Daniel Memmert en onderzoeker Matthias Weigelt van Paderborn University. De paper vind je hier: How does spectator presence affect football? Home advantage remains in European top-class football matches played without spectators during the COVID-19 pandemic....more

  Link Aflevering

• DNA-materiaal zo uit de lucht plukken

  Luister

  Mar 31 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixWetenschapper Elizabeth Clare van Queen Mary University in London is DNA- en biodiversiteit onderzoeker. Ze probeert te ontdekken welke soorten waar leven en doet dat ook nog eens op plekken die enorm moeilijk te bereiken zijn, zoals grotten. Nou wordt er door wetenschappers al omgevings-DNA uit water gevist. Daarmee kunnen ze al zien: wat leeft hier allemaal in de buurt. Van drijven naar dwarrelen Het DNA-materiaal dat uit water gefilterd wordt kan van alles zijn: kleine huidschilfers, haartjes, of cellen die al afgebroken zijn en cellen waarop DNA meereist. Dat materiaal wordt uit het water gehaald met een extreem fijnmazige filter die eigenlijk wel wat wegheeft van een koffiefilter. Nou was Clare bezig met een rapport over omgevingsmonitoring en DNA en toen dacht ze: als dit kan in water, kan dit dan eigenlijk ook niet in de lucht? Na uitvoerig onderzoek vond ze niet veel meer dan speculaties en één groep studenten uit Japan die het gelukt was, maar die ze niet kon bereiken. En dus... ging ze zelf aan de slag. Ze kozen een ruimte waar al lange tijd naaktratten woonden en daar zogen ze lucht door eenzelfde filter als in het water werd gebruikt. CSI Naaktrat Je kan denken: ja lekker makkelijk. Natuurlijk vind je daar wat! En dat was ook wel het idee: als het hier niet lukt, dan lukt het nergens. Maar of DNA zolang goed blijft in de lucht, dat was nog maar de vraag. Ze gebruikten lucht uit de holletjes, maar ook uit de open ruimte en in beide gevallen hadden ze tot hun verrassing succes. Voordat je denkt: oh nee, nu kunnen ze dus ook zien of ik in een ruimte ben geweest? Vrees niet, nuance is hier op zijn plaats. Hoeveel ratten er zaten, of het mannetjes of vrouwtjes waren: niets daarvan was af te lezen uit het DNA-materiaal. Simpelweg omdat het een te kort stukje is. Wel konden ze zien dat er mensen in de ruimte waren geweest, maar dat was het dan ook. Alles kan nog Clare benadrukt dat ze openstaan voor alle wilde ideeën die mensen nu bedenken en dat dit een hele leuke fase van het onderzoek is. Ze werd zelfs al gebeld over onderzoek naar mummies en er is een link met onderzoek naar pathogenen en virusdeeltjes. Maar voorlopig levert het dus nog geen identificerende luchtfilters op voor forensisch onderzoek en de kans dat dat ooit wel gebeurt is heel klein volgens Clare. Meer over het onderzoek lezen kan hier: Study provides first evidence of DNA collection from air....more

  Link Aflevering

• Neurowetenschappers ontrafelen het mysterie rond muziekgenot

  Luister

  Mar 30 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixOver de hele wereld buigen wetenschappers over deze kwestie. We weten daardoor ook al best veel. Bijvoorbeeld dat het beloningscircuit in de hersenen een grote rol speelt. Ergens waar ook ons plezier wordt gestuurd als we bijvoorbeeld iets lekkers eten, seks hebben, of sommige drugs gebruiken. Maar wat veroorzaakt dat gevoel nou? Komt het vanuit de hersenen zelf? Of reageren hersengebieden op iets? En waar dan precies op? Van kippenvel naar schouders ophalen In 2017 waren ze al een heel eind met het beantwoorden van deze vraag. In een experiment lieten onderzoekers 17 proefpersonen naar muziek luisteren, terwijl met transcraniële magnetische stimulatie (TMS) het betrokken hersengebied werd gestimuleerd of juist geremd. Die techniek werkt met magneten die zorgen voor elektrische stroompjes. Wat ze ontdekten was dat ze met dat stimuleren of remmen ook de hoeveelheid genot bij het luisteren naar muziek konden beïnvloeden. In een tweede experiment dat nu is uitgevoerd herhaalden ze de stappen van het eerste, maar legden ze de proefpersonen ook nog eens onder een fMRI-scanner. Zo zagen ze niet alleen welke stukjes van welke hersengebieden er actief zijn, maar ook dat er onderlinge communicatie is die een belangrijke rol speelt. Is het mysterie nu opgelost? Nog niet helemaal. Want hoe kan het nou dat de ene persoon iets heel anders plezierig vindt om naar de luisteren dan de ander? Het vermoeden is dat het iets te maken heeft met de balans tussen verrast worden en nog begrijpen wat je hoort. De ene persoon houdt van complex en verrassend en de ander van simpel en repetitief. Waarom dat zo is, dat moet nog worden uitgezocht. Kunnen ze hier mensen mee helpen? Daar wordt zeker ook naar gekeken. Bij sommige mensen gaat er mogelijk wat mis in dat beloningscircuit. Bijvoorbeeld bij verslavingen of sommige vormen van depressiviteit. Meer weten over hoe het circuit in elkaar zit is al heel belangrijk, maar misschien kan muziek ook nog op andere manieren in behandelingen worden gebruikt. Ook daar wordt nog naar gekeken. De eerste stap in het onderzoek deed de onderzoeksgroep van Ernest Mas Herrero al in 2017: Brain stimulation can change how much we enjoy and value music. De nieuwste paper vind je hier: Unraveling the temporal dynamics of reward signals in music-induced pleasure with TMS....more

  Link Aflevering

• Met bosjes aan de cafeïne: koffiepulp als boost voor bosherstel

  Luister

  Mar 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHet begon allemaal 20 jaar geleden. Ecoloog Daniel H. Janzen wilde kijken of bomen op een stuk grond in Costa Rica sneller zouden terug groeien als er landbouwafval als compost werd gebruikt. Hij kiepte 1000 vrachtladingen met sinaasappelpulp op braakliggend terrein en binnen no time groeide er weer van alles. Alleen een concurrerend sinaasappelbedrijf werd jaloers en saboteerde het project door te beweren dat het gevaarlijk was voor het milieu. Ook al bleek dit later onwaar, het was het einde van het onderzoek. Met bosjes aan de cafeïne Er bleven wel mensen in de omgeving onderzoek doen naar bosherstel, waaronder onderzoeker Rebecca Cole. Zij deed samen met een collega recent een nieuwe poging. De sinaasappelpulp werd ingeruild voor koffiepulp: een gigantische afvalstroom van de koffieproductie waar producenten maar al te graag vanaf zijn. Ze dumpten 30 ladingen koffiepulp op een braakliggend stuk grond en lieten een tweede stuk grond leeg als controlemeting. Binnen twee jaar was er een klein bos terug gegroeid tussen het koffieafval en zat de bodem vol voedingsstoffen, terwijl het stuk grond zonder koffiepulp niet meer had dan een laagje gras. Het onderzoek werd gedaan door wetenschappers van ETH-Zurich en de University of Hawai. In deze audio hoor je onderzoeker Rebecca Cole. Lees meer over het onderzoek in het tijdschrift Ecological Solutions and Evidence van de British Ecological Society: Forests on caffeine: coffee waste can boost forest recovery....more

  Link Aflevering

• Onderzoekers communiceren succesvol met dromende mensen

  Luister

  Feb 18 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixEr wordt al heel lang onderzoek gedaan naar lucide of bewust dromen, waarbij wetenschappers hebben geprobeerd te communiceren met mensen terwijl ze in zo'n bewuste droom zaten. Dat gebeurde alleen tot nu vooral in één richting, waarbij de proefpersoon iets aan de onderzoeker liet weten door middel van oogbewegingen. In een nieuw onderzoek hebben ze echter geprobeerd om tweerichtingsverkeer voor elkaar te krijgen. Waarom zou je dat willen doen? Ze hadden verschillende redenen om het experiment uit te voeren. Ten eerste om meer te leren over dromen, want als je daar achteraf naar vraagt bij mensen dan klopt die herinnering vaak niet. Nu zouden ze dan middenin de droom vragen kunnen stellen. Ook zijn ze benieuwd naar ons geheugen, want er is vermoedelijk een sterke link tussen dromen en het verwerken en opslaan van informatie. In het verlengde daarvan willen ze weten: kunnen we tijdens het slapen misschien ook iets nieuws leren? En dan is er nog de emotie-verwerking: welke rol spelen dromen daarbij? Vier universiteiten, één onderzoek Vier universiteiten in Duitsland, Nederland, Frankrijk en de VS hebben gezamenlijk aan dit onderzoek gewerkt, waarbij ze allemaal net op een andere manier met de proefpersonen probeerden te communiceren. In het Duitse lab gebruikten ze morsecode, in Nederland en de VS spraak om vragen te stellen en oogbewegingen voor de antwoorden en in Frankrijk voegden ze daar nog aanraking en de beweging van gezichtsspieren aan toe. In alle gevallen hadden ze succes. Zo lukte het proefpersonen onder andere om simpele rekensommen op te lossen. Werden ze daar niet wakker van? Er werd natuurlijk niet tegen ze geschreeuwd, maar het was wel een lastig onderzoek. Alleen al omdat je nog maar moet afwachten of iemand zo'n bewuste droom krijgt in het lab. Want zelfs mensen die dit vaker ervaren, hebben er niet per se elke nacht één. Mocht je nu denken: kan ik dit ook? Sommige mensen kunnen het van nature, andere leren het zichzelf aan, dus het valt zeker een keer te proberen. Nu onderzoekers dit gelukt is, zijn er weer een heleboel nieuwe vragen die ze kunnen gaan beantwoorden. Eén daarvan is ook zeker: kan het kwaad om mensen aan te zetten tot regelmatig bewust dromen? Daar zijn nog geen aanwijzingen voor, maar je verstoort wel een natuurlijk proces, dus is het verstandig om hier ook goed naar te kijken. Nog een grappig detail uit de studie: de meeste proefpersonen wisten de volgende dag nog wat er was gevraagd. Sommigen ervoeren het als een stem die uit het niets kwam en bij anderen was het een onderdeel van de droom zelf. In deze audio hoor je onderzoeker Martin Dresler van het Radboud UMC. Meer over het onderzoek lees je hier: Het kan, direct contact met iemand die droomt. Heb je nou ervaring met lucide dromen? Meedoen aan het onderzoek kan. Kijk hier voor meer informatie: Donders Sleep & Memory Lab....more

  Link Aflevering

• Zombiemieren, gras dat jat van de buren en de mijt die op je gezicht ......

  Luister

  Dec 31 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixDit is misschien wel de allerlaatste Wetenschap Vandaag ooit. Zonder sponsor is er namelijk geen plek meer voor deze rubriek. We gaan er natuurlijk alles aan doen om hem zo snel mogelijk weer terug te krijgen, maar voorlopig moeten jullie het even doen met deze selectie glimlach-verhalen (klik op de kop voor de uitgebreide versie): Het is een slechte tijd voor de mijt Het verdwijnen van verschillende soorten mijten gebeurt 1000 keer sneller dan het van nature zou moeten gaan en dat is slecht nieuws, want we kunnen niet zonder ze. Nou is er één mijt die ons helpt, maar die zelf een uitzonderlijk tragisch leven heeft. Hoe een schimmel mieren in zombies verandert en ze dan laat doen wat ie wil Er bestaat een schimmel die mieren infecteert, ze in zombies laat veranderen en ze dan gebruikt om zichzelf verder te verspreiden. Onderzoekers weten nu meer over hoe de schimmel dit doet. Sperma met een luie staart zwemt 70 procent sneller Je zou zeggen: hoe sneller een spermacel beweegt, hoe beter. Dan maakt hij de meeste kans om als eerste bij het eitje te zijn. Uit nieuwe onderzoek blijkt dat dit niet helemaal klopt. Sperma zwemt veel beter als het puntje van hun staart niet beweegt. Wild gras dat genen van de buren steelt Onderzoekers hebben ontdekt dat er wilde grassen zijn die zichzelf genetisch manipuleren. Ze nemen als een spons de sterkste DNA-informatie van omliggende planten in zich op, om zo voor te kruipen in de rij. Dan nog eentje. Op deze Wetenschap Vandaag werd het meest geklikt: Hoe ons buikbrein communiceert met onze darmflora Er bestaat zoiets als een buikbrein: een tweede zenuwstelsel dat daar beneden de boel aanstuurt. Onderzoekers hebben nu ontdekt hoe dat buikbrein communiceert met onze darmflora en waarom dat belangrijk is. Dat was hem voor 2020. Hopelijk tot snel weer in het nieuwe jaar en bedankt voor het luisteren! Voor wie af en toe nog een wetenschapsnieuwtjes voorbij wil zien komen: @thesciencesection op Instagram. Liefs Karlijn...more

  Link Aflevering

• Hoe planten luisteren naar de wind

  Luister

  Dec 30 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixMensen, dieren, bacteriën, planten: we hebben allemaal mechanosensitieve kanaaltjes in onze cellen (of cel, in het geval van de bacterie). Deze kanaaltjes spelen een belangrijke rol bij de zintuigen voelen en horen. Ook zijn ze belangrijk voor het reguleren van onze bloeddruk en het houden van balans. Ze zitten in snorharen en reageren in de oren zelfs op hele subtiele geluidsgolven. In planten helpen ze bij het onderscheiden van boven en onder, daarbij reageren ze op de druk van de zwaartekracht. Luisteren naar de wind Nu zijn onderzoekers één specifiek kanaaltje op het spoor, dat in planten waarschijnlijk verantwoordelijk is voor de reactie op de wind. Als de wind toeneemt, reageren veel planten door hun groei aan te passen. In plaats van langer, maken ze zichzelf breder om zo steviger te staan mocht de storm komen. Maar wat dit nou precies ingang zet, waar dit proces begint, dat wisten we nog niet goed. Met dit kanaaltje zijn de onderzoekers mogelijk dit beginnetje op het spoor. Het is alsof de plant met het kanaaltje luistert naar de wind. Uitgebreider onderzoek is nodig om het mechanisme nog verder uit te pluizen. In deze audio hoor je onderzoeker Jean-Marie Frachisse. De paper vind je hier: Cellular transduction of mechanical oscillations in plants by the plasma-membrane mechanosensitive channel MSL10. ...more

  Link Aflevering

• Darmcellen helpen immuunsysteem bij detecteren parasiet

  Luister

  Dec 29 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixMeer lezen over het onderzoek kan hier: Gut cells sound the alarm when parasites invade. De paper vind je hier: The intestinal parasite Cryptosporidium is controlled by an enterocyte intrinsic inflammasome that depends on NLRP6.

  Link Aflevering

• Rook bosbranden verspreidt mogelijk besmettelijke ziektes

  Luister

  Dec 28 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixDankzij de nieuwste technologie konden onderzoekers de rook van bosbranden beter onderzoeken dan ooit. Ze vonden in de grote pluimen honderden verschillende bacteriën en schimmels en zelfs bij hele intense branden was een groot deel gewoon nog in leven. Er moet nog uitgebreider onderzocht worden hoe gevaarlijk de verspreiding van elk van de microben voor ons is en welke afstand ze kunnen afleggen op deze manier, maar de onderzoekers vermoeden dat deze route een mogelijke verklaring kan zijn voor onverklaarbare uitbraken van infectieziektes op sommige plekken. Meer lezen over het onderzoek kan hier: Wildfire smoke, a potential infectious agent....more

  Link Aflevering

• Kerstbomen blijven groen in de winter dankzij fotosynthese shortcut

  Luister

  Dec 24 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixBomen gebruiken fotosynthese om aan hun brandstof en bouwstenen te komen. Dit intensieve proces heeft twee systemen (twee motoren) nodig om te kunnen draaien. Normaal gesproken worden die twee gescheiden gehouden, want dan zou het mechanisme kapot gaan, maar nu hebben onderzoekers bij een type conifeer (de familie waar ook de spar - onze kerstboom - onder valt) iets opmerkelijks gezien. In deze bomen worden de twee motoren in de winter juist wel aan elkaar gekoppeld. De ene motor voedt de andere motor van zo dichtbij dat er een gigantisch snel proces ontstaat. Dit zorgt er uiteindelijk voor dat de boom in de winter wordt beschermd en het zijn naalden hoeft te laten vallen. In deze audio hoor je Stefan Jansson van Umeå University in Zweden. Lees hier meer over het onderzoek waaraan ook de Vrije Universiteit Amsterdam meewerkte: Kerstbomen blijven groen in winter vanwege shortcut in fotosynthese. De paper vind je hier: Direct energy transfer from photosystem II to photosystem I confers winter sustainability in Scots Pine. ...more

  Link Aflevering

• Is dit het vaccin waarmee we de schadelijke 'kattenparasiet' verslaan?

  Luister

  Dec 23 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixEen derde van de wereldbevolking draagt de parasiet bij zich. Hij kan zich verplaatsen tussen gastheren als knaagdieren en vogels, maar wordt pas echt gevaarlijk in zijn hoofdgastheer de kat. Dit is ook het enige dier dat mensen kan besmetten. In de kat vermenigvuldigt hij en plant hij zich voort. In de vorm van een soort besmettelijke sporen gaat hij weer het lichaam uit van de kat en eindigt hij in kattenpoep. En daar wordt het gevaarlijk voor andere dieren en voor ons. Er zijn verschillende momenten waarop een besmetting kan plaatsvinden: werken in je tuin, de kattenbak verschonen, of in het geval van een schaap: grazen in een veldje waar ook katten komen. De parasiet is vooral gevaarlijk voor mensen met een zwak immuunsysteem of tijdens de zwangerschap. Als een ongeboren baby via de moeder besmet raakt kan dat voor allerlei problemen zorgen. Als we dan weer even teruggaan naar het schaap: een recent onderzoek in Australië laat zien dat ze daar meer dan 62.000 ongeboren lammetjes per jaar verliezen aan de parasiet. Omdat het ook een schaap of koe kan besmetten, kan het ook nog eens in vlees zitten. Als dar vlees vervolgens te rauw gegeten wordt, dan kan ook dat gevaarlijk zijn. Maar er is hoop.. Onderzoekers van de universiteit van Zürich hebben een oplossing gevonden: een vaccin waarmee het vormen van die besmettelijke sporen wordt tegengegaan. Ze gebruiken de CRISPR-Cas9 techniek om iets in de genexpressie van de parasiet aan te passen. Niet door een stukje DNA toe te voegen of weg te halen, maar door het eiwit dat ze willen beïnvloeden buiten de cel te programmeren en het dan pas in de cel te stoppen. Het is volgens de onderzoekers een veel 'schonere' en meer natuurlijke manier om het te doen, waarmee er geen verstorende restjes in de cel achterblijven die later kunnen zorgen voor ongewenste reacties. Ondanks dat het lijkt alsof dit inderdaad nergens in ons milieu voor ronddwalende gemuteerde cellen zou moeten zorgen, zegt de wet (in ieder geval in Zwitserland) nog steeds: dit mag niet. En dat betekent dat we nog niet zover zijn dat het vaccin meteen in gebruik genomen kan worden. In deze audio hoor je onderzoeker Adrian Hehl van de universiteit van Zürich. Lees hier meer over het onderzoek: Genetic Engineering without Unwanted Side-Effects Helps Fight Parasites. De paper vind je hier: A streamlined CRISPR/Cas9 approach for fast genome editing in Toxoplasma gondii and Besnoitia besnoiti. ...more

  Link Aflevering

• De oorsprong van vlooien: we hadden het al die tijd mis

  Luister

  Dec 22 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixEr zijn ongeveer een miljoen insectensoorten. Twee derde van alle diersoorten is insect. Het zijn er gigantisch veel. Omdat ze zo divers zijn zijn ze ook altijd belangrijk geweest voor het vormen van evolutietheorieën. Heel veel vroege evolutiediscussies werden gevoerd op basis van kennis over insecten. Er wordt dus al heel lang onderzoek naar de beestjes gedaan. Dan zou je denken: dan weten we ook wel zo'n beetje alles wat we moeten weten over de relaties tussen al die insectengroepen. Ho ho de vlo Maar nee, dan vergeten we de vlo! De vlo is natuurlijk überhaupt een bijzonder beestje. Hij kan springen, hij drinkt bloed en is een parasiet en hij heeft een raar geplet lijfje. Door die gekke combinatie hadden wetenschappers enorm veel moeite met het bepalen van de positie van de vlo in de tree of life. Ze zijn daarom nog maar eens goed in de genen gedoken. Meer dan 1400 hebben ze onderzocht, op zoek naar sporen van evolutie. Ze kregen hulp van flink wat wiskundige modellen en kwamen zo de belangrijkste relaties op het spoor. Wat ze vonden verraste ook de onderzoekers zelf. De vlo blijkt namelijk familie te zijn van de schorpioenvlieg. Een vlieg met een soort snavel waarbij z'n mondje helemaal aan het puntje zit. Ook heeft hij een staart die lijkt op die van een schorpioen. Van nectar naar bloed De meest verwante schorpioenvlieg leeft nu ook nog gewoon, onder andere in Australië en Nieuw Zeeland. Maar hoe wordt een vlieg een vlo? Dat is nog aardig mysterieus, want sommige schorpioenvliegen eten een beetje rottende vegetatie hier, een beetje dode insecten daar. Die ene die heel erg verwant is met de vlo eet zelfs nectar. Maar parasieten zijn het geen van beiden. Daarnaast werd ook nog eens gedacht dat parasieten ooit of als roofdier begonnen, of dat hun oorsprong in de buurt ligt van de gastheer en dat de parasiet ooit in het nest leefde van een dier en toen op een gegeven moment is overgesprongen op het dier zelf. Maar het kan dus ook anders, weten we nu. Een vriendelijke toetermondje kan ineens een gevaarlijk wapen worden. En daar is nog één ander geval van bekend: de mug legde dezelfde weg af. Mega grote oude vlooien Moeten nu de biologieboeken herschreven worden? In ieder geval de entomologie hoofdstukken. Nou is het zo dat deze onderzoekers ook nog fossielen van vlooien in handen hebben die zo'n 165 miljoen jaar oud zijn. Toen waren ze overigens een maatje groter en konden ze maar liefst 2 centimeter worden. Misschien dronken ze toen het bloed van dino's, dat weten we nog niet zeker. Maar wat ze al wel kunnen zien is dat ook deze oude beestjes familie zijn van de schorpioenvlieg. Nog meer bewijs, dus ik zou zeggen: case closed. In deze audio hoor je onderzoeker Erik Tihelka van de School of Earth Sciences van de universiteit van Bristol. Lees hier meer over het onderzoek: Study resolves the position of fleas on the tree of life. De paper vind je hier: Fleas are parasitic scorpionflies....more

  Link Aflevering

• Nieuwe kennis over hoe onze hersenen ruis van spraak onderscheiden

  Luister

  Dec 21 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixWetenschappers hebben voor het eerst fysiologisch bewijs laten zien voor de werking van een belangrijk neuromodulatiesysteem. Zo'n systeem bestaat uit een groep neuronen dat weer een andere groep meer gespecialiseerde neuronen aanstuurt. Als een soort opzichter op de bouwplaats. Het systeem speelt een belangrijke rol bij hoe de hersenen geluid verwerken. Eén neurotransmitter in het bijzonder - neurotransmitters zijn de stoffen die het mogelijk maken dat neuronen met elkaar kunnen communiceren - heeft hierop veel invloed: acetylcholine. Deze stof zou zelfs mede bepalen hoe goed spraak van ruis onderscheiden kan worden. Maar hoe ga je nou laten zien dat het één van grote invloed is op het ander? Dat dit modulatiesysteem inderdaad zo belangrijk is voor geluidsverwerking? Daarvoor blokkeerden ze hier en daar wat in het mechanisme. Vervolgens gebruikten ze een audio van een toon (die klonk alsof je één pianotoets aansloeg) verwerkt in een boel lawaai. Werd het circuit geblokkeerd dan kon die toon niet langer goed worden onderscheiden. Welke neuron doe wat? Kun je nu meteen zeggen: als er bij iemand iets mis is met geluidsverwerking, dan kun je dit gebruiken om diegene te helpen? Dan gaat het mis in dit hersencircuit. Nee. Dat is iets te kort door de bocht. Want bijvoorbeeld bij gehoorverlies door ouderdom speelt het oor zelf ook een hele belangrijke rol. Krijgen de hersenen al minder goede audio binnen, ja, dan zal de verwerking ook moeilijker zijn. Maar daarmee is deze nieuwe ontdekking niet onbelangrijk. Waar ze nu vooral nog naar willen kijken is welke neuronen nou precies zorgen voor die verstoring. Welke neuronen kunnen hun werk niet meer goed doen? Waar gaat het precies mis? En er was nog dat nieuw ontdekte neurale netwerk tussen het geluidsverwerkingsgebied en het eerder genoemde modulatiensysteem. Maar daar horen we in een volgende paper meer over. In deze audio hoor je onderzoeker Michael Burger van Lehigh University. Lees hier meer over het onderzoek: Study Sheds Light on How Brain Distinguishes Speech from Noise. De paper vind je hier: Endogenous Cholinergic Signaling Modulates Sound-evoked Responses of Medial Nucleus of Trapezoid Body. ...more

  Link Aflevering

• Gapen is ook aanstekelijk voor dieren die alleen leven

  Luister

  Dec 17 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixVeel mensen zullen het herkennen: je ziet iemand anders gapen en dan moet je zelf ook. Soms is het zelfs al genoeg als je het hoort. En het lijkt eerder te gebeuren als het om iemand gaat uit je sociale kring. Iemand die je mag. Waarom het precies gebeurt, dat weten we echter nog niet. We weten wel dat de aanstekelijkheid van gapen zowel bij mensen als dieren voorkomt. Bij chimpansees en bonobo's, bij honden en wolven en zelfs bij schapen en vermoedelijk ook vissen. Om te testen of het sociale aspect echt noodzakelijk is richtten wetenschappers zich in een nieuw onderzoek juist op meer solitaire dieren. Ze bleven wel redelijk dicht bij huis en kozen voor de meest solitaire mensaap: de orang-oetan. Voor het onderzoek werd een tv voor het verblijf van de orang-oetans in de Apenheul gezet. Daarop kregen ze andere orang-oetans te zien die of gaapten, of neutraal keken. Tussen die andere apen zaten groepsgenoten, onbekenden en een 3D-avatar van een orang-oetan. Voor die laatste bleken ze niet zo gevoelig te zijn, maar het gapen van zowel de bekende, als onbekende orang-oetans bleek aanstekelijk te werken. Voor het eerst lieten de onderzoekers daarmee zien dat de aanstekelijkheid van gapen ook bij solitaire dieren voorkomt. Hersenen op scherp Natuurlijk zouden ze het liefst alle dieren testen, maar dit onderzoek is al weer een stapje in de goede richting. Waarom het nou gebeurt, dat moet nog altijd worden uitgezocht. Er is een theorie die zegt dat met gapen de hersenen worden gekoeld en dat aanstekelijkheid ervoor zorgt dat de hele groep meedoet en iedereen weer even op scherp staat. Bijvoorbeeld in een gevaarlijke situatie. Maar dat zou dan niet verklaren waarom ook solitair levende dieren het doen. Genoeg te onderzoeken nog dus. In deze audio hoor je onderzoeker Evy van Berlo van de Universiteit Leiden. Meer over het onderzoek lees je hier: Experimental evidence for yawn contagion in orangutans (Pongo pygmaeus). Het onderzoek werd geleid door gedragsonderzoeker Jorg Massen, verbonden aan de Universiteit Utrecht. Massen spraken we eerder al eens: 'Puzzelen met vrienden werkt ontspannend voor apen' en 'Blauwe ekster deelt zijn eten met minder bedeelde soortgenoten'. ...more

  Link Aflevering

• Boontjes als inspiratie voor een super gevoelige robotgrijper

  Luister

  Dec 16 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixDe pronkboon - met zijn platte peulen en slierterige scheutjes die zich in spiraalvorm om stokjes of takjes wikkelen - werd bij toeval de inspiratie voor een soft robot ontwerp. Onderzoekers worstelden met de juiste vorm grijper. Een nagemaakte mensenhand was te lomp en tentakels als die van een octopus waren het ook niet helemaal. Ineens herinnerde één onderzoeker zich de delicate klimsliertjes van een bonenplant die ze per ongeluk in haar achtertuin had gezet. Dat moest het worden. Het uiteindelijke ontwerp lijkt nog het meest op een afgeknipte vinger van een latex doktershandschoen. Niet heel erg indrukwekkend om naar te kijken. Maar het gaat natuurlijk om wat de grijper kan. Doordat er een spiraalvormig luchtkanaaltje inzit, vormt de vinger zich met één pompje lucht keurig naar de spiraalvorm van het luchtkanaaltje. Daarmee kan hij iets vastpakken, net als een sliertje van een klimplant. De grip kan door de hoeveelheid lucht ook nog worden gevarieerd. Optische sensor Om te weten of een aanpassing nodig is, zit er in het midden van de vinger een optische sensor: een hele dunne fiber die - beschermd door een iets steviger buisje - van alles kan meten. Hoe goed pak ik iets vast? Maar ook: hoe groot is het voorwerp? En is de weerstand wel juist, of trek ik iets kapot? Ze willen in de toekomst nog zorgen dat die feedback ervoor zorgt dat de robotgrijper leert van elke beweging. Uiteindelijk zijn de toepassingen eindeloos. Vooral handelingen waarbij een zachte hand gewenst is kan hij goed uitvoeren. Dan kun je denken aan het oppakken van groente, fruit, of bloemen. Of assistentie in de medische sector bij operaties. Ook tekenen en schilderen gaat hem goed af. En is het klusje priegelig, geen probleem: de grijper kan objecten van 1 millimeter zonder moeite vastpakken. In deze audio hoor je onderzoeker Mable Fok van de universiteit van Georgia. Lees hier meer over het onderzoek: UGA engineers develop soft robotic gripper. Hier vind je de paper: Twining plant inspired pneumatic soft robotic spiral gripper with a fiber optic twisting sensor....more

  Link Aflevering

• Donororganen langer goed houden met antivrieseiwitten

  Luister

  Dec 15 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je hoogleraar Self-Organizing Soft Matter Ilja Voets van de Technische Universiteit Eindhoven. Ze heeft ook een college gegeven aan de Universiteit van Nederland over dit onderwerp.

  Link Aflevering

• Is een lockdown wetenschappelijk verantwoord?

  Luister

  Dec 14 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: Gimix

  Link Aflevering

• Een virus dat je liever wilt laten slapen

  Luister

  Dec 10 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je Werner Ouwendijk van het Erasmus MC. Meer over het onderzoek dat hij doet met collega Georges Verjans lees je hier.

  Link Aflevering

• Baby goes draadloos

  Luister

  Dec 09 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je onderzoeker Alina Rwei van de TU Delft, meer over haar onderzoek lees je hier. En op de foto zie je haar baby Philip, die zo'n draadloze sensor draagt.

  Link Aflevering

• Tumoren koorts geven met een algoritme

  Luister

  Dec 07 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je onderzoeker Daniel Deenen, die donderdag 3 december promoveerde op dit onderwerp. Het onderzoek is gefinancieerd door Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), KWF Kankerbestrijding, en Top Sector Life Sciences & Health. Meer over het onderzoek lees je hier.

  Link Aflevering

• Niet elk mens is een machine

  Luister

  Dec 03 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: Gimix In de podcast hoor je Andrea Weihrauch van de Universiteit van Amsterdam.

  Link Aflevering

• Diep in weefsel kijken

  Luister

  Dec 02 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je onderzoeker Jeroen Kalkman. Meer over het onderzoek lees je op de website van de TU Delft en het paper kun je hier vinden.

  Link Aflevering

• Knuffelsatelliet gaat rondvliegend ruimtepuin verwijderen

  Luister

  Dec 01 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je Robin Biesbroek van ESA. Lees hier meer over de missie: ESA en ClearSpace SA tekenen contract voor s werelds eerste missie voor ruimtepuinverwijdering. Meer over hoe het ervoor staat met ruimtepuin lees je hier: Space debris by the numbers.

  Link Aflevering

• Het eiwit dat zorgt voor een langer leven bij minder eten

  Luister

  Nov 30 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je onderzoeker Sebastian Grönke van het Max-Planck Institute for Biology of Ageing. De volledige paper vind je hier: Sestrin is a key regulator of stem cell function and lifespan in response to dietary amino acids. Eerder onderzoek van deze onderzoekers naar wat er in een dieet voor kan zorgen voor een langer leven vind je hier: Amino-acid imbalance explains extension of lifespan by dietary restriction in Drosophila. Luister ook deze aflevering van Wetenschap Vandaag waarin duidelijk werd dat Sestrin invloed heeft op de effecten van sport: Sporten zonder ooit een spier te bewegen....more

  Link Aflevering

• Empathie voorspelt de agressie van een kind

  Luister

  Nov 24 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je Malou Noten, die 25 november promoveert aan de Universiteit Leiden op dit onderzoek.

  Link Aflevering

• Hoe de politiek je persoonlijkheid kan misbruiken

  Luister

  Nov 23 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je onderzoeksleider Brahim Zarouali universitair docent persuasieve communicatie aan de Universiteit van Amsterdam. Het paper dat geschreven is over het onderzoek kun je geheel lezen via deze link.

  Link Aflevering

• Tien keer zoveel super heldere sterrenstelsels waargenomen als theorie voorspelt

  Luister

  Nov 19 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixAl jaren en jaren wordt er onderzoek gedaan naar sterrenstelsels waarin vele honderden duizenden miljarden sterren bij elkaar kunnen zitten. Over hoe deze stelsels zich vormen bestaan nog veel vragen. Dankzij infraroodtelescopen kwamen onderzoekers er al wel achter dat er ook hyperlumineuze sterrenstelsels bestaan. Dat zijn stelsel met een helderheid van tien biljoen zonnen. Het leek er zelfs op dat er meer van dit soort sterrenstelsels waren dan theoretische modellen konden verklaren. Maar klopte deze waarneming wel? Om dat uit te zoeken was er beter beeld nodig. Een groot team onderzoekers wendde zich tot LOFAR: een Nederlandse radiotelescoop die samengesteld is uit duizenden radioantennes. Met deze enorme radiotelescoop lukte het om veel dieper te kijken met veel scherper beeld. Wel tien jaar lang verzamelden de onderzoekers data en bekeken ze individuele super heldere sterrenstelsels. Hadden de modellen het mis? Al die data leverde uiteindelijk het antwoord op dat ze zochten: ja, er zijn inderdaad meer van dit soort sterrenstelsels dan theoretisch zou moeten kunnen. Zo'n tien keer zoveel. Nou zou de helderheid van deze stelsels afkomstig zijn van enorm veel stervorming. Er zouden wel tienduizend nieuwe sterren per jaar worden gevormd (ter vergelijking: ons eigen Melkwegstelsel vormt er maar eentje per jaar), maar dan nog kunnen sterren nooit als enige verantwoordelijk zijn voor het aantal super heldere sterrenstelsels dat nu is gevonden. Wat is de bron dan wel? Dat is iets waar ze de komende tijd naar willen gaan kijken. Daarvoor gaat het team onder andere follow-up waarnemingen uitvoeren op het Keck observatorium in Hawaii. In deze audio hoor je Huub Röttgering, onderzoeker en directeur van de Sterrewacht Leiden. Lees hier meer over het onderzoek: Tienmaal meer hyperlumineuze sterrenstelsels waargenomen dan sterren kunnen produceren. De paper vind je hier: The bright end of the infrared luminosity functions and the abundance of hyperluminous infrared galaxies....more

  Link Aflevering

• Zweet tegenhouden met behulp van... zweet

  Luister

  Nov 18 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixOns zweet bevat allerlei natuurlijke mineralen, zoals zout en kalk. Kunnen we er niet voor zorgen, dachten onderzoekers, dat we de zweetbuisjes blokkeren met ons eigen zweet? De inspiratie kwam onder andere van opgedroogd zweet na het sporten. Als je dat opgedroogde spul nou al in de zweetbuisjes kan laten ontstaan, dan zou dit wellicht het zweet tegen kunnen houden. Om te kijken of hun idee klopte, bouwden ze in het lab een paar zweetklieren na en lieten daar synthetisch zweet (wat bestond uit dezelfde stofjes als ons eigen zweet) doorheen bewegen. Vervolgens brachten ze in één testsetting hygroscopisch materiaal aan dat wateraantrekkend werkt. In deze setting zagen ze het zweetbuisje al na een paar seconden dichtslibben met een gel-achtige substantie. Anti-zweet trui Maar hoe moeten we dit dan voor ons zien in het echt? De onderzoekers willen nu graag aan de slag met een toepassing en uiteindelijk testen met echte proefpersonen. Ze denken dat ze een soort deodorant kunnen maken die deze verdamping stimuleert, of iets wat je op kunt plakken of aan kunt trekken dat hetzelfde doet. Dan kun je je nog afvragen: hoe hard hebben we dit nodig? Onderzoeker Wouter van Marken Lichtenbelt van de Universiteit Maastricht - hij weet alles over hoe ons lichaam reageert op temperatuurwisselingen en dus ook het één en ander over zweet - twijfelt een beetje. Er is volgens hem nooit echt stevig aangetoond dat de stofjes die in de huidige antitranspiranten zitten slecht voor ons zijn. Daarnaast is het langdurig verstoppen van de zweetbuisjes ook niet direct goed voor je lichaam. Maar als je een ziekte hebt waarbij je echt overmatig zweet, of wanneer je je toch zorgen maakt over de huidige bestandsdelen in antitranspirant, dan zou dit in de toekomst wel eens een mooi alternatief kunnen zijn. In deze audio hoor je onderzoeker Jonathan Boreyko van Virginia Tech. Lees hier meer over het onderzoek: Virginia Tech lab proves the concept of a natural approach to antiperspirants. De paper vind je hier: Evaporation-Induced Clogging of an Artificial Sweat Duct. Bij het derde voorbeeld zie je hoe het gel-achtige materiaal ontstaat:...more

  Link Aflevering

• De zebravink kan iets waarvan we dachten dat alleen mensen het kunnen

  Luister

  Nov 17 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixDe paper vind je hier: High-capacity auditory memory for vocal communication in a social songbird.

  Link Aflevering

• Hoe celpopulaties hun risicospreiding razendsnel aanpassen aan de omstandigheden

  Luister

  Nov 16 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je onderzoeker Tom Shimizu van Amolf. Lees hier meer over het onderzoek: Bliksemsnel risicobeheer in celpopulaties. De paper vind je hier: Adaptive tuning of cell sensory diversity without changes in gene expression.

  Link Aflevering

• Schimmel uit hondenneus helpt onderzoekers bij belangrijke ontdekking

  Luister

  Nov 12 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixVoor je denkt: wat maakt mij schimmel uit een hondenneus nou uit? Dit is één van de vier beruchte schimmels die samen bij mensen zorgen voor 1,5 miljoen doden wereldwijd per jaar. Over zo'n schimmel willen we natuurlijk zoveel mogelijk te weten komen. Is een hond geïnfecteerd met deze schimmel, dan moet een dierenarts zoveel mogelijk ervan uit de neus en holtes van de hond halen om hem te genezen. Toen onderzoekers bezig waren met het bestuderen van infectieziektes bij de mens, hoorden ze hiervan en gingen ze in het lab aan de slag met enkele van deze schimmel-samples. Aanpassen aan gastheer Ze zetten een deel op kweek en een ander deel vroren ze in, zodat ze ook goed de genexpressie van de schimmel konden bekijken. Het leverde enorm interessante informatie op. Zo zagen ze dat de schimmel in de hond genetisch evolueert om beter te kunnen overleven. Nooit eerder was dit gezien. Er is wel eerder onderzoek gedaan naar dit soort schimmels, maar dat gebeurde vaak in proefdieren en de resultaten waren vaak niet goed te vergelijken met de werkelijkheid. Dat probleem heb je natuurlijk niet als je samples uit een echte infectie komen. Wat ook opvalt is dat niet alle hondenrassen even gevoelig zijn voor deze infectie. Dat doet vermoeden dat ook de genen van de host een belangrijke rol spelen. De resultaten van dit onderzoek zorgen voor belangrijke nieuwe informatie waarmee onderzoekers meer kunnen leren over hoe die schimmel ook bij ons ingrijpt op het immuunsysteem en welke rol de gastheer daarbij speelt. Hopelijk lukt het ze daarmee om uiteindelijk een betere diagnose en behandeling te ontwikkelen voor zowel mens als dier. In deze audio hoor je onderzoeker Hans de Cock van de Universiteit Utrecht. Lees hier meer over het onderzoek: Hond in gevecht met schimmel. De paper vind je hier: The sino-nasal warzone: transcriptomic and genomic studies on sino-nasal aspergillosis in dogs....more

  Link Aflevering

• Slaaptekort rommelt met de angstverwerking in ons brein

  Luister

  Nov 11 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixSlaap is essentieel voor het opslaan en verwerken van herinneringen en een slaaptekort - weten we - beïnvloedt ons leervermogen en geheugen. Als je dan kijkt naar angstverwerking dan wordt daarbij ook dat leervermogen gebruikt. Je kunt het zo zien: je hersenen kunnen de angstherinnering, als er geen sprake meer van gevaar is, verdrukken met een nieuwe herinnering. Met een minder angstige associatie. De onderzoekers in deze studie wilde weten: kan een slaaptekort dat verwerken van angstherinneringen ook verstoren? Ze lieten daarvoor drie groepen gezonde mensen in een slaapcentrum slapen. Eén groep sliep helemaal niet, één groep werd na vier uur wakker gemaakt en miste daarmee de uren met de meeste REM-slaap en een derde groep sliep normaal. Angstoefening Met alle drie de groepen voerden ze een experiment uit waarbij de proefpersonen in een scanner naar drie kleuren moesten kijken. Bij twee van die kleuren werd een licht en ongevaarlijk schokje gegeven. Eén kleur was 'veilig'. Toen veranderde ze iets: één van de twee 'gevaarlijke' kleuren gaf ineens geen schokje meer. Op zo'n moment kunnen de hersenen aan de slag om de angstherinnering om te zetten. Ze herhaalden het experiment aan het einde van de dag nogmaals om te kunnen zien wat het brein had geleerd. Wat zagen ze nou bij de groep die een halve nacht had geslapen: bij deze proefpersonen was er zowel bij het eerste als het tweede experiment meer activiteit in het hersengebied dat wordt geassocieerd met angst. In het gebied waar juist angstcontrole plaatsvindt zagen ze minder activiteit. De groep die gewoon had geslapen had in beide gebieden activiteit in de ochtend, maar had aan het einde van de dag geleerd de angst te verwerken. De groep die helemaal niet had geslapen, had een uitgestelde reactie, maar leek daarin uiteindelijk meer op de goede slapers. Sneller angstig Wat kunnen we hier van leren? Mogelijk dat een halve nacht niet slapen slechter voor je is dan een hele nacht niet slapen. Maar wat de onderzoekers ook denken is dat zo'n halve nacht mensen gevoeliger maakt voor angststoornissen. Zeker in beroepen waarbij én een slechte nachtrust én heftige ervaringen een rol spelen zou dit negatieve gevolgen kunnen hebben. In vervolgonderzoek willen ze het experiment herhalen met mensen die traumatische ervaringen hebben gehad om het mechanisme nog beter te kunnen begrijpen. In deze audio hoor je Edward Pace-Schott van Harvard Medical School. Voor dit onderzoek werkte hij samen met onderzoekers Anne Germain en Jeehye Seo. Meer over hun werk lees je hier: Sleep loss hijacks brains activity during learning....more

  Link Aflevering

• Met gentherapie de oogzenuw laten herstellen

  Luister

  Nov 10 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixOnder glaucoom vallen een aantal aandoeningen van het oog die leiden tot beschadigingen van de oogzenuw. Het is de grootste oorzaak van blindheid wereldwijd. Er zijn wel wat middelen die de symptomen ervan behandelen, maar die doen niets voor herstel en daarmee is de schade blijvend. Daar zochten ze in dit onderzoek een oplossing voor. Ze kwamen uit bij gentherapie, waarbij ze in de oogzenuw een gen tot expressie brachten dat een eiwit produceert dat herstel mogelijk maakt. Het eiwit levert namelijk belangrijke bouwstenen af voor regeneratie op de plek van de schade. Zorgden ze voor veel van dit eiwit, dan zagen ze duidelijk herstel. Nou hebben ze dit nu alleen nog in gekweekte cellen en in muizenmodellen getest. En ja: dat betekent ook dat hier nog dierproeven voor nodig waren. Toch is die stap in een onderzoek als dit nog niet over te slaan. Hierna zetten ze het onderzoek voort in menselijke oogzenuwen in het lab en daarna kunnen ze gaan kijken naar klinische testen met levende mensen. In deze audio hoor je onderzoeker Veselina Petrova van de Universiteit van Cambridge. Hier vind je de paper: Protrudin functions from the endoplasmic reticulum to support axon regeneration in the adult CNS....more

  Link Aflevering

• Virussen kapotmaken door hun suikerlaagje te saboteren

  Luister

  Nov 09 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixEr zijn veel virussen die een suikerlaagje nodig hebben om te functioneren. Dit kunnen ze alleen niet zelf produceren. Ze kapen hiervoor de suikerproductiefabriek in de cellen die ze besmetten. Jaren hebben onderzoekers gekeken hoe ze dit proces zo konden saboteren dat virussen met een defect suikerlaagje komen te zitten. Door een specifiek enzym te beïnvloeden dat in de fabriek het suikerlaagje bijschaaft voordat het door de controlepost van de cel gaat, hopen ze het suikerlaagje zo te verprutsen dat het virus minder stabiel en minder gevaarlijk is. In deze audio hoor je onderzoeker Gideon Davies van de Universiteit van York. Lees hier meer over het onderzoek: Possible drug treatment on horizon for SARS-CoV-2 virus. De paper vind je hier: Structure of human endo--1,2-mannosidase (MANEA), an antiviral host-glycosylation target. Meer lezen over het samenwerkingsverband met de Universiteit van Leiden kan hier: ERC Synergy Grant to unlock sugar codes for health and a sustainable society. ...more

  Link Aflevering

• Oorsprong van mysterieuze radioflits uit de Melkweg gevonden

  Luister

  Nov 05 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je onderzoeker Ziggy Pleunis van het McGill Space Institute. Lees hier meer over de ontdekking: A fast radio burst in our own Galaxy. De paper van Pleunis en zijn collega's van het Canadian Hydrogen Intensity Mapping Experiment (CHIME) vind je hier: A bright millisecond-duration radio burst from a Galactic magnetar.

  Link Aflevering

• Nieuwe antibiotica-pil vindt vermomd als eten zijn weg door het lichaam

  Luister

  Nov 04 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixSteeds meer bacteriën zijn resistent tegen de antibiotica die we gebruiken. Daarnaast wordt ook nog verwacht dat het aantal mensen dat een infectieziekte krijgt gaat toenemen. En dus zijn wetenschappers druk met het vinden van middelen waar ziekmakende bacteriën geen trucjes voor hebben en waar ze niet of moeilijk resistent tegen kunnen worden. Bacterie doorprikken Eén van de hoopgevende alternatieven is een middel dat - anders dan veel andere antibiotica - niet opgenomen hoeft te worden in de cel om zijn werk te kunnen doen, maar dat de bacterie van buitenaf doorprikt. Bacteriën krijgen zo eigenlijk niet eens de kans om resistent te worden. Dat klinkt al mooi, maar er waren nog wel wat obstakels. Veel antibiotica wordt ingespoten. Daarvoor moeten de meeste mensen naar het ziekenhuis, maar het ziekenhuis is eigenlijk helemaal geen goede plek voor mensen met infectieziekten als je bedenkt hoe vatbaar zij zijn voor andere virussen en bacteriën. En andersom: hoe zij weer anderen kunnen besmetten. Daarnaast kost het ook gewoon veel geld. Vermomd als eten Maar als je wilt dat dit thuis toegediend kan worden dan moet het geen prik, maar iets als een pilletje zijn. Daarbij kregen de makers van het middel hulp van andere onderzoekers die zorgde dat het als een pilletje ingenomen kan worden dat vermomd als eten het lichaam doorgaat. Dit zorgt ervoor dat het middel niet te vroeg wordt afgebroken en het netjes in de bloedbaan terecht komt. Het mooie is ook nog dat deze truc ook voor andere middelen zou moeten werken. Eén van de redenen voor het ontwikkelen van het nieuwe middel is volgens de onderzoekers het makkelijker maken van infectiebestrijding in ontwikkelingslanden. Vooral daar waar mensen niet even naar het ziekenhuis kunnen voor een infuus of prik zou een pil enorm veel patiënten kunnen helpen, menen ze. In deze audio hoor je onderzoeker Han van t Klooster. Zijn bedrijf PharmaCytics werkt samen met Madam Therapeutics aan deze nieuwe antibiotica-pil. ...more

  Link Aflevering

• Onderzoekers vinden vroegste bewijs ooit voor sociaal gedrag zoogdieren

  Luister

  Nov 03 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixDit onderzoek werd gedaan door paleontologen van de Universiteit van Washington en het Burke Museum of Natural History & Culture. Deze wetenschappers kwamen fossielen op het spoor van een klein knaagdiertje dat de naam Filikomys primaevus - jeugdige, vriendelijke muis - kreeg. Maar hoe wisten ze nou dat dit een sociaal diertje was? Ze hadden behoorlijk wat fossielen van dit beestje gevonden, 22 in totaal. Ook nog in zeer goede staat, wat uitzonderlijk is. Ze vonden de fossielen op een bekende dino-opgraaf locatie genaamd Egg Mountain in West Montana. Deze fossielen waren maar liefst 75,5 miljoen jaar oud. Zeker 13 hiervan werden teruggevonden in dezelfde rotslaag in een gebied van 30 vierkante meter. En ze zaten allemaal gezellig bij elkaar, in groepjes van twee, soms vijf, van zowel jonge als ouder dieren. Daarnaast hadden ze ook nog eens de bouw van een diertje dat nesten graaft onder de grond en dus was de conclusie: deze dieren moeten al sociale structuren gehad hebben. Hiervoor dachten onderzoekers dat dit gedrag pas na het uitsterven van de dino's ontstond. En dan vooral bij de groep zoogdieren waar wij mensen bij horen. Maar nu weten we: deze muisjes waren ons voor en niet zo'n beetje ook. Lees hier meer over het onderzoek: Early mammalian social behaviour revealed by multituberculates from a dinosaur nesting site. In de audio hoor je ook nog een heleboel mooie dingen over plankton. Verder lezen kan hier: Plankton turn hunters to survive dinosaur-killing asteroid impact en hier: Plankton key to origin of earth's first breathable atmosphere....more

  Link Aflevering

• Bij 2 graden opwarming komt er 230 miljard ton CO2 vrij uit de bodem

  Luister

  Nov 02 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: Gimix230 miljard ton, dat is twee keer zoveel als de CO2-uitstoot van de VS over de afgelopen 100 jaar. Maar hoe hebben ze deze lastige berekening nou gedaan, zonder dat ze alle bodemprocessen op aarde hebben onderzocht? Ze hebben in dit onderzoek gekeken naar de relatie tussen temperatuur en bodemafbraak. Hoe reageert de bodem op verschillende plekken op aarde op een stijging hiervan? Hierbij combineerden ze data uit observaties met bestaande klimaatmodellen. Ze maakten verschillende vergelijkingen en zagen steeds dezelfde resultaten terug. Hoe zeker weten ze het? Nou waren er al modellen die hier berekeningen over lieten zien, maar die hadden nog een foutmarge van zo'n 120 miljard ton. Deze studie brengt die marge omlaag naar 50 miljard ton. Dat is dus nog geen zekerheid, maar wel een belangrijke inschatting. Kan het ook nog meevallen? Misschien, want planten nemen steeds meer CO2 op. Aan de andere kant kappen we nog altijd gigantisch veel bomen en is in dit onderzoek de CO2 die vastzit in permafrost nog niet meegenomen. Er valt dus nog genoeg te onderzoeken, bijvoorbeeld: hoeveel wordt er dan precies door de bodem opgenomen? Toch is dit al belangrijke kennis over dit onderdeel van de klimaatverandering. In deze audio hoor je Rebecca Varney en Sarah Chadburn van de University of Exeter. Lees hier meer over het onderzoek: Warming of 2°C would release billions of tonnes of soil carbon. De paper vind je hier: A spatial emergent constraint on the sensitivity of soil carbon turnover to global warming. ...more

  Link Aflevering

• Nieuwe nanotechnologie traint het immuunsysteem om kanker beter te bestrijden

  Luister

  Oct 29 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je onderzoeker Willem Mulder van de Technische Universiteit Eindhoven en TMII, Icahn School of Medicine in New York. Lees hier meer over het onderzoek: Ground-breaking study on trained immunity to fight cancer en hier vind je meer informatie over de startup die de onderzoekers hebben opgezet: Trained Therapeutix Discovery. Wat extra uitleg door de twee promovendi die veel van het experimentele werk hebben uitgevoerd:

  Link Aflevering

• Cybersecurity gebaseerd op het menselijk immuunsysteem

  Luister

  Oct 29 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixTwee onderdelen van ons immuunsysteem leken ook uiterst geschikt voor het beschermen van ict-systemen: het constant verversen van cellen en een decentrale aansturing. Maar hoe vertaal je dat naar ict? Voor het verversen wordt voortgeborduurd op de bestaande nieuwe ict-techniek: Kubernetes. Een systeem waarmee computertoepassingen beheerd kunnen worden. Daarin zit al de mogelijkheid om te herstarten en verversen, alleen hebben ze nu een link gemaakt naar cybersecurity-instrumenten. Ze laten deze twee met elkaar communiceren zodat er veel slimmer ververst kan worden. Dat verversen van applicaties zorgt ervoor dat je meer momenten hebt waarop je cyberaanvallen kunt onderscheppen. En zit je als crimineel net in een handeling en wordt er ververst, dan is het einde oefening en ben je te laat. Dan is er nog decentralisatie. In het lichaam communiceren cellen constant met elkaar. Als eentje geïnfecteerd raakt gebruikt hij stofjes om omliggende cellen te waarschuwen dat er iets mis is, zonder dat het eerst langs je hersenen hoeft te gaan. Door hetzelfde te creëren in een computernetwerk: eilandjes die zelf alarm kunnen slaan, zonder dat een centraal systeem alles de hele tijd moet langslopen, kun je veel sneller en lokaler ingrijpen als er iets mis is. Een wondermiddel is het volgens de onderzoekers niet, maar zeker een manier om het cybercriminelen een stuk moeilijker te maken. In deze audio hoor je Bart Gijsen van TNO en Rogier Reemer van Achmea. Lees hier meer over het Partnership for Cyber Security Innovation....more

  Link Aflevering

• Wat een drum-experiment ons kan leren over cultuurevolutie

  Luister

  Oct 28 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHet experiment heeft nog het meeste weg van het doorfluisterspelletje van vroeger, maar dan met drumritmes. 120 proefpersonen kregen een ritme te horen en dat moesten ze - alleen in een geluidsdichte ruimte met drie trommels en één stokje - zo goed mogelijk na proberen te spelen. Sommige mensen hoorden het origineel, anderen kregen het stokje door van een andere proefpersoon en moesten naspelen wat diegene ervan had gebakken. Elk groepje (of rijtje) van zes mensen begon dus met een basisritme en als de laatste van het groepje klaar was, dan was er een geëvolueerd eindritme. Nou waren de ritmes heel simpel, maar de setting zat wat ingewikkelder in elkaar. De onderzoekers hadden namelijk gespeeld met de afstanden tussen de trommels. In één groepje stonden ze allemaal op gelijke afstand van elkaar, in een ander groepje stond één trommel verder weg en zo creëerden ze vier veschillende settings. Ook vroegen ze de proefpersonen om bij het spelen van de ritmes een vaste trommel-volgorde aan te houden. Zo probeerden ze te onderzoeken hoe de toegang tot de middelen en de setting daarvan invloed had op de evolutie van het ritme. Ze zagen - zoals ze verwachten - dat uit elke setting een ander eindritme kwam en dat deze in sommige groepen heel anders was geworden dan het origineel. Het levert - zo hopen de onderzoekers - een nieuwe manier op van naar dit vraagstuk kijken, wat als inspiratie moet dienen voor onderzoeken in de toekomst. In deze audio hoor je onderzoeker Helena Miton van het Sante Fe Institute. Leer hier meer over het onderzoek: The rhythm of change: What a drum-beat experiment reveals about cultural evolution. Hier vind je de paper: Motor constraints influence cultural evolution of rhythm....more

  Link Aflevering

• Malariaparasiet verstop zich in onze bloedbaan tijdens het droge seizoen

  Luister

  Oct 27 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixMalaria wordt verspreid door parasieten. Als een mug ons prikt dringt die parasiet onze bloedbaan binnen en daar besmetten ze menselijke rode bloed cellen en vermenigvuldigen ze zich. De meeste besmettingen vinden plaats in de natte maanden van het jaar. In delen van West Afrika is dit ongeveer van juli tot december. Dat is ook logisch, want in dat seizoen zijn er de meeste muggen en verspreid de ziekte zich makkelijker. Maar hoe kan het dan dat ze elk jaar met zoveel terugkomen? Terwijl er een heleboel droge maanden zijn met veel minder muggen. Wat doen die parasieten om die periode te overleven? Silvia Portugal van de Heidelberg universiteit in Duitsland en haar collega's vonden het antwoord. Ze vergeleken besmettingen uit de regenseizoenen met besmettingen uit de zomerseizoenen en daar ontdekten ze een belangrijk verschil. Verstoppertje in de bloedbaan Ze zagen dat de parasiet in het regenseizoen een molecuul produceerde waardoor besmette cellen vast blijven plakken aan de wand van onze bloedvaten. Dit doen ze zodat ons lichaam de besmette cellen niet goed op kan ruimen. In de zomer produceert de parasiet deze moleculen echter niet. De meeste besmette cellen werden daardoor juist wél door het lichaam weggewerkt. Dit zorgde ervoor dat de parasiet nog maar in kleine getale overbleef en zo ongezien kon blijven rondhangen in het lichaam. Werd het buiten weer nat, dan ging de parasiet terug naar volle aanvalsmodes. Een belangrijke les van dit onderzoek is dat het niet genoeg is om alleen te kijken naar de zieke mensen bij het bestrijden van malaria. We zullen nog net iets slimmer moeten zijn om deze parasiet te verslaan. Gelukkig hebben we daar nu weer wat extra munitie voor. Lees meer over het onderzoek op de site van Nature: Increased circulation time of Plasmodium falciparum underlies persistent asymptomatic infection in the dry season. Luister verder: Het menselijke immuunsysteem kan de malaria-parasiet zélf bestrijden....more

  Link Aflevering

• Robots laten zien waarom vissen in een school zwemmen

  Luister

  Oct 26 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixUit het experiment met de robotvissen kwam dat het inderdaad energie scheelt als vissen in een school zwemmen. Ze maken hierbij gebruik van de waterstroming die de vissen voor hen veroorzaken en passen hun staartbeweging daarop aan. Dit aanpassen van de beweging wordt in dit onderzoek vortex phase matching genoemd. Het werkt op elke plek in de school, maar vraagt niet overal om dezelfde beweging. Synchroniseren met de leider heeft bijvoorbeeld als je er vlak achter zwemt, zit je verder achter in de school dan is een tegenovergestelde beweging juist beter om zoveel mogelijk energie te besparen. 10.000 experimenten Ditzelfde onderzoek doen bij wilde vissen is enorm lastig, daarom werd het tot nu vooral berekend in modellen. Dit is voor het eerst dat het met zo levensecht mogelijke robotvissen is getest. Om te kijken hoe het nou precies zit met energieverbruik, lieten ze de vissen in verschillende formaties zwemmen en voerden ze wel 10.000 verschillende experimenten uit. Omdat het ging om robots, konden ze heel precies meten hoeveel energie er per situatie per vis werd verbruikt. Om vervolgens zeker te weten dat vissen in het wild ook gebruikmaken van vortex phase matching, hebben de onderzoekers ook nog echte vissen in een tank laten meedoen aan het experiment. Ze zagen mede dankzij een slim computermodel gebaseerd op hun bewegingen dat ze inderdaad dezelfde strategie gebruikten. In de toekomst willen ze het energieverbruik van de vissen ook nog precies gaan meten door met slimme technologie de hartslag te monitoren. Waarom dit onderzoek? Nou is het natuurlijk leuk om dit te weten over vissen, maar er zit nog een grotere gedachte achter het onderzoek. De kennis moet namelijk ook helpen bij het maken van betere robotvissen. Deze gaan straks in zwermen (of scholen) worden ingezet om bijvoorbeeld de waterkwaliteit in oceanen te monitoren. Dit soort onderzoeken helpen bij het ontwerpen van robots die zich zo energiezuinig mogelijk bewegen. Omdat wilde vissen geneigd zijn deze robots te volgen (als ze echt genoeg lijken) biedt het ook mogelijkheden voor het trainen van wilde vissen. Bijvoorbeeld door ze te leren op welke plekken ze beter niet kunnen zwemmen. In deze audio hoor je onderzoeker Iain Couzin van de universiteit van Konstanz in Duitsland. Lees hier meer over het onderzoek: Robots help to answer age-old question of why fish school. De paper vind je hier: Vortex phase matching as a strategy for schooling in robots and in fish....more

  Link Aflevering

• Met hersenstimulatie emotionele acties onder controle houden

  Luister

  Oct 22 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHet klinkt enger dan het is. Laten we beginnen bij het begin: het gaat hier niet om het controleren van de emotie zelf, maar het controleren van wat je ermee doet. Van nature hebben mensen de neiging om negatieve, bedreigende situaties te vermijden en positieve en belonende situaties op te zoeken. Alleen soms vraagt een situatie om een tegennatuurlijke handeling. Je wilt bijvoorbeeld je oma heel graag knuffelen, maar je moet je inhouden (want corona!). Dit is voor sommige mensen een bijzonder moeilijke opgave. In dit onderzoek is eerst gekeken wat er precies in de hersenen gebeurt als we deze taak uitvoeren. Aan proefpersonen werden in een hersenscanner op een scherm emotionele gezichten getoond. Boze gezichten moesten ze vermijden en blije gezichten moesten ze - met een joystick - benaderen. Dat zouden we van nature ook doen. Maar ze moesten ook het omgekeerde doen: boze gezichten benaderen, blije vermijden. Zo konden ze aan de scans zien welke hersengebieden wat doen. Hersenstimulatie Die dans van elektrische signalen hebben ze verder uitgezocht en daarna hebben ze deze geprobeerd te beïnvloeden met hersenstimulatie. Dus met zwakke elektrische velden van buiten het hoofd de interactie opzoeken met bestaande hersenactiviteit. Maar dan wel perfect aangesloten op deze specifieke taak. Lig je gewoon in bed niets te doen, dan heeft het ook geen effect. Uiteindelijk hopen de onderzoekers dat dit huidige behandelingen kan verbeteren. Vaak gaat het dan om exposure therapie: het oefenen van de sociale situaties waar iemand moeite mee heeft. Het toevoegen van hersenstimulatie zou het effect van deze oefening kunnen versterken. In deze audio hoor je Bob Bramson van het Donders Instituut (Radboud Universiteit). Lees hier meer over het onderzoek: Meer controle over emotionele acties met hersenstimulatie....more

  Link Aflevering

• Het perfecte randje maken, op de atoom nauwkeurig

  Luister

  Oct 21 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixMateriaal dat uit een laag bestaat met een dikte van 1 atoom wordt ook wel 2D-materiaal genoemd. Grafeen is hier een voorbeeld van. Zo'n grafeenlaagje heeft hele bijzondere eigenschappen. Het is sterker dan staal, transparant en flexibel. Ook geleidt het warmte en elektriciteit heel erg goed. Dat maakt het interessant als materiaal voor zonnecellen, buigzame lcd- en touchscreens en een heleboel elektronica op hele kleine schaal. Alleen de randjes van dit soort materialen zijn onvoorspelbaar. Ze verschillen in eigenschappen van het hoofdmateriaal, maar onderling zijn er ook verschillen. Zo heb je bijvoorbeeld een zig zag-randje en een armchair-randje. De ene is magnetisch, de andere niet en dat is nog maar één van de eigenschappen waarin ze verschillend zijn. Dat maakt het werken met het materiaal lastig. Simpel stofje Nu hebben wetenschappers een manier gevonden om dat randje te beïnvloeden. En daarvoor hebben ze niet veel meer nodig dan waterstofperoxide en een beetje warmte. Daarmee lukt het ze om van elk randje een zig zag-randje te maken, dat van alle vormen het sterkst is. Het maakt allerlei belangrijke vervolgonderzoeken mogelijk, onder ander binnen de kwantumwetenschappen. In deze audio hoor je onderzoekers Battulga Munkhbat en Timur Shegai van de Chalmers University of Technology in Zweden. Lees hier meer over het onderzoek: How to make perfect edges in 2D-materials. De paper vind je hier: Transition metal dichalcogenide metamaterials with atomic precision....more

  Link Aflevering

• De moleculaire dans die ons hart laat kloppen in kaart gebracht

  Luister

  Oct 20 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHoe ziet die dans er nou precies uit? Daarvoor duiken we even in de hartspier. Om precies te zijn in de hartspier-cellen. Daar zitten lange dunne eiwit-slierten die samen een hartslag kunnen maken. Met behulp van een elektrisch signaaltje trekken ze samen, en ontspannen ze weer. Om dit te kunnen doen moeten die slierten moeten echter allemaal dezelfde lengte hebben. Het bepalen van de lengtes van die eiwitten - dus wanneer is eentje precies de goede lengte - dat doet weer een ander eiwitje in die cel. Keurt ie een sliert goed, dan zet ie er een klein dopje op. Maar het eiwitje dat dit doet maakt ook wel eens fouten. Als hij te vroeg of te laat een dopje erop zet, als het sliertje nog niet de goede lengte heeft, dan komt er een ander eiwitje aan en die duwt dat dopje er weer af. Betere behandeling hartziektes Een dans van heen en weer bewegende eiwitten dus. Dat klinkt misschien heel gezellig, maar als er fouten worden gemaakt en danspassen worden gemist kan dat vervelende gevolgen hebben voor het hart. Nou heeft een onderzoeksteam van Washington State University voor het eerst laten zien dat dit mechanisme zo werkt en dat is belangrijk, want daarmee weten ze ook wat er mis kan zijn als het niet goed werkt. Ze hopen zo mensen met hartziektes te kunnen helpen waarbij genetische mutaties in deze eiwitten zorgen voor ernstige klachten. Lees hier meer over het onderzoek: Study shows a molecular dance that keeps your heart beating. Hier vind je de paper: Leiomodin creates a leaky cap at the pointed end of actin-thin filaments....more

  Link Aflevering

• Verliezen vleugels leverde groot voordeel op voor mieren

  Luister

  Oct 19 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je onderzoeker Adam Khalife van Sorbonne University. Lees hier meer over het onderzoek: Losing flight had huge benefits for ants, finds new study.

  Link Aflevering

• 3D-geprinte insectensnacks, wandelritme-sensoren en typgedrag als ID

  Luister

  Oct 15 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixDemi Jansen zocht met haar team naar een duurzame oplossing op voedselgebied en vond die in 3D-geprinte insectenkoekjes. Omdat ze er eerst een pasta van maken, kunnen ze snacks maken in elke vorm en elke smaak. Omdat deze manier van produceren (nog) niet geschikt is voor massaproductie zien ze dit meer als iets voor specifieke groepen die baat zouden hebben bij een gepersonaliseerde dosis eiwitten en vetten. Daarbij denken ze bijvoorbeeld aan de zorg, topsporters en mensen bij defensie. Meten typgedrag De manier waarop iemand typt is behoorlijk uniek, net als een handschrift of penseelstreek. Bob van der Meulen zag hier met zijn team een mooie toepassing voor. Nu studenten veelal thuis tentamen moeten doen, is het voor universiteiten belangrijk om zeker te weten dat Piet niet het tentamen van Klaas zit te maken. Nu moeten studenten daarom vaak hun webcam aan hebben staan, maar dit zou je ook kunnen checken door met software het typgedrag te analyseren, zonder daarbij vast te leggen wat er wordt geschreven. Op de lange termijn hopen ze met met de technologie vroegtijdig stressgerelateerde ziektes op te sporen, want typgedrag zegt ook aardig wat over hoe iemand zich voelt, laat onderzoek zien. Wandelritme-sensoren Lieke de Mare bedacht een hulpmiddel voor mensen die moeten revalideren na een beroerte. Vaak moeten deze mensen oefeningen doen om weer goed te kunnen lopen. Door sensoren aan de voeten - en een eventueel loophulpmiddel - te koppelen aan software kunnen mensen thuis een seintje krijgen als ze verkeerd lopen en helpt een gepersonaliseerd ritme ze om weer de juiste pas te vinden. Bekijk hier wat er allemaal te doen is vanaf zaterdag: Dutch Design Week 2020. Meer studentenprojecten die tijdens de Dutch Design Week te zien zijn vind je hier: Drivers of change online....more

  Link Aflevering

• Katten verleiden met je ogen

  Luister

  Oct 13 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHier vind je het volledige paper en kun je ook foto's en video's bekijken van de katten en de mensen die een slow blink doen.

  Link Aflevering

• “Nobelprijs voor de economie” naar onderzoekers veilingen

  Luister

  Oct 12 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixMeer over hun onderzoek en het veilingen-format dat ze ontwikkelden lees je hier. Luister ook Tinbergen en de economie van morgen

  Link Aflevering

• Hoe je de geur van wijn onthoudt

  Luister

  Oct 08 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je onderzoeker Ilja Croijmans van Universiteit Utrecht. Meer over het onderzoek lees je hier. Er is ook een vervolgonderzoek, daaraan kan je meedoen als je een wijnexpert ben (gediplomeerd, minstens WSET level 3 of vergelijkbaar). Dat doe je via deze link of je kan mailen naar [email protected]

  Link Aflevering

• CRISPR-Cas techniek wint Nobelprijs scheikunde

  Luister

  Oct 07 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixLees hier meer over de winnaars van de Nobelprijs voor de scheikunde: Genetic scissors: a tool for rewriting the code of life.

  Link Aflevering

• Nobelprijs natuurkunde naar onderzoekers zwarte gaten

  Luister

  Oct 06 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixAls je meer wilt lezen over het onderzoek en de onderzoekers, dan kan je dat hier doen.

  Link Aflevering

• Nobelprijs geneeskunde naar ontdekkers hepatitis C

  Luister

  Oct 05 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixLees hier meer over de winnaars van de 2020 Nobelprijs voor de geneeskunde: the Nobel Prize in physiology or medicine.

  Link Aflevering

• Fijnstof meten om beter CO2 te kunnen zien

  Luister

  Oct 01 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixAls aanvulling op de grotere Europese CO2-ruimtemissies ontwikkelt een samenwerking van tien organisaties - waaronder SRON - een netwerk van kleinere satellieten dat uiteindelijke het Space CARBon Observatory moet worden. Daarvoor hebben ze samen met onder andere TNO, de Universiteit Leiden en Airbus een instrument ontwikkelt genaamd SPEX dat kijkt naar fijnstof in de atmosfeer. Ruis weghalen SPEX doet dit door te kijken naar hoe die kleine deeltjes het licht van de zon weerkaatsen. Zo kunnen ze zien hoeveel fijnstof ergens is, maar ook hoe groot de deeltjes zijn en wat waarschijnlijk hun oorsprong is. In deze missie speelt SPEX echter niet de hoofdrol. Die gaat naar NanoCarb, een kleine sensor die CO2 meet. Omdat fijnstof de meting van CO2 kan beïnvloeden, gaat SPEX mee om te zorgen dat de ruis uit de meting verdwijnt. Testvlucht CO2 wordt al gemeten, maar in deze missie willen ze het nog nauwkeuriger gaan doen en daar hebben ze SPEX bij nodig. Morgen gaan de twee instrumenten voor het eerst in de lucht getest worden, alleen nog wel even wat dichter bij de aarde dan straks de bedoeling is. In deze audio hoor je Martijn Smit van SRON. Lees hier meer over de Europese SCARBO-missie en hier meer over SPEX....more

  Link Aflevering

• Blauwe ekster deelt zijn eten met minderbedeelde soortgenoten

  Luister

  Sep 30 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixDat het dier sociaal is dat hadden ze al in het wild gezien. De blauwe ekster zorgt namelijk ook voor jongen die niet van hem of haar zelf zijn. Broertjes en zusjes van een nieuw nest brengen net zo goed eten als vader en moeder en zelfs dieren die helemaal geen familie zijn helpen mee. Meelwormexperiment Om erachter te komen hoeveel hiervan een teken van intelligentie was en hoeveel instinct, hebben onderzoekers een experiment opgezet waarbij steeds één vogel afgezonderd zat, maar er tussen hem of haar en de rest van de groep alleen gaas zat. Het dier kreeg een flinke bak meelwormen en gekeken werd of hij dit overschot aan eten ging delen met de rest. Daarbij had de grotere groep in het ene geval zelf niets en in het andere geval zelf ook wat. Sociaal vertoon De vogels bleken meer te delen met hun soortgenoten als die zelf niets te eten hadden. Waarom ze deze - in onze ogen - sociale handeling uitvoeren is niet zeker. Al zijn er wel vermoedens. Evolutionair gezien zou de aanpak iets moeten opleveren. Meer kans op eten bijvoorbeeld. Omdat ze zagen dat de mannetjes minder onderscheid maakten in met wie ze deelden (hongerige soortgenoot of niet, ze deelden sowieso veel) zou je kunnen denken dat zij een groot voordeel halen uit dit sociale vertoon. Het is goed mogelijk dat ze zo de aandacht proberen te trekken van de dames eksters. In deze audio hoor je gedragsbioloog Jorg Massen van de Universiteit Utrecht. Je leest meer over het onderzoek op de site van Nature: Azure-winged magpies decisions to share food are contingent on the presence or absence of food for the recipient....more

  Link Aflevering

• Rijgedrag robots veel menselijker dankzij slim model TU Delft

  Luister

  Sep 29 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHet lukt zelfrijdende auto's nog niet om moeiteloos op te gaan in het verkeer en dat komt omdat hun rijgedrag nog te robotisch is. Dat maakt ook dat mensen ze niet echt vertrouwen, zowel als bestuurder als medeweggebruiker. Daarom wilde onderzoeker Sarvesh Kolekar op zoek naar wat menselijk rijgedrag nou bepaalt. Wat is de basis? Wat is het mechanisme erachter? Slordig en onzeker Eigenlijk komt het erop neer dat we helemaal niet zo netjes rijden. Een algoritme wordt getraind om het optimale pad te kiezen, maar mensen zijn niet zo precies. We rijden helemaal niet exact in het midden van de rijstrook. Zolang we niet over een grens van te risicovol rijgedrag gaan hebben we daar geen probleem mee. Ook zijn we vergeleken een algoritme veel onzekerder. Het mooie is: met deze tekortkomingen - als je ze zo wilt noemen - houden we rekening. Bij onszelf en bij anderen. Het model Het lukte Kolekar om dit mechanisme te vatten in een model, waarmee dan weer voorspellingen kunnen worden gedaan over menselijk rijgedrag in verschillende scenario's. Dit maakt het mogelijk om goede inschattingen te maken in het geval van een volledig nieuwe situatie waarbij niet op data uit het verleden kan worden gerekend. Ook kan het model gebruikt worden om te testen hoe mensen met technische aanpassingen om zullen gaan. Heeft je auto bijvoorbeeld technologie waarmee hij zelf binnen de lijntjes rijdt? Dan - zegt het model - gaan de meesten mensen wat harder rijden. Het model is nog niet helemaal af, zo moet het bijvoorbeeld nog de verkeersregels leren, maar het is al heel bijzonder dat dit gelukt is. In deze audio hoor je onderzoekers Sarvesh Kolekar en begeleidend onderzoeker David Abbink van de TU Delft. Lees meer op de site van de TU Delft: Rijgedrag minder robotachtig door nieuw Delfts model. Of bekijk de volledige paper op de site van Nature: Human-like driving behaviour emerges from a risk-based driver model. Het onderzoek - dat ook onder begeleiding van Joost de Winter viel - maakte deel uit van Abbinks Symbiotic Driving programma....more

  Link Aflevering

• Kankercellen doden door de deur naar de celkern dicht te gooien

  Luister

  Sep 28 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn dit onderzoek hebben wetenschappers van het Sanford Burnham Prebys Medical Discovery Institute in de VS gekeken of het haalbaar is om op een nieuwe manier kankercellen aan te pakken. Daarbij hebben ze zich gericht op de kanaaltjes waardoor de stroom van stofjes in en uit de celkern loopt. Dus het buisje naar de poriën eigenlijk. Ze wilden weten: als we de groei van die kanaaltjes - het vormen ervan - nou kunnen tegengaan kan dat er dan voor zorgen dat agressieve tumoren minder snel groeien en krimpen. Kankercellen groeien snel en vermenigvuldigen snel, daarom hebben en maken ze meer van dit soort kanaaltjes aan dan een gewone cel. Als je het vormen van die kanaaltjes kan blokkeren, dan blokkeer je ook de groei, was de theorie. Wat ze in dit onderzoek waarin nog niet op mensen is getest zagen is dat het inderdaad lijkt te werken. Gezonde cellen in de omgeving van de kankercellen worden niet aangetast. Ze stoppen wel even met groeien, maar herstellen daarna weer, terwijl de tumoren geremd werden in hun groei en kleiner werden. Nu zijn ze bezig met het ontwikkelen van een medicijn. Ze hopen dat deze aanpak er ook voor zorgt dat een tumor niet resistent kan worden tegen het middel, of zelfs tegen andere middelen. Want tumoren kunnen zich heel slim aanpassen zodat ze niet meer aangetast kunnen worden. Maar dat aanpassen wordt wel heel lastig als de stofjes niet meer in en uit de cel kunnen komen omdat de deurtjes allemaal dicht zijn. Het kan dus wellicht nog veel breder worden ingezet worden, maar maar, zover zijn we dus nog niet. Lees hier meer over het onderzoek: Inhibition of Nuclear Pore Complex Formation Selectively Induces Cancer Cell Death....more

  Link Aflevering

• Belangrijk Nederlands meetinstrument slaagt voor extreme omgevingstest

  Luister

  Sep 24 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixAls SPEXone uiteindelijk met de satelliet mee de ruimte ingaat, is het de bedoeling dat hij daar met ongeëvenaarde nauwkeurigheid de eigenschappen van fijnstofdeeltjes in de aardatmosfeer gaat meten. De deeltjes spelen een belangrijke rol in het klimaat: sommigen zorgen voor het opwarmen van de aarde, maar anderen juist voor het afkoelen van de aarde. Met de SPEXone data die zeker drie jaar verzameld gaat worden proberen onderzoekers erachter te komen hoe groot die invloed precies is. In deze audio hoor je onderzoeker Otto Hasekamp van SRON (Nederlands instituut voor ruimte-onderzoek). Hasekamp publiceerde eerder al over het effect van fijnstofdeeltjes op het klimaat: Afkoelende rol van fijnstof op opwarmende aarde sterker dan gedacht. Lees hier meer over het instrument: SPEXone veelbelovend instrument voor aerosolmeting....more

  Link Aflevering

• Aandacht baby gaat naar meest leerzame stimulus

  Luister

  Sep 24 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je hoogleraar cognitieve psychologie Sabine Hunnius van het Donders Instituut (Radboud Universiteit). Lees hier meer: Infants tailor their attention to maximize learning.

  Link Aflevering

• Jonge generatie vleermuizen accepteert slim de klimaatveranderingen

  Luister

  Sep 23 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixSommige dieren zijn iets beter in het omgaan met veranderingen dan anderen. Leef je kort, plant je je snel voort en verplaats je makkelijk, dan heb je een grotere kans op succes. Dankzij deze factoren lukte het de rosse vleermuis om zijn overwinteringslocatie slimmer te kiezen. In eerste instantie waren het de jonge mannetjes die verder naar het noorden opschoven om het zo niet te warm te hebben tijdens hun winterslaap, terwijl vooral de ouderen vleermuizen vast bleven houden aan hun oude vertrouwde stek. Omdat dit voor de jonge generatie een succesvolle move bleek te zijn overleefden de groepen die verder naar het noorden trokken en zo konden ze die kennis weer doorgeven aan de volgende generatie. Bergen data De onderzoekers hadden 10 jaar aan data van 3400 vleermuizen tot hun beschikking. De reden waarom was wat minder mooi: in Charkov, Oekraïne besloten op een gegeven moment steeds meer vleermuizen om te overwinteren in de raamkozijnen van flats. Omdat ramen vervangen in de winter veel goedkoper is, kwamen huizenbezitters steeds vaker in aanraking met de gevleugelde pakketjes. Ze brachten ze dan meestal wel naar het nabijgelegen rehabilitatiecentrum, maar veel waren tegen die tijd al dood. Gelukkig werden de gesneuvelde dieren goed bewaard, wat er jaren later voor zorgde dat ze dankzij stofjes in hun vacht konden herleiden waar de dieren hadden geleefd. In deze audio hoor je onderzoeker Christian Voigt van het Leibniz-Institut für Zoo- und Wildtierforschung im Forschungsverbund. Meer lezen over het onderzoek kan hier: Generational shifts help migratory bats keep pace with global warming....more

  Link Aflevering

• Functie van slaap verandert plots wanneer we 2,5 jaar oud zijn

  Luister

  Sep 22 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixLees hier meer over het onderzoek: UCLA-led team of scientists discovers why we need sleep. De paper vind je hier: Unraveling why we sleep: Quantitative analysis reveals abrupt transition from neural reorganization to repair in early development.

  Link Aflevering

• Mannetjesbavianen met vriendinnen leven langer

  Luister

  Sep 21 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je onderzoeker Susan Alberts van Duke University. Meer over de studie: Male baboons with female friends live longer. De paper vind je hier: Social bonds, social status and survival in wild baboons: a tale of two sexes.

  Link Aflevering

• Een veel snellere manier om nieuwe plantenrassen te maken

  Luister

  Sep 17 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHet doel van deze onderzoekers is het maken van planten die minder gevoelig zijn voor ziekte, die minder pesticide nodig hebben en die ook nog eens gezonder zijn om te eten. Als je een plant wilt verbeteren kan dat op verschillende manieren. Je kunt ze genetisch manipuleren, maar dat mag hier niet. En je kunt ze op de ouderwetse manier kruisen, tot je uiteindelijk de soort krijgt die je wilt. Dat is alleen een lang en kostbaar proces met een wisselende uitkomst. Kan dit niet via een andere weg, achten Alexandre Jousset en zijn collega Mohammad Ravanbakhsh van de Universiteit Utrecht. Samen kijken ze al jaren naar de grote invloed van al die kleine beestjes tussen de wortels van planten. Eigenlijk is een plant een soort hybride tussen plant en bacteriekolonie zagen ze en toen begonnen ze te denken: kunnen we het niet via die bacteriën spelen? Veredelen bacteriën Een plant veredelen tot een nieuwe soort duurt vaak jaren, maar een bacterie veredelen is een kwestie van uren tot dagen. Of deze aanpak echt ging werken zijn ze vervolgens gaan testen in het lab. In de ene setting lieten ze de genen muteren van de plant zelf en in de andere setting alleen de genen van de bacteriën. Ze mikten daarbij op genen die de voedingswaarde verbeterden en die de weerstand van de plant sterker maakten. En wat zagen ze: beide aanpakken werkten vrijwel evengoed. Hoe gaat dat er dan in de praktijk uitzien? Even met je spinazie naar het lab Nou stel je hebt een veld vol spinazie, maar de plantjes zijn niet zo sterk en je wilt de voedingswaarde verbeteren. Dan ga je met je plantje naar Utrecht. Daar gaan ze eerst kijken, wat kan er genetisch beter? Welke genen zijn nodig voor die verbeteringen? En dan zoeken ze daar als een soort matchmakers de juiste bacteriën bij, die deze genen stimuleren. En binnen een paar maanden hebben ze dan een nieuwe verbeterde spinazieplant voor je klaar, terwijl normaal veredelen jaren kan duren. Voor de zekerheid hebben de onderzoekers alvast een spin off gelanceerd, mocht de vraag groot zijn. Voor nu hopen ze vooral op gezondere plantjes en een verduurzaming van de landbouwsector. Want als je plantjes zo maakt dat ze minder water, meststof en pesticiden nodig hebben, dan is iedereen blij. In deze audio hoor je onderzoeker Alexandre Jousset van de Universiteit Utrecht. De paper vind je hier: Targeted plant hologenome editing for plant trait enhancement....more

  Link Aflevering

• De grootste vissen in de zee zijn vrouwen

  Luister

  Sep 16 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHet onderzoek vond plaats in het Ningaloo Reef in het westen van Australië. Daar verzamelen zich elk jaar honderden walvishaaien. De onderzoekers zwommen al veel met de dieren en ontdekten zo dat ze elk een uniek patroon hebben en dat ze dus uit elkaar gehouden kunnen worden. Dat betekent dat je ze kunt gaan volgen en kunt bijhouden hoeveel ze elke keer gegroeid zijn. Maar hoe doe je dat? Een walvishaai meten? Je kunt hiervoor een wervel doorzagen en de jaarringen - net als bij een boom - tellen. Maar ja, dan moet de walvishaai dood zijn. Ze hebben het toen maar eerst eens (geen grap) met een meetlint geprobeerd, maar zoals je je kunt voorstellen, was dat niet heel makkelijk onderwater. Ze kwamen uit bij stereo-video, waarbij twee camera's één meting doen. Langzame groeiers Nou groeien walvishaaien helemaal niet snel: 20, misschien 30 centimeter per jaar. Dus als je een goeie dataset wilt verzamelen dan ben je wel even bezig. In dit geval: tien jaar. Maar na die tien jaar konden ze bevestigen dat walvishaaien langzaam groeien en dat dit verschilt tussen de mannetjes en vrouwtjes. In het begin groeien de mannetjes sneller. Maar bij een meter over 8 vlakt de groei af. De vrouwtjes groeien dan nog even door, soms tot voorbij de 14 meter. Waarbij mannetjes over de groei naar een geslachtsrijpe leeftijd 30 jaar doen, maar de vrouwtjes daar 50 jaar voor nodig hebben. Voortbestaan walvishaai En dan moet je je voorstellen: zo'n vrouwtje moet dan 50 jaar lang niet gevangen worden, er moet geen schip tegenaan varen, ze moet niet vast komen te zitten. En dat allemaal nog voordat ze überhaupt aan kinderen kan beginnen. Dat is natuurlijk heel zorgelijk voor het voortbestaan van de walvishaai. En daarom is het goed dat we dit door dit onderzoek nu weten. Wat we natuurlijk ook weten dankzij dit onderzoek, is dat de vrouwtjes het dus winnen van de mannetjes in lengte. Waarbij de grootste dames in de buurt van de 18 meter komen. De grotere walvishaaimoeders kunnen wel honderden jongen tegelijk dragen in verschillende stadia van ontwikkeling. Dan is het ook wel fijn als je een maatje meer hebt. In deze audio hoor je onderzoeker Mark Meekan van het Australian Institute of Marine Science. Lees hier meer over het onderzoek: Asymptotic Growth of Whale Sharks Suggests Sex-Specific Life-History Strategies....more

  Link Aflevering

• Oudste sperma ooit gevonden

  Luister

  Sep 16 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHet gebeurt niet vaak dat fossielen in barnsteen zo goed bewaard blijven. Vaak is bij dit soort diertjes iets als het schild nog intact, maar zijn de ingewanden en andere zachtere delen verloren gegaan. In 150 jaar onderzoek naar fossielen van mosselkreeftjes waren er misschien 20 uitzonderingen. Deze laatste toevoeging is dus op zich al uitzonderlijk omdat ook de ingewanden in goede staat verkeren, maar wat de vondst extra bijzonder maakt is dat er zelfs spermacellen in het voortplantingskanaal van één van de vrouwtjes zijn gevonden. Extra grote spermacellen Het vinden van de spermacellen, die tot de grotere behoren van het dierenrijk (de fruitvlieg wint met een lengte van 5.8 centimeter), laat zien dat er evolutionair gezien weinig is veranderd voor deze beestjes als het op voorplanting aankomt. Je zou denken: grote spermacellen, dat is niet voordelig. Het kost namelijk veel meer moeite: het uitzonderlijk grote sperma vraagt om grote ingewanden om ze te verplaatsen en de voortplanting zelf duurt ook nog eens veel langer. Toch laat deze fossiel zien dat de spermacellen van dit diertje er 100 miljoen jaar geleden net zo uitzagen als nu en dat deze tactiek dus blijkbaar genoeg opleverde om de tand des tijds te doorstaan. Politieke onrust rond barnsteenfossielen Helaas is het vinden van fossielen in barnsteen niet alleen maar goed nieuws. Barnsteen wordt voornamelijk gewonnen voor het maken van sieraden, waarbij af en toe een fossiel wordt gevonden. Op sommige plekken ter wereld gebeurt het opgraven van barnsteen echter onder erbarmelijke omstandigheden, waarbij de mijnwerkers grote sommen geld moeten betalen aan vaak criminele organisaties om op extreem gevaarlijke plekken te mogen werken. In enkele landen is de onrust zo groot op het moment dat onderzoekers wetenschapsbladen hebben opgeroepen om geen artikelen meer te publiceren waarin barnsteenfossielen uit die regio's zijn gebruikt. Het stuk barnsteen uit het onderzoek naar spermacellen is volgens de betrokken onderzoekers gevonden in een periode waarin de situatie minder alarmerend was. Ze laten weten zich bewust te zijn van de huidige problematiek. In deze audio hoor je geobioloog Renate Matzke-Karasz van de Ludwig-Maximilians-Universitaet in München. De volledige paper is hier terug te vinden: Exceptional preservation of reproductive organs and giant sperm in Cretaceous ostracods....more

  Link Aflevering

• Hoe creatief kan kunstmatige intelligentie worden?

  Luister

  Sep 14 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je Marcus du Sautoy, hoogleraar wiskunde en Simonyi Professor for the Public Understanding of Science aan Oxford University. Zijn boek vind je bij Uitgeverij Nieuwezijds: De code van creativiteit. Woensdagavond 16 september zal op de TU Eindhoven een lezing plaatsvinden met Marcus du Sautoy en onderzoekers Kristina Andersen (Industrial Design) en Jim Portegies (Mathematics and Computer Science). De gratis lezing is ook online te volgen. Ook interessant en uitgekomen rond dezelfde tijd als bovengenoemd boek is de roman 'Machines like me' van Ian McEwan. Mocht je hem al gelezen hebben, een vermakelijk gesprek tussen de twee auteurs: Ian McEwan in conversation with Marcus du Sautoy. Heb je het nog niet gelezen: pas op, spoilers!...more

  Link Aflevering

• Kleine molecuul zorgt voor grote doorbraak in behandeling kanker

  Luister

  Sep 10 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHet gaat om een behandeling die gebruikmaakt van drie onderdelen: zuurstof, licht in de vorm van een laser en een lichtgevoelig molecuul. Het heet fotodynamische therapie en het zorgt ervoor dat er stofjes gevormd worden die de kankercellen aanvallen. De behandeling werkt alleen niet bij iedereen. Drie problemen zijn daar de oorzaak van: het is niet makkelijk om de lichtgevoelige moleculen op de juiste plek te krijgen, tumoren zorgen voor een zuurstofarme omgeving terwijl je juist zuurstof nodig hebt en de stofjes die je probeert te maken worden ook nog eens aangevallen door de tumor zelf. Voor alle drie de problemen hebben onderzoekers nu een oplossing gevonden. Ze ontwikkelden één nanodeeltje dat beter hecht aan de tumor, zorgt voor meer zuurstof en het verdedigingsmechanisme van de tumor kan omzeilen. In deze audio hoor je onderzoeker Jan van Hest van de Technische Universiteit Eindhoven. Lees hier meer over zijn laatste werk: Surface-Charge-Switchable Nanoclusters for Magnetic Resonance Imaging-Guided and Glutathione Depletion-Enhanced Photodynamic Therapy....more

  Link Aflevering

• Het gevoeligste observatorium voor zwaartekrachtsgolven ooit

  Luister

  Sep 09 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je onderzoeker en projectleider Frank Linde van het Nikhef. Meer lezen over de Einstein Telescope? Dat kan onder andere hier: Einstein Telescope wordt het gevoeligste observatorium voor zwaartekrachtsgolven. Of lees hier meer over het nieuws van vorige week: Onderzoekers hebben bewijs gevonden voor het samensmelten van twee uitzonderlijk zware zwarte gaten, die volgens de bestaande theorie eigenlijk niet eens zouden moeten bestaan.

  Link Aflevering

• Jonge kinderen gebruiken beide hersenhelften voor taalverwerking

  Luister

  Sep 08 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHet zou een mogelijke verklaring zijn voor waarom kinderen beter zijn in het leren van taal en waarom ze beter herstellen van beroertes. De onderzoekers zagen eerder dat kinderen die al heel vroeg - bij de geboorte - een beroerte kregen waarbij alle functies van de linkerhersenhelft verloren gingen op latere leeftijd alsnog taal konden verwerken. Sterker nog: ze hadden hier geen enkel probleem mee. De nieuwe data suggereert dat de taalverwerking bij deze kinderen wordt overgenomen door de rechterhersenhelft en dat dit niet pas ontstaat na zo'n beroerte, maar dat het iets is wat de hersenen al kunnen. Kunnen we dit dan niet gebruiken om volwassenen te helpen herstellen van een beroerte waarbij het taalgebied is beschadigd? Dat is wel de hoop. Er lopen op verschillende plekken onderzoeken waarin wordt gekeken of deze 'slapende functie' van de rechterhersenhelft weer aangewakkerd kan worden. Maar of dat in volwassenen ook mogelijk is - en dan specifiek bij taalverwerking - dat moeten toekomstige onderzoeken nog uitwijzen. In deze audio hoor je hoogleraar neurologie Elissa Newport van het Georgetown University Medical Centre. Lees hier meer over het onderzoek: Children Use Both Brain Hemispheres to Understand Language, Unlike Adults....more

  Link Aflevering

• Kijk eens wat dieper in de ogen van een zilvermeeuw

  Luister

  Sep 07 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixEven geleden kwamen onderzoekers van de Universiteit van Exeter achter interessant gedrag van de zilvermeeuw. Het onderzoek was heel overzichtelijk: Madeleine Goumas was degene die het uitvoerde. Zij zette wat eten neer in een strandplaatsje, wachtte op een afstandje tot er een meeuw landde en begon die of intens aan te kijken, of ze draaide haar hoofd weg. Wat bleek: de meeuwen durfden minder en kwamen veel minder snel op het eten af als ze werden aangekeken. Maar reageren ze nou op onze ogen? Of op de positie van ons hoofd? En is het aangeleerd gedrag, of zit het in hun natuur om zo te reageren? En hoe zit het met de stadsmeeuw versus de plattelandsmeeuw? Het waren allemaal vragen waar de onderzoekers na hun vorige experiment nog mee zaten en dus kwam er een deel twee. Dit keer werd de hoofdbeweging en het eten achterwege gelaten en benaderde de onderzoekers de meeuwen actief met het gezicht naar voren, terwijl ze het dier wel of niet direct aankeken. Weer reageerden de meeuwen heel duidelijk op oogcontact, wat laat zien dat het niet alleen om de richting van ons hoofd gaat. Ze zagen ook dat stadsmeeuwen de mensen gemiddeld 2,5 meter dichterbij lieten komen voordat ze zich verplaatsten dan de natuurmeeuwen. En ze vonden dat jonge meeuwen dit gedrag ook al vertoonden, wat suggereert dat het geen aangeleerd gedrag is. Waarom willen we dit eigenlijk weten? Er nestelen zich steeds meer meeuwen in de stedelijke omgeving en ondanks dat ze heel aanwezig lijken, neemt hun populatie op veel plekken af. Het is dus misschien maar goed om elkaar een beetje beter te leren begrijpen, zodat we misschien iets makkelijker onze ruimte met elkaar kunnen delen. In deze audio hoor je onderzoeker Madeleine Goumas van de Universiteit van Exeter. Lees hier meer over het onderzoek: Herring gull aversion to gaze in urban and rural human settlements....more

  Link Aflevering

• Het is een slechte tijd voor de mijt

  Luister

  Sep 03 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixEr zijn meer dan een miljoen soorten mijten die overal ter wereld leven. In zoetwaterecosystemen, op de polen, op de hoogste bergen, noem het maar op. Voor het eerst is nu door onderzoekers van de Universiteit van Queensland in Australië in kaart gebracht hoe het met ze gaat. En dat is niet best. Het aantal soorten gaat gigantisch hard achteruit. In de regenwouden waar de meerderheid zich bevindt is ongeveer de helft van de soorten verdwenen. En dat is niet alleen een signaal voor hoe het ervoor staat met verschillende ecosystemen, het is ook echt een gemis. De beestjes doen namelijk allerlei belangrijke dingen, zoals het opruimen van het kleinste organisch materiaal. Als een soort kleine, onzichtbare vuilnismannetjes. Volgens de onderzoekers zijn menselijke invloeden de reden voor de achteruitgang. Het verlies is volgens hen gelinkt aan plantendiversiteit, grootte van de leefomgeving en de biodiversiteit onder insecten. Dan zou je dus kunnen zeggen: daar kunnen we nog iets aan doen. Maar ik kan me ook voorstellen dat niet iedereen een sterke link voelt met een beestje van 1 millimeter dat je niet kunt zien. En dus.... maak ik graag van de gelegenheid gebruik om iets te vertellen over een mijt die je voor altijd bijblijft. De mijt zonder eind Ook op onze huid wonen aardig wat mijten. Eentje is uitzonderlijk smerig: de Demodex-mijt. Ook wel: haarfollikelmijt. Ik weet van het bestaan van dit exemplaar af dankzij het BBC Science Focus-blad, een aanrader. Deze mijt is enorm lelijk. Een soort kruising tussen een worm en een spin. De beestjes hangen een beetje rond in de puntjes van onze haren. Meestal rondom het gezicht. Tijdens de nacht krioelen ze over onze huid, op zoek naar een levenspartner. Maar hun leven is heel tragisch. Ze maken goed schoon, ze ruimen onze dode huid op en dat is belangrijk voor onze gezondheid, maar omdat ze maar een klein spijsverteringskanaal hebben en - netjes gezegd - geen uitgang aan de achterkant, raken ze op een gegeven moment vol. Zo vol dat ze uiteindelijk exploderen op je gezicht. Deze mijten hebben zelf weer bacteriën in zich, die dan op ons gezicht landen en dat kan zorgen voor rode plekjes. Dus de volgende keer dat je wakker wordt met een vreemd vlekje, denk dan even aan de mijt zonder anus, bedankt hem voor het stofzuigen en besef dat we ze stuk voor stuk hard nodigen hebben. Zowel diep in het regenwoud, als aan het puntje van onze haren. Lees hier meer over het onderzoek naar mijten-biodiversiteit: Alarming evidence of widespread mite extinctions in the shadows of plant, insect and vertebrate extinctions. Om gezellig af te sluiten, hier een foto van een iets aantrekkelijkere mijt:...more

  Link Aflevering

• Samensmelting tussen twee ongekend zware zwarte gaten gedetecteerd

  Luister

  Sep 02 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixDe ontdekking werd gedaan aan de hand van zwaartekrachtsgolven die mei vorig jaar zijn opgevangen door de twee LIGO-detectoren in de VS en de Virgo-detector in Italië. Die meten hele minuscule lengte-verschillen in de ruimte-tijd die worden veroorzaakt als bijvoorbeeld twee zwarte gaten botsen. Het signaal werd maar 0,1 seconden gemeten en de data was heel complex. Vandaar dat het pas na uitgebreide analyse naar buiten wordt gebracht. Het signaal - dat GW190521 is genoemd- is volgens de analyse van de onderzoekers afkomstig van twee versmeltende zwarte gaten van ongeveer 66 en 85 keer de massa van de zon. Daarbij ontstond een nieuw zwart gat van zo'n 142 keer de massa van de zon. En dat is op verschillende manieren een hele bijzondere ontdekking, want zowel het zwarte gat van 85 zonsmassa's als die van 142 zonsmassa's kan volgens bestaande theorieën helemaal niet bestaan. In deze audio hoor je onderzoeker Chris Van Den Broeck van Nikhef. Lees meer over de ontdekking: Virgo en LIGO zien nieuw soort zwarte gat. ...more

  Link Aflevering

• Onderzoekers maken eerste vlucht met V-vormig vliegtuig

  Luister

  Sep 01 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je Malcom Brown van de TU Delft. Meer lezen over het project kan hier: TU Delft Flying-V. En heb je zin in nog veel meer vliegtuigtechniek, dan is er ook nog deze aflevering van de BNR Techniektour: De techniek achter vliegtuigen. Met daarin een langer gesprek over de Flying-V en een berg luchtvaartkennis van Eric van der Veen (ADSE) en Hans Heerkens (Universiteit Twente).

  Link Aflevering

• Nieuwe generatie batterijen weer een stapje dichterbij

  Luister

  Aug 31 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixLithium-ionbatterijen: ze zitten in onze telefoons, laptops en tablets en maken elektrisch rijden mogelijk. We hebben dus al behoorlijk veel aan ze. Toch word er door onderzoekers wereldwijd gewerkt aan een nog betere versie. Eentje waarmee we straks misschien wel twee keer zo ver kunnen rijden op één oplaadbeurt. Om dat voor elkaar te krijgen moet er zoveel mogelijk energie in een zo licht mogelijke batterij. Daarvoor heb je materiaal nodig waar je veel lithium in kunt opslaan. Nou valt er wat dat betreft aan de min-kant van de batterij nog wel wat te winnen. De elektrode aan die kant is nu van grafiet, maar zou die van lithiummetaal zijn, dan kun je de energiedichtheid met factor twee tot drie verbeteren. Het lastige is alleen: lithiummetaal wil met alles reageren. Daarnaast kan het niet goed tegen de beweging van lithium tussen plus en min tijdens het op- en ontladen. Na 100 oplaadrondes kun je daardoor nu de batterij weggooien. Nou is het onderzoeker van onder andere de TU Delft gelukt om de chemische cocktail waar het lithium doorheen beweegt zo aan te passen dat het geheel stabiel blijft. In plaats van 100, gaat hij nu honderden rondes mee. Dit lukte ze dankzij berekeningen en super geavanceerde technieken waarmee ze zelfs op atomair niveau in een werkende batterij konden kijken. Door de cocktail te blijven verbeteren hopen ze ooit misschien wel tot de 3000 rondes te kunnen gaan. In deze audio hoor je onderzoeker Marnix Wagemaker van de TU Delft. Lees hier meer over het onderzoek: Onderzoekers zetten belangrijke stap richting nieuwe generatie batterijen. De volledige paper vind je hier: Interface chemistry of an amide electrolyte for highly reversible lithium metal batteries....more

  Link Aflevering

• Gedrag | Hoe je fijne intieme technologie maakt

  Luister

  Aug 27 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je Birna van Riemsdijk van University of Twente. Meer over haar onderzoek lees je op haar eigen website.

  Link Aflevering

• Gedrag | Filosoferen over wat vrijheid is

  Luister

  Aug 26 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je hoogleraar Pauline Kleingeld van de Rijksuniversiteit Groningen. Onlangs kreeg zij een Spinozapremie van de NWO. Meer over haar onderzoek lees je hier.

  Link Aflevering

• Gedrag | Hoe je slachtoffers van partnergeweld kunt helpen

  Luister

  Aug 25 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je onderzoeker Nicole van Gelder van het Radboud UMC. Meer over SAFE vind je op de website.

  Link Aflevering

• Gedrag | Waarom we goed zijn voor de aarde

  Luister

  Aug 24 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je hoogleraar Linda Steg van de Rijksuniversiteit Groningen. Meer over haar onderzoek en de Stevenpremie lees je hier.

  Link Aflevering

• Gedrag | Wat apen hebben aan aardig zijn

  Luister

  Aug 24 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je hoogleraar Liesbeth Sterck van de Universiteit van Utrecht.

  Link Aflevering

• De ruimte | Communiceren met lichtsignalen

  Luister

  Aug 20 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je Niel Truyens van TNO. Meer over deze nieuwe vorm van satellietcommunicatie lees je hier.

  Link Aflevering

• De ruimte | Als aliens naar de aarde kijken

  Luister

  Aug 19 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je planeetonderzoeker Daphne Stam van de TU Delft. Je leest hier meer over Loupe.

  Link Aflevering

• De ruimte | Een zwart gat op een chip in je computer

  Luister

  Aug 18 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je Rembert Duine, hoogleraar theoretische natuurkunde aan de Universiteit Utrecht in Nederland en parttime hoogleraar aan de Technische Universiteit Eindhoven in Nederland. Meer informatie over dit onderzoek vind je hier.

  Link Aflevering

• De ruimte | Ondergronds speuren naar donkere materie

  Luister

  Aug 17 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze podcast hoor je deeltjesfysicus Auke Pieter Colijn van Nikhef. Je kunt hier meer lezen over de voorlopige resultaten van het eerdere XENON-experiment.

  Link Aflevering

• De ruimte | Een nagenoeg perfecte telescoop

  Luister

  Aug 17 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je onderzoeker Michiel Min van SRON. En hier vind je meer informatie over de projecten waar SRON mee bezig is op het gebied van exoplaneten.

  Link Aflevering

• Geneeskunde | Diabetes voorkomen? Maak het niet te comfortabel voor je lichaam.

  Luister

  Aug 14 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je Patrick Schrauwen van de Universiteit Maastricht. Meer informatie over zijn onderzoek vind je hier: Diabetes and Metabolism Research Group. Wil je bijdragen aan het onderzoek? Dat kan. Proefpersonen kunnen zich hier inschrijven.

  Link Aflevering

• Geneeskunde | Onderzoek doen naar de meest zeldzame tumoren

  Luister

  Aug 13 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je onderzoeker Esther Hulleman van het Prinses Máxima Centrum. Lees hier meer over haar werk: Hulleman groep.

  Link Aflevering

• Geneeskunde | Sneller medicijnen testen met super gevoelige microtracer

  Luister

  Aug 12 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixOm te kijken of een geneesmiddel goed wordt afgebroken door het lichaam, wordt er in het medicijn in de klinische fase radioactiviteit ingebouwd. Zo kan heel precies worden gemeten of alles weer uit het lichaam verdwijnt. Ondanks dat het een veilige dosis is voor mensen, mogen dit soort testen pas laat in het onderzoekstraject, als het medicijn er vrijwel zeker gaat komen. Het nadeel daarvan is dat je er dan alsnog achter kan komen dat het lichaam het niet op de juiste manier afbreekt, wat soms jaren vertraging betekent. Met een nieuwe techniek wordt dit helemaal anders. Een aangepaste versie van een Accelerator Mass Spectrometer kan veel lagere doseringen van radioactiviteit detecteren. Zo wordt het mogelijk om veel eerder in het proces deze testen te doen. Het kan vertraging voorkomen, maar zorgt er ook voor dat er geen radiologische proeven op dieren meer aan vooraf hoeven gaan. In deze audio hoor je onderzoeker Wouter Vaes van TNO. Lees hier meer over de techniek: Microtracer AMS: snellere klinische ontwikkeling. ...more

  Link Aflevering

• Geneeskunde | Miniatuursysteem op een chip bootst werking nieren en darmen na

  Luister

  Aug 11 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixNieren - maar ook darmen - op miniformaat, inclusief perfect afgestelde vloeistofstroompjes en echte biologische cellen die samenwerken met niet-biologische materiaal: het bestaat en het werkt. Nu nog buiten het lichaam, maar misschien ooit als implantaat in het lichaam. Onze nieren zijn gigantisch belangrijk voor ons: ze filteren afvalstoffen uit het bloed, scheiden ze actief uit in de urine en spelen een belangrijke rol bij onze bloeddruk en de water- en zoutbalans in ons lichaam. Is er iets mis met onze nieren, dan heeft dat grote gevolgen. Er was alleen naast een nieuwe nier of dialyse niet echt een oplossing voor beschadigde nieren. Daar begint nu langzaam verandering in te komen. Een beperking van dialyse is dat het wel zorgt voor het filteren van het bloed, maar niet voor het actief uitscheiden van afvalstoffen. Er zijn nu miniorganen op chips in de maak die dit uiteindelijk wel moeten kunnen. Het is zelfs al gelukt om een minuscuul niersysteem en darmsysteem op elkaar aan te sluiten. Een belangrijke stap op weg naar een alternatief voor dierproeven en wellicht ooit een hybride kunstnier voor in het lichaam. In deze audio hoor je professor Roos Masereeuw van de Universiteit Utrecht. Lees hier meer over haar onderzoek: Nieuw miniatuursysteem om nier en darm te bestuderen. De laatste paper vind je hier: A Theoretical and Experimental Study to Optimize Cell Differentiation in a Novel Intestinal Chip....more

  Link Aflevering

• Geneeskunde | Aan een afweercel zien welke ziekte iemand heeft

  Luister

  Aug 10 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je onderzoeker Ton Schumacher. Hij is groepsleider Moleculaire Oncologie en Immunologie in het Antoni van Leeuwenhoek en het Oncode Instituut. Ook is hij hoogleraar Immuuntechnologie aan de Universiteit Leiden en het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Hij kreeg dit jaar voor zijn werk een Stevinpremie toegekend door de NWO.

  Link Aflevering

• Biologie | Het archief van de zee zit in een bejaard schelpdier

  Luister

  Aug 07 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de winter als er niet zoveel te eten is en de temperaturen omlaag gaan, gaat ook de Noordkromp in een soort sluimerstaat. Hierdoor remt de groei van het beestje af en die pauze kun je later heel mooi terugzien in de lijnen op zijn schelp. Bij sommige schelpdieren kun je zelfs de getijden erin terugzien. Je kunt er ook aan zien hoe goed her dier het dat jaar of dat seizoen had. En hoe het ervoor stond met de gezondheid van de zee op dat moment. Nou kunnen Noordkrompen meer dan 500 jaar oud worden. Dat geeft dus een heel mooi kijkje in het verleden, waardoor onderzoekers er onder andere al in slaagden om hele klimaatreconstructies te maken. klepmetingen en kernproeven Om te begrijpen hoe die groeilijnen zich verhouden tot hoe actief de dieren zijn is er zelfs vijf jaar lang, elke minuut bij 16 Noordkrompen gemeten hoever de schelp openstond. Ook worden regelmatig samples uit de groeilijnen genomen, om ze vervolgens te onderzoeken in het lab. Dat geeft weer allerlei nieuwe interessante informatie. Eind jaren vijftig werden er op Nova Zembla bovengrondse kernproeven gedaan door de Russen. Dat zorgde voor heel veel radioactief koolstof in de atmosfeer. En die piek vind je terug in de groeilijn van dat jaar. In deze audio hoor je onderzoeker Rob Witbaard van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee....more

  Link Aflevering

• Biologie | Minder vogels en kleinere snavels: het gaat niet goed met de kanoet

  Luister

  Aug 07 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixTien maanden van het jaar eet de kanoet zoveel mogelijk zijn buikje rond als wadvogel bij temperaturen tussen de 25 en 40 graden, maar in de overige twee maanden trotseert hij de kou op het schiereiland Tajmyr om daar in de Siberische sneeuw te broeden. Extreem jaar Dat is al niet de makkelijkste plek om je kinderen groot te brengen, maar dit jaar hadden ze het extra zwaar. In 2020 werden in Siberië de hoogste temperaturen gemeten sinds de metingen zijn begonnen: 30 graden waar het normaal 5 graden is. Daarnaast kregen de kanoeten in mei te maken met de grootste olieramp sinds 1989. Een dieselvat van 20 miljoen liter zakte door de smeltende permafrost en begon te lekken. Ook voor de kanoet is het een jaar om snel te vergeten. Smeltende sneeuw Oplopende temperaturen hebben er de afgelopen 30 jaar voor gezorgd dat de sneeuw op de broedplek van de kanoet nu een maand eerder smelt. De vogels komen daardoor niet op het optimale moment aan, waardoor de kuikens niet tegelijk geboren worden met de voedselpiek. Het resultaat: minder vogels halen het en de vogels die het wel halen zijn gemiddeld kleiner. Ook is hun snavel korter en dat betekent dat ze de rest van hun leven moeite krijgen met eten vinden. Gezonde zeebodem Nou zijn de kanoeten wel iets mee geschoven. Ze komen nu een week eerder aan, maar dat is lang niet genoeg. Hun broertje de Rosse Grutto lukt het al iets beter, maar alleen als er dat jaar genoeg eten in de waddenzee zit. En daar komen wij om de hoek kijken: kunnen we iets doen om deze beestjes te helpen? Ja. De bodem van de Waddenzee zoveel mogelijk met rust laten. Want als daar het voedselaanbod stabiel blijft, maken ze een grotere kans om het te halen en worden er hopelijk snel weer kanoeten geboren met veel spek op de botten en een lekker lange snavel. In deze audio hoor je onderzoeker Jan van Gils van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee. ...more

  Link Aflevering

• Biologie | Hoe bepaalt een eiwit waar het begint met het uitlezen van DNA?

  Luister

  Aug 06 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je onderzoeker Nynke Dekker van de TU Delft. Lees hier meer over haar werk: DNA en RNA replication. Dekker kreeg dit jaar voor haar onderzoek een Spinozapremie toegekend door de NWO.

  Link Aflevering

• Biologie | Bloemen die hun kleur aanpassen aan hun bestuiver

  Luister

  Aug 05 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixPlanten kunnen door allerlei dieren bestoven worden. In Europa zijn dat bijvoorbeeld bijen en vlinders, maar ook vliegen en kevers. In de tropen wordt het ook veel gedaan door vogels en zelfs vleermuizen en nachtvlinders. Nou blijkt uit onderzoek dat het type bestuiver enorm veel invloed heeft op hoe een bloem eruit ziet. In the eye of the BEEholder Vogels zien goed blauw, groen en rood. Bijen zien goed ultraviolet. Bloemenplanten houden rekening met de ogen van hun bestuiver en passen de kleur daarop aan. Sterker nog: verandert het soort bestuiver, dan kan de kleur zelfs mee veranderen! En dat gebeurt in sommige gevallen al binnen een aantal generaties. Kan die kleur dan ook terug veranderen? Niet in alle gevallen, maar soms wel. Een mooi voorbeeld van zo'n aanpassing in kleur is de klaproos. Oorspronkelijk komt hij uit het Midden-Oosten. Daar wordt hij bestoven door een kevertje dat rood goed kan zien. Daar zijn klaprozen dus ook echt felrood. Een paar duizend jaar geleden namen de Romeinen naar verluid de klaproos mee naar Europa. Alleen is hier dat kevertje niet. Hier wordt hij bestoven door bijen en die zien geen rood. En dus zijn klaprozen hier lichter en hebben ze er zelfs uv-reflectie bij geëvolueerd. Hou oud is de oudste bloem? Ze hebben ook naar andere interessante vragen gekeken. Zoals: hoe oud is de oudste bloem die ooit is gevonden? Ze keken daarvoor naar fossielen en moleculaire analyses. Nou zijn de eerste fossielen van bloemplanten zo'n 130 tot 140 miljoen jaar oud. Maar volgens moleculaire rekenmodellen moet dat zo'n 70 miljoen jaar eerder zijn. Een heel interessant en evolutionair significant verschil, waar zeker nog uitgebreider naar gekeken gaat worden. In deze audio hoor je Casper van der Kooi van de Rijksuniversiteit Groningen. ...more

  Link Aflevering

• Biologie | Een urinetest voor kanker

  Luister

  Aug 04 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixMisschien is simpel niet helemaal het goede woord. Want voordat je de stofjes kunt opsporen die indicatoren zijn voor verschillende vormen van kanker, moet je een behoorlijk ingewikkeld systeem in elkaar zetten. En in dit geval moet dat systeem in totaal ook nog zo klein worden als een postzegel. Voordat dit minilab (op een chip) klaar is, moeten verschillende disciplines samenkomen. De juiste biomakers moeten geselecteerd worden, er moet een ingenieus vloeistofsysteem worden gebouwd en er moeten kleine sensoren ontwikkeld worden die precies de juiste biomarkers kunnen detecteren. Maar als dat allemaal lukt, is er straks dus een urinetest waarmee je kanker kunt opsporen, of waarmee je kunt bijhouden of een behandeling aanslaat bij iemand met kanker. Nou zou het technisch gezien kunnen om deze test thuis te doen, alleen dat lijkt de onderzoekers geen goed idee. Mocht er iets vervelends uitkomen, dan wil je niet dat mensen daar alleen op de bank achter komen. Vruchtbaarheid Een tweede toepassing voor de technologie zou vruchtbaarheidsonderzoek kunnen zijn. Nu wordt vaak bij de man alleen gekeken hoeveel zaadcellen er zijn en hoe ze bewegen. Met een super sensitieve sensorchip zou je zelfs kunnen zien of het DNA in de zaadcellen beschadigd is. Niet om te selecteren op blauwe ogen, maar om de cellen eruit te kunnen halen, die te beschadigd zijn om succesvol te bevruchten. Organ on a chip Er is nog een toepassing denkbaar voor zo'n minuscuul laboratorium. Er worden steeds meer miniorgaantjes gekweekt, waarop bijvoorbeeld medicijnen getest kunnen worden. Met zo'n vloeistofsyteem zouden meerdere van dit soort miniorgaantjes aan elkaar kunnen worden gekoppeld. Zo wordt het een steeds aantrekkelijkere vervanger voor dierproeven. Uiteindelijk moet het een soort module opleveren, die iedereen naar wens in elkaar kan zetten. In deze audio hoor je Loes Segerink van de Universiteit Twente. Lees hier meer over het onderzoek naar defecte spermacellen: Meer kans op kinderen krijgen....more

  Link Aflevering

• Biologie | Met tandglazuur gaatjes vullen in de geschiedenis van dinosauriërs

  Luister

  Aug 03 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixZo kan het tandglazuur van deze enorme dieren iets zeggen over hun kleur, wat ze per dag zo'n beetje aten, waar ze vandaan komen, aan wie ze verwant zijn en zelfs wat hun lichaamstemperatuur was. In deze audio vertelt onderzoeker Anne Schulp van de Universiteit Utrecht en Naturalis Biodiversity Center meer over hoe ze achter deze details kunnen komen. Meer lezen over zijn werk kan onder andere hier: Het spoor van de dinosaurus.

  Link Aflevering

• Slim materiaal | Een Iron Man-pak voor in het dagelijks leven

  Luister

  Jul 31 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je Barry Fitzgerald, schrijver van How to build an Iron Man suit.

  Link Aflevering

• Slim materiaal | Dat zichzelf in elkaar zet en zelf herstelt

  Luister

  Jul 30 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je Professor Marjolein Dijkstra van de Universiteit Utrecht. Lees hier meer over haar werk: 2,5 miljoen euro voor onderzoek om passieve nanomaterialen tot leven te brengen.

  Link Aflevering

• Slim materiaal | Koken met quantum dots

  Luister

  Jul 29 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je onderzoeker Christian Dieleman van Amolf. Lees hier meer over zijn onderzoek: Universal Direct Pattering of Colloidal Quantum Dots by (Extreme) Ultraviolet and Electron Beam Lithography. Meer lezen over de geschiedenis van quantum dots? Dat kan hier: Nanocrystals in their prime.

  Link Aflevering

• Slim materiaal | Asfalt verduurzamen met afvalstroom papier

  Luister

  Jul 29 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixEén alternatief dat nu wordt getest, is lignine. Dat is een stof die je vindt in hout. Bij het maken van papier wordt lignine nu als afvalstroom verbrand. Dit zou je dus prima kunnen gaan gebruiken in asfalt. Tot nu toe lukte het om in testen 50 procent van bitumen te vervangen door lignine, maar als het aan onderzoekers ligt wordt dat in de toekomst nog veel meer. Uitdagingen Als je denkt: dit klinkt bijna te makkelijk, dan heb je daarin wel een beetje gelijk. Het verbranden van lignine levert voor papierfabrieken namelijk ook energie op. Energie die ze ergens anders vandaag moeten halen als lignine een nieuwe bestemming krijgt. Het creëren van dezelfde hoeveelheid energie met duurzame energiebronnen is een grote uitdaging en dus zal eerst heel goed gekeken moeten worden of je met een oplossing voor het ene probleem niet een nieuw probleem maakt. Wel of geen biomassa Het is allemaal onderdeel van de grotere discussie rondom biomassa. Een discussie die ook in dit onderzoek een grote rol speelt. Uiteindelijk zal moeten blijken of en hoe we het beste biomassa in kunnen zetten. Op een manier die zowel op economisch- als duurzaamheidsgebied genoeg voordelen oplevert. Volgens onderzoeker Martin Junginger van de Universiteit Utrecht - te horen in deze audio - zullen we waarschijnlijk niet ontkomen aan het gebruiken van biomassa, maar is het wel slimmer om het allereerst te gebruiken voor materialen en pas daarna voor het opwekken van energie. Lees hier meer over het onderzoek: Grote stap voorwaarts voor opschaling bio-asfalt: aanleg van proefrijstroken met lignine....more

  Link Aflevering

• Slim materiaal | Het heeft ons straks niet meer nodig

  Luister

  Jul 28 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixNu wordt onder slim materiaal vaak materiaal verstaan dat onder invloed van stimuli - licht, warmte, bepaalde stofjes - een verandering kan ondergaan. Dat is al behoorlijk indrukwekkend, maar voor sommige onderzoekers nog lang niet genoeg. Feedback krijgen en gebruiken Want hoe mooi zou het zijn als materiaal ook leert van elke actie. Mensen gebruiken bij de meeste handelingen feedback om razendsnel aanpassingen te maken. Als we bijvoorbeeld een kopje oppakken, dan voelen we of onze grip misschien wat harder of zachter moet en of het kopje te warm is of niet. Die informatie gebruiken we meteen, maar slaan we ook op voor de volgende keer dat we eenzelfde handeling uitvoeren. Een robot kun je wel programmeren om een kopje op te pakken, hij zal alleen niet weten wat hij moet doen als de situatie afwijkt van wat hij geleerd heeft. Als je materiaal zo kunt maken dat het kan voelen, maar ook zo dat het die informatie kan verwerken en kan omzetten in een volgende handeling, dan kun je iets maken dat ons niet meer nodig heeft. Communicatie tussen materialen Waar ook naar wordt gekeken is de communicatie tussen slimme materialen. Stel je hebt een materiaal dat kan zweten, of dat kippenvel kan krijgen (beiden bestaan), dan zou een ander materiaal - of een andere robot - dat kunnen aflezen en iets kunnen doen met die informatie. Ook op afstand zou dit kunnen. Dan zou je voor je kunnen zien dat een zonnepaneel kippenvel opwekt als er zand opligt met als doel om het eraf te schudden. Tegelijk zou dan een ander zonnepaneel een seintje kunnen krijgen: kippenvel gedetecteerd bij de buurman, neem het even over. In deze audio hoor je Danqing Liu van de Technische Universiteit Eindhoven. Eerder spraken we haar al eens over Robots met kippenvel en braille op je telefoon dankzij slimme coating en een Slim wondverband met aan-uitknop. ...more

  Link Aflevering

• Slim materiaal | Kunstmatige cellen die in ons lichaam samenwerken met echte cellen

  Luister

  Jul 27 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixOm dit soort dingen mogelijk te maken, combineren onderzoekers kunstmatige moleculen met biologische componenten. Zo kunnen ze bijvoorbeeld een capsule (een soort cel) maken met daarin een motortje waarmee ze kunnen bewegen. Als je dit in het lichaam zou willen toepassen - bijvoorbeeld om medicijnen naar een bepaalde plek te transporteren - dan moeten deze hybride cellen alleen niet aangevallen worden omdat ze lichaamsvreemd zijn. Daar zijn allerlei mooie trucs voor, van een molecuul die dient als onzichtbaarheidscape, tot het gebruiken van de buitenkant van echte cellen als camouflage. De dokter op bezoek Als de kunstmatige cellen geaccepteerd worden door het lichaam, zijn ze er nog niet. De grootste uitdaging zit hem de komende tijd in de communicatie tussen de kunstmatige cellen en de biologische cellen. Als die elkaar namelijk begrijpen en elkaar zelfs kunnen aansturen, dan wordt er nog veel meer mogelijk. Zo zou je uiteindelijke kunstmatige cellen naar beschadigd weefsel kunnen sturen, om daar de kapotte cellen te helpen, of ze nieuwe instructies te geven. In deze audio hoor je onderzoeker Jan van Hest van de Technische Universiteit Eindhoven. Voor het werk dat hij - samen met zijn collega's - heeft gedaan kreeg hij dit jaar een Spinozapremie toegekend van de NWO. ...more

  Link Aflevering

• Het lichaam | Wat de hersenen ons laten zien over ons gehoor

  Luister

  Jul 24 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixDoor proefpersonen in een MRI-scanner te leggen en naar hun hersenactiviteit te kijken terwijl ze luisteren naar verschillende geluiden, proberen onderzoekers erachter te komen hoe audio precies wordt verwerkt en waar het allemaal mis kan gaan. We weten nog lang niet alles over deze processen, maar we weten wel iets. Bijvoorbeeld dat verschillende geluiden - een blaffende hond, een sirene, pratende mensen - door verschillende gebieden worden verwerkt. Wat ze ook al in onderzoek konden zien is dat de communicatie tussen de bij het gehoord betrokken hersengebieden bij mensen met tinnitus (het horen van een piep of suis die er niet is) afwijkt van die van mensen met een gezond gehoor. Een goede reden dus om daar verder naar te kijken. In 2017 is in plaats van een geluid af te spelen en te kijken hoe dat er in de hersenen uitziet ook een keer het tegenovergestelde geprobeerd. Aan de hand van hersenscans hebben onderzoekers geprobeerd om te 'raden' hoe het geluid dat de scan liet zien zou kunnen klinken. Het resultaat is behoorlijk knap. Nou is dat natuurlijk leuk om te proberen, maar het was natuurlijk niet alleen voor de lol. Het gaf ook belangrijke informatie over het mechanisme. Mede dankzij steeds betere technieken zullen we steeds gedetailleerder naar audio verwerking in de hersenen kunnen kijken. Het gaat de komende tijd naar alle waarschijnlijkheid enorm veel interessante data opleveren. In deze audio hoor je onderzoeker Michelle Moerel van de Universiteit Maastricht. ...more

  Link Aflevering

• Het lichaam | Behandelingen oefenen op een digitale kopie van je lichaam

  Luister

  Jul 23 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixWe kunnen steeds nauwkeuriger moleculen in het lichaam detecteren. We kunnen ook steeds beter kijken naar de expressie van veel van onze circa 20.000 genen. Daarnaast maken wearables het mogelijk om processen in het lichaam continu te monitoren. Dankzij dit soort ontwikkelingen lukt het steeds beter om het lichaam digitaal in kaart te brengen. En dan niet direct het volledige lichaam, want daarvan weten we nog lang niet alles en die rekenkracht hebben computers niet, maar modellen van verschillende systemen in het lichaam. Je zou van zo'n digitale tweeling - of zoals het in dit project wordt genoemd: DigiTwin - een algemene versie kunnen maken, waar je echte mensen naast legt om te kijken waarin zij afwijken. Maar je zou ook een digitale versie van één individu kunnen maken. Eentje die misschien wel - net als het echte lichaam - blijft veranderen. Daarmee worden twee dingen mogelijk: het model kan - door er bijvoorbeeld constant data van wearables aan toe te voegen - een seintje geven als er ineens iets in het lichaam verandert. Bijvoorbeeld een acute afname of toename van een bepaalde stof. Wat je er ook mee zou kunnen doen is vooraf uitproberen wat het effect van een behandeling zou zijn. Nou is de DigiTwin is nog volop in ontwikkeling, maar hij kan nu al mensen helpen. Hij wordt namelijk al gebruikt voor een game waarmee mensen die te horen hebben gekregen dat ze diabetes hebben in een digitale kopie kunnen oefenen met de moeilijkheden van de ziekte. In deze audio hoor je onderzoeker Natal van Riel van de Technische Universiteit Eindhoven. Lees hier meer over het DigiTwin-project: Behandelsucces oefenen op digitale kopie van je lichaam....more

  Link Aflevering

• Het lichaam | Google Maps, maar dan voor risicofactoren

  Luister

  Jul 22 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixEr wordt veel onderzoek gedaan naar genen en hun invloed op hoe ons lichaam werkt, maar als je naar chronische ziekten wilt kijken is de invloed van omgevingsfactoren minstens even belangrijk. Nou valt daar nogal wat te meten. Zowel in het lichaam als erbuiten. Toch lukt het onderzoekers steeds beter om in kaart te brengen wat omgevingsfactoren doen met onze gezondheid. Een eerste studie vond al een link tussen door auto's gemeten ultrafijnstof en het aantal mensen met hart- en vaatziekten in dat gebied. Dat vraagt natuurlijk om een vervolg. Met de nieuwste technieken moet het uiteindelijk mogelijk worden om veel preciezer te meten en dan ook veel beter advies te kunnen geven aan beleidsmakers over regelgeving. Er wordt zelfs gewerkt aan een soort Google Maps voor risicofactoren, zodat je als burger precies kunt zien hoe gezond een bepaald gebied van Nederland is. Mocht je benieuwd zijn over welke Utrechtse wijken in de audio wordt gesproken: als je van Tuindorp onder het spoor doorgaat naar Overvecht, dan 'kost' dat je gemiddeld 12 gezonde levensjaren. In deze audio hoor je onderzoeker Roel Vermeulen van de Universiteit Utrecht. Hij is hoogleraar Milieu-epidemiologie en Exposoom-analyse en hoofd van het Institute of Risk Assessment Sciences....more

  Link Aflevering

• Het lichaam | Waarom onderzoek naar verlies reuk- en smaakvermogen hard nodig is

  Luister

  Jul 21 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixTijdens de behandeling van bepaalde typen kanker ervaart meer dan de helft van de patiënten sterke veranderingen in het reuk- en smaakvermogen. Bij kinderen is dat zelfs 60 procent. Maar wat er precies verandert en wat eraan gedaan kan worden, dat weten onderzoekers nog niet. Het is een bijwerking die niet alleen vervelend is, het kan ook effect hebben op hoeveel en welke voeding een patiënt binnenkrijgt. Eerder onderzoek in Nederland liet al zien dat kinderen die te weinig voedingsstoffen binnenkregen een groter risico lopen op infecties, een verminderde kwaliteit van leven en zelfs sterfte. Eerste onderzoeken Hoog tijd dus dat we beter begrijpen wat er precies gebeurt, maar daarvoor moet je het wel eerst in kaart brengen en dat is niet makkelijk. Toch lopen er nu onderzoeken die proberen om de veranderingen in reuk en smaak te kwantificeren, door testjes te doen waarin gekeken wordt vanaf welke concentratie iets geproefd of geroken wordt. De uitkomst van een eerste onderzoek met 30 kinderen was verrassend: in plaats van een vermindering in het reuk- en smaakvermogen, zagen onderzoekers dat de kinderen juist gevoeliger waren voor geuren en smaken. Daarmee is het probleem niet opgelost, want ook dit kan een negatieve impact hebben op voedselpatronen (de meeste mensen die zwanger zijn geweest, kunnen zich dit vast nog herinneren). Meer onderzoek is dan ook nodig om zeker te weten hoe deze groep patiënten het beste geholpen kan worden. In deze audio hoor je onderzoeker Mirjam van den Brink van het Prinses Maxima Centrum voor kinderoncologie in Utrecht. Van den Brink heeft een achtergrond als diëtist en voedingswetenschapper. ...more

  Link Aflevering

• Het lichaam | De link tussen salmonella en darmkanker

  Luister

  Jul 20 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn onze cellen bewegen eiwitten razendsnel langs elkaar heen. Sommige eiwitten trekken pakketjes langs kleine draadjes heen en weer. Sommige bacteriën maken - als ze een cel binnen willen binnendringen - ook gebruik van dit mechanisme. Tijdens proefjes waarbij hiernaar gekeken werd ontdekte Neefjes hoe het uitschakelen van een bepaald eiwit in het lichaam ervoor zorgde dat juist de bacteriën doodgingen. Een nieuw anti-antibioticum, maar dan vanuit de gastheer. Link met kanker Dat was al mooi, maar toen zagen ze ook nog eens dat dit stofje een eiwit aanviel dat ook geactiveerd wordt bij kanker. De bacteriën bleken dit eiwit aan te hebben gezet om de cel te infecteren. Wat suggereerde dat bacteriën een rol kunnen spelen bij het ontstaan van kanker. Meer onderzoeken volgden, waarin deze link steeds duidelijker naar voren kwam. Het resulteerde uiteindelijk in het koppelden van cijfers van het RIVM over zware voedselvergiftigingen aan data van Nederlands kankerregistraties. Er lijkt inderdaad ook een link te zijn tussen zware voedselvergiftigingen en een grotere kans op darmkanker. Lees of luister ook deel één met Sjaak Neefjes: Het lichaam | Belangrijke ontdekking over bijwerking antikankermedicijn. In deze audio hoor je Sjaak (Jacques) Neefjes, hoogleraar Chemische Immunologie (Universiteit Leiden) en hoofd van de afdeling Cel- en Chemische Biologie (Leids Universitair Medisch Centrum, LUMC). Neefjes kreeg voor zijn werk dit jaar een Spinozapremie toegekend door de NWO. ...more

  Link Aflevering

• Het lichaam | Belangrijke ontdekking over bijwerking antikankermedicijn

  Luister

  Jul 20 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixEen veelgebruikt antikankermedicijn dat al zo'n 50 jaar geleden in gebruik is genomen, blijkt anders te werken dan al die tijd werd gedacht. Deze vondst kwam per toeval uit een onderzoek naar de werking van eiwitafbraak in cellen. Toen ze onderzochten hoe de balans van die eiwitafbraak verstoord kon raken - ze lieten er virussen, verhitting en bestraling op los - zagen ze bij het antikankermedicijn doxorubicine een sterke reactie. Dat was gek, want dat medicijn hoort iets heel anders te doen in het lichaam. Ze ontdekten dat het middel in plaats van alleen DNA te breken, wat het zou moeten doen, ook de bolletjes in de cel kapot maakt waar het DNA omheen gerold zit. Sterker nog: dat laatste effect van het medicijn is waarom het bleek te werken tegen kanker. Dat eerste effect wat al die tijd bekend was zorgt juist voor nare bijwerkingen als hartfalen. Een alternatief Het lukte ze om de twee effecten uit elkaar te trekken en een middel te ontwikkelen wat hetzelfde kan, maar dan zonder de extreme bijwerkingen. De productie is nog niet gestart en het middel moet nog uitgebreid worden getest, maar Neefjes hoopt daar binnenkort belangrijke stappen in te zetten. Hier vind je deel twee met Sjaak Neefjes: Het lichaam | De link tussen salmonella en darmkanker. In deze audio hoor je Sjaak (Jacques) Neefjes, hoogleraar Chemische Immunologie (Universiteit Leiden) en hoofd van de afdeling Cel- en Chemische Biologie (Leids Universitair Medisch Centrum, LUMC). Neefjes kreeg voor zijn werk dit jaar een Spinozapremie toegekend door de NWO. ...more

  Link Aflevering

• De zonnecel van de toekomst presteert beter onder druk

  Luister

  Jul 16 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHet is goedkoper om te maken en je kunt er verschillende laagjes in verschillende kleuren van op elkaar leggen. Op die manier kun je er - in plaats van de 33 procent die silicium zonnecellen voor elkaar krijgen - tot wel 50 procent van het zonlicht mee omzetten in energie. Er is alleen een probleem met perovskiet: als er licht op schijnt is het materiaal niet stabiel. En licht is voor de werking van een zonnecel toch behoorlijk essentieel. Daarom werken wetenschappers wereldwijd aan een manier om die stabiliteit voor elkaar te krijgen. Bij AMOLF in Nederland werd een oplossing gevonden. Uit experimenten in een hoge druk cel bleek dat de atomen beter bij elkaar bleven zitten als het materiaal onder druk stond. Natuurlijk kun je je zonnepaneel niet onder druk gaan zetten, dus zochten ze verder naar een manier om datzelfde effect voor elkaar te krijgen en die vonden ze. Door te sleutelen aan de chemische samenstelling lukte het ze om een krimpreactie te veroorzaken met hetzelfde effect. In deze audio hoor je onderzoeker Eline Hutter van AMOLF. Lees hier meer over het onderzoek: Perovskiet presteert beter onder druk. De volledige paper vind je hier: Thermodynamic Stabilization of Mixed-Halide Perovskites against Phase Segregation. ...more

  Link Aflevering

• Slangenklieren uit het lab en de zoektocht naar tegengif

  Luister

  Jul 15 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixMorgen is het de internationale dag van de slang. Een goed moment om alvast te bespreken hoe het er voorstaat met het wereldwijde onderzoek naar tegengif. Onderzoeker Mátyás Bittenbinder, verbonden aan Naturalis en de Vrije Universiteit in Amsterdam, vertelt meer over het totaal aantal doden per jaar, een recent onderzoek waarbij ze slangenklieren lieten groeien in een lab waar ook echt gif uitkomt en de uitdagingen die er nu nog zijn bij het ontwikkelen van een beter tegengif. Op de site van de WHO een overzicht van de cijfers wereldwijd: Snakebite envenoming. Hier vind je het onderzoek naar slangenbeten in India: Trends in snakebite deaths in India from 2000 to 2019 in a nationally representative mortality study. Het onderzoek naar gekweekte gifklieren vind je hier: Utrechtse onderzoekers slagen erin gifklieren slang in lab te kweken. ...more

  Link Aflevering

• Opereren met 5G-verbinding op 15 kilometer afstand

  Luister

  Jul 14 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHet is niet voor het eerst dat een operatie op afstand is gedaan. Twintig jaar geleden verwijderde een chirurg vanuit New York een galblaas bij een patiënt in Straatsburg. Alleen voordat een techniek in gebruik genomen kan worden - zeker in de medische wereld - moet zo'n operatie meerdere keren even succesvol of beter herhaald worden en dat lukte niet goed. Ook zou in deze tijd zo'n operatie niet eens mogen met een techniek die zichzelf nog niet uitgebreid bewezen heeft. Inmiddels zijn zowel de chirurgische robots als de verbindingen een stuk beter. Nu ook 5G steeds verder wordt uitgerold vonden onderzoekers het hoog tijd om te demonstreren hoe ver de techniek gevorderd is. Ze voerden op 15 kilometer afstand een operatie uit op de stembanden van een kadaver met behulp van een 5G-netwerk. Klaar om op mensen te testen zijn ze nog niet. Er zijn nog genoeg verbeterpunten. Zo moet extreem goed worden nagedacht over een systeem dat niet ineens zonder verbinding komt te zitten en robots die nooit haperen. Ook de vertraging tussen de robotbeweging en wat een chirurg op zijn scherm op afstand ziet, mag nog iets kleiner. Al zijn ze daar al wel ver in: de vertraging is nu 200 milliseconden. In deze audio hoor je Leonardo Mattos van het Istituto Italiano di Tecnologia. Lees hier meer over het onderzoek: Operating From a Distance: Robotic Vocal Cord 5G Telesurgery on a Cadaver....more

  Link Aflevering

• Mini onderwaterrobot reinigt omgeving en transporteert cellen

  Luister

  Jul 14 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHet robotje bestaat uit twee bewegende delen: de stam die net als bij een koraalpoliep het water zo in beweging zet dat kleine deeltjes in het water naar de robot getrokken worden en de tentakels die in beide gevallen ervoor zorgen dat deze deeltjes opgepakt kunnen worden. Bij het robotje worden deze bewegingen elk in gang gezet door een andere stimulus van buitenaf: de stam reageert op magnetisme en de tentakels op licht. Uiteindelijke moeten de robotjes ook leren samenwerken, bijvoorbeeld door elkaar aan te sturen, of pakketjes aan elkaar door te geven. Ook willen de onderzoekers kijken of ze het robotje kunnen laten zwemmen, of lopen terwijl hij dit doet. En hij moet dan zowel onderwater als op land kunnen functioneren. Qua toepassingen zijn de mogelijkheden eindeloos. Ze denken nu vooral aan het zuiveren van vloeistof, of het transporteren van deeltjes door vloeistof. Dit kan interessant zijn voor apparaten in de medische sector. Als ze het ooit in het lichaam willen gebruiken, moeten ze eerst nog een ander soort aansturing ontwikkelen. Nu reageert het kunstmatige koraalpopliepje onder andere op UV-licht en dat zal voor toepassingen in het menselijk lichaam niet geschikt zijn. In deze audio hoor je Marina Pilz Da Cunha van de Technische Universiteit Eindhoven. Lees hier meer over het onderzoek: An artificial aquatic polyp that wirelessly attracts, grasps, and releases objects. Eerder spraken we Da Cunha over de vorige versie van het ontwerp: Dit bezorgrobotje van twee centimeter kun je besturen met licht. Meer lezen over de nieuwste robots? In deze aflevering van De BNR Techniektour zitten er een heleboel: De techniek achter robots....more

  Link Aflevering

• Sperma met een luie staart zwemt 70 procent sneller

  Luister

  Jul 13 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixOnderzoekers kwamen hierachter toen ze in een wiskundig model bekeken wat er allemaal van invloed was op de beweging van de spermacel. Ze zagen keer op keer dat de beweging van de staart veel efficiënter was (wel 4 keer meer) als het laatste stukje niet bewoog. Het was zelfs zo dat sperma met een lui staartpuntje 70 procent sneller zwom. Dit is een belangrijke vondst, want weten wat een goede zwemmer kenmerkt is belangrijke kennis voor vruchtbaarheidsonderzoek. In deze audio hoor je onderzoeker Meurig Gallagher van de Universiteit van Birmingham. Lees hier meer over het onderzoek: Doing more with less: Sperm without a fully active tail move faster and more efficiently, new UK study finds. Natuurlijk bepalen nog veel meer factoren of een bevruchting succesvol is of niet. Ook het eitje van de vrouw speelt hier een belangrijke rol in. Eerder onderzoek liet al zien dat het eitje zelfs beïnvloedt welk zaadje überhaupt in de buurt mag komen: Eicellen verkiezen sommige spermacellen boven anderen. ...more

  Link Aflevering

• Hoe je energie kunt opwekken met waterdruppels

  Luister

  Jul 09 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixKunnen we de energie die in vallende waterdruppels zit opslaan en gebruiken om apparaten van stroom te voorzien? Daar wordt al jaren naar gekeken. Nu is het onderzoekers gelukt om de techniek die daarvoor nodig is flink wat efficiënter te maken. In deze audio hoor je onderzoeker Frieder Mugele van de Universiteit Twente. Lees hier meer over het onderzoek: Energie opwekken met druppels. Hier vind je de volledige paper: Charge TrappingBased Electricity Generator (CTEG): An Ultrarobust and High Efficiency Nanogenerator for Energy Harvesting from Water Droplets....more

  Link Aflevering

• Naar verborgen nanostructuren kijken met geluid

  Luister

  Jul 08 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHoe het werkt is als volgt: je stuurt een geluidsgolf ergens heen, die weerkaatst op dingen die hij onderweg tegenkomt en dan vang je hem weer op. Dat zet je dan weer om in een plaatje dat je kunt aflezen. Dit werkt bijvoorbeeld zo bij echo's of seismologie. Maar als je op hele kleine schaal in vast materiaal wilt kijken, dan heb je een veel hogere frequentie (toonsoort) nodig. In dit onderzoek wilden ze kijken of ze door laagjes op een computerchip konden kijken. Dit zou handig zijn omdat op chips vaak een nanostructuur wordt gedrukt, waar later aan af te lezen valt waar hij precies geplaatst moet worden. Alleen zo'n chip krijgt daarna vaak nog allemaal laagjes en dan zie je die structuur niet meer. Dus zijn onderzoekers gaan kijken of ze dit met geluid konden aflezen. Daarbij gebruikten ze dan weer... licht. Door met een laserpuls te 'kloppen' op het materiaal konden ze een heel snel en kort geluidsgolfje door de bovenste laagjes van de chip sturen. Dat bereikte zo de onderliggende nanostructuur, kaatste weer terug en werd aan de bovenkant weer afgelezen met een laser. In deze audio hoor je Paul Planken, hij is ARCNL groepsleider en professor aan de UvA. Lees hier meer over het onderzoek: Detecting hidden nanostructures by converting light into sound. Hier vind je de paper: Detection of Hidden Gratings through Multilayer Nanostructures Using Light and Sound....more

  Link Aflevering

• De grasmat van de oceaan heeft onze hulp nodig

  Luister

  Jul 07 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixZe berekenden dat sinds 1950 aan de Australische kust zo'n 161.150 hectaren aan zeegras verloren zijn gegaan, waardoor 2 procent meer koolstofdioxide vrijkwam per jaar. Dat klinkt misschien weinig, maar het is in dit geval evenveel als de uitstoot van 5 miljoen auto's per jaar. De berekening kan volgens de onderzoekers dienen als basis om het belang van zeegras te kunnen bepalen in de klimaatplannen van het land. In dit onderzoek werd ook gekeken hoe het verdwijnen van zeegras effect heeft op de omgeving. Onder andere om te bepalen of de in de bodem opgenomen CO2 direct vrijkomt als het zeegras verdwijnt. Ze zagen dat als de buffer van zeegras weg is, de stromingen en golven heviger zijn, wat er uiteindelijk voor zorgt dat de zeebodem omgewoeld wordt en de opgeslagen deeltjes vrijkomen. Ook zagen ze dat er in oppervlakkige wateren meer CO2 werd opgeslagen door het zeegras. Wat suggereert dat juist die ondiepe gebieden goed beschermd moeten worden. In deze audio hoor je onderzoeker Cristian Salinas van het Centre for Marine Ecosystems Research van de Edith Cowan University (ECU) in Australië. Lees hier meer over het onderzoek: Seagrass losses since mid20th century fuelled CO2 emissions from soil carbon stocks....more

  Link Aflevering

• Het mechanisme achter zeevonk verder ontrafeld

  Luister

  Jul 06 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixUit experimenten met zeevonk blijkt dat het licht ontstaat als de wand van de cel vervormd wordt door mechanische krachten van buitenaf. Twee factoren bepalen de gloed: de heftigheid van de vervorming en de snelheid waarmee het gebeurt. Alleen als in hoog tempo veel vervorming plaatsvindt brandt er licht. Vermoedelijk moet dit ervoor zorgen dat de cel niet onnodig het licht aanzet en zo energie verbruikt. Naar de biochemische kant van het proces is al uitvoerig onderzoek gedaan. Zo wonnen onderzoekers in 2008 een Nobelprijs voor de ontdekking van een lichtgevend eiwit in kwallen. Dat eiwit wordt nu gebruikt om processen in het lichaam te belichten en beter te bestuderen. In dit nieuwe onderzoek is gekozen voor een natuurkundige en wiskundige aanpak. Zo hebben ze ook een simpel model gemaakt om het mechanisme uit te kunnen drukken in cijfers. Wanneer dit met andere biologische processen ook gebeurt kun je ze op een andere manier gaan vergelijken. Waar in vervolgonderzoek onder andere nog naar gekeken moet worden is hoe de cellen reageren op natuurlijke krachten. Nu hebben ze de cel mechanisch geknepen, maar in het echt reageert zeevonk waarschijnlijk op dreiging van andere organismen, of de stroming van het water. Dit willen ze gaan nabootsen in het lab. Het zou kunnen verklaren waarom zeevonk vooral in de golven oplicht. In deze audio hoor je onderzoeker Mazi Jalaal van de Universiteit van Cambridge. Lees hier meer over het onderzoek: Flashes bright when squeezed tight: how single-celled organisms light up the oceans...more

  Link Aflevering

• Bloedplaatjes blijken belangrijke rol te spelen in ons afweersysteem

  Luister

  Jul 02 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn experimenten was te zien hoe bloedplaatjes griepvirusdeeltjes konden opnemen. Ze gebruikten daarvoor suikers die als een soort kleine haartjes op de buitenkant van de bloedplaatjes zitten. Aan deze suikers binden de virusdeeltjes zich. Zodra het virusdeeltje is opgenomen geeft het bloedplaatje een seintje aan het lichaam: ruim mij op! Wat er daarna precies gebeurt, dat willen ze nog verder gaan onderzoeken. Ook kijken ze nog naar een link met het coronavirus. Bij ernstig zieke patiënten met dit virus komen namelijk vaak bloedpropjes voor. Nu deze link tussen bloedplaatjes en griepvirusdeeltjes is ontdekt, zou het goed kunnen dat er ook bij het coronavirus een verband is. In deze audio hoor je onderzoeker Erhard van der Vries. Lees hier meer over het onderzoek: Rol bloedplaatjes bij stolling én afweer. De volledige paper vind je hier: Influenza-induced thrombocytopenia is dependent on the subtype and sialoglycan receptor and increases with virus pathogenicity....more

  Link Aflevering

• Astronomen vinden onverwachte molecuul bij exoplaneet

  Luister

  Jul 01 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHet uitzoeken van dat proces en de samenstelling van de planeet is dan ook niet bedoeld om te kijken of het er leefbaar is. Wel zegt die kennis iets over de kans dat er in de buurt planeten zouden kunnen zitten die op de aarde lijken. In deze audio hoor je onderzoeker Michiel Min van SRON. Lees hier meer over het onderzoek: Aluminium oxide in the atmosphere of hot Jupiter WASP-43b

  Link Aflevering

• Gevaarlijke asteroïden duwen we straks gewoon de andere kant op

  Luister

  Jun 30 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je Detlef Koschny, Senior Asteroid Scientist bij ESA. Meer over ESA's werk rondom asteroïden vind je hier: Near-Earth Object Coordination Centre. Luister je graag nog even verder naar Koschny, in dit filmpje praat hij door over accidents and asteroids. Hier vind je meer over Asteroid Day en alles wat er die dag te zien is.

  Link Aflevering

• Ligt het medicijn tegen huidkanker op de bodem van de zee?

  Luister

  Jun 29 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je Corina Brussaard van het NIOZ. Zelf doet ze onder andere onderzoek naar de werking van sponzen. Ze was bijvoorbeeld betrokken bij dit onderzoek dat eerder dit jaar werd gepubliceerd: In zee houden dieren de virussen in balans, waarin ook de uitzonderlijke filterfunctie van sponzen uitgebreid voorbijkomt. Lees hier meer over het onderzoek naar het anti-huidkankerstofje: Uncovering the Core Microbiome and Distribution of Palmerolide in Synoicum adareanum Across the Anvers Island Archipelago, Antarctica. Er zitten op de bodem van de zee nog veel meer interessante beestjes. Zoals zeemicroben die broeikasgassen opeten. En wat dacht je van deze parasiet: hij leeft in wormen en vissen en heeft geen zuurstof nodig om te leven....more

  Link Aflevering

• Nanoplastics zelfs in plantenweefsel terug te vinden

  Luister

  Jun 25 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixDe plantjes die in de bakken met nanoplastics stonden waren ook kleiner en minder sterk. De vondst is slecht nieuws voor de plantjes, maar daarmee ook voor ons. Het kan zowel effect hebben op de gezondheid van de gewassen die we laten groeien, als op de veiligheid van het eten dat we eten. Natuurlijk moet daarbij wel gekeken worden naar de concentratie per stuk grond en het soort nanodeeltjes per situatie. Ook weten we nog lang niet alles over de gezondheidseffecten op lange termijn. Lees meer over het onderzoek op de site van Nature Nanotechology: Differentially charged nanoplastics demonstrate distinct accumulation in Arabidopsis thaliana...more

  Link Aflevering

• Grenzen evolutie voorspellen met wiskunde en bacteriën

  Luister

  Jun 24 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn deze audio hoor je onderzoeker Sander Tans van AMOLF. De volledige paper vind je hier: Predicting Evolutionary Constraints by Identifying Conflicting Demands in Regulatory Networks. Ook interessant om te lezen is een eerder onderzoek van de groep van Sander Tans dat ze samen met Harvard uitvoerden over de competitie tussen 'groeiers' en 'bewegers': Het evolutionaire nut van mobiliteit.

  Link Aflevering

• Eerste vliegtuigonderdeel van gerecycled composiet ter wereld succesvol getest

  Luister

  Jun 23 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixOnderzoekers en studenten van het ThermoPlastic composites Application Center (TPAC) van Saxion kregen het voor elkaar om het restmateriaal van een staartstuk zo te recyclen dat het weer gebruikt kon worden in dezelfde helikopter. Bij andere verwerkingsmethoden gingen de vezels van het materiaal vaak stuk, zodat het niet sterk genoeg meer was voor een toepassing in de luchtvaart. Samen met onder andere Fokker en moederbedrijf GKN Aerospace ontwikkelden ze een snijmethode waarmee de vezels voldoende intact bleven. Ook het smelt- en mengproces pasten ze hiervoor aan. Nadat eerder al het materiaal en het proces door de strenge eisen van de luchtvaartsector heen kwamen, is het nu ook gelukt om er succesvol mee te vliegen. Voordelen De voordelen van het gebruiken van dit gerecyclede onderdeel klinken goed: je bespaart er 80 procent CO2-uitstoot mee, hij is 9 procent lichter dan het oorspronkelijke onderdeel - voor de luchtvaart een groot verschil - en hij is twee derde goedkoper. Het maakt vliegen niet direct milieuvriendelijk, maar zolang er vluchten gaan kunnen we die toestellen maar beter zo duurzaam mogelijk maken. Zodra de productie van dit onderdeel is opgeschaald kan er worden nagedacht over andere onderdelen. Dit zullen geen hele vleugels of staartstukken worden, maar kleinere onderdelen. Ook buiten de luchtvaartsector zijn er interessante toepassingen te bedenken. In deze audio hoor je onderzoeker Ferrie van Hattum, lector Lichtgewicht Construeren bij Saxion. Lees hier meer over het onderzoek: Wereldprimeur: rotorcraft vliegt met door Saxion ontworpen toegangsluik van gerecycled materiaal....more

  Link Aflevering

• Kunstmatige intelligentie maakt onherkenbare gezichten meer dan 60 keer scherper

  Luister

  Jun 22 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixWaar eerdere methoden een foto met een lage resolutie - zo'n blokjesbeeld zeg maar - misschien 8 keer beter kregen, lukte het in dit nieuwe onderzoek met behulp van kunstmatige intelligentie om de resolutie 64 keer te verbeteren. Het slimme systeem gokt niet zoals eerder vaak gebeurde hoe de missende pixels eruit hadden kunnen zien, maar zoekt in een oneindige database van gezichtsopties naar de beste match. Dit lukt omdat hij deze duidelijke plaatjes ook eerst in resolutie verlaagd. De gezichten die er in lage resolutie het meest op lijken worden dan weer vergroot naar een herkenbaar gezicht. Kritiek Hoe mooi het ook is dat kunstmatige intelligentie dit al kan, er is ook aardig wat kritiek gekomen op het onderzoek. Zo zou het AI-systeem (PULSE) slecht of niet werken bij afbeeldingen van mensen die niet wit zijn. De dataset die werd gebruikt - of specifieker het generative adversarial network (GAN) - voor dit onderzoek zou al diverser moeten zijn dan veel anderen, maar er gaat duidelijk nog ergens iets mis. Op Twitter is daarover verhit gediscussieerd de afgelopen dagen. Een discussie die ik helaas pas zag nadat ik dit item had opgenomen. Vandaar dat het wel in de tekst, maar niet in de audio voorbij komt. Toepassingen Zelfs al zou de methode deze tekortkoming niet hebben en zou met elke foto van een gezicht precies hetzelfde resultaat gehaald kunnen worden, dan is de volgende vraag: wat wil je er mee doen? Het is - benadrukken de onderzoekers ook - niet bedoeld om opsporingsdiensten bij te staan. Het herstelt namelijk niet het beeld terug naar het oorspronkelijke gezicht, maar naar verschillende opties van dat gezicht. Ze lijken allemaal extreem goed, maar ze zijn geen van allen de echte persoon op het plaatje. Als bewijs zul je er dus weinig aan hebben. Wat je wel al met de methode zou kunnen, mits hij nog wordt verbeterd, is bijvoorbeeld een superresolutievergroting maken van een vage foto van je overgrootoma, waarin dan misschien niet elke porie of elk haartje op precies de goede plek komt te zitten, maar het wel duidelijk een afbeelding van je oma is. Zou je dit met een vage versie van de Mona Lisa doen, dan krijg je dit: In deze audio hoor je onderzoeker Cynthia Rudin van Duke University. Zij is specialist in voorspellende computermodellen. De nieuwe methode, die ze samen met andere onderzoekers ontwikkelde heet PULSE. Lees hier meer over het onderzoek: Artificial Intelligence makes blurry faces look more than 60 times sharper en neem ook zeker even een kijkje op Twitter voor de grotere discussie rondom dit onderwerp. ...more

  Link Aflevering

• Veel Nederlandse hightech de lucht in tijdens ESA-lancering

  Luister

  Jun 18 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHier lees je meer over de Vega-raket. Hij is niet groot, maar kan veel dragen. Van één grote satelliet tot 50 kleintjes, waarbij hij elke satelliet in een andere baan kan vrijlaten. Hij is 30 meter hoog en 3 meter in doorsnee. In deze audio hoor je hoogleraar Marco Esposito, werkzaam bij Cosine.

  Link Aflevering

• Slim wondverband met aan-uitknop geeft zelf verschillende medicijnen af

  Luister

  Jun 17 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHet materiaal werkt als een soort spons die zich samentrekt en daarmee vloeistof naar buiten perst. Die beweging kan in gang worden gezet door triggers als licht of warmte. Of nu ook: radiofrequentie. Daarmee wordt het straks mogelijk om dit materiaal een aan-uitknopje te geven. In een slim wondverband zou dat betekenen dat je de toediening van medicijnen kan bedienen. Zo moet het uiteindelijk lukken om verschillende vloeistoffen (of medicijnen) achter elkaar vrij te geven. Ook kan het materiaal vloeistof opnemen. Dat maakt het mogelijk om te wisselen tussen aan (nat) en uit (droog). In deze audio hoor je onderzoeker Danqing Liu van de Technische Universiteit Eindhoven. Hier vind je de volledige paper: Artificial Organic Skin Wets Its Surface by Field-Induced Liquid Secretion Eerder spraken we Danqing over haar slimme coating die van vorm kan veranderen: Robots met kippenvel en braille op je telefoon...more

  Link Aflevering

• Onderzoekers laten kunstmatige synaps praten met levende cellen

  Luister

  Jun 16 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixHet brein is opgebouwd uit zenuwcellen (neuronen) die elektrochemische signalen (neurotransmitters en ionen) naar elkaar sturen om informatie uit te wisselen. Die communicatie verloopt via twee synapsen, een soort vertakking aan de cel. Die twee synapsen raken elkaar bijna aan, maar er zit nog net een smalle spleet tussen waardoor het signaal wordt geleid. Elke keer als er zo'n chemisch signaaltje tussen twee synapsen wordt verstuurd wordt de geleiding, de verbinding beter. Het brein leert dus efficiënter te werken en gebruikt minder energie. Kunstmatige synaps Dat betekent dus ook dat die synapsen weten dat ze al eens eerder met elkaar gepraat hebben. Ze hebben een geheugenfunctie. En precies dat gedeelte is heel moeilijk voor elkaar te krijgen in kunstmatige intelligentie. Nou lukte het deze onderzoekers in 2017 al om een kunstmatige synaps te maken van organisch materiaal. Nu is het ze gelukt om deze synaps ook daadwerkelijk te laten communiceren met levende cellen die lijken op zenuwcellen. En het lukte ze om het leervermogen van de synapsen na te bootsen. Toepassingen Met zo'n kunstmatig stukje brein dat kan praten met echte levende cellen kun je verschillende dingen voor elkaar krijgen. Kunstmatige intelligentie die steeds efficiënter leert te werken bijvoorbeeld, maar ook prothesen die kunnen communiceren met het lichaam, of adaptief materiaal dat een beschadigd brein helpt te herstellen. Wie weet kan er zo uiteindelijk zelfs een oplossing worden gevonden voor zenuwbeschadigingen in de ruggenmerg. In deze audio hoor je onderzoeker Yoeri van de Burgt van de Technische Universiteit Eindhoven. Lees hier meer over het onderzoek: Kunstmatige synaps praat met levende cellen. Hier vind je de volledige paper: A biohybrid synapse with neurotransmitter-mediated plasticity....more

  Link Aflevering

• Skypen onder water met WiFi-verbinding van laserlicht

  Luister

  Jun 15 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixWaarom zou je dat eigenlijk willen? Internet onder water? Los van het feit dat het natuurlijk behoorlijk indrukwekkend zou zijn om je volgende duikavontuur te kunnen livestreamen, heeft het ook serieuzere toepassingen. Zo wordt er veel onderzoek en onderhoud gedaan onder water, waarbij het veel zou schelen als er een WiFi-verbinding was waarmee gegevens direct uitgewisseld kunnen worden. Maar er wordt ook gewerkt aan datacentra onder water. Ook die hebben straks de best mogelijke verbinding met het internet nodig. Laserlicht Dit onderzoek begon in 2017. Toen lukte het onderzoekers om onder water een filmpje te sturen van het ene punt naar het andere met behulp van laserlicht. hierbij worden de eentjes en nulletjes die een computer verstuurt omgezet naar lichtsignalen en dan weer vertaald naar eentjes en nulletjes. Vervolgens zijn ze gaan kijken: kunnen we die twee punten ook data met elkaar laten uitwisselen? Ook dat lukte door twee verschillende kleuren laserlicht te gebruiken. De volgende stap was een grote: het hele internet onderwater krijgen. Het begin is er nu, want het is ze gelukt om onder water te Skypen. Wat hadden ze daarvoor nodig? Een mobiele telefoon met waterdicht jasje, een verzendpunt in de vorm van een Raspberry Pi en laserlicht onder water en een ontvanger en bestaande satellietverbindingen boven water. Uitdagingen Er zijn nog wel enkele uitdagingen voordat we kunnen spreken van een Internet Of Underwater Things. De connectie tussen verzendpunt en ontvangstpunt moet stabiel blijven, uitgelijnd als het ware. En ze zouden de hoeveelheid data en de afstand tussen beide punten nog flink willen verhogen. Uiteindelijk willen ze naar een snelheid van multigigabit per seconde onder water. In deze audio hoor je onderzoeker Basem Shihada van de King Abdullah University of Science and Technology. Lees hier meer over het onderzoek: Angling for underwater WiFi. Hier vind je de volledige paper: Aqua-Fi: Delivering Internet Underwater Using Wireless Optical Networks...more

  Link Aflevering

• Eicellen verkiezen sommige spermacellen boven anderen

  Luister

  Jun 11 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixEen spermacel heeft er niet zoveel aan om veeleisend te zijn. Er valt immers zelden te kiezen uit meerdere eitjes en hij moet al zijn energie stoppen in het bereiken van het eindpunt. Maar een eicel heeft er wel baat bij om kieskeurig te zijn. Wetenschappers wisten al dat eitjes chemische stofjes gebruiken om spermacellen de weg te wijzen, maar nu blijkt dus ook dat ze dat voor sommige spermacellen meer doen dan voor anderen. Het maakt de weg die een spermacel moet afleggen nog maar wat ingewikkelder. Hij moet al door een samenknijpend voortplantingskanaal tegen de stroom in zwemmen, wordt aangevallen door het afweersysteem en moet op de gok de juiste eileider kiezen. Van de tientallen miljoenen spermacellen komen er misschien 250 op de juiste plek uit. En daarvan kunnen er misschien 20 tot 30 precies op dat moment een ei bevruchten. Ben je dan één van de gelukkigen, dan moet je dus nog maar afwachten of je uit de gewenste batch komt. Het onderzoek Voor het experiment is samengewerkt met een vruchtbaarheidskliniek. Bij IVF-behandelingen blijven vaak bepaalde restmaterialen over: het vocht met chemische stofjes waarin het eitje normaal zit en een aantal spermacellen. Met goedkeuring van enkele stellen mochten de onderzoekers dit materiaal gebruiken voor hun onderzoek. Een belangrijke vraag is natuurlijk: kunnen deze nieuwe inzichten mensen helpen die moeite hebben met zwanger worden? Dat is nu nog niet meteen zo, want uit de studie bleek niet dat de kans op een zwangerschap kleiner was als het eitje van stel A een voorkeur had voor de spermacellen van stel B. Toch is alle informatie over de interactie tussen eitjes en spermacellen belangrijk, bij 30 procent van de stellen die in een vruchtbaarheidskliniek komen is geen duidelijke biologische oorzaak voor de problemen te vinden. In vervolgonderzoek zal het mechanisme daarom nog verder worden uitgezocht. In deze audio hoor je onderzoeker John Fitzpatrick van Stockholm University. Het onderzoek werd uitgevoerd samen met het Manchester University NHS Foundation Trust. De volledige paper vind je hier: Chemical signals from eggs facilitate cryptic female choice in humans...more

  Link Aflevering

• Geslacht kuikentje al in het ei bepalen voorkomt onnodig uitbroeden

  Luister

  Jun 10 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn Ovo, een Nederlandse spinoff van de Universiteit Leiden, heeft nu een Europese beurs van 2,5 miljoen gekregen om hun oplossing voor dit probleem op te schalen. Want die opschaling is één van de grootste uitdagingen. Er moeten honderdduizend eieren per dag accuraat gescreend worden en dat doe je niet zomaar. De techniek Hoe de techniek werkt is als volgt: bij elk ei wordt een sample uit het vruchtwater gehaald met een heel dun naaldje, waarna het ei weer wordt dichtgemaakt. Dit kan voor de ontwikkeling van het kuikentje geen kwaad. Vervolgens wordt met massaspectrometrie naar de juiste biomarker gezocht waardoor binnen een seconde bepaald kan worden of het een mannetje of vrouwtje is. Op het moment lukt ze dit op dag 9 van het broedproces te meten. Aangenomen wordt dat kuikentjes vanaf dag 11 iets gaan voelen, dus dat zou op tijd zijn. Toch hopen ze in de toekomst het meetmoment nog te kunnen vervroegen. Uitdagingen Maar wat maakt het nou zo moeilijk om tot de juiste oplossing te komen voor dit probleem? Volgens In Ovo is het productieproces in broederijen zo gestroomlijnd dat het moeilijk is om daar je oplossing in kwijt te kunnen. Daarnaast moet je per broederij per dag honderdduizend testen uitvoeren. Zelfs in ziekenhuizen en labs, waar massaspectrometrie al wordt gebruikt, lukt dat niet. Dus om dat voor elkaar te krijgen - en dan ook nog eens sneller en goedkoper - is er aardig wat onderzoek nodig. Met de nieuwe beurs van 2,5 miljoen hopen ze nu te kunnen opschalen en fine tunen zodat hun machine snel de markt op kan om een verschil te maken. In deze audio hoor je Wouter Bruins (links op de foto), samen met Wil Stutterheim (rechts) richtte hij in 2013 In Ovo op....more

  Link Aflevering

• Gen ontdekt dat pollenproductie van plant reguleert

  Luister

  Jun 09 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixDieren, mensen, planten: bij ze allemaal verschilt het aantal zaadjes dat een man kan produceren. Een chimpansee produceert bijvoorbeeld 200 keer meer zaad dan een gorilla, maar daar gaan we het nu niet over hebben. We gaan het hebben over plantjes. Want wat viel onderzoekers nou op: veel plantjes en gewassen zijn zo geëvolueerd dat ze zichzelf kunnen bevruchten en veel van die planten zijn steeds minder zaad (of pollen) gaan produceren. Op zoek naar het gen Je kunt je afvragen waarom je als plant minder pollen zou willen produceren. Voor plantjes geldt niet altijd: hoe meer pollen hoe beter. Aan de ene kant, als je jezelf kan bevruchten heb je minder pollen nodig, maar pollen produceren kost ook energie. Energie die dan niet gestoken kan worden in het produceren van bijvoorbeeld rijst of tarwe. Je ziet dat heel mooi bij gekweekte planten. Kwekers hebben lange tijd geprobeerd planten zo te kruisen dat ze veel opleverden. Maar waren dat dan toevallig ook planten die al minder pollen produceerden? Of zijn ze dat minder gaan doen, omdat ze meer moesten produceren? Onderzoeker Kentaro Shimizu van de Universiteit van Zurich zocht het mechanisme uit. Zijn team telde pollen (niet met het blote oog natuurlijk), vond verschillen in de hoeveelheden tussen bloemen en kwam zo uiteindelijk (ik sla hier even heel veel hard werk over) bij één gen dat verantwoordelijk is voor het aantal pollen dat een plant produceert. Hooikoorts Dat is goed nieuws voor kwekers, want nu kunnen ze planten maken die precies het juiste aantal pollen produceren. Niet te weinig, zodat ze blijven voortplanten, maar zeker ook niet te veel, zodat de energie naar de productie van ons eten kan gaan. Voor mensen met hooikoorts - waaronder Kentaro Shimizu zelf - is het ook goed nieuws, want minder pollen betekent minder last van kriebel in de keel, niezen en jeukende ogen. In deze audio hoor je onderzoeker Kentaro Shimizu van de Universiteit van Zurich. De volledige paper vind je op de site van Nature Communications: Adaptive reduction of male gamete number in the selfing plant Arabidopsis thaliana....more

  Link Aflevering

• Hoe virus-DNA zich verspreidt over de ziekenhuisafdeling

  Luister

  Jun 08 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixNatuurlijk hebben ze dit niet gedaan met het coronavirus zelf. Ze gebruikten een stukje DNA van een onschadelijk plantenvirus wat ze op de leuning van een ziekenhuisbed in een isolatiekamer plaatsten. Vervolgens namen ze later op die dag en de rest van de week samples van 40 verschillende plekken op de afdeling. Van stoelleuningen en deurknoppen, tot een toetsenbord bij de receptie en behandelkamers aan de andere kant van de gang. Ze zagen dat het virus-DNA binnen 10 uur op 41 procent van de geteste oppervlakken zat. In de dagen erna liep dat nog wat op tot zo'n 60 procent. Daarna begon het weer langzaam af te nemen, maar op sommige plekken zat het na 5 dagen nog. Geen bangmakerij De onderzoekers benadrukken dat ze dit niet naar buiten hebben gebracht om angst te zaaien bij toekomstige patiënten, of om in dit specifieke ziekenhuis aan te wijzen wie op de afdeling zijn of haar handen niet goed wast. Wat de onderzoekers hopen is dat het ziekenhuizen een idee geeft van hoe goed hun systeem nu functioneert. Zijn de risico's voldoende bekend? Weten medewerkers waarom bepaalde maatregelen belangrijk zijn? En krijgen ze voldoende tijd om ze uit te voeren? Volgens de onderzoekers is het belangrijk om dit nog veel meer mee te nemen in trainingen en is de werkdruk onder zorgmedewerkers en schoonmakers nu vaak zo hoog, dat de eisen die worden gesteld niet realistisch zijn. Ze hopen dat hun onderzoek kan bijdragen aan betere werkomstandigheden en meer waardering voor deze beroepsgroepen. En ja: natuurlijk ook aan nog schonere ziekenhuizen. In deze audio hoor je onderzoeker Lena Ciric van University College London. Ze deed het onderzoek samen met Elaine Cloutman-Green, hoofdonderzoeker Healthcare in het Great Ormond Street Hospital. Lees hier meer over het onderzoek: COVID-19 pandemic - lets not forget surfaces...more

  Link Aflevering

• Hoe een schimmel mieren in zombies verandert en ze dan laat doen wat ie wil

  Luister

  Jun 04 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixWat gebeurt er precies als de mier wordt geïnfecteerd? Het begint ermee dat de mier sporen van de schimmel binnenkrijgt die ervoor zorgen dat hij op een moment waarop hij normaal onder de grond zou zitten ineens naar buiten kruipt. Daar gaat hij rondlopen, zoekt hij een hoog punt op, bijt hij zich vast en gaat uiteindelijk dood. De schimmel groeit vervolgens uit de mier en laat zijn sporen weer los over de rest van de mierenkolonie. En dat alles zonder een stel hersenen. In deze audio hoor je onderzoeker Robin Ohm van de Universiteit Utrecht. Het onderzoek deed hij samen met collega's in Florida en de paper vind je hier: Genetic Underpinnings of Host Manipulation by Ophiocordyceps as Revealed by Comparative Transcriptomics. Lees verder onder de foto >>> Vergelijkbare mechanismen in andere dieren Mieren zijn niet de enige dieren die last hebben van dit soort parasieten. Denk bijvoorbeeld aan hondsdolheid, waarbij een virus zorgt voor een gedragsverandering bij de hond. Het dier wordt agressiever, produceert extra speeksel met veel virusdeeltjes erin en bijt eerder, zodat het virus een grotere kans heeft om zich te verspreiden. Ook bij muizen komen soortgelijke parasieten voor: Toxoplasma gondii. Dit virus zorgt ervoor dat een muis minder bang wordt en zich aangetrokken voelt tot kattenurine, waardoor de katten de muis makkelijker kunnen vangen en de parasiet in de kat verder kan leven. ...more

  Link Aflevering

• Hoe goed kan een mens zonder een knuffel op zijn tijd?

  Luister

  Jun 03 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixWat weten we al wel? Er worden twee soorten aanrakingen onderscheiden: sociale aanrakingen (knuffelen, aaien) en functionele aanrakingen (voelen of je theekopje warm is). Elk wordt door een ander hersengebied verwerkt. De sociale aanrakingen zijn gelinkt aan het hersengebied dat emoties verwerkt en dus ook aan ons gevoel van veiligheid en samenhorigheid. We weten ook dat aanrakingen kunnen zorgen voor een afname van het stresshormoon cortisol en een toename van het knuffelhormoon oxytocine. Er is bewijs - onder andere uit onderzoek van Tiffany Field - dat fysiek contact pijn en depressie kan verminderen. Kinderen die opgroeien zonder veel aanrakingen hebben een grotere kans op het ontwikkelingen van hechtingsstoornissen. Als we zoveel hebben aan dat fysieke contact, dan is de verwachting dat een tekort eraan niet bepaald goed voor ons is. En dat kunnen wetenschappers nu eindelijk eens goed gaan bekijken. Niet eerder kreeg zo'n diverse groep - jong, oud, man, vrouw, gelukkig, ongelukkig, gezond, ongezond - te maken met een tekort aan fysiek contact. Of, zoals het ook wel wordt genoemd de laatste jaren: huidhonger. Livesessie over aanraking in coronatijd In deze audio hoor je psycholoog Anouk Keizer van de Universiteit Utrecht. Vanavond gaat zij samen met sociaal psycholoog Paul van Lange van de VU tijdens een online livesessie in gesprek over eenzaamheid en aanraking tijdens de coronacrisis. Je kunt ook zelf meedoen aan het onderzoek van Keizer over gebrek aan aanraking. De interactieve livesessie wordt georganiseerd door de Nationale Wetenschapsagenda en begint om 20.00 uur. Hij is te volgen via Facebook: Talkshow - Het nieuwe sociaal in de anderhalvemetersamenleving....more

  Link Aflevering

• Nano-biosensor laat realtime stress in individuele plantencellen zien

  Luister

  Jun 02 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixAls een plant merkt dat hij te maken krijgt met droogte, komt er een eiwit vrij dat ervoor zorgt dat de poriën van een plan zich sluiten. Die staan open zodat hij kan ademen. Zodat er koolstofdioxide opgenomen kan worden. Maar door die poriën open te zetten verdampt ook 90 procent van zijn water. Dus hij moet steeds de afweging maken: uitdrogen of ademhalen? Groeien of beschermen? Uiteindelijk wil je het liefst gewassen die deze afweging zo goed mogelijk maken. Dus hoe beter we weten hoe planten en onderdelen van planten dit doen, hoe beter we ze in de toekomst in leven kunnen houden. Zeker als het tegen die tijd nog net een beetje droger en warmer is. In deze audio hoor je onderzoeker Kasper van Gelderen van de Universiteit Utrecht. Hij maakt zelf ook gebruik van een dergelijke sensor, maar kijkt hiermee naar hoe de plant informatie over licht in zijn omgeving doorstuurt naar de wortels die in het donker onder de grond zitten. Lees hier meer over het onderzoek naar de reactie van plantencellen op droogte: New Biosensor Visualizes Stress in Living Plant Cells in Real Time. De hele paper vind je op de site van eLife: FRET kinase sensor development reveals SnRK2/OST1 activation by ABA but not by MeJA and high CO2 during stomatal closure...more

  Link Aflevering

• De invloed van Joodse muziek

  Luister

  May 28 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je promovendus Niels Falch en zijn proefschrift vind je hier!

  Link Aflevering

• De duikende dieren-regel

  Luister

  May 27 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: Gimix In de podcast hoor je universitair hoofddocent Wilco Verberk van de Radboud Universiteit. Wil je graag het onderzoek lezen? Dan kan dat hier.

  Link Aflevering

• Een sensor van 11 atomen

  Luister

  May 26 2020

  Mede mogelijk gemaakt door: GimixIn de podcast hoor je onderzoeksleider prof. dr. Sander Otte van de TU Delft. Het onderzoek vind je hier.

  Link Aflevering