Wetenschap Vandaag | BNR

Afleveringen

• Waarom leeft het ene dier 30 minuten en het andere 100 jaar?

  Luister

  Jan 26 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickWat zorgt er nou voor dat het ene dier maar een dag leeft en het andere tientallen jaren? En waarom worden sommige mensen heel oud en anderen niet? Het zijn geen makkelijke vragen om te beantwoorden, maar er vallen wel steeds meer puzzelstukjes op hun plek. Met grote interesse wordt bijvoorbeeld gekeken naar verschillen in levensduur binnen diersoorten. Waarom leeft een koningin van een mierenkolonie nou vele malen langer dan een werkmier terwijl ze dezelfde genen delen? En van welke genen weten we al dat ze een rol spelen bij veroudering? We bespreken het met onderzoeker Thomas Flatt van de Universiteit van Freiburg. Lees hier meer over zijn werk: The Biology of Aging in Insects: From Drosophila to Other Insects and Back. Het andere onderzoek dat voorbijkomt: Genes newly linked to longer human lifespan. ...more

  Link Aflevering

• Nijlpaarden kunnen elkaars stem herkennen

  Luister

  Jan 25 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickNijlpaarden kunnen elkaars stem herkennen en reageren nogal bijzonder als ze het geluid van een onbekend nijlpaard horen, blijkt uit onderzoek. Door opnames te maken van nijlpaarden in een natuurreservaat in Mozambique en die vervolgens weer te laten horen aan andere nijlpaarden, ontdekten wetenschappers dat de dieren anders reageren als het gaat om een nijlpaard dat ze niet kennen. De reactie is agressiever en gaat zelfs gepaard met het sproeien van poep. Bij het horen van een bekende, reageren ze vooral door terug te roepen. Nijlpaarden die in een andere groep leven, maar die binnen een kilometer afstand zitten, krijgen ook een veel mildere reactie. Deze dieren zitten binnen gehoorafstand en zijn daarom waarschijnlijk minder nieuw en eng. Deze kennis over sociale structuren is belangrijk om te hebben bij het beschermen van een diersoort. Bijvoorbeeld wanneer je een individueel nijlpaard in een nieuwe groep zou willen plaatsen. Het idee is nu dat het misschien kan helpen om beide partijen in zo'n geval alvast aan elkaars stem te laten wennen. De paper vind je hier: Voice-mediated interactions in a megaherbivore. Of bekijk hier een stukje van het experiment:...more

  Link Aflevering

• Hoe een mini kever gigantische snelheden haalt

  Luister

  Jan 24 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHoe groter het dier hoe sneller het kan vliegen, geldt vaak. Maar hoe kan het dan dat een piepklein kevertje sneller kan vliegen dan insecten die drie keer zo groot zijn? Insecten zijn in de afgelopen 300 miljoen jaar steeds kleiner geworden. Toch zijn ze daardoor niet minder hard gaan vliegen. Veervleugelkevers behoren tot de kleinste insecten die er nu zijn. Met hun lengte van 0,4 millimeter zijn ze ongeveer even groot als sommige eencellige organismen. Maar dit mini kevertje gaat gigantisch hard. Om erachter te komen hoe dit kan hebben ze eens heel goed naar dit beestje gekeken. Veervleugelkevers hebben allereerst vleugels die er anders uitzien dan de vleugels van bijvoorbeeld een vlieg. In plaats van alleen vleugels met gespannen vliezen, hebben ze ook twee vleugels die meer lijken op borstels, of zoals hun naam al zegt - veren. Nou is bij grotere insecten als de fruitvlieg al vaker gekeken naar de aerodynamica van hun vliegbewegingen, maar bij veel kleinere insecten als de veervleugelkever nog niet. Tot nu dus. Dankzij opnames met een zeer gevoelige hogesnelheidscamera en computermodellen lukte het onderzoekers om de precieze vliegbeweging van de veervleugelkever in beeld te brengen. Wat blijkt: ze hebben niet alleen extra lichte vleugels, maar die twee extra borstelvleugels wapperen ook nog op een bijzondere manier. Van voor naar achter in een 8-figuurtje, een beetje alsof ze met hele overdreven bewegingen in hun handen klappen. En juist met die beweging lukt het ze dus, om de Max Verstappen onder de mini-kevers te zijn. Lees hier meer: Tiny feather wing beetle reveals new way to fly....more

  Link Aflevering

• Ons brein reageert tijdens slaap sterker op onbekende stemmen

  Luister

  Jan 24 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickUit onderzoek naar hersenactiviteit tijdens het slapen blijkt dat ons brein sterker reageert op onbekende stemmen dan op bekende stemmen. Het geeft onderzoekers een interessant kijkje in hoe onze hersenen informatie verwerken. In een volgende stap willen ze kijken of onze hersenen tijdens het slapen ook stimuli kunnen voorspellen. Dat herkennen en voorspellen van patronen doet het brein als we wakker zijn continue, maar lukt dat ook als we slapen? In deze audio hoor je onderzoeker Mohamed Ameen van de universiteit van Salzburg. De paper vind je hier: The brain selectively tunes to unfamiliar voices during sleep. Ook interessant: Onderzoekers communiceren succesvol met dromende mensen. ...more

  Link Aflevering

• Is de olifantenslurf het gevoeligste lichaamsdeel in het dierenrijk?

  Luister

  Jan 23 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEen nieuw onderzoek laat zien dat de slurf van de olifant weleens het gevoeligste lichaamsdeel in het dierenrijk zou kunnen zijn. Duitse onderzoekers kwamen hierachter toen ze de zenuwen van enkele overleden dierentuin olifanten bekeken. De twee zenuwtakken in de slurf waar de zenuwcellen zitten wegen zo'n 50 gram per stuk. Dat is een verzameling zenuwen groter dan het brein van de gemiddelde aap. De zenuwtakken zijn zelfs dikker dan de ruggengraat van de olifant. Er lopen dus meer verbindingen door de slurf dan van het brein van de olifant naar de rest van het lichaam. Ook is de hoeveelheid zenuwvezels in de slurf drie keer dikker dan die in de oogzenuw van het dier en zes keer dikker dan de zenuwtakken voor gehoor. Het laat nog maar een keer zien hoe belangrijk dit lichaamsdeel van de olifant is. Eerder werd ook al eens ontdekt dat de T-Rex een heel gevoelig neusje had. Waarschijnlijk at het dier een stuk minder lomp dan we altijd dachten en was het in staat om keurig aan hele kleine botjes te kluiven. Lees hier meer: Trigeminal ganglion and sensory nerves suggest tactile specialization of elephants. Over het onderzoek naar de gevoelige neus van de T. rex lees je hier meer: T. rexs jaw had sensors to make it an even more fearsome predator, new digital study finds....more

  Link Aflevering

• Hoe werkmieren in noodsituaties de koningin worden

  Luister

  Jan 21 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEen miersoort in India heeft een uitzonderlijke oplossing als de koningin van de kolonie plots sterft of verdwijnt: werkmieren die zichzelf transformeren tot koningin. In eerder onderzoek werd al ontdekt dat het brein van deze mier van grootte kan veranderen, afhankelijk van de positie in de kolonie. Als de koningin ontbreekt, ontstaat er een soort toernooi waarin de mieren met elkaar vechten om de vrijgekomen positie, waarna in de winnaar de transitie ingang wordt gezet. Daarbij verandert de grootte van het brein en vormt het voortplantingssysteem, zodat de voormalig werkmier nu kan zorgen voor de volgende generatie. Onderzoekers hebben nu ontdekt welke hormonen en genen hierbij een rol spelen. Eén hormoon stuurt het vormen van werkmieren aan en eentje het vormen van de koningin. Dat konden ze testen door deze hormonen aan 10-dagen oude mieren te geven. Ze bleken zo inderdaad te kunnen sturen welk van de twee functies de mier kreeg. Beide hormonen blijken hetzelfde mechanisme te beïnvloeden dat vervolgens bepaalt welke genen aan- en uitgaan in de mier. Wat nog wel een mysterie is: hoe kan het dat omgevingsfactoren een switch in gang kunnen zetten tussen beide functies? Wat zorgt nou precies voor meer van het ene hormoon dan het andere? Maar ook: vinden we misschien een vergelijkbaar mechanisme in andere diersoorten? Lees meer: A Single Transcription Factor Changes Ants to Queens. Credit afbeelding: Karl Glastad - Berger Lab....more

  Link Aflevering

• Micro-robots die hun eigen bot laten groeien

  Luister

  Jan 20 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEen micro-robotje dat van vorm kan veranderen en dat net als bot in ons lichaam eerst zacht is en dan hard wordt. Dat is waar onderzoekers aan hebben gewerkt. Deze robotjes zouden bijvoorbeeld opgevouwen door een naald passen, waarna ze zich openvouwen, een vorm aannemen en vervolgens hard en sterk worden. Dit is mogelijk door de combinatie van twee typen materiaal: eentje met daarin fragmenten van menselijke cellen die botgroei stimuleren en polymeer dat vervormt in reactie op elektrische lading. De mogelijkheden voor toepassingen zijn nog eindeloos, maar eentje waar al aan wordt gedacht is botherstel van moeilijke breuken. In deze audio hoor je onderzoeker Edwin Jager van Linköping University. Lees hier meer over het onderzoek: Bone growth inspired microrobots that can create their own bone. De paper vind je hier: Biohybrid Variable-Stiffness Soft Actuators that Self-Create Bone. ...more

  Link Aflevering

• Recordreis poolhaas laat zien: het zijn niet allemaal huismussen

  Luister

  Jan 19 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHazen en konijnen zijn echte huismussen. Ze blijven over het algemeen binnen een paar kilometer van hun hol. Behalve één Canadese haas, die alle records heeft verbroken. Om te kijken hoeveel poolhazen in het noorden van Groenland zich verplaatsen, hebben biologen er in 2019 25 een volgbare tag gegeven. In de maanden die daarna volgden zagen ze de hazen zeker 100 kilometer afleggen in de richting van een meer aan de rand van de Arctische woestijn, waar het een stukje warmer was. Maar voor één poolhaas was dat niet genoeg. Zij maakte een recordreis van maar liefst 388 kilometer. Dat is langer dan de lengte van Nederland. Ze haalde het met 19 soortgenoten tot aan het meer, maar terwijl de rest van het gezelschap het wel best vond, ging zij nog verder door, om vervolgens zonder veel moeite aan de terugreis te beginnen. Het laat volgens de onderzoekers zien hoe weinig we van dit soort dieren weten en hoe ontzettend waardevol de natuur rondom dit meer is, want als die hazen er zo'n lange en gevaarlijke reis voor afleggen, dan moet het eten er wel heel goed zijn. Lees meer: Arctic hare hops the distance from Washington, D.C., to New York City. ...more

  Link Aflevering

• Wat te doen met een leger gekloonde marmerkreeften?

  Luister

  Jan 19 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickZe wordt gezien als één van de hardnekkigste invasieve diersoorten: de marmerkreeft. Nu proberen onderzoekers te ontdekken of het diertje - dat zichzelf razendsnel voortplant - ons ook kan helpen. Een behoorlijke plaag is het dier dat zich over de hele wereld heeft verspreid inmiddels. Terwijl het ooit begon met één oermoeder. Een afstammeling van de Noord-Amerikaanse rivierkreeft. Die moeder kwam in 1995 via een dierenmarkt in Duitsland in een aquarium terecht en daar begon ze aan haar leger van kinderen. Ze heeft inmiddels miljoenen nakomelingen die allemaal genetisch identiek zijn. Daar kwamen Duitse wetenschappers tot hun verbazing achter toen ze in 2018 het genoom van de moeder en andere marmerkreeften - die overal over de wereld werden teruggevonden - bestudeerden. Bijna geen genetische verschillen. Er komen bij de voortplanting van dit dier geen mannen kijken, dat kan ze zelf. Parthenogenese heet het. Eigenlijk is het gewoon klonen. Als je daarover nadenkt is het nogal apart dat veel diersoorten juist zoveel mogelijk genetische variatie nastreven om een gezonde populatie te krijgen, maar deze kreeft het zo bizar goed doet met nauwelijks genetische variatie. Omdat dat klonen overeenkomsten heeft met hoe een tumor in een lichaam groeit is het dier sinds het onderzoek in 2018 ook een model voor kankeronderzoek. Maar wat moeten we er verder mee? Daar zijn wel wat ideeën over. Met dank aan dit uitgebreide artikel in The Guardian: We started eating them: what do you do with an invasive army of crayfish clones? De paper uit 2018 vind je hier: Clonal genome evolution and rapid invasive spread of the marbled crayfish. Of lees hier verder: A clonal crayfish from nature as a model for tumors. ...more

  Link Aflevering

• Onvruchtbaarheid sommige mannen al voor eigen geboorte in DNA ontstaan

  Luister

  Jan 18 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickOnderzoekers van het Radboud UMC hebben ontdekt dat onvruchtbaarheid bij sommige mannen al voor hun eigen geboorte in hun DNA kan zijn ontstaan. Ze ontdekten dat nieuwe fouten in het DNA, die niet van vader of moeder zijn geërfd maar spontaan zijn ontstaan voor of tijdens de bevruchting, onvruchtbaarheid bij mannen kan veroorzaken. De ontdekking biedt hoop op betere behandelmogelijkheden voor deze groep patiënten. In deze audio hoor je onderzoekers Manon Oud en Liliana Ramos van het Raboud UMC. Lees hier meer: Onvruchtbaar­heid bij man soms al voor zijn geboorte in DNA ontstaan. ...more

  Link Aflevering

• Kan uitbarsting Tonga zorgen voor kouder weer?

  Luister

  Jan 17 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe enorme uitbarsting van de vulkaan bij eilandengroep Tonga kan niemand zijn ontgaan. Wetenschappers weten nog lang niet alles over de situatie daar, maar wat er voor zo'n knal nodig is en wat de gevolgen kunnen zijn, daar valt al wel iets over te zeggen. Over wat voor type vulkaan hebben we het eigenlijk? Wat gebeurt er allemaal onder de grond om dit soort uitbarstingen te veroorzaken? We bespreken het met onderzoeker Janne Koornneef van de VU. Eerdere grote uitbarstingen hadden een effect op de temperatuur, soms wereldwijd. In het jaar 536 was het zelfs zo dat twee uitbarstingen zorgden voor 18 maanden zonder licht en zomers met temperaturen van twee graden. Ook in 1816 en 1991 hadden uitbarstingen een effect op het klimaat. Zou dat ook kunnen gebeuren bij deze uitbarsting? ...more

  Link Aflevering

• Egels blijken bron van superresistente bacterie

  Luister

  Jan 16 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEen internationaal team van onderzoekers heeft ontdekt dat op de huid van egels een schimmel te vinden is die antibiotica produceert. In reactie daarop worden bacteriën die daar ook zitten resistent. Deze specifieke superresistente bacterie is dus niet het gevolg van antibiotica gebruik door mensen, maar een gevolg van een biologisch proces dat al zeker 200 jaar geleden in gang is gezet. De bacterie werd gevonden in melkvee. Aangenomen werd dat hij resistent was geworden door het gebruik van antibiotica in de dieren zelf, maar dat blijkt na grondig speurwerk dus niet waar te zijn. Overigens willen de onderzoekers met hun bevindingen absoluut niet doen alsof het probleem met antibiotica resistentie wel meevalt. Of dat het allemaal ontstaat in de natuur. Het ontstaat nog steeds grotendeels door hoe wij zelf met antibiotica omgaan. Bang voor egels hoef je van dit onderzoek overigens ook niet te worden: de dieren dragen de bacterie dus al 200 jaar bij zich, zonder dat dit voor gevaarlijke infecties bij mensen heeft gezorgd. Lees meer: Antibiotic-resistant superbug evolved on hedgehogs. ...more

  Link Aflevering

• Gaan wormen ons helpen met allergieën?

  Luister

  Jan 15 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickWormpjes in je lichaam hebben: dat klinkt niet als iets wat je moet willen. Toch zijn er onderzoekers die denken dat de kronkelende diertjes onze gezondheid juist beter kunnen maken. In 2020 infecteerde iemand zichzelf opzettelijk met een parasitaire rondworm door een paar larven met een pleister op zijn onderarm te plakken en te wachten tot ze zelf naar binnen gingen. De larven vonden vervolgens zelf hun weg naar zijn buik, waar ze uit konden groeien tot wormpjes van ongeveer een centimeter. De reden waarom deze onderzoeker van de James Cook University zichzelf infecteerde? De wormpjes zijn moeilijk te kweken in het lab en zo kon hij zelf voorzien in een mooie populatie. Gezien de 20.000 eitjes die hij per dag uit de wc plukt geen grap gaat het project voorspoedig. De onderzoeker die nu één van de twee miljard mensen is die wereldwijd besmet zijn, meent ook dat de infectie zelf voordelen kan hebben. Een lichte infectie met de rondworm zou kunnen helpen tegen allerlei allergieën en immuunziektes, door de stofjes die ze loslaten in het lichaam. Wetenschappers zijn er nog absoluut niet uit hoe dit precies zou moeten werken, maar er wordt wel serieus naar gekeken. Aan de onderzoeker die zichzelf rondworm gaf, zal het in ieder niet liggen. Hij heeft zijn wormpje bijgedragen. Lees meer op The Scientist: Return of the Worms. ...more

  Link Aflevering

• Mensen die harder sporten drinken ook meer alcohol

  Luister

  Jan 14 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickUit een onderzoek naar het gedrag van zo'n 40.000 Amerikaanse volwassenen zou blijken dat de mensen die het meeste sporten ook de meeste alcohol drinken. De kans dat een fanatieke sporter een behoorlijke drinker is lijkt zelfs twee keer zo groot vergeleken met minder fitte mensen. Waarbij een behoorlijke drinker bij vrouwen iemand is die 4 tot 7 glazen alcohol per week drinkt en bij mannen iemand die tot 14 glazen drinkt. Het is niet de eerste keer dat de link is gevonden, maar het blijft toch wel een beetje verrassend. Mensen die veel bezig zijn met sport combineren die goede gewoonte vaak met anderen. Zoals gezond eten en niet roken. Ondanks dat de link in eerdere studies al werd aangetoond waarbij het ook zo was dat op de dagen waarop werd gesport, ook het meest werd gedronken waren deze studies vaak aan de kleine kant en leunden ze vrijwel alleen op wat mensen zelf rapporteerden. Dit keer ging het om een lopende studie waarbij de gezondheid van tienduizenden Amerikanen lange tijd wordt gevolgd door een combinatie van metingen, fitheidstesten en uitgebreide vragenlijsten. Ondanks dat die studie niet specifiek naar de sport-alcohol verhouding kijkt, konden onderzoekers het tussendoor wel uit de data halen. Waar de link door te verklaren is, daar zijn de meningen nog over verdeeld. Lees meer: How Exercise May Affect Our Alcohol Consumption. ...more

  Link Aflevering

• Nanodeeltje maakt genetisch aanpassingen mogelijk in cellen in de wand van bloedvaten

  Luister

  Jan 13 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickOnderzoekers hebben een nieuw nanodeeltje ontwikkeld waarmee het voor het eerst mogelijk wordt om cellen in de binnenwand van bloedvaten genetisch aan te passen. Voorheen lukte het niet om bijvoorbeeld het CRISPR-Cas-instrument in deze cellen af te leveren, omdat de gebruikelijke route met een virus als transportmiddel bij deze cellen niet werkt. In muizen hebben ze nu laten zien dat het met dit nieuwe nanodeeltje wel lukt. Nu kunnen ze in de toekomst ook in deze cellen - die betrokken zijn bij hart- en vaatziektes, de uitzaaiing van kanker en ernstige covid - genen aanpassen door ze uit- of juist aan te zetten. Ze denken dit zelfs bij 3 tot 5 genen tegelijk te kunnen doen in één cel. Daarnaast kan het nanodeeltje gebruikt worden om genen toe te voegen, of medicijnen af te leveren. In deze audio hoor je onderzoeker Youyang Zhao van het Stanley Manne Childrens Research Institute at Ann & Robert H. Lurie Childrens Hospital in Chicago. Lees hier meer: First time genome editing made possible on cells lining blood vessel walls. ...more

  Link Aflevering

• Honden hebben het door als je van taal wisselt of onzin praat

  Luister

  Jan 12 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickWe wisten al dat honden goed zijn in woorden leren, maar nu blijken ze het ook heel goed door te hebben als je even in een andere taal praat of onzinwoorden gebruikt. Honden zijn niet de enige dieren die chocola kunnen maken van de geluidspatronen in menselijke spraak, maar ze zijn er wel uitzonderlijk goed in. Dat is niet nieuw, we weten bijvoorbeeld al enige tijd dat ze een flink aantal woorden kunnen leren, maar nu blijkt dat ze - ook als er niet 'bal of lig naar ze geroepen wordt - heel goed opletten op taal die ze om zich heen horen. Het idee voor dit onderzoek kwam door een verhuizing. Twee onderzoekers gespecialiseerd in taalverwerking vertrokken van Mexico naar Hongarije en vroegen zich af of hun honden  die al waren getraind om stil te liggen in een fMRI-scanner - doorhadden dat om hun heen ineens een andere taal gesproken werd. Ze voegden nog een aantal familiehonden toe aan de testgroep die of Hongaars of Spaans als taal kenden en lieten de honden fragmenten horen uit het verhaal De Kleine Prins. Ze zagen een duidelijk verschil in hersenactiviteit bij het horen van de onbekende taal. Ook als ze de bekende taal afwisselden met een taal van niet bestaande onzinwoorden zagen ze dat verschil terug. Lees meer: Dogs Can Distinguish Speech from Gibberishand Tell Spanish from Hungarian. ...more

  Link Aflevering

• Mini-sensor geïnspireerd op de ogen van de bidsprinkhaankreeft

  Luister

  Jan 12 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe inspiratie voor een nieuwe mini-sensor die in je telefoon past en waarmee je eten en materialen kunt analyseren werd gevonden in de ogen van de bidsprinkhaankreeft. Dit diertje kan met zijn ogen namelijk veel meer zien dan wij mensen. In plaats van onze drie fotoreceptorcellen waarmee we optisch licht kunnen verwerken, heeft hij er zestien. Daarmee kan de bidsprinkhaankreeft ook ultraviolet licht en nabij-infrarood licht zien. Een sensor die dit kan is weer heel interessant voor toepassingen in de industrie en precisielandbouw. Daar hebben ze al wel vergelijkbare sensoren, maar die zijn vaak veel te groot en duur. De missie van dit onderzoeksteam van de Technische Universiteit Eindhoven was dus: een piepkleine sensor ontwikkelen die ook nog eens goedkoop gemaakt kan worden en dat is ze gelukt. Ze zien voor de mini-sensor mogelijkheden in de medische sector, waar hij bijvoorbeeld kan meten wat de verhoudingen in een medicijn zijn, maar ook in de landbouw, waar hij kan gaan controleren of fruit en groente al rijp is. Uiteindelijk zou hij zelfs in smartphones verwerkt kunnen worden. Dan kunnen we gewoon thuis gaan meten of bijvoorbeeld ons eten in de koelkast nog goed is. Gaan we ook meteen een heleboel voedselverspilling tegen. In deze audio hoor je onderzoeker Kaylee Hakkel van de Technische Universiteit Eindhoven. Vrijdag promoveert ze op dit onderzoek, daarna gaat ze in de start-up MantiSpectra verder werken aan de sensor. Lees hier meer: Nieuwe minisensor maakt het onzichtbare zichtbaar....more

  Link Aflevering

• Schimmel die op boomwortel leeft knoeit met de genen van de boom

  Luister

  Jan 11 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickBomen hebben schimmels nodig voor het opnemen van voedingsstoffen en water, maar nu blijken die schimmels zelf nogal de touwtjes in handen te hebben. We kennen natuurlijk veel schimmels die slecht voor planten zijn, maar in dit geval gaat het juist om schimmels die een hele positieve samenwerking met planten aangaan. Om die samenwerking voor elkaar te krijgen, blijkt nu, gebruiken ze dezelfde strategie als hun ziekmakende collega's. Ze gebruiken kleine stukjes RNA in om in de plantencellen de genetische ontwikkeling van de wortels beïnvloeden. Ze schakelen het immuunsysteem van de plant zo uit dat een samenwerking tot stand kan komen. Doen ze dat niet, dan ziet de plant alle schimmels als gevaarlijke binnendringers. Vincent Merckx, evolutionair bioloog bij Naturalis en zelf niet betrokken bij het onderzoek, vertelt meer over de oeroude samenwerking tussen planten en schimmels, over wat we dankzij dit onderzoek hebben geleerd en over het grotere plaatje van schimmelnetwerken. Hier vind je het onderzoek: The ectomycorrhizal fungus Pisolithus microcarpus encodes a microRNA involved in cross-kingdom gene silencing during symbiosis. Ook interessant: Snelle schimmels hebben moeite met kleine gaatjes. Of deze: Planten knoeien met de genen van de buren. ...more

  Link Aflevering

• Dieren tellen door DNA uit de lucht te plukken

  Luister

  Jan 10 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickOm te ontdekken welke diersoorten er te vinden zijn in het water gebruiken wetenschappers al lange tijd environmental DNA uit watermonsters en dat lijkt ook te lukken met eDNA uit de lucht. Als dat inderdaad werkt dan zou dat een extra tool zijn bij het monitoren van diersoorten op het land, zeker in het geval van dieren die moeilijk met andere middelen in de gaten gehouden kunnen worden. Het lukte onderzoekers eerder al om de techniek succesvol te testen in het lab met een kolonie naakte molratten, maar het lijkt nu ook te werken in een setting die veel uitdagender is. Zonder het van elkaar te weten lukte het wetenschappers in Engeland en Denemarken in dezelfde periode om met de snuffeltechniek het DNA van tientallen diersoorten te detecteren en identificeren in en rond twee dierentuinen. Zelfs tot op honderden meters van de dierverblijven. De teams die er een gezamenlijke publicatie van hebben gemaakt - gebruikten niet dezelfde typen en aantallen sensoren. Wat helpt in de zoektocht naar de ideale meetmethode. Die methode is overigens veelbelovend als hij lijkt - nog lang niet perfect, want sommige dieren in de dierentuinen waaronder de tijger werden niet gedetecteerd. Waarom dit zo is, dat moeten ze nog uitzoeken. Lees hier meer: Scientists ID Dozens of Plants, Animals from Free-Floating DNA. ...more

  Link Aflevering

• De schakelaar die zorgt dat de cel in functie blijft

  Luister

  Jan 10 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe identiteit van bijvoorbeeld een zenuwcel wordt door een genetische schakelaar tijdens de ontwikkeling van de cel aangezet. Maar hoe blijft die schakelaar eigenlijk aanstaan? Het was al bekend uit eerder onderzoek dat deze alles bepalende schakelaar in bacteriën aan en uit kan. Maar hoe zit dat in onze cellen? Daar wil je natuurlijk niet dat bijvoorbeeld een zenuwcel ineens stopt met functioneren. Om hier meer over te weten te komen hebben onderzoekers gekeken naar de zenuwcel die verantwoordelijk is voor het proeven van zout in het C. elegans wormpje. Nou draait de genetische schakelaar op één heel belangrijk eiwit. Ze zagen dat als ze dit eiwit lang genoeg weghaalden, de schakelaar inderdaad uit kon gaan. De cel werkte niet meer en de wormpjes konden daardoor geen zout meer proeven. Ook in het echt kampt een cel weleens met eiwittekorten. De hoeveelheden van de verschillende eiwitten in cellen wisselt regelmatig. Hoe kan het dan dat die schakelaar in cellen in ons lichaam gewoon blijft werken? Ook daar kwamen ze achter. Het schakeleiwit heeft in de cel meerdere taken: het zorgt dat het zelf continue aangemaakt wordt en het stuurt gigantisch veel andere eiwitten in de cel aan. Op het moment dat er te weinig van het schakeleiwit is, beperkt het zich tot één taak: het aan blijven maken van zichzelf. De rest van de fabriek gaat dicht. De cel kan dan even niet zijn functie uitvoeren, maar op het moment dat er weer genoeg is van alles, kan de fabriek gewoon weer aan. De onderzoekers willen ook nog kijken of het in onze cellen ook zo werkt en als daar een vergelijkbaar mechanisme te zien is, dan roept dat weer allemaal nieuwe interessante vragen op. Bijvoorbeeld over wat er gebeurt als dit mechanisme kapot is: wat gebeurt er met de cel die ineens geen functie meer heeft? In deze audio hoor je AMOLF-onderzoeker Jeroen van Zon. Lees hier meer over het onderzoek: C. elegans schakelt zijn neus voor zout niet per ongeluk uit. De paper vind je hier: Mechanism of life-long maintenance of neuron identity despite molecular fluctuations. ...more

  Link Aflevering

• Waar in de hersenen zie je vrouwelijk genot terug?

  Luister

  Jan 09 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickLange tijd was het onbekend waar in de hersenen sensaties werden verwerkt die rond de vrouwelijke geslachtsdelen worden gevoeld. Nu denken ze de spot te hebben gevonden. Het gaat om een deel van de somatosensorische cortex. Dit gebied is betrokken bij de verwerking van tast, pijn en temperatuur. Van veel lichaamsdelen is al langer bekend waar sensaties verwerkt worden in de hersenen. Zo heeft de voet een eigen plekje, en ook de knie, maar het gebied voor geslachtsdelen was moeilijker te vinden, vooral bij de vrouw. Onderzoekers uit Duitsland denken nu een beter beeld te hebben gekregen van waar het moet zitten. Ze plaatsen in een experiment proefpersonen in een fMRI-scanner terwijl hun clitoris op een niet-seksuele manier werd gestimuleerd. Dat wil zeggen: met een pufje lucht dat wel werd gevoeld, maar dat niet onprettig of opwindend was. Ze vonden het gebied voor de vrouwelijke geslachtdelen terug naast de gebieden voor de heupen en bovenbenen. Geen onlogische plek. Maar de exacte locatie verschilde van vrouw tot vrouw. Ook de grootte van het gebied was niet bij iedereen gelijk: bij vrouwen die regelmatig seks hadden was het duidelijk omvangrijker. Kritiek op de studie was er ook: hoe zeker wisten ze dat ze met deze techniek niet ook andere zenuwen rond de clitoris stimuleerde tijdens het experiment? Maar of de plek nou klopt of niet, dat er op deze manier verschil is tussen vrouwen, dat is in ieder geval nog nooit eerder aangetoond. Lees meer: Hermunculus Situates Female Genital Sensation in the Cortex....more

  Link Aflevering

• In een school zwemmen om beter te horen

  Luister

  Jan 08 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickOnderzoekers denken dat een Amerikaanse vissoort in een school zwemt om zo gezamenlijk de ultrasone geluiden van dolfijnen beter te kunnen horen. De Amerikaanse elft is één van de weinige vissoorten die de ultrasone klikjes van dolfijnen kan opvangen. Hij weet daarmee grotendeels uit de magen van dolfijnen te blijven. Nou zijn er resultaten uit onderzoeken die suggereren dat één elft niet goed genoeg hoort om de geluiden te horen. Uit nieuwe computermodellen zou blijken dat dit verandert als de vis in een school zwemt. Alsof ze met elkaar een extra groot oor vormen. Een soort opvangnet voor het binnenkomende geluid, waarbij de geluidsgolven zo terugkaatsen op de structuur van de school dat elke vis het versterkt binnenkrijgt. Het idee heeft de interesse van biologen gewekt en kan nu in het echt worden onderzocht. Als het zo is dat het patroon van de school geoptimaliseerd is voor het opvangen van dolfijnengeluiden, dan zou je dat aan hun formatie moeten kunnen zien als je die vergelijkt met andere scholen met vissen van ongeveer dezelfde grootte. Lees hier meer: Surveillant and hydrodynamic benefits of fish schooling. ...more

  Link Aflevering

• De energie van dansen oogsten

  Luister

  Jan 07 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn een club in Glasgow gebruiken ze straks een hele bijzondere manier om de temperatuur in de ruimte te regelen: een koel- en verwarmsysteem dat draait op lichaamswarmte. Dansen op een volle dansvloer is iets wat veel mensen lange tijd hebben moeten missen. In Glasgow hebben ze nu iets bedacht om te zorgen dat als er weer dicht op elkaar gezweet mag worden, dit niet alleen goed voor de geestelijke gezondheid van mensen is, maar ook voor het milieu. In de club, waar jaarlijks zo'n 250.000 mensen komen om te dansen, wordt een systeem geïnstalleerd genaamd Bodyheat dat lichaamswarmte opvangt en opslaat. Een menselijk lichaam produceert in rust zo'n 100 watt energie. Flink dansen kan die productie zo'n vijf tot zes keer hoger maken. Om de club te koelen wordt de warmte die daarbij vrijkomt niet het gebouw uitgezogen, maar onder de grond opgeslagen. Met die opgeslagen warmte kan de ruimte of bijvoorbeeld water dan weer worden opgewarmd. De club hoopt op deze manier op een verlaging van de eigen CO2 uitstoot met 60 tot 70 procent en er hebben al meerdere event locaties interesse getoond in een vergelijkbaar systeem. Nu hopen dat er genoeg gedanst kan worden om het te laten werken. Lees meer: Harnessing an Unusual Kind of Natural Energy: Dancers Body Heat. ...more

  Link Aflevering

• Nieuwe kennis over actieve materie helpt gedrag cellen beter voorspellen

  Luister

  Jan 06 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickNederlandse onderzoekers hebben een belangrijke ontdekking gedaan over actieve materie, die ervoor kan zorgen dat we het gedrag van cellen in bijvoorbeeld tumoren beter kunnen voorspellen. In deze audio hoor je onderzoeker Vincent Debets van de Technische Universiteit Eindhoven. Lees hier meer over het onderzoek: Actieve materie geeft langzaam maar zeker zijn geheimen prijs. De paper vind je hier: Cage Length Controls the Nonmonotonic Dynamics of Active Glassy Matter....more

  Link Aflevering

• Waar gaan zaadcellen heen na een sterilisatie?

  Luister

  Jan 05 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickBij een sterilisatie wordt de buis waardoor de zaadcellen zich van de testikels naar de penis verplaatsen doorgeknipt en netjes dichtgemaakt. Maar waar gaan de zaadcellen dan heen? Vanaf het moment van de sterilisatie kunnen de zaadcellen niet meer met het sperma mee het lichaam uit. De testikels maken nog steeds zaadcellen aan, maar deze worden geabsorbeerd door het lichaam zonder dat dit kwaad kan. Na de behandeling wordt testosteron nog steeds aangemaakt, en een effect op seks drive heeft het ook niet. Het enige verschil is dat er geen zaadcellen meer in het sperma zitten. Het kan weken duren voordat de zaadcellen echt helemaal uit het sperma verdwenen zijn. Sommige zitten bijvoorbeeld nog in het stukje buis dat over is gebleven. Na 12 weken zijn bij de meeste mannen alle zaadcellen weg. Maar tot je dat zeker weet is het toch wel slim aangenomen dat je een sterilisatie laat doen om juist geen kinderen meer te maken om voorbehoedsmiddelen te gebruiken. Ook interessant: Why are we still waiting for the male pill?...more

  Link Aflevering

• Kun je beter een taal leren door minder goed na te denken?

  Luister

  Jan 05 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickBeter een taal leren door minder goed na te denken, dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar uit onderzoek zou blijken dat dit helemaal geen slecht idee is. In deze audio hoor je onderzoeker Eleonore Smalle van de Universiteit Gent. Meer lezen over het onderzoek kan hier: Unlocking adults implicit statistical learning by cognitive depletion.

  Link Aflevering

• Hoe kinderen elkaar corrigeren als regels worden gebroken

  Luister

  Jan 04 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickWat doen kinderen als ze een ander kind de regels zien breken? En verschilt dat per gemeenschap? Daar hebben onderzoekers naar gekeken binnen allerlei verschillende culturen. In deze audio hoor je onderzoeker Patricia Kanngiesser van de universiteit van Plymouth. Lees hier meer over het onderzoek: Challenging rule breakers children will confront their peers, but how they do so varies across cultures.

  Link Aflevering

• Waar vind je de meeste linkshandigen?

  Luister

  Jan 03 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickJe zou kunnen denken: in de landen waar van rechts naar links wordt geschreven en gelezen vind je meer linkshandigen. Maar dat blijkt juist omgekeerd. De meeste linkshandigen vind je in Westerse landen. In Nederland, de VS en Canada gaat het om zo'n 13 procent. In de landen waarin taal van rechts naar links loopt wat vooral Aziatische en Arabische landen zijn ligt het aantal linkshandigen onder de 6 procent. In veel Islamitische landen wordt de linkerhand als onrein gezien. Schrijven, maar ook eten en handen schudden gebeurt daar daarom met de rechterhand. Lang geleden werd linkshandigheid in sommige landen zelfs geassocieerd met de duivel en kon je het maar beter verbergen of zo snel mogelijk afleren. Waarom mensen überhaupt een voorkeurshand hebben en waarom dat bij een klein aantal mensen anders is, dat is nog een groot mysterie. Dieren laten bijvoorbeeld niet eenzelfde voorkeur zien en het vinden van één verantwoordelijk gen is nog niet gelukt. Met dank aan: de laatste editie van BBC Science Focus. Kleine toevoeging: onderzoekers denken dat linkshandigheid wel iets met genen te maken heeft. Ze vermoeden dat 25 procent genetisch is en 75 procent komt door andere factoren. In 2019 is binnen de Britse populatie in een studie 1 procent van dat genetische component gevonden. Lees hier meer: Left-handed DNA found - and it changes brain structure....more

  Link Aflevering

• Hoe sponziger de cel, hoe makkelijker hij een baan vindt

  Luister

  Jan 03 2022

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickOnderzoekers hebben ontdekt dat stamcellen die bezig zijn met het kiezen van hun taak in het lichaam, veel hebben aan een beetje extra sponzigheid. De meeste kennis die we hebben over biologische materialen en levende organismen komt uit de biochemie. De wetenschap van de stofjes die cellen gebruiken om te functioneren, te communiceren en processen in gang te zetten. Minder lang wordt er gekeken naar mechanische processen. Denk aan de druk die wordt uitgeoefend door weefsels, door andere cellen of bijvoorbeeld door vloeistofstromen. Maar steeds meer komen onderzoekers erachter dat die mechanische krachten enorm belangrijk zijn voor hoe cellen zich vormen en gedragen. Net als de structuur van de cellen zelf en de structuur van hun omgeving. Wetenschappers uit Tokyo hebben nu de sponzigheid van de celkern in stamcellen in beeld gebracht en wat blijkt: hoe sponziger de celkern, hoe beter beschermd tegen mechanische krachten van buitenaf hij is en hoe beter de cel zich kan richten op het leren van zijn nieuwe baan als bijvoorbeeld botcel. De paper vind je hier: Intranuclear mesoscale viscoelastic changes during osteoblastic differentiation of human mesenchymal stem cells. ...more

  Link Aflevering

• Begrijpen honden de wetten van de natuurkunde?

  Luister

  Dec 31 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHonden lijken een basisbegrip te hebben van hoe objecten zich zouden moeten gedragen. Al in ons eerste levensjaar leren mensen over causale verbanden en het gedrag van objecten. Over hoe het één het ander beïnvloedt. Hoe je bijvoorbeeld met je hand een object kan verplaatsen. Deze vaardigheid blijven we verbeteren tijdens de rest van ons leven en het is er eentje die ook door dieren wordt gebruikt. Maar in hoeverre begrijpen dieren deze verbanden? Aan de universiteit van Wenen hebben ze een eye-tracking onderzoek gedaan met honden om daar meer over te weten te komen. Vijf border collies, twee labradors, één Schotse herder, een Australische herder en vijf mixjes kregen filmpjes van rollende balletjes te zien die zich wel of niet hielden aan de wetten van de natuurkunde. In het ene filmpje rolde een balletje tegen een ander balletje, waardoor die laatste zich ook verplaatste. In een ander filmpje rolde het ene balletje niet ver genoeg om het andere balletje te raken, maar verplaatste het tweede balletjes zich toch. De onderzoekers zagen dat de honden bij het filmpje waarin de beweging van het tweede balletje niet klopte, langer bleven kijken en grotere pupillen hadden. Volgens de onderzoekers laat het zien dat honden een basisbegrip hebben van hoe objecten zich zouden moeten gedragen. Lees meer: Dogs' looking times and pupil dilation response reveal expectations about contact causality. ...more

  Link Aflevering

• Bomen kweken die nog efficiënter CO2-opnemen

  Luister

  Dec 30 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickBiologen hebben een stukje van het mechanisme ontrafeld waarmee bomen CO2 uit de lucht te halen en opslaan. Het kan helpen bij het kweken van nog efficiëntere bomen. In deze audio hoor je onderzoeker Yrjö Helariuttas van de University of Cambridge en University of Helsinki. Lees hier meer over het onderzoek: Blueprint reveals how plants build a sugar transport lane. De paper vind je hier: Cell-by-cell dissection of phloem development links a maturation gradient to cell specialization. ...more

  Link Aflevering

• De onderschatte rol van de opa olifant

  Luister

  Dec 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn een nationaal park in Botswana is onderzoek gedaan naar agressie onder olifanten. Ze zagen: hoe minder oudere mannetjes, hoe meer angst en algehele agressie. In onderzoek naar het gedrag van olifanten is altijd veel aandacht geweest voor de belangrijke rol van de vrouwtjes in de sociale structuur van de dieren. Oudere mannetjes zijn lang een beetje gezien als overbodig en ook vanwege lange slagtanden het doelwit geweest van stropers. Nu blijkt, na het bestuderen van het gedrag van 281 mannelijke olifanten, dat de rol van opa olifanten behoorlijk onderschat is. De oude mannen lijken de jongere mannen gerust te stellen en waar nodig de les te lezen.  Het is nog een extra reden om ze goed te beschermen. Omdat het agressieve gedrag van de jongere mannetjes niet alleen gericht is op elkaar, maar ook op voertuigen en mensen, zou het beter beschermen van opa's van de groep ook kunnen zorgen voor minder aanvaringen tussen mens en dier. Lees meer: Wise old elephants keep the young calm. ...more

  Link Aflevering

• Koninklijke mummie na 3000 jaar digitaal 'uitgepakt'

  Luister

  Dec 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickAlle koninklijke mummies die in de 19e en 20e eeuw zijn gevonden zijn inmiddels uitgepakt en onderzocht. Allemaal behalve één. Niemand wilde zich wagen aan dit bijzondere exemplaar. Tot nu. In deze audio hoor je onderzoeker Sahar Saleem van Cairo University in Egypte. Lees hier meer over het onderzoek: Scientists digitally unwrap mummy of pharaoh Amenhotep I for the first time in 3,000 years. De paper vind je hier: Digital Unwrapping of the Mummy of King Amenhotep I (15251504 BC) Using CT. ...more

  Link Aflevering

• Duizend keer snellere dataopslag dichterbij

  Luister

  Dec 28 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickOnderzoekers van de Radboud Universiteit zijn erin geslaagd om met korte lichtflitsen de magnetische eigenschappen van een materiaal te veranderen. Dat zou voor een veel snellere en energiezuinigere magnetische dataopslag kunnen zorgen.  In deze audio hoor je onderzoeker Alexey Kimel van de Radboud Universiteit. Lees hier meer: Onderzoekers veranderen eigenschappen van antiferromagneet met Terahertz-straling. 

  Link Aflevering

• Er liepen ooit miljoenpoten zo groot als auto's rond

  Luister

  Dec 27 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickOoit waren miljoenpoten zo groot, dat ze je makkelijk van de voeten zouden lopen als je per ongeluk hun pad zou kruisen. Je hebt duizendpoten en je hebt miljoenpoten. Er zijn veel verschillende soorten van beide, maar erg groot zijn de langwerpige krioelende beestjes met veel pootjes niet. Tenminste: vandaag de dag. Toen in 2018 op een strand in Noord-Engeland een enorm stuk zandsteen van een klif afbrak, werd een fossiel gevonden van een gigantische miljoenpoot. Eentje zo groot als een auto. Het is het grootste ongewervelde dier ooit gevonden en stoot daarmee de reuze zee-schorpioen van de troon. De reuze miljoenpoot moet zo'n 326 miljoen jaar geleden geleefd hebben. Dat is meer dan 100 miljoen jaar voor het dino-tijdperk. Waaraan hij uitstierf is nog niet bekend, en moeilijk te onderzoeken met maar drie van dit soort fossielen op de wereld, maar het kan door opwarming van de planeet zijn gekomen, of door de opkomst van reptielen die het van ze wonnen aan de eettafel. Lees hier meer: Millipedes as big as cars once roamed Northern England, fossil find reveals. ...more

  Link Aflevering

• Hebben zombie-films ons voorbereid op de pandemie?

  Luister

  Dec 27 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHou je van een goeie zombie-serie of film op z'n tijd? Dan zou dat in je voordeel kunnen werken in een wereldwijde pandemie. Wat is er van invloed op hoe goed je tegen de stress van een pandemie kan? Met die vraag begonnen wetenschappers van onder andere Penn State University een onderzoek. 310 proefpersonen kregen een goed uitgedachte vragenlijst waarbij onder andere naar weerbaarheid werd gekeken en dus ook naar het type programma's en films dat ze keken. Ze corrigeerden voor karaktereigenschappen en zagen onder andere dat mensen die meer einde van de wereld- films en -series hadden gekeken, beter om konden gaan met de stress van een wereldwijde covid-pandemie. Het is alsof je hersenen al even hebben kunnen wennen of trainen, menen de onderzoekers. En het laat volgens hun ook zien dat verhalen (en dus ook series) meer zijn dan alleen entertainment. Ze kunnen een voorbereiding zijn op het leven zelf. Lees hier meer: Zombie movies prepared you for the pandemic. ...more

  Link Aflevering

• Hoe zijn aardwormen toch overal ter wereld terechtgekomen?

  Luister

  Dec 26 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickMeer dan 400 kilometer van de kust van Taiwan ligt een klein stukje land in het midden van een rif. Eén van de eilandbewoners is een aardworm, maar hoe is die daar gekomen? Het eilandje in de buurt van Taiwan kent een enorme biodiversiteit en één van de (helaas wel invasieve) bewoners die daaraan bijdraagt is de aardworm P. litoralis die overal ter wereld in kuststreken gevonden wordt. Maar hoe heeft dat diertje zich eigenlijk verplaatst? Hoe kwam het de oceanen over? Misschien zijn ze ooit meegenomen door mensen, als aas voor het vissen wellicht? Maar dat leek de onderzoekers onwaarschijnlijk, aangezien de wormpjes te dun zijn om daar geschikt voor te zijn. Misschien zaten ze in planten die door mensen zijn neergezet? Ook niet waarschijnlijk, want de wormpjes komen ook voor op plekken zonder geplante planten. Zouden ze dan meegereisd zijn met vogels? Om dat te onderzoeken hebben ze wat wormpjes op de poten en rug van duiven geplaatst (ja echt) en vervolgens gemeten hoelang ze op de duiven bleven zitten. Maar helaas: na twee uur waren ze er op één dood wormpje na allemaal afgevallen. Als laatste theorie dachten de onderzoekers aan bootjes. Zouden de wormen dan misschien meegereisd zijn op drijvende stukjes hout of ander materiaal? Om dat te testen plaatsen ze volwassen wormpjes in kledingzakken met daarin of zeewier, of stukken hout, of wat extra stof in oceaanwater. En wat bleek: na 53 dagen leefden de wormpjes in zakken met drijfhout nog steeds. En daarmee is het voor volwassen wormpjes ten minste de meest logische theorie. Lees hier verder: Ubiquitous Little Earthworms Might Have Got Around on Driftwood. De paper: How to cross the sea: testing the dispersal mechanisms of the cosmopolitan earthworm Pontodrilus litoralis....more

  Link Aflevering

• Robotvis maakt invasieve vis te bang om voort te planten

  Luister

  Dec 25 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickOnderzoekers van de universiteit van Western Australië bedachten een tijdje terug iets slims om een invasieve vissensoort tegen te werken bij het voortplanten: een enge robotvis. Ze werden ooit door mensen losgelaten in de natuur om muggenlarven op te eten: de muggenvis, of muskietenvis. Inmiddels is het beestje één van de grootste bedreigingen in zoetwaterecosystemen ter wereld. Zo eet de vis bijvoorbeeld heel veel kikkervisjes op. Pogingen om het dier weg te krijgen mislukten steeds, tot Australische wetenschappers robotica inzetten. Eerst zochten ze uit wat de grootste vijand was van de muskietenvis en vervolgens maakten ze daar een robotversie van. De robotvis leerde vervolgens onderscheid te maken tussen muskietenvisjes en kikkervisjes, zodat hij daar zijn gedrag op aan kon passen. Als een soort bodyguard verdedigt hij de kikkervisjes door de muskietenvisjes aan te vallen. De onderzoekers hopen ook dat de muskietenvisjes hierdoor zo uitgeput en gestrest raken, dat ze geen energie meer overhouden voor de voortplanting. Lees hier meer: Robots use fear factor against highly invasive fish....more

  Link Aflevering

• Levende hersencellen in schaaltje leren computerspelletje spelen

  Luister

  Dec 24 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickAustralische onderzoekers hebben honderden duizenden hersencellen in een schaaltje binnen vijf minuten geleerd hoe ze een simpel computerspelletje moeten spelen. Het gaat om het computerspelletje 'Pong, één van de eerste spellen die ooit voor de computer werden gemaakt. Het lijkt een beetje op een potje tennis: een balletje gaat heen en weer en als speler ben je een klein bewegend balkje dat het balletje terug moet kaatsen naar de overkant. Een algoritme heeft het spelletje in zo'n 90 minuten (of 5000 potjes) onder de knie, maar de levende hersencellen in een schaaltje blijken het spel binnen 10 tot 15 potjes al door te hebben. Het mini-breintje in een schaaltje bestaat uit zo'n 800.000 levende hersencellen op een elektroden-chip die zowel het versturen van signaaltjes aan neuronen als het uitlezen van die signaaltjes mogelijk maakt. De cyborg hersentjes oefenden zonder tegenstander. Met signaaltjes naar de chip lieten de onderzoekers weten waar het balletje was, de cellen verplaatsen op basis van die kennis het balkje heen en weer. Uiteindelijk willen de onderzoekers die een bedrijfje zijn begonnen - dit soort levende cellen combineren met siliconen computerelementen om zo sneller lerende kunstmatige intelligentie te creëren. En ja: dat is inderdaad behoorlijk spannend. Lees hier meer: In vitro neurons learn and exhibit sentience when embodied in a simulated game-world....more

  Link Aflevering

• Hoe je haar kan vertellen wat je twee jaar geleden op de dag nauwkeurig deed

  Luister

  Dec 24 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn het M4I-lab van Ron Heeren in Maastricht kunnen ze aan een haar zien wat je jaren geleden op de dag nauwkeurig aan het doen was. Dat zit natuurlijk iets genuanceerder, maar met de nieuwste technieken kunnen ze in ieder geval het chemische dagboek van je haar uitlezen. Zelfs als je twee jaar geleden een dag op bezoek bent geweest bij iemand die stevig rookt dan is dat - met de juiste technologie - terug te zien in die ene haar. Het is lang niet het enige dat er in dit high tech lab gebeurt. Lees hier maar: Maastricht MultiModal Molecular Imaging Institute. Niet lezen, maar kijken kan hier: ...more

  Link Aflevering

• Duizenden moleculen tegelijk in realtime analyseren

  Luister

  Dec 23 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDuizenden moleculen tegelijk in realtime analyseren om zo bijvoorbeeld te kunnen bepalen hoe een tumor groeit of een bot geneest: in het lab van Ron Heeren in Maastricht hebben ze daar de techniek voor ontwikkeld. Lees hier meer over het lab: Maastricht MultiModal Molecular Imaging Institute. Niet lezen, maar kijken kan hier:

  Link Aflevering

• Honden die van een visje houden gevaarlijk voor mensen

  Luister

  Dec 22 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet bestrijden van een ziekmakende Afrikaanse parasiet wordt in de weg gezeten door honden, blijkt uit onderzoek van de universiteit van Exeter. De Guineaworm is een parasitaire rondworm. De worm heeft kleine zoetwater-eenoogkreeftjes als tussengastheer en een zoogdier als uiteindelijke gastheer. Mensen kunnen hem krijgen door bijvoorbeeld water te drinken met watervlooien erin waarop de larven van de parasiet zitten. In het lichaam kan de worm zorgen voor nare misvormingen. Nou is het aantal besmettingen al flink teruggebracht. Van miljoenen in de jaren tachtig, naar slechts 27 in 2020. Maar helemaal weg is de parasiet nog niet. Nu hebben onderzoekers ontdekt dat de huisdieren in centraal Afrika daar iets mee te maken hebben. 93 procent van alle gedetecteerde wormen vorig jaar zaten namelijk in honden. Specifiek in honden die wel van een weggegooid stukje vis op z'n tijd hielden. Het laat maar weer eens zien, dat aandacht voor omgeving en dieren enorm belangrijk is, zeker bij het uitroeien van ziektes die voor mensen gevaarlijk kunnen zijn. Lees hier meer: Seasonal fishery facilitates a novel transmission pathway in an emerging animal reservoir of Guinea worm. ...more

  Link Aflevering

• Wat de James Webb Telescoop in de ruimte gaat bekijken

  Luister

  Dec 22 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDit weekend is het - als het goed is - zover: de James Webb Space Telescoop - het grootste en meest ambitieuze ruimte-observatorium ooit gebouwd gaat de ruimte in. Maar wat gaat hij daar eigenlijk doen? James Webb Systems Engineer Maurice te Plate van ESA vertelt waarom Webb een infraroodtelescoop moest worden, welke instrumenten er aan boord zitten en waar hij precies naar gaat kijken. Meer lezen over de James Webb Telescoop kan onder andere hier: Webb - Seeing farther. Of hier: Follow The Story - Webb Space Telescope. ...more

  Link Aflevering

• Welke barre tocht staat de Antarctica-rover te wachten?

  Luister

  Dec 21 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickStudenten van de TU Eindhoven staan op het punt om af te reizen naar Antarctica. Ze gaan die kant op om belangrijke metingen te doen die nodig zijn voor de bouw van hun zelfrijdende Antarctica-rover. In deze audio hoor je Ewout Hulscher en Oscar Mannens van Team Polar over waar de rover allemaal tegen moet kunnen en wat hij allemaal gaat meten in de toekomst. Meer informatie over het project vind je op de site van team Polar, of lees hier meer op de site van de universiteit: Studenten TU Eindhoven bouwen Antarctica-rover voor onbemand klimaatonderzoek op de Zuidpool. Of bekijk dit filmpje om een beter beeld te krijgen: ...more

  Link Aflevering

• Hoe snel een bacterie een volledige boom besmet

  Luister

  Dec 20 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickVoor het eerst hebben onderzoekers de precieze snelheid kunnen bepalen waarmee een ziekmakende bacterie een boom besmet. Kleine insecten zijn verantwoordelijk voor het infecteren van citrusbomen met een vervelende bacterie. Deze bacterie maakt gebruik van de sapstromen van de boom om zich verder te verplaatsen door zijn gastheer. De snelheid waarmee hij de hele boom besmet is nu bepaald door plantenonderzoekers. Ze berekenden dat de bacterie zo'n 2.9 tot 3.8 centimeter per dag moet afleggen. Een boom van drie meter is op dat tempo binnen 80 tot 100 dagen van wortel tot kroon besmet. En dat is nog voordat er symptomen zoals vergeelde bladeren te zien zijn. Als de boer ziet dat z'n bomen ziek zijn, is het dus al te laat. Toch hebben de onderzoekers ook iets gevonden waarmee ze de boeren een beetje kunnen helpen: de temperatuur waarop de bacterie zich het snelst verplaatst. Die is heel specifiek: 25.7 graden. Deze kennis kan in ieder geval helpen bij het bepalen van de minst gunstige plek voor een citrusboomgaard. Lees hier meer: Modeling Candidatus Liberibacter asiaticus Movement Within Citrus Plants....more

  Link Aflevering

• Het verrassingselement en valse herinneringen

  Luister

  Dec 20 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickAls we ons dingen proberen te herinneren gaat dat nog wel eens mis. We weten nog lang niet alles over het mechanisme daarachter, maar onderzoekers hebben weer een stukje van de puzzel opgelost. In een experiment kregen proefpersonen een 70 korte filmpjes van 30 seconden te zien met daarin een afgerond verhaaltje. Dit was het moment waarop de hersenen de herinneringen maakten. Op dag twee werden de proefpersonen onder een MRI-scanner gelegd en kregen ze de filmpjes nog een keer te zien. Ah, dachten de hersenen, dit heb ik eerder gezien. Ik weet precies wat er gaan gebeuren. Maar de helft van de filmpjes werden door de onderzoekers op een cruciaal moment in het verhaal abrupt stopgezet. Verrassing! De hersenen moesten hierdoor schakelen: de wereld is niet zoals in mijn herinneringen en ik moet aanpassingen maken. Aan de resultaten van de MRI-scanner konden ze zien dat de activiteiten van de hippocampus op dat moment veranderde. Dat is het hersengebied dat een belangrijke rol speelt bij het opslaan en terughalen van herinneringen. Van alles goed opslaan-modus', switchte het naar edit-modus. De herinnering werd als het ware opengegooid. Dat is belangrijk, want zo leren we, maar het is ook een moment waarop het mis kan gaan. Toen op dag drie de proefpersonen werden gevraagd wat ze zich nog konden herinneren van de filmpjes, maakten ze in de filmpjes die waren onderbroken de meeste fouten. Gek genoeg zaten die fouten niet in het herinneren van de verhaallijn, ondanks dat deze was onderbroken. Het waren juist andere details in het verhaaltje die niet meer klopten. Alsof de hele herinnering door elkaar was geschud. Wat kunnen we hier nou mee? Volgens de onderzoekers is deze kennis over het verrassingselement interessant op verschillende manieren. In het onderwijs zou je het kunnen gebruiken om herinneringen op een manier te wijzigen waar je wat aan hebt. Leren van je fouten door de feedback op die fouten (in een test bijvoorbeeld) heel verrassend te maken bijvoorbeeld. Bij een verhoor of een getuigenverklaring wil je juist oppassen met het verrassingselement. Onderbreken en nieuwe informatie toevoegen terwijl iemand zich iets belangrijks probeert te herinneren zou de herinnering juist kunnen verstoren en er valse elementen aan toe kunnen voegen. Verrassing als tool voor het opengooien van herinneringen dus. In deze audio hoor je onderzoeker Allie Sinclair van Duke University. De paper vind je hier: Prediction errors disrupt hippocampal representations and update episodic memories. ...more

  Link Aflevering

• Oud stukje maan levert nieuwe inzichten

  Luister

  Dec 17 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn 1972 werd een stukje rots van de maan veiliggesteld door astronauten van de Apollo 17-missie. Nu geeft datzelfde stukje rots onderzoekers allerlei belangrijke nieuwe informatie over de evolutie van de maan. Natuurlijk was er al wel eens naar de chemische samenstelling gekeken van het monster, maar inmiddels is de technologie zover dat die samenstelling in veel meer detail bekeken kan worden. Waar in eerdere onderzoeken niet veel variatie binnen de chemische structuren van de aanwezige mineralen plagioklaas en olivijn werd gezien, zagen wetenschappers in Hawaï die nu verrassend genoeg wel. Maar wat zegt dat? Dat vertelt ons iets over hoe deze mineralen door de tijd heen zijn afgekoeld en dus ook hoe de maan zich heeft gevormd. Om te bepalen hoe die afkoeling van de mineralen precies heeft plaatsgevonden, simuleerden de onderzoekers wel 5 miljoen mogelijke koel-scenario's met behulp van computermodellen. Daarmee konden ze aantonen dat de maan veel sneller moet zijn afgekoeld dan eerder gedacht: binnen 20 miljoen jaar in plaats van 100 miljoen. Het laat zien dat wat we nu weten over de vorming van manen en planeten, zeker niet altijd set in stone is. De paper vind je hier: Chemical heterogeneities reveal early rapid cooling of Apollo Troctolite 76535. ...more

  Link Aflevering

• Een lesje plasmatechnologie vanuit het lab

  Luister

  Dec 16 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEen groot deel van de processen en installaties in de chemische industrie moet in 2050 aangedreven worden door duurzame elektriciteit. Het inzetten van plasmatechnologie zou daarbij enorm kunnen helpen. Maar hoe werkt het? Op de Brightlands Chemelot Campus in Geleen hebben ze net een nieuw plasmalab geopend. Tijd om eens een kijkje te nemen. In deze audio hoor je onderzoeker Hans Linden (Brightsite/TNO) en in deel twee (hieronder) Gerard van Rooij (hoogleraar Plasma Chemistry Maastricht University en hoofd van het Brightsite Plasmalab). Ook komen Bert Kip (CEO Brightlands Chemelot Campus) en Arnold Stokking (Managing director Brightsite) aan het woord. En voor wat meer beeld:...more

  Link Aflevering

• Een moederskindje zijn is van levensbelang voor de Darwinvink

  Luister

  Dec 15 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickJonge kinderen hebben hun ouders of verzorgers nog heel vaak nodig. Voor de jonge Darwinvink wordt het zelfs levensgevaarlijk als mama te vaak niet thuis is. De eerste dagen nadat een ei uitkomt zijn jonge vogels enorm kwetsbaar. Het verdedigen van het nest door de vader werd altijd gezien als enorm belangrijk. Maar onderzoekers van Flinders University hebben ontdekt dat jongen van de Darwinvink - die leeft op de Galapagos eilanden - vooral meer kans hebben om te overleven als hun moeder meer tijd in het nest doorbrengt. En dat is niet omdat ze het dan bijvoorbeeld lekker warm hebben. Nee, die moeders zijn een belangrijke buffer tussen de jonge vogels en de larven van de nare vampiervlieg. Een vlieg die helemaal niet thuishoort op de Galapagos eilanden. In 1997 werd deze parasiet daar voor het eerst ontdekt. Sindsdien zorgt hij voor problemen in vogelnesten, waarbij de vliegenlarven de jonge vogels doden of misvormd achterlaten. Hoe meer tijd de moedervogel doorbrengt in het nest, hoe meer larven er sneuvelen en hoe minder kans ze hebben om de jongen iets aan te doen. De vader speelt daarbij toch nog een belangrijke rol: hoe beter hij het gezin van eten voorziet, hoe minder de moeder het nest hoeft te verlaten om zelf op zoek naar eten te gaan voor de jongen. Lees hier meer: Female in-nest attendance predicts the number of ectoparasites in Darwin's finch species. Eerder keken de onderzoekers al eens hoe de vogels zich aanpassen aan de aanwezigheid van de vampiervlieg: How Galápagos finches evade a parasitic fly....more

  Link Aflevering

• Dit stukje rubber kan tot twee tellen

  Luister

  Dec 15 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet is onderzoekers gelukt om een simpel stukje rubber te programmeren en het tot twee te laten tellen. We bevinden ons in het veld van de mechanische metamaterialen. Dat zijn materialen die je aanpast waardoor ze nieuwe mechanische eigenschappen krijgen. Neem bijvoorbeeld een simpel stukje rubber. Daar kun je oneindig veel vormen mee maken. Je kunt de structuur veranderen, er gaatjes in maken en zo bijvoorbeeld zorgen dat het extreem goed wordt in dempen, of druk opvangen. Elk schakelpunt in het materiaal, elke keer dat het van de ene staat naar de andere gaat, kun je zien als een bit. Net als in een computer waarin bits eentjes en nulletjes zijn. Of een lichtschakelaar die aan of uit kan klikken. In materialen zitten dit soort bits ook. Prop je een papiertje in elkaar, dan zitten er bijvoorbeeld een heleboel van deze schakelpunten (bits) in. Nu hebben onderzoekers een simpel stukje rubber aan de hand van die bits weten te programmeren. Het stukje ziet eruit als een golfplaat, maar dan van een paar centimeter en met maar een paar golfjes. Als ribbel (bit) één is ingedrukt, heeft dat een effect op ribbel twee. Dan kun je daar regels aan toevoegen. Bijvoorbeeld: ribbel drie kan pas ingedrukt worden als eerst ribbel één en twee ingedrukt zijn. Het rubber kan zo zelfs tellen. Denk aan een lamp die afneemt in felheid als je meerdere keren op de schakelaar klikt (die bestaan). De lamp moet hiervoor bijhouden hoe vaak er is gedrukt. Dit rubber kan dat ook, maar dan geheel zonder elektronica. Waarvoor is dit allemaal interessant? Dat is nog moeilijk te zeggen, want het is net pas gemaakt. Maar het zou zo maar eens interessant kunnen zijn voor soft robotics en simpele sensoren die geen elektronica in zich kunnen hebben. In deze audio hoor je Amolf-onderzoeker Martin van Hecke. Lees hier meer over het onderzoek: A computer made of rubber. ...more

  Link Aflevering

• IJsplaat die belangrijke gletsjer in Antarctica op zijn plek houdt dreigt het te begeven

  Luister

  Dec 14 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickTijdens de jaarlijkse bijeenkomst van de American Geophysical Union zijn satellietbeelden gepresenteerd waarop zwaktes in een hele belangrijke ijsplaat in Antarctica te zien zijn. De ijsplaat is onderdeel van de Thwaites Glacier. Hij dient een beetje als rem en voorkomt dat de gletsjer sneller gaat stromen. Nu hebben onderzoekers scheuren in het laatste intacte stuk van de ijsplaat gezien. Ze verwachten dat de ijsplaat het binnen 5 tot 10 jaar begeeft. Dit zou als gevolg hebben dat het massaverlies in dit gedeelte van Antarctica met 25 procent toeneemt. Iets was weer gevolgen heeft voor de zeespiegelstijging. Onderzoeker Michiel van den Broeke van het Instituut van Marien en Atmosferisch Onderzoek van de Universiteit Utrecht vertelt meer over de situatie daar. Hier vind je een heleboel informatie over de gletsjers van Antarctica. De persconferentie over de Thwaites Glacier kun je hier kijken:...more

  Link Aflevering

• Slimme robots op de insectenboerderij

  Luister

  Dec 13 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickInsecten worden vaak genoemd als interessante eiwitbron voor de toekomst. Maar stel dat er massaal insectenboerderijen komen, hoe maak je die dan rendabel? In het CoRoSect-project, waar 19 Europese partijen aan meewerken, wordt alvast gekeken of slimme robots zo'n insectenboerderij draaiende zouden kunnen houden. Wetenschapsredacteur Karlijn Meinders ging langs bij de Universiteit Maastricht, waar onderzoeker Rico Möckel er meer over kan vertellen. Ook hoor je in deze audio Kamil Bujnarowski en de robotgeluiden werden verzorgd door Lucas Dahl....more

  Link Aflevering

• Knuffelen lijkt bij baby's zichtbaar effect op hun DNA te hebben

  Luister

  Dec 11 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickWe weten allemaal dat knuffelen goed voor ons is, maar even geleden hebben onderzoekers ook laten zien dat hoeveel een kind in jonge jaren is geknuffeld ook echt een effect heeft op hun DNA. In knaagdieren werd deze link eerder al eens gevonden, maar inmiddels is hier ook bij kinderen naar gekeken. Van 94 baby's werd bijgehouden hoeveel lichamelijk contact ze in de eerste 5 weken van hun leven met hun ouders hadden. Vier tot vijf jaar later bekeken ze van deze kinderen het DNA. Ze keken hoe sterk bepaalde genen tot uitdrukking waren gekomen in verschillende DNA-gebieden en of ze konden zien wat dat had beïnvloed. Ze zagen op vijf plekken in het DNA een verschil tussen kinderen die als baby veel geknuffeld waren en kinderen die weinig lichamelijk contact hadden gehad. Eentje daarvan speelt een rol in het immuunsysteem en de andere in ons metabolisme. De kinderen die weinig waren geknuffeld leken biologisch achter te lopen. Nou kunnen daarbij natuurlijk ook een heleboel andere factoren een rol hebben gespeeld en moet er nog worden onderzocht of deze kinderen hier ook ongezonder of ongelukkiger door zijn, maar een beetje extra knuffelen met die kleintjes kan alvast geen kwaad. Lees meer: Epigenetic correlates of neonatal contact in humans. ...more

  Link Aflevering

• Snelle schimmels hebben moeite met kleine gaatjes

  Luister

  Dec 11 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEr zijn miljoenen verschillende soorten schimmels op de wereld en velen spelen een gigantisch belangrijke rol in ecosystemen. Van één mechanisme in schimmels weten we nu meer. Wetenschappers uit Japan hebben gekeken hoe schimmels zich door piepkleine gaatjes zoals de poriën in plantenbladen weten te wurmen. Ze lieten zeven verschillende soorten groeien in een systeem met allemaal micro-buisjes. Sommige tunneltjes waren kleiner dan de gemiddelde schimmel-tentakel. Ze volgden de groei van de schimmels door onder andere in realtime fluorescerende eiwitten te volgen en keken vervolgens hoe elke schimmelsoort omging met de extreem kleine tunneltjes. Ze zagen dat één groep schimmels zich makkelijk aanpaste aan de beperkte ruimte, terwijl een andere soort halverwege of net na de krappe buisjes stopte met groeien. Het bleek zo te zijn dat juist snelgroeiende schimmels te veel bouwmateriaal naar het puntje van hun groeiende tentakels stuurden waardoor ze klem kwamen te zitten. Snel groeien mag dan in veel situaties een voordeel zijn, als het aankomt op kleine gaatjes is rustig aan de manier om te gaan. Lees meer: Fungi Squeezed Through Microchannels Offer Clues to Cell Growth. ...more

  Link Aflevering

• De tiende symfonie van Beethoven afgemaakt door algoritme

  Luister

  Dec 10 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickToen Ludwig van Beethoven op zijn 56ste stierf, liet hij zijn tiende symfonie onafgemaakt achter. Niet veel meer dan een paar handgeschreven notities met daarop zijn plannen voor het muziekstuk zijn bewaard gebleven. De incomplete stukjes thema en melodie die op de velletjes stonden zijn nu gebruikt om een algoritme te trainen om te componeren als Beethoven. Een componerend algoritme kun je in de basis vergelijken met een schrijfprogramma dat suggesties doet voor het volgende woord in je zin. Als het taal begrijpt krijg je door het programma te volgen wel werkende zinnen, maar misschien niet het verhaal dat je zelf wilt vertellen. In dit geval moest het te schrijven muziekstuk niet alleen muziektechnisch kloppen, het moest ook een hele specifieke stijl en een specifiek thema volgen. Om dat voor elkaar te krijgen moest het algoritme zo'n beetje een volledige muziekopleiding volgen. Daarna lieten ze het luisteren naar muziek uit de tijd van een jonge Beethoven en vervolgens trainden ze het met de muziek van Beethoven zelf. Na een paar jaar lukte het ze om een stuk te schrijven en dat te orkestreren. In oktober werd het opgevoerd in Bonn, Duitsland. Niet elke muzikant of muziekkenner vond het helemaal Beethoven-waardig, maar het is wel duidelijk welke leermeester het algoritme heeft gehad. Lees meer: How Artificial Intelligence Completed Beethovens Unfinished Tenth Symphony....more

  Link Aflevering

• Nieuwe genetische risicofactoren voor ziekte ALS geïdentificeerd

  Luister

  Dec 09 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickMet de grootste genetische ALS-studie tot nu toe hebben onderzoekers 15 genetische risicofactoren voor de ziekte geïdentificeerd. In deze audio hoor je onderzoeker Wouter van Rheenen van het ALS Centrum in het UMC Utrecht. Lees hier meer: Grootste genetische ALS studie identificeert 15 genetische risicofactoren. De open access paper vind je hier: Common and rare variant association analyses in amyotrophic lateral sclerosis identify 15 risk loci with distinct genetic architectures and neuron-specific biology....more

  Link Aflevering

• Minder grazers, meer vuur

  Luister

  Dec 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickZuid-Amerika verloor de meeste grazers, bleek uit het onderzoek. 83 procent van alle soorten. Gevolgd door Noord-Amerika waar 68 procent van de soorten verdween. Australië verloor 44 en Afrika 22 procent. Deze cijfers legden de onderzoekers naast bodemmonsters uit 410 gebieden wereldwijd en zo zagen ze dat hoe groter het grazer-verlies, hoe meer branden er in dat gebied waren. Branden waren niet het enige gevolg van de verdwijnende gras-eters. Het zorgde ook voor een afname van het aantal fruitbomen en problemen bij roofdieren. De onderzoekers hopen met hun werk te laten zien hoe sterk de link is tussen grazers en branden. Het is kennis waarmee ze hopen dat we ook nu iets kunnen, in een tijd waarin de temperatuur en het aantal branden toeneemt. Lees meer: Loss of ancient grazers triggered a global rise in fires. ...more

  Link Aflevering

• Waarom onderzoekers zingende vissen hebben afgeluisterd

  Luister

  Dec 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickOm erachter te komen of een koraalrif goed genoeg was hersteld hebben onderzoekers zingende vissen afgeluisterd. In Centraal Indonesië wordt gewerkt aan het Mars Coral Reef Restoration Project. Dat project leek heel succesvol: het rif groeide terug en er was sprake van herstel. Maar hoe zat het met de rest van het ecosysteem? Om die vraag te beantwoorden kun je de zeedieren in het rif tellen, maar je kunt ze ook afluisteren. In deze audio hoor je onderzoeker Tim Lamont van de University of Exeter. Lees hier meer over het onderzoek: Newly discovered fish songs demonstrate reef restoration success. ...more

  Link Aflevering

• Missende stukje gevonden in puzzel van botsende sterrenstelselclusters

  Luister

  Dec 07 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEr zijn regelmatig botsingen tussen clusters van sterrenstelsels. Het is vooral het gas dat in die clusters zit dat met elkaar botst. In dat gas is nu iets gezien wat alleen nog was voorspeld. Tijdens een botsing nemen de gaswolken verschillende vormen aan. Het begin- en eindstadium van die vervorming waren al eens gezien, de tussenvorm was tot nu toe alleen nog voorspeld. Toen astronomen eigenlijk om een andere reden naar een cluster aan het kijken waren, werden ze verrast. In deze audio hoor je onderzoeker Jelle de Plaa van SRON. Lees hier meer over de ontdekking: Laatste ontbrekende puzzelstukje van botsingen tussen clusters van sterrenstelsels. ...more

  Link Aflevering

• De naakte molrat weet zich wel raad met een zuurstoftekort

  Luister

  Dec 06 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe naakte molrat redt zich erg goed in zuurstofarme situaties, het dier kan z'n energieverbruik in rust met 85 procent verminderen om energie te besparen. Nu hebben onderzoekers meer ontdekt over het mechanisme dat het dier hiervoor inzet. Ze blijken een bepaald eiwit uit te zetten in hun bruine vetweefsel, waardoor ze binnen een uur kunnen reageren op hypoxie. Ze zetten als het ware razendsnel hun verwarming uit. Het mechanisme was vooral te zien in molratten die in koloniën leven, wat suggereert dat er ook een sociale kant zit aan het mechanisme. Omdat hypoxie ook bij mensen voorkomt het kan onder andere een rol spelen bij een hartinfarct, maar het is ook gezien in acute vorm bij mensen met een coronavirus-infectie hopen de onderzoekers met deze vondst uiteindelijke ook ons te kunnen helpen. Lees hier meer: Hypoxia tolerance: naked mole-rats may provide secret to low oxygen survival....more

  Link Aflevering

• Moleculair apparaatje zet infrarood om naar zichtbaar licht

  Luister

  Dec 06 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet is onderzoekers gelukt om een minuscuul moleculair apparaatje te maken waarmee je onzichtbaar licht om kunt zetten naar zichtbaar licht. Specifiek gaat het om het omzetten van infrarood naar zichtbaar licht. Voor het detecteren van zichtbaar licht hebben we al hele goede detectoren. Infrarood detecteren lukt een stuk minder goed. Door infrarood eerst om te zetten naar beweging - trillende moleculen in dit geval - en die beweging om te zetten naar zichtbaar licht, kan het infrarode licht met bestaande detectoren worden gezien. In deze audio vertelt onderzoeker Ewold Verhagen van AMOLF meer over de techniek en de mogelijke toepassingen. Lees hier meer over het onderzoek: Molecular device turns infrared into visible light. De paper vind je hier: Continuous-wave frequency upconversion with a molecular optomechanical nanocavity. ...more

  Link Aflevering

• Stofje in paddo's maakt muziek emotioneler

  Luister

  Dec 04 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickZo lieten een aantal zien dat de emotionele reactie van mensen op muziek werd versterkt door LSD. In recent Deens onderzoek wilden ze weten of dit ook geldt voor psilocybine het psychedelische stofje in paddo's. Twintig gezonde proefpersonen luisterden naar muziek van componisten Edward Elgar en Mozart, voor en na ze een gecontroleerde dosis psilocybine kregen. Hun emotionele reactie op de muziek was gemiddeld 60 procent sterker na het nemen van het middel. Volgens de onderzoekers is het nu van belang om te kijken of bij behandelingen van depressie met psychedelische middelen ook muziek ingezet zou moeten worden. Ze zijn van plan in een volgend experiment de proefpersonen onder een MRI-scanner te leggen, zodat ze ook kunnen zien wat er in het brein gebeurt bij die verhoogde emotionele reactie. Als deze middelen uiteindelijk gecontroleerd hun weg vinden naar individuele behandelingen kan ik me wel voorstellen dat er nog even gekeken moeten worden naar muzieksmaak. Want een verhoogde emotionele reactie op een nummer dat je vreselijk vindt, daarvan gaat niemand zich denk ik beter voelen. Lees meer: Psychedelic ingredient in magic mushrooms makes music more emotional to our brain....more

  Link Aflevering

• Hoe meer schade, hoe meer slaap?

  Luister

  Dec 03 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEerder werd al eens een link gelegd tussen slecht slapende artsen en schade aan hun DNA. Een ander team merkte op dat er overdag meer sprake van DNA-schade is dan 's nachts. Wat suggereert dat slapen bijdraagt aan het herstellen van DNA-schade die je gedurende de dag oploopt. In nieuw onderzoek uit Israël naar zebravissen zijn ze dit nog beter gaan bekijken. Ze zagen dat de larven van de vissen langer sliepen als ze meer schade aan hun DNA hadden. Schade maakte moe, zo leek het. Door een schadeherstelstofje in de larven realtime te volgen zagen ze dat dit stofje harder aan het werk ging als de larven sliepen. Het herstellen van DNA-schade was tijdens het slapen dus efficiënter. Om te kijken of de aanwezigheid van dat herstelstofje ook de slaap stuurde, gaven ze sommige larven meer en sommige larven minder van dit stofje. En ja hoor: meer herstelstof, meer slaap, minder schade. Het lijkt erop dat de hoeveelheid schade en herstelstof gedurende de dag oplopen tot een bepaalde hoeveelheid wordt bereikt en dan krijgt het lichaam van de vis in dit geval een seintje: tijd om te slapen, de schade moet hersteld worden. De volgende stap is kijken hoe dit seintje precies wordt gegeven. En daarna: of mensen ook geholpen zijn bij deze vondst. De paper: Parp1 promotes sleep, which enhances DNA repair in neurons. ...more

  Link Aflevering

• Welke knuffel vinden mensen het prettigst?

  Luister

  Dec 02 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Anna Dueren van de universiteit van Londen. Lees hier meer: The influence of duration, arm crossing style, gender, and emotional closeness on hugging behaviour. Ook hoor je gedragsbioloog en primatoloog Frans de Waal.

  Link Aflevering

• Planten knoeien met de genen van de buren

  Luister

  Dec 01 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet RNA kan zelfs de genen beïnvloeden van de ontvanger. In het experiment zagen ze in het lab hoe planten die in hetzelfde water groeiden deze RNA-deeltjes met elkaar uitwisselden. Het kwam als een verrassing voor de onderzoekers, omdat RNA vaak erg onstabiel is buiten cellen en ze eigenlijk iets heel anders aan het bestuderen waren. Eén van de planten was zo gemodificeerd dat hij extra veel van een bepaald type RNA produceerde. Andere planten in dezelfde bak niet. Maar die pasten wel ineens de timing van hun bloei aan. Toen ze uitzochten hoe dat kon, zagen ze dat ook de andere planten grotere hoeveelheden van dat type RNA in zich hadden, zonder dat ze het zelf produceerden. Waarom zouden planten dit doen? Eén verklaring is om elkaar te waarschuwen. Een andere: competitie. Want hoe handig zou het zijn als je je buren genetisch zo kan aanpassen dat je al het eten voor jezelf hebt? De paper: Exogenous miRNAs induce post-transcriptional gene silencing in plants....more

  Link Aflevering

• Innovatieve dolfijnen en zeehonden tellen met AI

  Luister

  Dec 01 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Fleur Visser van de UvA en het NIOZ. Lees hier meer over haar werk: Dolfijnen voeren speciale schroefduik uit wanneer ze op diepe prooi jagen. Ook hoor je Jeroen Hoekendijk, promovendus bij het NIOZ en WUR. Meer over zijn werk lees je hier: Kunstmatige intelligentie helpt ecologen sneller tellen.

  Link Aflevering

• Komt het water op aarde van de zon?

  Luister

  Nov 30 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickVergeleken met andere planeten in ons zonnestelsel is de aarde ontzettend nat. Meer dan 70 procent van het oppervlakte van onze planeet bestaat uit water. Zo'n 97 procent daarvan is zout en vind je in oceanen. De rest: grondwater, ijs, water in de lucht en zoet water in rivieren en meren. Ook wijzelf en een heleboel andere organismen bestaan grotendeels uit water. Maar waar al dat water oorspronkelijk vandaan komt, dat is nogal een mysterie. In een nieuw onderzoek oppert een internationaal team onderzoekers onder leiding van de universiteit van Glasgow een opvallende nieuwe bron voor al dat water: onze gloeiend hete zon. Er werd al gedacht dat water pas na het ontstaan van de aarde hierheen is gekomen. Lang was het vermoeden dat waterdeeltjes hun weg naar de aarde vonden door mee te reizen met C-klasse planetoïden die op onze planeet zijn geknald. Dit is het type planetoïde dat het meest voorkomt en waarvan ook stukjes zijn overgebleven na impact met de aarde. Alleen na het onderzoeken van deze stukjes bleek de samenstelling van het merendeel van die planetoïden niet overeen te komen met de samenstelling van het water op aarde. Er moet dus nog een andere bron zijn geweest. Atoom voor atoom In dit nieuwe onderzoek bestudeerden ze kleine stukjes van Itokawa: een S-type planetoïde die zich in een baan dichtbij de aarde bevindt. De baan van dit soort planetoïden zit dichter bij de zon. In 2010 verzamelde de Japanse ruimtesonde Hayabusa minuscule brokkeltjes van Itokawa en die zijn nu atoom voor atoom geanalyseerd door een nieuw geavanceerd instrument. Het lukte de onderzoekers om de buitenste laag van 50 nanometer super gedetailleerd in kaart te brengen en daarin vonden ze een grote hoeveelheid watermoleculen. Zou je van deze korreltjes een kubieke meter rots maken en je zou deze smelten, dan zou je 20 liter water overhouden (heel veel dus). Regen van stofdeeltjes Hoe dat water daar dan weer terecht is gekomen? Uit zonnewind, denken de onderzoekers. Als de elektrisch geladen waterstofdeeltjes waaruit zonnewind grotendeels bestaat in contact komen met een vaste vorm zonder atmosfeer (zoals een planetoïde), dan kunnen ze tientallen nanometers doordringen in het oppervlakte. Binnenin kunnen ze vervolgens de chemische samenstelling van het gesteente veranderen en zo uiteindelijk water vormen. Die stofkorreltjes kunnen vervolgens tegelijk met C-type planetoïden op aarde zijn geregend om samen de basis te vormen voor het water in onze oceanen. Volgens de onderzoekers is het niet alleen een interessante theorie voor het ontstaan van het water op aarde: het zou ook astronauten kunnen helpen. Genoeg water hebben tijdens ruimtereizen is een grote uitdaging. Misschien kunnen ze op plekken ver weg van de aarde uit het stof dat ze daar vinden een extra voorraadje drinkbaar water halen. Meer over het onderzoek lees je hier: Space dust analysis could solve mystery of the origins of Earth's water. De paper vind je in Nature: Solar wind contributions to Earths oceans. In deze audio hoor je een paart fragmenten van onderzoeker Luke Daly uit de volgende video:...more

  Link Aflevering

• Een zeepok is een stuk minder standvastig dan je zou denken

  Luister

  Nov 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEen marine bioloog uit de VS las over een observatie waarbij een specifieke zeepok-soort zich had verplaatst. Geïntrigeerd door deze verrassende vondst zette hij het onderzoek voort en wat bleek: niet alleen kan deze zeepok zich verplaatsen, hij doet dit ook nog eens met een idee. Hij navigeert bewust naar een plek waar de kans op het vinden van eten nog groter is. In het geval van de zeeschildpad verplaatst de zeepok zich richting de kop van de schildpad, tegen de stroom in, waar meer eten langs de zeepok komt en het beestje zelf minder hoeft te doen. Erg hard gaan de zeepokken overigens niet: ze verplaatsen zich met ongeveer 80 mm per jaar. Hoe ze zich precies voortbewegen zonder van hun gastheer af te vallen, dat moeten ze nog onderzoeken. De paper: Five hundred million years to mobility: directed locomotion and its ecological function in a turtle barnacle....more

  Link Aflevering

• Nederlands instrument onthult veel grotere methaan-uitstoot Australische kolenmijnen

  Luister

  Nov 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Ilse Aben van SRON. Lees hier meer over de ontdekking: Nederlandse satelliet onthult veel grotere methaanuitstoot Australische kolenmijnen dan verwacht op basis van landelijke rapportage. De publicatie vind je hier: Methane Emissions from Superemitting Coal Mines in Australia Quantified Using TROPOMI Satellite Observations. Meer over TROPOMI lees je hier. Aan TROPOMI werken ook Airbus Defence and Space, het KNMI, TNO, NSO en ESA mee....more

  Link Aflevering

• Brede wegen zitten bijen in de weg

  Luister

  Nov 28 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDoor fluorescerend pigment aan te brengen op bloemen in planten en die aan de weg te zetten op verschillende locaties konden ze bestuderen waar bestuivers heen gingen na het bezoeken van deze bewerkte bloemen. Zo zagen ze dat de beestjes veel vaker naar planten aan dezelfde kant van de weg gingen en veel minder vaak aan de overkant van de weg bloemen bezochten. Hoe breder de weg was, hoe groter het effect dat ze vonden. De onderzoekers vrezen dat het niet alleen voor de bijen vervelend is, maar ook voor het voortbestaan van bloemen en planten, omdat het bestuiving en biodiversiteit in de weg kan zitten. Ze stellen voor om in ieder geval ecoducten en fiets- en wandelbruggen vol te zetten met bij-vriendelijke plantjes. Lees hier meer: Roads pose significant threat to bee movement and flower pollination, U-M study shows....more

  Link Aflevering

• Onbekend mineraal uit diepe aarde duikt op in diamant

  Luister

  Nov 27 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe ontdekking werd gedaan door de universiteit van Nevada, waar een diamant die in de jaren tachtig al uit een Afrikaanse mijn kwam, opnieuw is onderzocht met de nieuwste technieken. Toen ze dat deden zagen ze dat kleine zwarte spikkeltjes in de diamant eigenlijk calciumsilicaat-deeltjes waren. Het soort mineraal dat ze vonden komt volgens de onderzoekers uit een diepte van tussen de 600 en 900 kilometer. Normaal gesproken breken deze mineralen af voordat ze de oppervlakte van de aarde bereiken, ze lijken niet intact te kunnen blijven buiten de hoge druk-omgeving waar ze vandaan komen. Dit keer waren de mineralen echter in uitstekende staat bewaard gebleven in de diamant. De onderzoekers hopen met deze ontdekking meer te weten te komen over de diepste dieptes van de aarde. Ze hopen ook dat er nu we weten dat dit soort mineralen op deze manier intact kunnen blijven meer nieuwe mineralen ontdekt zullen worden. Lees hier meer over de vondst: First-Ever Interior Earth Mineral Discovered in Nature....more

  Link Aflevering

• Deze vis doet stiekeme dingen als de partner niet kijkt

  Luister

  Nov 26 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickZo jatten chimpansees nogal eens het eten van een concurrent als die even niet kijkt. Nu blijkt uit nieuw onderzoek dat de gewone poetslipvis je weet wel: die visjes die de huid van grotere zeedieren schoonhouden - er ook wat van kan. Wat blijkt: de vrouwelijke gewone poetslipvis eet vaker verboden voedsel als het mannetje niet kijkt. In dit geval is dat het slijm van de gastheer of vrouw. Dit is absoluut niet toegestaan als snack. Het is een ongeschreven afspraak tussen poetslipvissen en hun host. Dat doe je gewoon niet. Vrouwtjes kunnen het - vaker dan mannetjes toch niet laten om ervan te eten en daarvoor krijgen ze flink op hun kop van hun partner. Maar let die partner even niet op, dan nemen ze het ervan. Helaas voor de vrouwtjes werden ze ook als het incident buiten het zicht van de mannetjes gebeurde alsnog gestraft voor hun daad. Ze werden zelfs vaker gestraft als ze expres buiten het zicht van het mannetje gingen eten. Even los van deze ongezonde verhouding tussen de mannelijke en vrouwelijke gewone poetslipvis, laat dit complex gedrag zien waarvan we niet wisten dat deze kleine vissoorten ertoe instaat waren. De paper: Cleaner fish are sensitive to what their partners can and cannot see. ...more

  Link Aflevering

• Bacterie in spijsverteringsstelsel geeft hommels een beter geheugen

  Luister

  Nov 25 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe paper vind je hier: Gut microbiome drives individual memory variation in bumblebees.

  Link Aflevering

• Stofje in lichaamsgeur maakt mannen kalmer, maar vrouwen agressiever

  Luister

  Nov 24 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickZe zouden zelfs het gedrag van mensen om ons heen kunnen beïnvloeden. Om dat te testen onderzochten wetenschappers uit Israël het geurloze stofje hexadecanal, of HEX. Ze lieten zowel mannen als vrouwen het stofje ruiken en keken wat er in hun hersenen gebeurde. Bij mannen zagen ze activiteit in het brein die duidt op verminderde agressie, maar bij vrouwen zagen ze juist activiteit die duidt op verhoogde agressie. Nou is HEX in grote hoeveelheden te vinden op het hoofd van pasgeboren baby's, het zou dus niet zo gek zijn als het een evolutionair trucje uit het dierenrijk is om de kleintjes veilig te houden. Waarbij vrouwen met een beetje meer agressie beter hun kroost kunnen beschermen, en mannen met een beetje minder een minder grote bedreiging zijn. De paper: Sniffing the human body volatile hexadecanal blocks aggression in men but triggers aggression in women. ...more

  Link Aflevering

• Mouw vertaalt elke taal naar trilpatronen op de arm

  Luister

  Nov 24 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je teamleden Lisa Overdevest en Lourens Touwen. Lees hier meer over het project: Engineering a New Sense: Team HART. Vrijdag 26 november presenteert het team het laatste ontwerp via een livestream.

  Link Aflevering

• Voelen we ons straks nog wel goed tussen alle hoogbouw?

  Luister

  Nov 23 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Frank Suurenbroek, lector Bouwtransformatie aan de faculteit techniek van de Hogeschool van Amsterdam. Lees hier meer over het onderzoeksproject: Sensing Streetscapes en hier meer over de wedstrijd: de RAAK-award voor het beste praktijkgericht onderzoek. Uitgereikt door Regieorgaan SIA. Stemmen op de publieksprijs kan nog.

  Link Aflevering

• Welke deadline is de beste deadline?

  Luister

  Nov 22 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDat is waar onderzoekers uit Nieuw-Zeeland benieuwd naar waren. Ze vroegen mensen als experiment om een online enquête in te vullen van vijf minuten. Met het invullen ervan verdienen ze 10 dollar die naar het goede doel ging. De proefpersonen kregen een week, een maand, of geen deadline voor het invullen van de vragenlijst. Niet geheel onverwacht, kwamen er meer reacties binnen bij de deadline van een week, dan bij de deadline van een maand. Mensen voelden meer druk om snel te handelen en bij de latere deadline werd vaker uitgesteld. Maar wel verrassend was het dat de meeste reacties binnenkwamen uit de groep zonder deadline. De onderzoekers begonnen aan het onderzoek om te kijken hoe je mensen meer geld kunt laten doneren aan goede doelen, maar ze hopen nu ook dat het uitstelgedrag tegen kan gaan. Wil je bijvoorbeeld dat zoveel mogelijk mensen in je bedrijf een online security training uitvoeren, bedenk dan: een late deadline lijkt de slechtste optie. Met een korte deadline of geen deadline heb je waarschijnlijk meer succes. Lees hier meer over het onderzoek: Otago researchers discover best way to avoid procrastination. ...more

  Link Aflevering

• Schorpioenengif onderzoeken zonder dat het dier dood hoeft

  Luister

  Nov 22 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Mátyás Bittenbinder. De paper vind je hier: A non-lethal method for studying scorpion venom gland transcriptomes, with a review of potentially suitable taxa to which it can be applied.

  Link Aflevering

• Stopt je hart even met kloppen als je niest?

  Luister

  Nov 21 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickNiezen is de snelle en plotselinge verplaatsing van lucht vanuit de longen door de neus en mond naar buiten. Over het algemeen gebeurt het ongecontroleerd, het is een reflex van de longen, in gang gezet door deeltjes die in de neus zorgen voor irritatie. Als je inademt voor een nies, neemt de druk in de borst toe, als je niest, schiet die druk omlaag. Dat zorgt voor een kleine verstoring van je hartritme, wat over het algemeen snel weer gecorrigeerd wordt door je hart. Ook al voelt het dus alsof je hart even stopt, het is alleen een verandering van het ritme. Bij het niezen vliegen tienduizenden minuscule spettertjes en bacteriën met zo'n 160 kilometer per uur je lichaam uit. Een nies tegenhouden is niet goed voor je. Het kan de druk in de luchtwegen wel 24 keer hoger maken en dat kan allerlei nare gevolgen hebben, van gescheurde trommelvliezen tot ingeklapte longen. Dus nies vooral, maar natuurlijk wel: netjes in een papieren zakdoekje. ...more

  Link Aflevering

• De hagedis die kan ademen onder water

  Luister

  Nov 20 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickNu weten onderzoekers ook hoe het diertje dit voor elkaar krijgt. Dit type hagedis heeft een waterafstotende huid, waardoor er een dun laagje lucht op blijft zitten als het onderwater verdwijnt. Als het dier daar beneden uitademt, blaast het een bubbel op die op z'n snuit blijft zitten. Vervolgens gebruikt het de uitgeademde lucht in de bubbel om onder water te ademen. Door de hoeveelheid zuurstof in de bubbel te meten, kwamen de onderzoekers erachter dat dit moest zijn wat de hagedis deed. Gedurende de duik nam het zuurstofgehalte namelijk af, wat suggereert dat de zuurstof wordt gebruikt. Ook zagen ze dat hoe langer de hagedis onder blijft, hoe minder zuurstof het dier verbruikt. Of dat betekent dat hij zijn metabolisme aanpast en hoe het zit met overtollige koolstofdioxide, dat moeten ze nog verder onderzoeken. De paper vind je hier: Repeated evolution of underwater rebreathing in diving Anolis lizards....more

  Link Aflevering

• Beerdiertjes uit kanonnen laten schieten voor de wetenschap

  Luister

  Nov 19 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet beerdiertje is een vrij onooglijk beestje van een halve millimeter lang. Vergeet kakkerlakken, dit zijn de sterkste diertjes van de hele wereld. Ze zouden als enige kunnen overleven in de ruimte. Maar zouden ze ook mee kunnen reizen op een meteoriet? En zo leven naar een planeet kunnen brengen? Om die vraag te beantwoorden brachten onderzoekers van de Universiteit van Kent 20 beerdiertjes in een soort winterslaap door ze te bevriezen. Vervolgens werden ze in met water gevulde cilinders met gigantische snelheden afgeschoten op een hoopje zand. Bij een impact met een snelheid hoger dan 900 meter per seconde bleken de diertjes toch niet sterk genoeg. Een meteoriet op ramkoers haalt gemiddeld hogere impactsnelheden, dus dat zou verspreiding van leven op deze manier onwaarschijnlijk maken. Maar ja: is de impact snelheid om wat voor reden dan ook, toch lager dan die 900 meter per seconde, en zijn de omstandigheden goed, dan zouden ze het zomaar eens kunnen redden op een nieuwe planeet. Lees hier meer over het onderzoek: Hardiness of tardigrades tested to simulate transmission of life through space. ...more

  Link Aflevering

• Van sporten maakt je lichaam meer 'cannabis' aan

  Luister

  Nov 18 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickLees hier meer over het onderzoek: Exercise increases the bodys own cannabis which reduces chronic inflammation, says new study. De paper vind je hier: The anti-inflammatory effect of bacterial short chain fatty acids is partially mediated by endocannabinoids.

  Link Aflevering

• Hoe breng je het brein van een fruitvlieg in kaart?

  Luister

  Nov 17 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickToch kunnen ze met dat mini-breintje een heleboel: navigeren, vechten, eten zoeken, een partner aan de haak slaan... Ze gebruiken daar wel 100,000 neuronen voor en tientallen miljoenen verbindingen. Al sinds 2014 is een groep onderzoekers bezig met het in kaart brengen van die verbindingen in het brein van de fruitvlieg. Het onderzoek is duur, kost veel tijd en vraagt om de meest geavanceerde technieken, maar ondanks dat ze nog niet klaar zijn levert het nu al super interessante kennis op. Met het in kaart brengen van slechts een klein stukje van het brein wisten ze tientallen nieuwe neuronen en verbindingen te identificeren die een rol spelen bij navigeren. Interessant als je wilt weten hoe een fruitvlieg zich door de wereld beweegt, maar het zegt mogelijk ook iets over hetzelfde mechanisme in het brein van andere dieren, inclusief het onze. Over hoe een vloedgolf aan zintuiglijke prikkels wordt vertaald naar logische acties. Er is één diertje van wie alle 302 neuronen en hun verbindingen het complete connectome in kaart zijn gebracht. Dat is het C Elegans wormpje en dat gebeurde in de jaren 80. Inmiddels zijn onderzoekers druk bezig om dit ook voor elkaar te krijgen voor andere dieren. En ja: ook voor mensen. Maar gezien onze 86 miljard neuronen, gaat dat nog wel even duren. Met dank aan the New York Times: How to Map a Fly Brain in 20 Million Easy Steps. Een interessante recente paper: A Connectome of the Adult Drosophila Central Brain. ...more

  Link Aflevering

• In elkaars mond spugen is voor mieren van levensbelang

  Luister

  Nov 17 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Adria LeBoeuf van de Universiteit van Fribourg, Zwitserland. De paper vind je hier: Swapping spit helps ants share metabolic labour.

  Link Aflevering

• Een verjongingskuur voor te grote stamcellen

  Luister

  Nov 16 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Jette Lengefeld. Lees meer over het onderzoek op de site van MIT: For stem cells, bigger doesnt mean better. Of bekijk de video:

  Link Aflevering

• Hoe een Nederlander middenin de Tweede Wereldoorlog de kunstnier uitvond

  Luister

  Nov 15 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn 1938 zag hij als jonge arts een leeftijdgenoot sterven aan uremie: het eindstadium van nierfalen. Het was een pijnlijke en langzame dood waarbij het lichaam stikt in de eigen afvalstoffen. Het maakte grote indruk op Kolff en hij begon kort erna aan de ontwikkeling van een apparaat dat buiten het lichaam gifstoffen uit het bloed kon filteren. Middenin de Tweede Wereldoorlog maakte hij van onderdelen van een bommenwerper, de waterpomp van een T-Ford en worstenvel een eerste model. Terwijl hij ook nog meer dan 1000 mensen voor de Duitsers wist te verstoppen in noodhospitalen waarvan ruim 800 mede dankzij hem zijn ontsnapt bleef hij werken aan het ontwerp. De eerste proefpersonen die hij ermee behandelde, overleden nog, maar bij patiënt 17 had Kolff succes: als eerste medicus ter wereld redde hij in september 1945 iemand het leven met de door hem ontwikkelde kunstmatige nier. Nadat hij wat later naar de VS emigreerde, bouwde hij ook nog de hart-longmachine en in de jaren 80 werd het eerste door hem ontwikkelde kunsthart in een mens geplaatst. Willem Kolff ging voor de derde keer met pensioen toen hij 95 was. Hij overleed in 2009. Meer lezen over zijn leven en werk: Wie is Willem Kolff? Er is ook een boek: De man die miljoenen levens redde. De eerste kunstnier van Kolff in 1942. Met hoofdzuster Maria ter Welle als modelpatiënt....more

  Link Aflevering

• Ook tropische vogels veranderen van vorm door klimaatverandering

  Luister

  Nov 15 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Jan van Gils van het NIOZ. Luister ook deze eerdere bijdragen van hem terug: Minder vogels en kleinere snavels: het gaat niet goed met de kanoet en Mannelijke vogels sterven uit door klimaatverandering. Meer lezen over het onderzoek naar de tropische vogels kan hier: Amazon Rainforest Birds Bodies Transform Due to Climate Change. De paper vind je hier: Morphological consequences of climate change for resident birds in intact Amazonian rainforest....more

  Link Aflevering

• Hoe extremer de afstand, hoe minder verschil tussen man en vrouw?

  Luister

  Nov 14 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickAls je de prestaties van mannelijke en vrouwelijke atleten naast elkaar legt dan zijn er bij veel sporten duidelijke verschillen in het voordeel van de mannen. De best presterende mannen rennen harder, springen hoger en gooien verder dan de best presterende vrouwen. Tot je gaat kijken naar hele lange afstanden. Als er echt ver (zeg meer dan 6 uur) gerend of bijvoorbeeld gezwommen moet worden, dan is het verschil in finishtijd nog maar zo'n 4 procent. Bij extreme afstanden, zoals de 45,8 kilometer Manhattan Island marathon swim, presteren vrouwen gemiddeld zelfs beter. Omdat dit soort events niet veel gehouden worden en het aantal vrouwelijke deelnemers beperkt is, wordt het lastig om te achterhalen waar dit precies door komt. Maar er zijn wel aannemelijke theorieën. Zo zou de gemiddelde vrouw meer van het type spieren hebben dat minder krachtig is maar het langer volhoudt. Ook zouden vrouwen beter vet om kunnen zetten naar energie, houden ze makkelijker één tempo aan (in plaats van te snel te hard willen gaan) en zouden ze beter tegen pijn en vermoeidheid kunnen. En vrouwen zouden beter zijn in het genieten van de ervaring, zonder obsessief aan de uitkomst te denken. Of je die extreem lange afstand-wedstrijden moet willen is een tweede. In China overleden dit jaar nog 21 renners van een ultra marathon toen het weer ineens omsloeg, mensen de route niet meer konden zien en onderkoeld raakten. In dit geval had een betere organisatie van het event waarschijnlijk een groot verschil kunnen maken, maar het blijft een risicovolle sport. Met dank aan: BBC Science Focus. ...more

  Link Aflevering

• Het enige dier dat geen zuurstof nodig heeft

  Luister

  Nov 13 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe ontdekking werd per toeval gedaan toen onderzoekers de genen vergeleken van kleine parasieten. Ze keken hierbij naar de genen die verantwoordelijk zijn voor de energieomzetting in cellen. Eén parasiet - die leeft in wormen en vissen - bleek geen genen meer te hebben voor het verwerken van zuurstof. Maar hoe komt de parasiet dan aan zijn energie? Waarschijnlijk maakt hij hiervoor gebruik van zijn gastheer. Dat vraagt nog wel om wat aanvullend onderzoek, maar met de nieuwe kennis kan in ieder geval alvast geprobeerd worden om vissen af te helpen van de parasiet. Voor mensen is hij overigens niet gevaarlijk, maar de besmette vissen zien er zo vies uit dat niemand ze meer kan verkopen, dus voor vissers en kwekerijen is een wapen tegen de parasiet goed nieuws. Een ander mooi idee naar aanleiding van dit onderzoek is het aanpassen van de zoektocht naar buitenaards leven. Want daarbij wordt nu nog vooral gezocht naar plekken met zuurstof. Misschien moeten we die zoekopdracht nu toch wel wat verbreden. Luister ook: Algen laten kikkervisjes licht omzetten in zuurstof. ...more

  Link Aflevering

• Waarom hebben zaadcellen allemaal een andere grootte?

  Luister

  Nov 12 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickNet als bij planten, waarbij het grootste zaadje tientallen kilo's weegt en het kleinste een miljoenste van een gram, zie je bij dieren enorme verschillen. Een stekelvarken heeft een zaadcel van rond de 0.02 mm. Ook walvissen, olifanten en mensen hebben zaadcellen van ongeveer die grootte. Die van ons zitten bijvoorbeeld rond de 0,05 mm. Maar nu komt ie ik vind het altijd leuk om dit te delen: de grootste vind je met maar liefst 6 centimeter - in de fruitvlieg. Meer dan 20 keer de lengte van z'n lichaam. Waarom? We weten inmiddels dat het iets te maken heeft met het voortplantingskanaal van de vrouw. Grote dieren hebben een groot voortplantingstraject met een grotere kans op het verwateren van de zaadcellen. Dan is veel, belangrijker dan lang. Een olifant zorgt dan ook dat er 200 miljard zaadcellen op pad gaan. Wij mensen mikken op 100 miljoen. Maar de plek van bevruchting maakt ook uit. Is er sprake van externe bevruchting, zoals bij veel vissen, dan wordt er ook flink gecompenseerd voor verwatering en wint hoeveelheid het van grootte....more

  Link Aflevering

• Creatief met reststromen: van soja-pulp naar schimmelkaas

  Luister

  Nov 11 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Sasker Scheerder van Manenwolfs Foodlab. Meer over dit project, maar ook over het aankomende Low Food symposium (er zijn nog kaarten) en de Chefs Academy lees je hier: Low Food. Luister ook: Het hele gesprek, met zowel Sasker als Elzelinde van Doleweerd van Upprinting Food over bouillon en oprichter van de Low Food-beweging chef Joris Bijdendijk, is hier terug te luisteren:

  Link Aflevering

• Van groenteafval naar ingrediënt voor in de sterrenkeuken

  Luister

  Nov 11 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Elzelinde van Doleweerd van Upprinting Food. Meer over dit project, maar ook over het aankomende Low Food symposium (er zijn nog kaarten) en de Chefs Academy lees je hier: Low Food. Luister ook: Het hele gesprek, met zowel Elzelinde, als Sasker Scheerder van Manenwolfs Foodlab over soja-pulp en oprichter van de Low Food-beweging chef Joris Bijdendijk, is hier terug te luisteren:

  Link Aflevering

• Spieren en hersenen verversen volledig binnen paar maanden

  Luister

  Nov 10 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickOns spierweefsel bestaat uit eiwitten en die eiwitten bestaan weer uit aminozuren. Als je die allerkleinste deeltjes van spieren gaat bestuderen dan zie je opmerkelijke dingen. Bijvoorbeeld dat ons spierweefsel continu opbouwt en afbreekt. Na een paar maanden is een spier zelfs helemaal ververst. Nou halen we aminozuren niet alleen uit voeding. Ons lichaam recyclet ze ook. Zo'n molecuul kan vandaag in je bilspier zitten, maar over een paar maanden misschien wel in je lever, of je haar. Onderzoeker Luc van Loon van de Universiteit Maastricht heeft veel gekeken naar die weg die aminozuren afleggen en ontdekte zo ook dat onze hersenen net zo goed verversen. Nog sneller dan spieren dit doen. Wat een mooie filosofische vraag oplevert: als onze hersenen eens in de zoveel tijd helemaal zijn ververst, hoe blijf je dan toch jezelf? Los van deze ingewikkelde vraag, leveren dit soort onderzoeken ook belangrijke kennis op over het mechanisme achter spieropbouw. En daarmee wordt het weer mogelijk om mensen te helpen waarbij dat niet vanzelf gaat. Luister ook: Lichaam: al je spieren zijn binnen een paar maanden volledig ververst....more

  Link Aflevering

• Individuele eiwitten kunnen nu tot op de kleinste bouwsteen afgelezen worden

  Luister

  Nov 10 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Cees Dekker van de TU Delft. Lees hier meer over het onderzoek: Een enkel eiwit scannen met de precisie van één aminozuur. De paper vind je hier: Multiple rereads of single proteins at singleamino acid resolution using nanopores.

  Link Aflevering

• Onze telescopen hebben een blinde vlek voor zware zwarte gaten

  Luister

  Nov 09 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Peter Jonker (SRON/Radboud). Lees hier meer over het onderzoek: Bias telescopen blijkt oorzaak ontbrekende zware zwarte gaten. Voor de kaartenlezers en astronomen onder ons: Uitleg kaartje: Via elektromagnetische (EM) straling hebben we alleen zwarte gaten lichter dan twintig zonsmassas ontdekt (paars). Dit zijn altijd zwarte gaten met een ster als begeleider, omdat een zwart gat begeleid door een ander zwart gat niet zichtbaar is. Via zwaartekrachtsgolven (LIGO-Virgo) hebben we sinds 2015 al tientallen zware zwarte gaten ontdekt (blauw). Deze discrepantie blijkt nu te liggen aan een bias van EM-telescopen ten nadele van zware zwarte gaten. Overigens heeft LIGO-Virgo een bias de andere kant op, omdat zwaardere zwarte gaten sterkere golven produceren. Toch ziet LIGO-Virgo niet exclusief zware zwarte gaten. De toekomstige JWST-telescoop zou ook gevoelig genoeg moeten zijn om af en toe de EM-bias te doorbreken, zodat EM-telescopen niet meer exclusief lichte zwarte gaten waarnemen....more

  Link Aflevering

• Kunnen sportrecords ooit niet meer gebroken worden?

  Luister

  Nov 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn 1908 was het record voor een marathon 2 uur 55 minuten en 18 seconden. In de 50 jaar daarna werd dat record 22 keer verbroken, waarbij een dikke 40 minuten van de tijd af werd gerend, valt te lezen in BBC Science Focus. In de 50 jaar daarna, ging er slechts 10 minuten van die tijd af en sinds 2002 is het record met niet meer dan een paar minuten verbeterd. Bij bijna alle sporten is deze trend terug te zien. Nieuwe technieken, nieuw materiaal en nieuwe regels kunnen allemaal zorgen voor een verbeter-sprongetje, maar als je puur kijkt naar fysieke prestatie, lijken we een grens te naderen. Meerdere studies hebben een poging gedaan om die grens te vinden. Zo rekende eentje uit dat de snelste tijd waarmee een 100m sprint gelopen kan worden rond de 9.44 seconde is. Slechts 0.14 seconde sneller dan Usain Bolt's wereldrecord uit 2009. Betekent die naderende grens straks het einde van sommige sporten? Waarschijnlijk niet. Er zit ongetwijfeld nog rek in de nauwkeurigheid van tijdmeting en ook met iets als regelgeving kan geschoven worden. Of misschien worden de sporten op een andere manier weer wat spannender gemaakt en rennen sprinters straks 100 meter door een windtunnel op blote voeten....more

  Link Aflevering

• Deze nanofolie zet zonlicht om naar optimaal licht voor tuinbouw

  Luister

  Nov 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Arnon Lesage, onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam. Met SolarFoil is hij één van de winnaars van de Amsterdam Science Innovation Award.

  Link Aflevering

• Digitale weegschaal geeft realtime aan hoeveel ziekenhuispatiënt plast

  Luister

  Nov 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickAls een opgenomen patiënt achteruitgaat zijn er een aantal dingen die een arts meteen moet weten. Voornamelijk: wat is iemands hartslag, bloeddruk, temperatuur en urineproductie. Het kan alleen zo zijn dat die urineproductie niet net is gecontroleerd. Deze moet handmatig door zorgpersoneel worden bijgehouden en dat kan niet elke minuut voor elke patiënt gebeuren. Een digitale weegschaal zou dat op moeten lossen. Hij meet, registreert en presenteert de urineproductie continue zodat altijd meteen is te zien hoeveel iemand heeft geplast. Nu is dit nog op een schermpje naast het apparaat, uiteindelijk zou het ook in een app, of meteen in iemands dossier kunnen komen te staan. In deze audio hoor je Tom Brouwer, arts in het Amsterdam UMC. Met Flowsure is hij één van de winnaars van de Amsterdam Science Innovation Award. ...more

  Link Aflevering

• Waar je het beste kunt zijn als de beschaving eindigt

  Luister

  Nov 07 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickWat als er een einde zou komen aan de beschaving van de mens? Even los van het feit dat het soms en op sommige plekken lijkt alsof het al zover is: waar zou je in zo'n geval het beste heen kunnen vluchten? Onderzoekers van de Anglia Ruskin University in Engeland wilden het weten. En we hebben hier in Nederland een beetje pech: Nieuw-Zeeland blijkt namelijk de beste plek te zijn om een wereldwijde instorting van de beschaving te overleven. Ze keken in het onderzoek naar zelfredzaamheid, vruchtbaarheid van het land en isolatie. Nieuw- Zeeland staat dus bovenaan, gevolgd door IJsland, Engeland, Australië (en dan vooral Tasmanië) en Ierland. Allemaal plekken die relatief goed te isoleren zijn, waar genoeg vruchtbaar land is per inwoner en waar ook genoeg kennis en technologie is om bijvoorbeeld lange tijd zelf energie op te wekken. Lukt het ons Nederlanders om op tijd weg te komen, dan is mikken op Engeland of Ierland dus de beste optie. Lees hier meer over het onderzoek: New Zealand is best placed to survive collapse. ...more

  Link Aflevering

• Wat is de spaghettificatie van een ster?

  Luister

  Nov 06 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet klinkt misschien als iets eetbaars, maar spaghettificatie is niet bepaald smakelijk. Het is eigenlijk te vergelijken met de getijdenkrachten op aarde. Wat dichterbij de bron van zwaartekracht zit, daar wordt meer aan getrokken dan iets wat verder weg zit. In het geval van een zwart gat zijn die krachten gigantisch. Komt een ster daarbij in de buurt, dan zal de kant die het dichtst bij is sneller naar het gat toe worden getrokken dan de andere kant. Is de zwaartekracht van de ster zelf niet meer sterk genoeg om de boel bij elkaar te houden, dan ontstaat er slierten en krijg je dus spaghettificatie. Hoe lang het vervolgens duurt voordat de ster met een laatste grote lichtflits voor altijd verdwijnt hangt af van verschillende dingen: de grootte van de ster, maar ook de grootte van het zwarte gat. Ook kan het nog zo zijn dat de slierten een hele tijd maar een beetje ronddraaien. Want pas als de kop en staart elkaar raken is het einde verhaal. Soms duurt het wel een jaar voordat dit gebeurt. Zo'n flits van een uiteengetrokken ster is inmiddels al een aantal keer gezien, maar recent is voor het eerst ook het stukje ervoor - de spaghettificatie - gedetecteerd. Zeker als die sliertvorming een tijd heeft geduurd, kun je daar sporen van zien op het moment dat de flits gemeten wordt. Die sporen verstoren het lichtsignaal dat we op aarde kunnen detecteren en omdat het een hele specifieke verstoring is, denken onderzoekers nu zeker te weten dat ze het bewijs gevonden hebben. Ze kunnen nu zelfs gaan berekenen hoe breed de slierten moeten zijn. Luister ook: Eerste hint gezien van de spaghettificatie van een ster. Credit foto op Twitter: NASA / CXC / M. Weiss. ...more

  Link Aflevering

• Het tragische leven van een beestje dat in de puntjes van onze haren leeft

  Luister

  Nov 05 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIk ga er even vanuit dat je op het moment niet aan het eten bent. En anders raad ik je aan om daar toch heel even mee te stoppen. Want wat is nou het geval... ...het verdwijnen van verschillende soorten mijten gebeurt 1000 keer sneller dan het van nature zou moeten gaan en dat is slecht nieuws, want we kunnen niet zonder ze. Nou is er één mijt die ons helpt, maar die zelf een uitzonderlijk tragisch leven heeft. De beestjes wonen in de puntjes van onze haren. Als we 's nachts liggen te slapen reizen ze af naar ons gezicht, waar ze fanatiek beginnen met het opruimen van dingen als dode huidcellen. Ook zoeken ze er naar een nieuwe partner. Dat klinkt nog best gezellig toch? Maar wat is er nou zo zielig aan deze mijten: omdat ze maar een klein spijsverteringskanaal hebben en - netjes gezegd - geen uitgang aan de achterkant, raken ze op een gegeven moment vol. Zo vol dat ze uiteindelijk exploderen. Deze mijten hebben zelf weer bacteriën in zich, die dan op ons gezicht landen en dat kan zorgen voor rode plekjes. Dus de volgende keer dat je wakker wordt met een vreemd vlekje op je voorhoofd, denk dan even aan de mijt zonder anus, bedank hem voor het stofzuigen en besef dat we ze stuk voor stuk hard nodigen hebben. Zowel diep in het regenwoud, als in de puntjes van onze haren. Luister ook: Het is een slechte tijd voor de mijt. ...more

  Link Aflevering

• Ook voor onze spiegelneuronen is stress aanstekelijk

  Luister

  Nov 04 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je stress-sociologe Suzan Kuijsten en hoogleraar cognitieve neurowetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam Victor Lamme.

  Link Aflevering

• Hoe maken bijen nou precies honing?

  Luister

  Nov 03 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet begint allemaal - dat zal geen verrassing zijn - bij nectar. Nectar wordt gemaakt door planten en bestaat voor 70 tot 80 procent uit water, gemixt met drie soorten suiker: sucrose, glucose en fructose. En wat geurstofjes die bedoeld zijn om bestuivers te lokken. Bijen slurpen de nectar op door hun tong die hol is vanbinnen en slaan het op in de eerste kamer van hun maag. Daar breken eiwitten de sucrose af, zodat er alleen glucose en fructose overblijft en de zuurgraad van het goedje wordt verhoogd, zodat het minder gevoelig voor bacteriën is. Als de bij terug bij de korf is, haalt hij de bewerkte nectar weer omhoog, om het vervolgens bij een andere bij naar binnen te spugen. Werkerbijen herhalen dit proces net zolang tot er nog maar zo'n 18 procent water in de mix zit. Zo kunnen schimmels en bacteriën er niet op groeien en ontstaat er honing. De honing wordt dan in kamers in de korf gestopt. In het voorjaar en de zomer gaat al die honing naar de larven, om een zo groot mogelijke kolonie te maken. Die kolonie moet vervolgens genoeg honing maken om de winter door te komen. Het kost 12 bijen hun hele leven om één theelepeltje honing te maken. Denk daar maar eens aan bij je volgende kopje thee. Met dank aan BBC Science Focus: How do bees make honey?...more

  Link Aflevering

• Mannen ervaren meer emotionele pijn bij relatiebreuk

  Luister

  Nov 03 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet idee van deze eerste grote online big data-studie naar relatieproblematiek was om een overzicht te maken met de meest voorkomende relatieproblemen. Maar dan zonder data te gebruiken uit een klinische setting, zoals therapiesessies. De meeste onderzoeken kijken daar juist wel naar, maar dat betreft een vrij beperkte groep mensen. Namelijk: mensen die de tijd, het geld en de motivatie hebben om in therapie te gaan. Ze keken in dit onderzoek daarom naar een anoniem online forum met miljoenen gebruikers. Een subreddit geheel gewijd aan relatieproblemen. Van 184.000 mensen analyseerden ze op verschillende manieren hun taalgebruik en zo konden ze onder andere zien wat de meeste genoemde problemen waren. Bij één op de vijf mensen ging het vooral om communicatieproblemen en bij één op de acht mensen werden vertrouwensproblemen genoemd. Verschil man-vrouw Wat volgens de onderzoekers opviel, was een niet eerder gevonden verschil tussen mannen en vrouwen. Het meest voorbijkomende thema op de fora was niet één van de problemen, maar de emotionele pijn die ze veroorzaakten. Die pijn werd besproken met woorden als: regret, breakup, cry en heartbroken. En het waren niet de vrouwen, maar de mannen die deze emotionele pijn meer noemden. Ook spraken deze mannen op een manier verbonden manier over hun relaties - dat wil zeggen: ze spraken eerder van 'ons' en 'wij' en waren veelal positiever over de relatie zelf. Daarnaast was het aantal mannen dat online om hulp vroeg groter dan het aantal vrouwen. Hier kun je natuurlijk niet zomaar allerlei conclusies uit trekken. Het gaat hier niet om professionele hulp, dus het zegt niets over of deze mensen ook echt geholpen zijn door het delen van deze informatie met anonieme vreemden. Maar wat het volgens de onderzoekers wel suggereert is dat mannen niet minder emotioneel geraakt worden door problematiek in relaties. Ze hopen ook dat het laat zien dat je als man echt niet alleen bent in het zoeken naar hulp en dat het bijdraagt aan betere relatietherapie door te laten zien naar welke hulp mensen op zoek gaan. In dit geval was dat dus niet vooral een oplossing voor een probleem, maar eerder steun. In ieder geval lijkt het een interessante nieuwe manier om buiten een klinische setting onderzoek te doen naar dit soort thema's. In deze audio hoor je onderzoeker Charlotte Entwistle van de universiteit van Lancastar. De paper vind je hier: Dirty laundry: The nature and substance of seeking relationship help from strangers online. ...more

  Link Aflevering

• Wat kunnen hongerige zeehondenbaby's ons leren over onze spraak?

  Luister

  Nov 02 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Yannick Jadoul, hij is werkzaam in de Max Planck Institute for Psycholinguistics research group Comparative Bioaccoustics, geleid door Andrea Ravignani. Lees hier meer over het onderzoek: Baby seals can change their tone of voice. De paper vind je hier: Vocal plasticity in harbour seal pups.

  Link Aflevering

• Waarom heeft elk zaadje een andere grootte?

  Luister

  Nov 01 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet grootste zaadje is met tientallen kilo's in gewicht en een lengte van zo'n halve meter - de dubbele kokosnoot. Deze komt van een zeer zeldzame palm. Eentje die nog maar op twee eilanden groeit en waar er nog maar duizenden van zijn. Het kleinste zaadje komt van de tropische orchidee. Een miljoenste van een gram, zijn ze. En 0,05 millimeter lang. Maar waarom die enorme verschillen? Dat zit hem niet alleen in de grootte van de ouders, het zit hem in wat de zaadjes allemaal moeten doorstaan. Ze krijgen precies de hoeveelheid energie en bescherming mee die de embryo's die ze dragen nodig hebben om te overleven. Soms, bijvoorbeeld in het geval van de dubbele kokosnoot, betekent dit dat het zaad'je' na maanden dobberen in zee nog steeds in leven moet zijn. De zaadjes van een orchidee zijn dan wel klein, ze vertrekken met miljoenen. Omdat de kans dat ze de perfecte plek op een tak vinden om te groeien klein is. Groeit een plant of boom op een plek met veel schaduw dan zijn de zaden weer groter, zoals bij de eikenboom. Omdat de jonge plantjes snel de lucht in moeten om genoeg licht te krijgen. Vaak is groot niet per se beter. Grote zaadjes worden sneller opgegeten door dieren bijvoorbeeld. Met dank aan: BBC Science Focus: Why are seeds such different sizes?...more

  Link Aflevering

• Nieuwe techniek laat zelfrijdende auto's door gebouwen kijken

  Luister

  Nov 01 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickNou klinkt het een beetje alsof er nieuwe sensoren zijn ontwikkeld die net als superman door van alles heen kunnen kijken, maar het zit net iets anders. Onderzoekers in Australië hebben samen met twee grote mobiliteitsbedrijven een systeem ontwikkeld dat een auto gebruik laat maken van data die door andere voertuigen en verkeerssystemen wordt verzameld. Niet alleen moest daarvoor een gemeenschappelijke 'taal' worden ontwikkeld zodat al die verschillende typen data één duidelijke boodschap konden vormen over een verkeerssituatie, ook moesten de juiste algoritmes worden ontwikkeld en werd er drie jaar lang getest. Daarvoor werden zowel simulaties als experimenten op de weg gebruikt. Veiliger en goedkoper? Na die drie jaar zijn de onderzoekers er nu van overtuigd dat het systeem de veiligheid op de weg verhoogd. Ze denken ook dat het kan zorgen voor goedkopere zelfrijdende auto's. Het systeem is immers niet (alleen) afhankelijk van eigen sensoren, dus die hoeven dan misschien een stuk minder geavanceerd (en daarmee duur) te zijn. Het betekent ook dat dit in auto's bestuurd door mensen zou werken. Daarvoor heb je wel een vrij moderne auto nodig, maar dus geen zelfrijdende supercar. De komende tijd gaan ze kijken of het systeem nog beter kan. Er kan natuurlijk oneindig veel aan worden toegevoegd: van informatie uit verkeerslichten, tot snelheden van andere verkeersdeelnemers en data over het gedrag van objecten. Lees hier meer het uiteindelijke rapport: Development and Demonstrations of Cooperative Perception for Connected and Automated Vehicles. Voor wie de tijd heeft: hier het hele webinar (75 minuten) over de nieuwe techniek:...more

  Link Aflevering

• Hoe je collega's beïnvloeden of jij de regels volgt

  Luister

  Oct 28 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickJe hoort universitair docent Félice van Nunspeet van de Universiteit Utrecht. Het onderzoek dat ze deed met hoogleraar Naomi Ellemers is Alarmbellen in het brein? En in deze video vertelt Félice van Nunspeet meer over het onderzoek.

  Link Aflevering

• MRI-scanner kan nu ook kloppen van het brein meten

  Luister

  Oct 27 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je natuurkundige en promovendus Jacob-Jan Sloots. Hij deed dit onderzoek aan het UMC Utrecht in de groep van onderzoeker Jaco Zwanenburg. Lees hier meer: MRI-scanner meet kloppen van het brein. Jaco Zwanenburg heeft onlangs een Vici-beurs van 1,5 miljoen euro ontvangen, waarmee zijn groep de komende jaren verder kan werken aan deze uitdaging.

  Link Aflevering

• Is de eerste planeet buiten ons sterrenstelsel gevonden?

  Luister

  Oct 26 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEen planeet spotten in een ander sterrenstelsel is niet makkelijk, maar het lijkt nu te zijn gelukt met röntgenastronomie. Hoe het werkt: iets als een neutronenster of een zwart gat - zeker als het net materie van een donorster aan het opslokken is - zendt hele felle röntgenstralen uit. Omdat dit hele compacte objecten zijn, kan een ander object dat zich voorlangs beweegt zorgen voor een dip in de meting van die straling. Is het object groot genoeg, dan heb je zelfs een eclips. Toen Rosanne Di Stefano en haar team data analyseerden van twee röntgentelescopen vonden ze een verstoring van zo'n signaal. Het viel een paar uur weg en kwam daarna weer terug. Kon dat zijn veroorzaakt door een passerende planeet? In deze audio hoor je Norbert Schartel, leider van het XMM-Newton-project bij ESA. Credit animatie op Twitter: NASA/CXC/A.Jubett. Lees hier meer: NASA: First Evidence of a Planet Identified Beyond Our Galaxy ESA: Could this be a planet in another galaxy? De paper vind je hier als pdf: A possible planet candidate in an external galaxy detected through X-ray transit Of via Nature Astronomy: A possible planet candidate in an external galaxy detected through X-ray transit. ...more

  Link Aflevering

• Een nieuw wapen tegen ontstaan virusvarianten

  Luister

  Oct 25 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickWaar andere antivirale middelen het mechanisme achter het binnendringen van de cel of bijvoorbeeld specifieke eiwitten proberen aan te vallen, hebben ze in dit onderzoek hun pijlen gericht op het mechanisme achter recombinatie. Daarbij dringen meerdere virussen de cel in die vervolgens samengevoegd worden tot een nieuw - vaak gevaarlijker - virus. Eerst was het nodig om op moleculair niveau te begrijpen hoe recombinatie plaatsvindt. Toen dat was gelukt konden ze gaan kijken of dit ook te beïnvloeden was. In plaats van het kopieermechanisme te blokkeren, gebruikten ze een bestaande experimentele virusremmer om het in een soort overdrive te zetten. Daardoor bestond het uiteindelijke genoom uit zoveel verschillende knipsels dat het niet langer een levensvatbaar virus was. In deze audio hoor je biofysicus Richard Janissen van de TU Delft. Het onderzoek vond plaats onder leiding van de onderzoeksgroep van hoogleraar Nynke Dekker. Lees hier meer: Mechanisme achter het ontstaan van virusvarianten ontrafeld. De paper vind je hier: Induced intra- and intermolecular template switching as a therapeutic mechanism against RNA viruses. ...more

  Link Aflevering

• Waarom - volgens deze curatoren - elke sector meer designers kan gebruiken

  Luister

  Oct 21 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de audio hoor je Tabo Goudswaard: sociaal ontwerper, onderzoeker, kunstenaar en curator op de DDW Embassy of Safety. Ook hoor je fooddesigner en curator op de DDW Embassy of Food Chloé Rutzerveld. De DDW Embassy of Safety onderzoekt hoe ontwerp en beleid samen kunnen komen in het veiligheidsdomein en op de DDW Embassy of Food worden veelbelovende food-projecten gepresenteerd waarmee ontwerpers vragen opwerpen over het huidige voedselsysteem, of over de rol van ons als consumenten. Food-projecten die het niet altijd haalden tot aan de schappen in de supermarkt. Maar waarom? Lees meer via de linkjes in de tekst. De Dutch Design Week is nog tot en met 24 oktober te bezoeken. ...more

  Link Aflevering

• Kunnen we met satellietinstrumenten plastic detecteren in onze oceanen?

  Luister

  Oct 20 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet voelt in Delft, ondanks dat er vijf verschillende teams verschillende instrumenten testen en ze allemaal succes willen hebben, absoluut niet als een competitie. Gaat er ergens iets mis of zijn er vragen, dan staan de teams voor elkaar klaar. 'Dat komt', zegt ESA-expert Peter de Maagt, 'omdat we het allemaal zo belangrijk vinden. We willen echt dat dit lukt. Iedereen begrijpt hoe belangrijk het is.' De sfeer is dus goed in het gigantische bassin van onderzoeksinstituut Deltares. De golven staan aan, het plastic is in het water gegooid en nu is het tijd om met - zowel bestaande satellietinstrumenten als nog te ontwikkelen meetinstrumenten - te kijken of ze tussen al die waterbewegingen het plastic kunnen detecteren. Voorzichtig positief Het is een lopend experiment en dus zijn vandaag nog niet alle data binnen, maar er wordt hier en daar al breed geglimlacht. 'Het lijkt erop dat we iets kunnen zien. Dat we dus het plastic kunnen meten. En dat met een instrument dat al gewoon op een satelliet door de ruimte gaat', vertelt Thomas, uit het Portugese team enthousiast. 'Nog niet zo nauwkeurig dat we één flesje kunnen zien, maar met grotere hoeveelheden lijkt het mogelijk.' In de audio legt ESA-expert Peter de Maagt meer uit over het onderzoek. We spraken ook met onderzoeker Anton de Fockert van Deltares, dat fragment hoor je hier: Het hele gesprek met Thomas uit het Portugese team hoor je hier: Lees hier meer over de verschillende projecten van ESA rondom het detecteren van plastic in de oceanen: The Discovery Campaign on Remote Sensing of Plastic Marine Litter. ...more

  Link Aflevering

• Licht gebruiken om chemische reacties duurzamer en specifieker te maken

  Luister

  Oct 19 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Erik Garnett van AMOLF. Lees hier meer over het onderzoek: Chemische reacties fine-tunen met licht. De paper vind je hier: Energy-resolved plasmonic chemistry in individual nanoreactors.

  Link Aflevering

• DDW x BNR: Het huis dat bestaat uit 100 biobased materialen

  Luister

  Oct 18 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickBekijk hier wat er allemaal te vinden is op de Embassy of Circular & Biobased Building. Of breng een bezoekje aan de site van Lucas De Man en Pascal Leboucq: Biobased Creations. Hier vind je alles over het huis dat ze hebben ontworpen: The Exploded View. We liepen natuurlijk ook een rondje door het huis, waar je schimmelmuren vindt, servies van mest en tegels van blauwalg en rioolslib. Je hoort het hier: De Dutch Design Week is nog tot en met zondag 24 oktober te bezoeken....more

  Link Aflevering

• Algen laten kikkervisjes licht omzetten in zuurstof

  Luister

  Oct 14 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Suzan Özugur. Lees hier meer over het onderzoek: Photosynthesizing algae injected into the blood vessels of tadpoles supply oxygen to their brains. De paper vind je hier: Green oxygen power plants in the brain rescue neuronal activity.

  Link Aflevering

• 3D-geprinte huizen van koeienpoep

  Luister

  Oct 13 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Doris Hondtong, zij deed samen met twee andere studenten mee aan het project als onderdeel van de minor Makerslab van de Hogeschool van Amsterdam. Hun werk is van 16 tot en met 24 oktober te zien op de Dutch Design Week in Eindhoven.

  Link Aflevering

• Zware sterren produceren twee keer zoveel koolstof als ze een partner hebben

  Luister

  Oct 12 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickVoor we het gaan hebben over waarom er nou specifiek is gekeken naar koolstof, eerst even een minicollege 'daten met sterren'. Sterren zijn, net als wij, niet graag alleen, vertelt Eva Laplace van de Universiteit van Amsterdam. 'De meeste sterren hebben een maatje. Sommige hebben er zelfs meer dan één. En bij zware sterren - die 8 tot 20 keer de massa van onze zon hebben - is de kans op een maatje nog groter.' Maar wat betekent het nou om als ster een maatje te hebben? 'Deze dubbelsterren worden door elkaars zwaartekracht aangetrokken. Ze draaien om elkaar heen zoals de aarde om de zon draait en kunnen zelfs materie uitwisselen. De ene geeft het weg en de andere eet het als het ware op. In sommige gevallen voegen de sterren samen om één grotere ster te vormen.' Koolstof Waar ze in dit onderzoek benieuwd naar waren, was de oorsprong van koolstof. Koolstof is qua massa één van de meest aanwezige elementen in ons lichaam. Nou is er van meer elementen van het leven gekeken waar hun oorsprong in de kosmos ligt, maar de oorsprong van koolstof was nog erg mysterieus. In eerder onderzoek naar het verschil tussen single sterren en sterrenstellen hadden ze al gezien dat dubbelsterren aan het einde van hun leven meer koolstof produceerden als een enkele ster. Twee keer zoveel zelfs. Tijd om daar eens meer over te weten te komen. Die grotere koolstofproductie zit hem in de koolstoflaag van de ster. Die zit vast onder het oppervlakte, maar: dubbelsterren kunnen elkaars materie beïnvloeden. 'Dat kan ervoor zorgen dat de koolstoflaag dichter bij het oppervlakte van de ster komt te liggen. En dat maakt de kans groter dat er bij sterke wind wat van die koolstof loskomt. Daarnaast zit de koolstof bij deze sterren ook nog eens ver genoeg bij de kern vandaan. Wanneer zo'n ster aan het einde van z'n leven explodeert, is daardoor de kans groter dat de koolstof intact blijft.' Computersimulaties Koolstof komt dus makkelijker vrij uit dubbelsterren. Vervolgens zou het zomaar eens op een andere plek het begin kunnen vormen van een aardachtige planeet en wie weet ook: nieuw leven. Maar hoe weten ze dat over die koolstoflaag nou? Ze kunnen moeilijk in een ster kijken. 'Het mooie aan dit soort onderzoek is dat we de wetten van de natuur nu zo goed begrijpen, dat we kunnen berekenen hoe een ster er vanbinnen uit zou moeten zien.' En dat kan weer de basis zijn voor computersimulaties die ons meer vertellen over de oorsprong van de elementen van het leven. In deze audio hoor je Eva Laplace van de Universiteit van Amsterdam. Lees hier meer over het onderzoek: Better together than alone: the cosmic origin of carbon. Of hier: Dubbelsterren vergroten kosmische koolstofvoetafdruk. ...more

  Link Aflevering

• Computer vertaalt vrijwel direct een woord dat iemand denkt naar spraak

  Luister

  Oct 11 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je neurochirurg Pieter Kubben van het Maastricht UMC en onderzoeker Christian Herff van de Universiteit Maastricht. Lees hier meer over het onderzoek: De laptop laat horen wat jouw hersenen willen zeggen. De paper vind je hier: Real-time synthesis of imagined speech processes from minimally invasive recordings of neural activity.

  Link Aflevering

• Zwaveltekort zorgt voor vale en kleine bloemen en dat is slecht nieuws

  Luister

  Oct 07 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickVoor bloemen is het enorm belangrijk om goed zichtbaar te zijn voor bestuivers. Het komt zelfs voor dat bloemen hun kleur aanpassen aan het soort bestuiver in hun omgeving. Nu blijkt uit nieuw onderzoek dat ook de hoeveelheid pigment een grote rol speelt. Misschien zou je denken: als je gezien wilt worden, dan is zoveel mogelijk het best. Maar dat blijkt niet zo te zijn. Te veel pigment kan er ook voor zorgen dat een bloem niet zichtbaar genoeg is. Daarnaast kan de kleur - in het geval van gele bloemen - ook beïnvloed worden als de plant te weinig van bepaalde voedingsstoffen binnenkrijgt. Zwaveltekort Dit blijkt bij zwavel het geval te zijn. In bloemen met andere kleuren heeft een zwaveltekort ook negatieve gevolgen. De bloemen zijn kleiner, misvormd en het zijn er minder. Zelfs het stuifmeel is anders van samenstelling. Het zijn allemaal veranderingen die het bestuivingsproces hoogstwaarschijnlijk niet ten goede komen. Nou hadden bloemen dit probleem niet toen we last hadden van zure regen. Toen was er genoeg zwavel. Moeten we dan terug naar die tijd? Dat zeker niet. Er zal gekeken moeten worden naar een andere oplossing. Bijmesten kan, mits op een verantwoorde manier, maar waar ook naar gekeken kan worden is het kweken van planten die beter tegen weinig zwavel kunnen. In deze audio hoor je Casper van der Kooi en Ties Ausma van de Rijksuniversiteit Groningen. Hier vind je de paper over het pigment in bloemen: How Much Pigment Should Flowers Have? Flowers With Moderate Pigmentation Have Highest Color Contrast. En hier die over zwaveltekort: Floral displays suffer from sulphur deprivation. ...more

  Link Aflevering

• Nobelprijs Scheikunde naar belangrijk instrument voor bouwen moleculen

  Luister

  Oct 06 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickZo'n beetje alles bestaat uit moleculen. Wijzelf, planten, materialen, zonnecellen, medicijnen: noem het maar op. Moleculen ontstaan op natuurlijke wijze, maar ze kunnen ook door mensen worden gemaakt. Daarvoor zijn onder meer bouwsteentjes nodig en chemische reacties. Om die reacties goed te laten verlopen heb je - net als in ons lichaam - katalysatoren nodig: stofjes die de snelheid en het verloop van de chemische reactie sturen. Twee typen katalysatoren waren al bekend: eentje op basis van metalen en eentje op basis van enzymen. List en MacMillan ontwikkelden in 2000 tegelijkertijd een geheel nieuwe organische katalysator met bijzondere eigenschappen. Het gaf wetenschappers een derde type katalysator om te gebruiken bij het bouwen van moleculen. Eentje die simpeler, goedkoper en milieuvriendelijker was dan de twee die al bestonden. Beide onderzoekers omschreven hun werk ook nog eens zo goed, dat wetenschappers wereldwijd er makkelijk mee aan de slag konden, wat resulteerde in een vloedgolf van nieuwe onderzoeken. Benjamin List is op het moment op vakantie in Nederland met zijn familie. 'Ik zat vanmorgen aan de koffie in Amsterdam, toen ik Zweden op mijn telefoon zag verschijnen', zei hij tijdens de persconferentie aan de telefoon. 'Ik dacht eerst dat het een grap was. Mijn vrouw en ik keken elkaar aan, ik rende naar buiten en dat was hét telefoontje. Het was een heel speciaal moment dat ik nooit zal vergeten.' Lees hier verder: Building molecules is a difficult art. Benjamin List and David MacMillan are awarded the Nobel Prize in Chemistry 2021 for their development of a precise new tool for molecular construction: organocatalysis. Feitjes De Nobelprijs voor Scheikunde is 112 keer uitgereikt. In 1901 was de eerste keer. De prijs ging 7 keer naar een vrouw. Eén iemand, Frederick Sanger, kreeg de prijs twee keer: in 1958 and in 1980. De jongste winnaar was 35 (Frédéric Joliot in 1935) en de oudste was 97 (John B. Goodenough). Luister ook: Nobelprijs Natuurkunde naar klimaatonderzoek en complexe systemen Nobelprijs Geneeskunde naar ontdekkers receptoren voor temperatuur en aanraking...more

  Link Aflevering

• Nobelprijs Natuurkunde naar klimaatonderzoek en complexe systemen

  Luister

  Oct 05 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickLuister hier naar de reactie van Klaus Hasselmann op de bekendmaking: Lees hier verder: This years Nobel Prize in Physics is awarded with one half jointly to Syukuro Manabe, Klaus Hasselmann and the other half to Giorgio Parisi. Feitjes De Nobelprijs voor Natuurkunde is 114 keer uitgereikt. Hij ging 4 keer naar een vrouw: Marie Curie in 1903, Maria Goeppert-Mayer in 1963, Donna Strickland in 2018 en Andrea Ghez in 2020. De eerste uitreiking was in 1901. Eén iemand, John Bardeen, kreeg de prijs twee keer. De jongste winnaar was 25 jaar (Lawrence Bragg) en de oudste 96 jaar (Arthur Ashkin). Luister ook: Nobelprijs Scheikunde naar belangrijk instrument voor bouwen moleculen Nobelprijs Geneeskunde naar ontdekkers receptoren voor temperatuur en aanraking...more

  Link Aflevering

• Nobelprijs Geneeskunde naar ontdekkers receptoren voor temperatuur en aanraking

  Luister

  Oct 04 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDeze ontdekking zorgde ervoor dat we eindelijk meer te weten kwamen over de moleculaire basis voor het voelen van warmte, kou en aanraking. Dankzij het werk van de twee onderzoekers weten we nu precies welke ionenkanaaltjes reageren op deze stimuli. Hoewel het gaat om fundamentele ontdekkingen is er zeker ook een link met behandelingen. Bijvoorbeeld die van chronische pijn. Ook spelen de kanaaltjes een rol in processen als de regulatie van bloeddruk, de werking van de blaas, ontstekingen en lichaamstemperatuur en dus geldt zeker: hoe meer we weten over die kanaaltjes, hoe beter. Het heeft allerlei nieuwe onderzoekslijnen mogelijk gemaakt. Lees hier meer over de winnaars: This years medicine prize is awarded to David Julius and Ardem Patapoutian. Feitjes Van de 112 keer dat deze prijs is uitgereikt, ging hij 12 keer naar een vrouw. Het eerste jaar waarin de prijs werd uitgereikt was 1901. De jongste winnaar was 32 jaar (Frederick G. Banting in 1923) en de oudste 87 jaar (Peyton Rous in 1966). Luister ook: Nobelprijs Scheikunde naar belangrijk instrument voor bouwen moleculen Nobelprijs Natuurkunde naar klimaatonderzoek en complexe systemen...more

  Link Aflevering

• Verhalende geneeskunde en sekseverschillen in hart- en vaatziekten

  Luister

  Sep 30 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickJe hoort meer over de verschillen tussen mannen en vrouwen als het aankomt op hart- en vaatziekten. Die verschillen vind je overal: op biologisch vlak (denk aan hormonen en chromosomen), maar ook aan de sociaal-culturele kant. Zo worden vrouwen bijvoorbeeld minder snel gereanimeerd op straat. En dan is het ook nog eens zo dat over vrouwen met hart- en vaatziekten veel minder bekend is. Hoog tijd om daar iets aan te veranderen. Verhalende geneeskunde Een ander onderwerp dat op het festival voorbij zal komen is verhalende geneeskunde. Het verhaal als instrument bij het helpen van de patiënt. En dat is niet alleen een kwestie van beter luisteren, nee: het is tools uit de literatuur inzetten. Want als je echt begrijpt hoe iemand iets vertelt, wat diegene wel deelt, maar ook wat wordt weggelaten, welke stijl iemand gebruikt en hoe interactie tussen jou en de verteller dat allemaal beïnvloedt, dan kun je als zorgverlener de patiënt beter helpen bij het verwerken van zijn of haar eigen ziekte-ervaring. In deze audio hoor je hoogleraar in het UMC Utrecht Hester den Ruijter en letterkundige in het UMC Utrecht Megan Milota (De Nieuwe Utrechtse School). Hier vind je het volledige programma van het Betweter Festival. ...more

  Link Aflevering

• Klopt het model voor het ontstaan van de menselijke taal wel?

  Luister

  Sep 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: Broadwick*Correctie: het wiskundige model werd twee decennia geleden ontwikkeld. Niet twee eeuwen geleden. Belangrijk verschil. De paper vind je hier: Orangutan information broadcast via consonant-like and vowel-like calls breaches mathematical models of linguistic evolution. Of luister hier naar alle verschillende geluiden van orang-oetangs: Examples of orangutan vocalizations and sounds. Meer over eerder onderzoek naar de taal van orang-oetangs vind je hier: Orangutan squeaks reveal language evolution, says study. Het recente onderzoek naar de evolutie van de staart: The genetic basis of tail-loss evolution in humans and apes....more

  Link Aflevering

• Kettingslot moet verspreiden van genetisch aangepaste genen voorkomen

  Luister

  Sep 28 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Iris Noordermeer van Chanel Naar van team iGEM Leiden 2021. Lees hier meer over het onderzoek, de wedstrijd en de crowdfunding-actie die de studenten zijn gestart: DOPL LOCK: Veilig synthetische biologie inzetten.

  Link Aflevering

• Hoe jongeren denken over hun opvoeding

  Luister

  Sep 27 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: Broadwick In de podcast hoor je promovendus Loes Janssen. De studie vind je hier. Wil je meewerken aan RE-PAIR waar dit onderzoek onderdeel van is? Je kunt hier zien of je in aanmerking komt en je vervolgens ook daar aanmelden.

  Link Aflevering

• Een djembé, een cello, en een marimba

  Luister

  Sep 23 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je Sonja Aalbers. Ze promoveert als buitenpromovendus aan de faculteit Psychologie van de Open Universiteit. Aalbers is docent-onderzoeker, supervisor en muziektherapeut. Je kunt haar promotie op 1 oktober om 13.30 live volgen via ou.nl/live.

  Link Aflevering

• Je afweersysteem is minstens zo uniek als je DNA

  Luister

  Sep 22 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDat kan bijvoorbeeld verklaren waarom de één zieker wordt van corona dan de ander. Maar het geeft ook aanknopingspunten voor het behandelen van ziekten, die tot nu toe nog niet te behandelen zijn. In de podcast hoor je prof. dr. Albert Heck van de Universiteit Utrecht. De publicatie van het onderzoek vind je hier.

  Link Aflevering

• Hoe woorden je iets kunnen laten zien - ook als het er niet is

  Luister

  Sep 20 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: Broadwick In de podcast hoor je Monique Flecken van de Universiteit van Amsterdam. Meer over het onderzoek lees je hier.

  Link Aflevering

• Mannelijke vogels sterven uit door klimaatverandering

  Luister

  Sep 15 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe kanoet, die jaarlijks foerageert in West-Afrika en broedt in Siberië, neemt de laatste jaren sterk in aantal af. Daarnaast worden er naar verhouding steeds minder mannetjes geboren. Snavel De vogel verandert ook van uiterlijk: de vogels worden kleiner en hun snavel wordt langer. Dat komt door natuurlijke selectie onder druk van het opwarmende klimaat. Te vroeg Normaal gesproken komen er vroeg in het broedseizoen vooral mannetjes uit het ei, maar omdat de zomers in Siberië steeds vroeger invallen, zijn de vogels te laat in het hoge noorden voor vroeg broedsel. Belangrijk om te beseffen is dat de meeste insecten, die gemiddeld vier weken eerder dan dertig jaar geleden uit de grond komen, dan al dood zijn. Kanarie Jan van Gils ziet de kanoet als een kanarie in de kolenmijn. Wat de kanoet nu overkomt kan straks andere vogelsoorten gebeuren, en wellicht ook andere diersoorten. ...more

  Link Aflevering

• Meer opwarming door bosbranden Australië

  Luister

  Sep 14 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickNederlandse onderzoekers van de VU en SRON Netherlands Institute for Space Research bestudeerden de uitstoot van de branden. Dat deden ze met Tropomi, een zeer gevoelig instrument in de ruimte, dat gassen in de atmosfeer nauwkeurig kan meten. Dubbel De hoeveelheid Co2 die de branden veroorzaakten was twee keer de hoeveelheid die Australië normaalgesproken jaarlijks uitstoot. 700 miljard kilo. Dat is net zoveel als de Co2 bijdrage van de complete luchtvaart, wereldwijd. Neutraal Tot nu toe dacht men dat bosbranden redelijk klimaatneutraal waren, maar uit de gegevens van Tropomi blijkt dat grote bosbranden wel degelijk een overschat aan Co2 in de atmosfeer kunnen veroorzaken. ...more

  Link Aflevering

• Topologische isolatoren maken elektronica zuiniger

  Luister

  Sep 13 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de huidige elektronica gaat heel veel energie verloren door warmte. Topologische isolatoren zijn niet geleidend maar ook niet isolerend. Ze bestaan al, maar werken alleen als de materialen zeer extreem gekoeld worden. Bouwstenen Door topologische isolatoren als bouwstenen te gebruiken in bijvoorbeeld telefoons en laptops, kan energieverlies door warmte worden uitgebannen. Wetenschapper Luca Rosa Bouwmeester behaalde afgelopen week haar PhD aan de Twente University, ze ontwikkelde materialen die mogelijk bij kamertemperatuur kunnen fungeren als topologische isolatoren. Barium Bismuth Oxide Een van die veelbelovende materialen is BaBio3, Barium Bismuth Oxide. Met een speciale vacuumkist reisde Bouwmeester heen en weer tussen het Mesa+ institute in Twente, en Parijs, om daar onderzoek te doen. Decennia Ondanks de potentie van het onderzoek van Bouwmeester duurt het naar verwachting nog 20 tot 25 jaar voordat topologische isolatoren in onze telefoons en laptops zitten. ...more

  Link Aflevering

• De wetenschappelijke prijs met een cultstatus

  Luister

  Sep 13 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickMeer over het Eindhovense onderzoek vind je op de website van de TU/e hier en hier, en de publicatie van het onderzoek uit 2018 vind je hier.

  Link Aflevering

• Deze coronavaccins uit planten en bacteriën hoeven niet in de koelkast

  Luister

  Sep 09 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickLees hier meer over het onderzoek: These Fridge-Free COVID-19 Vaccines Are Grown in Plants and Bacteria. De paper vind je hier: Trivalent Subunit Vaccine Candidates for COVID-19 and Their Delivery Devices.

  Link Aflevering

• Bouwen aan een betere kunstalvleesklier met levende cellen

  Luister

  Sep 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Jeff Karp van Brigham and Womens Hospital en onderzoeker Eoin OCearbhaill, inmiddels werkzaam bij University College in Dublin. Lees hier meer over het onderzoek: Building a Better Bioartificial Pancreas.

  Link Aflevering

• Waterfilter met nano-poriën kan ionen van dezelfde grootte scheiden

  Luister

  Sep 07 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Ayse Asatekin van Tufts University. Lees hier meer over het onderzoek: New Filtering Method Promises Safer Drinking Water, Improved Industrial Production.

  Link Aflevering

• Spinozapremie naar quantumcomputer visionair

  Luister

  Sep 05 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickProf. Dr. Ir. Vandersijpen (1972) is Antoni van Leeuwenhoekprofessor in de quantum-nano-wetenschappen aan de TU Delft. De NWO kent hem de prijs toe omdat hij 'visionair en wereldvermaard pionier' op het gebied van quantum computing is. Qubits Quantum computers werken fundamenteel anders dan 'normale' computers. Quantum Computers werken met deeltjes, quantum bits of Qubits, die niet alleen een 1 of een nul kunnen zijn, maar veel meer 'staten' kunnen hebben. Zo zijn quantum-computers in theorie in staat bizarre hoeveelheden berekeningen tegelijk te maken. QuTech Vandersypen is een veel gelauwerd wetenschapper, hij won vele belangrijke prijzen en beurzen. Ook staat hij aan het hoofd van QuTech, een samenwerking tussen de TU delft en TNO. Grote bedrijven als Intel, Microsoft en Fujitsu werken met QuTech samen. Programmeren Prof Lieven Vandersijpen wil zijn werk toegankelijk maken voor iedereen, daarom heeft hij een systeem opgezet waarmee iedereen thuis quantumbits kan aansturen. Quantum Inspire, heet het, klik hier: ...more

  Link Aflevering

• IJzergehalte in oceanen onverwacht gevarieerd

  Luister

  Sep 02 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDat blijkt uit onderzoek van marien biogeochemicus Indah Ardiningsih, die vrijdag 3 september promoveert. In de zuidelijke wateren vangen organische moleculen het ijzer uit het smeltende gletsjer-ijs op, in het noorden gaat het ijzer verloren. Liganden Het verschil komt door liganden, organische moleculen die met 'handjes' het ijzer kunnen opvangen. Waarom dat in noordelijke wateren niet gebeurt en in het zuidpoolgebied wel is nog onbekend. Varend Lab Ardiningsih, verbonden aan het NIOZ, heeft zeven weken monsters verzameld in de wateren bij Antarctica, en op volle zee geanalyseerd in een varend laboratorium. ...more

  Link Aflevering

• Met minuscule kunstmatige trilhaartjes cellen bestuderen

  Luister

  Sep 01 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Jaap den Toonder van de Technische Universiteit Eindhoven. Lees hier meer over het onderzoek: Kunstmatige 'haartjes' maken de weg vrij voor kleinschalige toepassingen. De paper vind je hier: Highly motile nanoscale magnetic artificial cilia.

  Link Aflevering

• Bacteriën inzetten om synthetische spiervezels te produceren

  Luister

  Aug 31 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet is niet voor het eerst dat we dankbaar gebruikmaken van wat bacteriën produceren. Zo worden bacteriën die kalksteen afzetten al gebruikt in zelfhelend beton. Maar in plaats van de bacteriën selecteren op wat ze zelf kunnen maken, kun je ze ook zo genetisch aanpassen dat ze produceren wat jij graag wilt hebben. Ook dat gebeurt al succesvol in labs. Nu dachten onderzoekers: spieren zijn ongelooflijk interessant, heel veel mensen werken aan het namaken van spierweefsel, kunnen we dit niet laten maken door die bacteriën? In deze audio hoor je onderzoeker Fuzhong Zhang van Washington University in St. Louis. Lees hier meer over het onderzoek: Synthetic biology enables microbes to build synthetic muscle. De paper vind je hier: Microbial production of megadalton titin yields fibers with advantageous mechanical properties. ...more

  Link Aflevering

• Koraal redden met kanon en bacillen

  Luister

  Aug 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn Science staat een publicatie over pogingen om koraal te injecteren met probiotica. Speciaal gekweekte bacillen veranderen de genetische structuur van het koraal. Daardoor kan het beter tegen stijging van temperatuur. Een ander project om het koraal te redden speelt zich af voor de kust van Australië. Een kanon op een schip sproeit zeewater de lucht in. De zoutkristallen in de waterdamp blokkeren het zonlicht en zorgen zo voor minder opwarming van het koraal door zonlicht. Ondoenlijk Het kanon werkt goed en de probiotica doen hun werk, toch is Dr Erik Meesters, Mariene Ecoloog aan de WUR, niet enthousiast. Het injecteren van duizenden kilometers koraal met bacteriën is volgens hem praktisch niet mogelijk. Ook het opschalen van het kanon is ondoenlijk, volgens Meesters. Er zouden duizenden apparaten nodig zijn om meer dan een druppel op een gloeiende plaat te veroorzaken. De machine waar de tests mee zijn gedaan zou ook duizend keer groter moeten zijn om echt effect te hebben op de temperatuur op het rif. Mijnbouw Meesters heeft wel een snelle en praktische oplossing: Australië moet direct stoppen met mijnbouw, een sector die zeer schadelijk is voor het Great Barrier Reef....more

  Link Aflevering

• Nieuwe theorie verklaart krachtige radioflitsen

  Luister

  Aug 26 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe geldende theorie was dat de korte stralingsflitsen werden veroorzaakt door om elkaar heen draaiende objecten in het heelal. De straling van het ene object zou steeds tijdelijk worden afgeblokt door de materie rondom een andere ster, of een zwart gat. Door de radiotelescopen van Westerbork en een andere radiotelescoop, de LOFAR, aan elkaar te koppelen kunnen de onderzoeker van ASTRON een veel beter beeld krijgen van de flitsen tot op heden. Lees ook | Nieuwe biomarkers wijzen de weg naar broeikasgas-etende bodembacteriën Supercomputer Om de enorme hoeveelheden data die de twee telescopen opleveren te kunnen doorzoeken hebben de Nederlandse wetenschappers eerst zelflerende supercomputer gebouwd. Uit de resultaten blijkt dat de verklaring van de om elkaar draaiende objecten niet kan kloppen. De data laat precies het tegenovergestelde zien van wat men verwachtte. Onderzoeker Joeri van Leeuwen (UvA) laat weten dat de meest waarschijnlijke verklaring voor de flitsen een zeer compacte supermagnetische neutronenster is, een zogeheten Magnetar....more

  Link Aflevering

• Nieuwe biomarkers wijzen de weg naar broeikasgas-etende bodembacteriën

  Luister

  Aug 25 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je organisch geochemicus Nadine Smit. Ze deed haar onderzoek bij het NIOZ en de Universiteit Utrecht. Meer lezen over haar onderzoek kan hier: Promovenda levert methode om methaanuitstoot op land vast te stellen. Meer weten over de promotie van dit onderzoek kan hier: PhD Dissertation: Novel lipid biomarkers for detecting microbial oxidation of methane in the environment.

  Link Aflevering

• Was de T. rex eigenlijk een hele nette eter?

  Luister

  Aug 24 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je paleontoloog Anne Schulp, onderzoeker bij Naturalis en hoogleraar aan de Universiteit Utrecht. Lees hier meer over het onderzoek naar het loopje van de T. rex: Nieuw model laat Tyrannosaurus rex lopen met een swingende staart. En de paper: Natural Frequency Method: estimating the preferred walking speed of Tyrannosaurus rex based on tail natural frequency. Over het onderzoek naar de gevoelige neus van de T. rex lees je hier meer: T. rexs jaw had sensors to make it an even more fearsome predator, new digital study finds. En de paper vind je hier: Complex neurovascular system in the dentary of Tyrannosaurus. ...more

  Link Aflevering

• Hoe beïnvloedbaar is iemands zelfbeeld als het aankomt op seksuele oriëntatie?

  Luister

  Aug 23 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Ilan Dar-Nimrod van de School of Psychology, University of Sydney. Meer lezen over het onderzoek kan hier: Do you think youre exclusively straight? How peoples perceptions of their sexual orientation may be influenced. De paper in Nature vind je hier: Exposure to continuous or fluid theories of sexual orientation leads some heterosexuals to embrace lessexclusive heterosexual orientations.

  Link Aflevering

• Biologie: Hoe bereken je de formule voor toekomstbestendige biodiversiteit?

  Luister

  Aug 19 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Edwin Pos van de Universiteit Utrecht. Hij vertelt graag en met verve over zijn onderzoeken en won daarom dit jaar een mooie prijs: New Scientist Wetenschapstalent 2021. Luister hier het volledige interview: Ook leuk om te kijken:

  Link Aflevering

• Biologie: Hoe een plantengenoom vol verrassingen het hoofd van een bioloog op hol bracht

  Luister

  Aug 18 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je evolutiebioloog Roy Erkens van de Universiteit Maastricht.

  Link Aflevering

• Biologie: Krachten meten in een cel met een weegschaal van één molecuul

  Luister

  Aug 17 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Joris Sprakel, Hoogleraar Physical Chemistry and Soft Matter en Dolf Weijers, Hoogleraar in Biochemistry bij Wageningen University & Research. Lees hier meer over hun onderzoek: Doorbraak onderzoek hoe krachten inwerken op plantencel.

  Link Aflevering

• Biologie: De mysteriën van de diepzee

  Luister

  Aug 16 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je mariene geoloog Furu Mienis van het NIOZ.

  Link Aflevering

• Biologie: Exact weten welke routes de dieren van de Waddenzee afleggen

  Luister

  Aug 16 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je gedragsecoloog Allert Bijleveld van het NIOZ.

  Link Aflevering

• Planeet: Met AI de droogte te lijf gaan

  Luister

  Aug 12 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Sandra Hauswirth van de Universiteit Utrecht.

  Link Aflevering

• Planeet: De oceanen bijvoeden met stof uit de Sahara

  Luister

  Aug 11 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je mariene geoloog Jan Berend Stuut van het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee en de VU. Lees meer over zijn werk op NIOZ' dustiest web page.

  Link Aflevering

• Planeet: Van elk zandkorreltje weten welke weg het aflegt

  Luister

  Aug 10 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoekers Timothy Price en Jaap Nienhuis van de Universiteit Utrecht. Eerder spraken we Price ook hierover: Vorig jaar voerde de reddingsbrigade een record aantal hulpacties uit. Vooral de sterke stroming in muien zorgde voor veel problemen. Maar hoe ontstonden deze gevaarlijke omstandigheden precies?

  Link Aflevering

• Planeet: Waarom elk zeestroompje telt

  Luister

  Aug 09 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je fysisch oceanograaf bij het NIOZ Femke de Jong. Meer weten over haar werk? Bekijk dan ook even deze presentatie:

  Link Aflevering

• Lichaam: Hoe doe je wetenschappelijk onderzoek naar seksuele opwinding?

  Luister

  Aug 05 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Marieke Dewitte van de Universiteit Maastricht. Lees hier meer over het sekslab: Eerste lab voor co-seksonderzoek aan UM. Deel twee van het gesprek vind je hier:

  Link Aflevering

• Lichaam: Hoe innovaties de chirurg helpen beter en minder te snijden

  Luister

  Aug 04 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Hoogleraar innovatieve chirurgische technieken bij het Maastricht Universitair Medisch Centrum Nicole Bouvy.

  Link Aflevering

• Lichaam: Op deze manier zijn teken toch goed voor onze gezondheid

  Luister

  Aug 03 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Ingrid Dijkgraaf van de Universiteit Maastricht.

  Link Aflevering

• Lichaam: Al je spieren zijn binnen een paar maanden volledig ververst

  Luister

  Aug 02 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickOns spierweefsel bestaat uit eiwitten en die eiwitten bestaan weer uit aminozuren. Als je die allerkleinste deeltjes van spieren gaat bestuderen dan zie je opmerkelijke dingen. Bijvoorbeeld dat ons spierweefsel continue opbouwt en afbreekt. Na een paar maanden is een spier zelfs helemaal ververst. Die biceps van voor de zomervakantie is dus niet dezelfde als die van na de zomer. Zelfs als er qua vorm en grootte niets is veranderd. De weg van aminozuren Nou halen we aminozuren niet alleen uit voeding. Ons lichaam recycled ze ook. Zo'n molecuul kan vandaag in je bilspier zitten, maar over een paar maanden misschien wel in je lever, je haar, of je hersenen. Om de weg die deze moleculen afleggen te volgen heeft onderzoeker Luc van Loon van de Universiteit Maastricht onder andere gebruikgemaakt van gelabelde aminozuren. Deze werden ingespoten in koeien, kwamen via het weefsel in de melk terecht, werden toen ingenomen door proefpersonen en een paar uur daarna waren ze al onderdeel van de spieren van deze mensen. Je bent echt wat je eet dus. Hij ontdekte ook dat onze hersenen net zo goed verversen. Nog sneller dan spieren dit doen. Wat een mooie filosofische vraag oplevert: als onze hersenen eens in de zoveel tijd helemaal zijn ververst, hoe blijf je dan toch jezelf? Een lekker bakje meelwormen Los van deze ingewikkelde vraag, leveren dit soort onderzoeken ook belangrijke kennis op over het mechanisme achter spieropbouw. En daarmee wordt het weer mogelijk om mensen te helpen waarbij dat niet vanzelf gaat. De laatste tijd is er ook veel aandacht voor het verschil tussen dierlijke eiwitten en plantaardige eiwitten. Bouw je met beiden evengoed spiermassa op? En hoe zit het bijvoorbeeld met eiwitten uit insecten? Zo keek Van Loon al eens naar meelwormen. De beestjes kregen gelabelde aminozuren te eten, verwerkten ze vervolgens in hun eigen weefsel en toen ze werden opgegeten door mensen werden dezelfde aminozuren keurig in het lichaam gebruikt voor spieropbouw. Na je rondje hardlopen zit je dus ook goed met een overheerlijk bakje meelwormen. In deze audio hoor je onderzoeker Luc van Loon van de Universiteit Maastricht. ...more

  Link Aflevering

• Ruimte: Voor het eerst licht waargenomen vanaf achterkant zwart gat

  Luister

  Jul 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Elisa Costantini van SRON. Lees hier meer over het onderzoek: Eerste waarneming licht vanaf achterkant zwart gat. De paper in Nature met als eerste auteur onderzoeker Dan Wilkins van Stanford University vind je hier: Light bending and X-ray echoes from behind a supermassive black hole.

  Link Aflevering

• Ruimte: Zwaartekrachtsgolven en de Einstein Telescoop

  Luister

  Jul 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je universitair docent en onderzoeker Gideon Koekoek van de Universiteit Maastricht. Het volledige gesprek terugluisteren kan hier:

  Link Aflevering

• Ruimte: Op zoek naar een teken van leven

  Luister

  Jul 28 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Floris van der Tak van SRON en de Rijksuniversiteit Groningen. Lees hier meer over het onderzoek dat ter sprake komt: Hint gevonden van stof op grens tussen vloeistof en gas op exoplaneet WASP-31b.

  Link Aflevering

• Ruimte: Een interstellaire stofkaart van de Melkweg

  Luister

  Jul 27 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Sascha Zeegers, zij deed haar promotieonderzoek bij SRON. Lees hier meer over het onderzoek onder leiding van Elisa Costantini: Astronomen maken interstellaire stofkaart van de Melkweg.

  Link Aflevering

• Ruimte: Naar de hel van Venus en weer terug

  Luister

  Jul 26 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEen volledig uit de hand gelopen broeikaseffect, temperaturen van zo'n 500 graden, wolken vol CO2: Venus mag dan op de aarde lijken, in vergelijking met onze buurvrouw is onze planeet (nog) een paradijsje. Maar hoe kan het bij Venus zo uit de hand gelopen zijn? En waar bestaat die atmosfeer nou precies uit? Dat moet een nieuwe satelliet vol instrumenten gaan uitzoeken. Hij meet nauwkeuriger dan de satellieten die er al waren en moet in maart 2031 gelanceerd worden. Niet in februari, niet in april, nee: maart. Lukt het niet, dan kan het pas twee jaar later weer. Waarom? Omdat je niet genoeg brandstof kunt meenemen om in één keer naar Venus te vliegen. Je moet dan de zwaartekracht van andere hemellichamen gebruiken als een soort katapult. Die moeten dan alleen wel op de goede plek staan ten opzichte van de aarde en dat is dus niet altijd zo. In deze audio hoor je Michiel Min van SRON. Meer lezen over de missie naar Venus kan hier: EnVision: Understanding why Earths closest neighbour is so different....more

  Link Aflevering

• Gedrag: Waarom mensen wel/niet in actie komen voor het klimaat

  Luister

  Jul 22 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je gedragswetenschapper Reint Jan Renes van de Hogeschool van Amsterdam. Lees hier meer over zijn werk: De Klimaatspagaat: over de psychologische uitdagingen van duurzaam gedrag.

  Link Aflevering

• Gedrag: Ons bewustzijn en de verhouding met onze hersenen

  Luister

  Jul 21 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Cyriel Pennartz, hoogleraar cognitie en hersensystemen aan de Universiteit van Amsterdam en schrijver van het boek: Code van het bewustzijn.

  Link Aflevering

• Gedrag: Hoe kennissen je flexibel houden

  Luister

  Jul 20 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Beate Volker van de Universiteit Utrecht, zij doet onderzoek naar sociale netwerken. Ze vertelt in de zomerserie van Wetenschap Vandaag meer over hoe je netwerken het beste kunt bestuderen en over wat er gebeurt met dat netwerk in tijden van crisis.

  Link Aflevering

• Gedrag: Wat hebzuchtige mensen met elkaar gemeen hebben

  Luister

  Jul 19 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Marcel Zeelenberg van Tilburg University. Benieuwd naar de rest van zijn verhaal? Kijk dan hier even verder:

  Link Aflevering

• Covid: Kostbare corona-blaastest werkt in praktijk niet naar behoren

  Luister

  Jul 15 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Mariska Leeflang van het Amsterdam UMC, zij bestudeert hoe medische testen worden geëvalueerd en Hoogleraar innovatieve chirurgische technieken bij het Maastricht Universitair Medisch Centrum Nicole Bouvy. Het volledige artikel van de Volkskrant lees je hier (alleen voor abonnees), of in de krant: Nederlandse corona-blaastest 'waar heel de wereld jaloers op is' werkt niet: GGD weigert gebruik.

  Link Aflevering

• Covid: Van afwijkende antistoffen en flippende afweercellen naar een medicijn

  Luister

  Jul 14 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je immunoloog Jeroen den Dunnen van het Amsterdam UMC. Lees hier meer over het onderzoek: Betere behandeling ernstig zieke covid-patiënten in zicht. De paper over wat er precies gebeurt in ernstig zieke patiënten vind je hier: High titers and low fucosylation of early human antiSARS-CoV-2 IgG promote inflammation by alveolar macrophages.

  Link Aflevering

• Covid: Waarom het speeksel van kinderen een hoofdrol kreeg

  Luister

  Jul 13 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickMeteen aan het begin van de pandemie viel kinderarts-infectioloog Dasja Pajkrt van het Amsterdam UMC iets op: iedereen was druk met het bestuderen van antistoffen in het bloed, maar hoe zat het met de sterkte antistoffen in de mond-keelholte? Waarom keek niemand naar speeksel, terwijl het ging om een infectie van de luchtwegen? In razendsnel tempo zette ze met collega's een onderzoek op onder honderden kinderen die toch al in het ziekenhuis moesten zijn voor een bloedtest. Ze hadden wind mee: de Medische Ethische Commissie werkte sneller dan ooit aan goedkeuring, vrijwel alle ouders en kinderen waaraan ze vroegen of ze wilden meewerken zeiden ja en ze vonden iets belangrijks. Bij het bekijken van de antistoffen in speeksel en bloed en de interactie tussen die stoffen en de eiwitten in het covid-virus vonden ze in speeksel iets wat in bloed niet te zien was....more

  Link Aflevering

• Covid: Hoe zit het met het vaccineren van jongeren?

  Luister

  Jul 12 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickVandaag vond op de Universiteit Utrecht een college voor jongeren over vaccineren plaats. Onder andere voorzitter van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen en hoogleraar Ton de Boer en kinderarts Patricia Bruijning gaven antwoord op vragen van jongeren en hun ouders. Vragen zoals: Hoe is getest of het vaccin veilig is voor jongeren? Waarom zou je deze groep vaccineren? Hoe zit het met langetermijneffecten? En met de kans op hartspierontsteking en onvruchtbaarheid? Ook komt aan bod wat er nog aan zit te komen aan onderzoek: het kijken naar het vaccineren van mensen met slechte afweer bijvoorbeeld. Daarvan weten we nog niet goed: wat moet de dosis zijn, hoeveel prikken werkt het best? Het aantal prikken wordt ook nog bekeken voor mensen met een goed werkend afweersysteem. Zou een extra prik nog beter werken? En dan is er nog: kun je een huidig vaccin aanpassen aan de nieuwe varianten? Ja, zegt De Boer. Dat kan. Je kunt in alle vaccins de virus-code aanpassen en dat lukt ze bij een nieuwe variant binnen een paar maanden. Het hele college terugkijken? Dat kan hier: Junior coronacollege: vragen over vaccins. ...more

  Link Aflevering

• Wat de zomer van 2020 ons leert over onze kust

  Luister

  Jul 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Timothy Price van de Universiteit Utrecht. Meer van hem leren over onze kust kan hier:

  Link Aflevering

• Wat er gebeurt in het brein van fruitvliegen als ze kiezen tussen smaken

  Luister

  Jul 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker onderzoeker Michael Nitabach van Yale School of Medicine. Lees hier meer over het onderzoek: More filling? Tastes great? How flies, and maybe people, choose their food. De paper vind je in Nature Communications: A neuronal ensemble encoding adaptive choice during sensory conflict in Drosophila.

  Link Aflevering

• Is te hygiënisch zijn slecht voor het immuunsysteem?

  Luister

  Jul 05 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickEnkele recente inzichten werden gebundeld om tot deze conclusie te komen. Maar laten we allereerst wel even vaststellen dat we niet zonder microben kunnen. Ze zitten op ons en in ons en we hebben ze hartstikke hard nodig. Dat klinkt nogal tegenstrijdig met het goed schoonmaken van je handen en je huis. Toch is dat het niet. De microben die je in een moderne woning vindt - lees: eentje die niet is gemaakt van hout, stro, modder en paardenharen - zijn niet de microben die we zo hard nodig hebben, stelt dit onderzoek. Die krijg je voor een belangrijk deel van je moeder en je vindt ze in de natuur, maar niet op je aanrecht. Die microben kun je dus met een gerust hart wegpoetsen. Maar hoe zit het dan met allergieën? Krijg je die niet juist als je niets meer gewend bent? Ook dat wordt in dit onderzoek weerlegt. Uit twee verschillende onderzoeken zou zijn gebleken dat veel van deze allergische reacties weleens een reactie op het schoonmaakmiddel zelf zouden kunnen zijn en niet op het ontbreken van microben. Poetsen: nog steeds goed, bleekmiddel inademen of lekker in het rond sprayen met een kind op je arm: liever niet. En hoe zit het dan met het trainen van het immuunsysteem door af en toe goed ziek te worden? Beter dan een vaccin toch? In dit onderzoek zeggen ze van niet. De meeste vaccins doen meer dan je alleen beschermen tegen één ziekte. Het helpt ook de werking van het immuunsysteem in het algemeen. Tel deze bevindingen bij elkaar op en je zou dus volgens deze onderzoekers kunnen zeggen: we zijn niet té schoon met z'n allen. Poets lekker door, maar rol ook af en toe even lekker door je tuin. In deze audio hoor je Emeritus Professor of Medical Microbiology Graham Rook van het University College London. Lees hier meer over het onderzoek: Being clean and hygienic need not impair childhood immunity. De paper vind je hier: Microbial exposures that establish immunoregulation are compatible with targeted hygiene. ...more

  Link Aflevering

• Een succesvolle spermacel houdt z'n kop erbij

  Luister

  Jul 01 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Tomer Avidor-Reiss van de universiteit van Toledo. Lees hier meer over het onderzoek: Newly Discovered Sperm Movement Could Help Diagnose, Treat Male Infertility. De paper vind je in Nature Communications: A dynamic basal complex modulates mammalian sperm movement. Meer over eerder onderzoek dat keer naar het puntje van de staart van een spermacel vind je hier: Sperma zwemt veel beter als het puntje van hun staart niet beweegt. En ben je benieuwd waarom de ene diersoort hele grote en de ander hele kleine spermacellen heeft terwijl ze allemaal dezelfde taak hebben? Dat waren deze onderzoekers ook: Waarom verschilt de grootte van spermacellen zo tussen diersoorten? ...more

  Link Aflevering

• De SKA-telescoop komt eraan!

  Luister

  Jun 30 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je Michiel van Haarlem, het hoofd van SKA bij Astron. Als je meer wilt weten over de SKA-telescoop, kijk dan deze persconferentie.

  Link Aflevering

• Siberische grot blijkt DNA-schatkamer

  Luister

  Jun 29 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickAl eerder werd in de grot een botje gevonden van een dertienjarig meisje, dat zowel DNA van een Neanderthal-vader bevat als het erfelijk materiaal van een Denisova-moeder. Een hybride dus, of zoals de Leidse Archeoloog Wil Roebroeks zegt: 'Eigenlijk zijn we allemaal vuilnisbakkies'. Onderzoeker Elena Zavala van het Max Planck-instituut in Leipzig staat aan het hoofd van de operatie. Het uit grond halen van menselijk DNA is erg moeilijk. Met de modernste machines en technieken is het gelukt om DNA te isoleren uit kleine beetjes aarde. In die aarde zitten microscopische fragmenten urine, poep en botdeeltjes. 'We hebben feitelijk een soort magneet die de stukjes DNA die we willen uit de soep van materiaal vist', zegt Zavala. Theelepeltjes grond De techniek om menselijk DNA uit grondmonsters te vissen heeft een grote toekomst. Volgende week reist een team archeologen af naar een grot in Dordogne, Frankrijk, om in kaart te brengen hoe de moderne mens in Europa terecht is gekomen. Is dat één verhuizing naar onze streken geweest of zijn er steeds nieuwe groepen bij de eerste moderne mensen aangesloten? Omdat je geen skeletten nodig hebt om menselijke aanwezigheid aan te tonen, maar slechts een theelepeltje grond, zijn de verwachtingen hoog. Hoe dan ook zijn wetenschappers nog tientallen jaren bezig, alleen al met het analyseren van de gegevens uit de Denisova grot. Archeoloog Wil Roebroek: 'Mijn vak is een stuk leuker dan veertig jaar geleden.' Lees hier meer: Pleistocene sediment DNA from Denisova Cave. ...more

  Link Aflevering

• Parasieten trainen om beter met planten samen te werken

  Luister

  Jun 28 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickParasieten, of parasitaire bacteriën, hebben een nogal slechte reputatie. Maar ze blijken zich prima aan te kunnen passen van profiteur naar compagnon. Nou bestuderen deze biologen van de Universiteit Utrecht al enige tijd de beestjes - bacteriën - die je vindt op de wortels van planten. Ze kijken dan: hoe helpen ze de plant? Wat doen ze om de plant gezond te houden? Hoe helpen ze bij ziektes, of tekorten? Bijvoorbeeld in het geval van een tekort aan water, of voeding. Maar in dit onderzoek was de vraag nog specifieker: hoe past de parasiet zich aan aan de plant? Dat zijn ze in het lab gaan bekijken. Want ga je in de natuur of op een akker naar die beestjes kijken, dan zijn dat er ontzettend veel. Wil je weten: welke doet nou wat? Dan moet je per stuk gaan kijken. In dit onderzoek hebben ze eentje uitgekozen waarvan bekend was dat hij in het veld een positieve uitwerking op planten had. Alleen in het lab gebeurde er wat anders: de planten werden ziek en gingen zelfs dood. Trainingskamp voor parasieten Wat hebben ze nou gedaan: elke keer als de plant dood dreigde te gaan, haalden ze de bacteriën er weer af om ze vervolgens op een nieuwe gezonde plant van hetzelfde ras te plaatsen. Dit bleven ze een half jaar lang herhalen en op het laatst werden de planten niet meer ziek, maar zelfs gezonder dan zonder de bacterie. De parasiet leerde de plant steeds beter kennen en werd eigenlijk getraind om tot een goedwerkende relatie te komen. Maar hoe kan dit onze gewassen nou helpen? Er wordt al veel gebruik gemaakt van microben bij het kweken van planten. We weten inmiddels dat die enorm belangrijk zijn. Maar de formule is nog altijd lastig en wat in het lab wordt gevonden vertaalt zich nog niet altijd naar de akker omdat er zoveel factoren meespelen. Gepersonaliseerde coating Wat hopen ze nu: als we de bacteriën per plantenras trainen, dan werkt het misschien beter in het echt. Zaadjes krijgen nu al een soort coating met toevoegingen waardoor ze beter zouden moeten groeien. Dat kun je per zaadje aanpassen. Weet je dankzij zo'n onderzoek als dit welke bacteriën bij welke plant werken en zijn die bacteriën ook nog eens extra getraind om met die plant samen te werken, dan krijg je hopelijk sterkere en gezondere planten. Nou was dit lab-onderzoek, dus je wilt dan natuurlijk nog wel kijken: als je die getrainde bacteriën aan zaadjes toevoegt en die gaan in de grond, werkt het dan ook even goed? Want misschien train je ze wel om samen te werken met die plant, maar gaan ze daarna niet meer goed samen met de rest van de microben. Dat is wat ze de komende tijd nog willen uitzoeken. In deze audio hoor je onderzoeker Ronnie de Jonge van de Universiteit van Utrecht. Lees hier meer over het onderzoek: Plant en parasiet verzoenen zich razendsnel. De paper vind je in Nature Communications: Rapid evolution of bacterial mutualism in the plant rhizosphere. ...more

  Link Aflevering

• Moedervlekken als inspiratie bij het voorkomen van huidkanker

  Luister

  Jun 24 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Shawn Demehri van het Massachusetts General Hospital. Lees hier meer over het onderzoek: Common moles could serve as players in battling melanoma and preventing its recurrence. De paper vind je in Science Advances: Rejection of benign melanocytic nevi by nevus-resident CD4+ T cells.

  Link Aflevering

• Nieuw apparaat helpt om cellen per stuk uitvoerig te bestuderen en testen

  Luister

  Jun 23 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Catalin Chimerel van de Universiteit van Exeter. Lees hier meer over het onderzoek: New device refines scientists ability to sort and process human cells. Hier vind je de paper: Functional Phenotype Flow Cytometry: On Chip Sorting of Individual Cells According to Responses to Stimuli.

  Link Aflevering

• Waarom verschilt de grootte van spermacellen zo tussen diersoorten?

  Luister

  Jun 22 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickVan 0,002 millimeter tot 6 centimeter: de grootte van spermacellen verschilt enorm tussen diersoorten. Terwijl ze toch echt allemaal dezelfde taak hebben: eitjes bevruchten. Daarom wilden wetenschappers kijken of ze erachter konden komen waar dat verschil nou vandaan komt. Wat bleek: het zit hem in de locatie van bevruchting. Bevruchting kan op drie manieren: intern, zoals bij zoogdieren, extern, zoals bij vissen en in een soort hybride vorm. Dat noemen ze: spermcasting. Het mannetje laat de eitjes los in het water en het vrouwtje vangt ze op voor interne bevruchting. Na het bestuderen van enorm veel data over de spermacellen van dieren zagen de onderzoekers dat de grote spermacellen vooral bij interne bevruchting voorkomen. Bij externe bevruchting moet het mannetje compenseren voor de verwatering van het sperma. Dan wil je er vooral zoveel mogelijk maken (ook als dat ten koste gaat van de grootte). De grote spermacellen ontstaan juist als ze moeten overleven in de krappe ruimte van een vrouwelijk voortplantingskanaal. Oh, en mocht je denken: wie krijgt eigenlijk de credits voor de grootste spermacel? Die van 6 centimeter? Dat raad je nooit. Het is de fruitvlieg. In deze audio hoor je onderzoeker Ariel Kahrl van het Department of Zoology van de Universiteit van Stockholm. Meer lezen over het onderzoek kan hier: Females supercharge sperm evolution in animals. De paper vind je in Nature Ecology & Evolution: Fertilization mode drives sperm length evolution across the animal tree of life. ...more

  Link Aflevering

• Kleiner lijf, langere vleugels, eerder weg

  Luister

  Jun 21 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHet veranderen van de lichaamsbouw van migratievogels loopt parallel aan iets anders wat we al enige tijd zien bij deze vogels: veel soorten zijn eerder gaan migreren door de opwarming van hun leefomgeving. Maar is er een link tussen deze twee ontwikkelingen: lichaamsbouw en eerder migreren? Daar waren onderzoekers benieuwd naar. Ze maakten gebruik van een bijzondere dataset. 40 jaar lang werden in Chicago vogels verzameld die in botsing met een gebouw waren gesneuveld. Ze werden gemeten en gingen daarna naar een museum. Uiteindelijk werden zo de gegevens van 70.000 duizend vogels en 52 verschillende soorten verzameld. Dankzij deze dataset konden ze in dit onderzoek het antwoord vinden op de vraag: hebben veranderingen in lichaamsbouw nou iets te maken met veranderingen in migratie? In deze audio hoor je onderzoeker Marketa Zimova van de Universiteit van Michigan. Lees hier meer over het onderzoek: Smaller bodies, longer wings, earlier migrations: Untangling the multiple impacts of climate warming on birds. Hier vind je de paper: Widespread shifts in bird migration phenology are decoupled from parallel shifts in morphology. Over eerder onderzoek waaruit al bleek dat vogels fysiek aan het veranderen zijn lees je hier meer: Migratory birds shrinking as climate warms, new analysis of four-decade record shows....more

  Link Aflevering

• Eindelijk weten we wat er met een embryo gebeurt tussen dag 7 en 14

  Luister

  Jun 17 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je Professor Magdalena Zernicka-Goetz van de Universiteit van Cambridge. Lees hier meer over het onderzoek: Study identifies trigger for head-to-tail axis development in human embryo. De paper vind je in Nature Communications: A single cell characterisation of human embryogenesis identifies pluripotency transitions and putative anterior hypoblast centre. Meer over het succesvol laten groeien van een embryo buiten de buik na dag 7 (wat al lukte in 2016) lees en bekijk je hier: Scientists develop human embryos beyond implantation stage for first time. ...more

  Link Aflevering

• Waarom je blij moet zijn met dat liedje dat niet uit je hoofd gaat

  Luister

  Jun 16 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickHier lees je meer over het onderzoek: That Song Is Stuck in Your Head, but Its Helping You to Remember. De paper vind je hier: Spontaneous mental replay of music improves memory for incidentally associated event knowledge. Lees hier meer over de man met geheugenverlies die dankzij een liedje ineens weer een paar herinneringen had: 'The 80s song that brought my lost memory back after 10 years'.

  Link Aflevering

• Een rivierkreeft aan de antidepressiva is zichzelf niet

  Luister

  Jun 16 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickNog steeds vinden resten van medicijnen hun weg naar omgevingswater. Via het toilet, of via het verkeerd lozen van afval. In dat water leven een heleboel dieren die kleine hoeveelheden van onze medicijnen binnen kunnen krijgen. Naar één dier en één medicijn waren onderzoekers benieuwd: de rivierkreeft en antidepressiva. Wat doet het met het beestje? En wat zijn daar de gevolgen van? Lees hier meer over het onderzoek van de Universiteit van Florida: Not acting like themselves: Antidepressants in environment alter crayfish behavior, study finds....more

  Link Aflevering

• Onderzoekers vinden nieuw eiwit voor DNA-reparatie

  Luister

  Jun 14 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoekers Yana van der Weegen en Martijn Luijsterburg van het LUMC. Lees hier meer over het onderzoek: LUMC-onderzoekers ontdekken nieuw eiwit voor DNA-reparatie. De paper vind je in Nature Cell Biology: ELOF1 is a transcription-coupled DNA repair factor that directs RNA polymerase II ubiquitylation.

  Link Aflevering

• Wie wordt het wetenschapstalent van 2021?

  Luister

  Jun 10 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoekers Edwin Pos van de Universiteit Utrecht, Aurélie Carlier van de Universiteit van Maastricht en Kay Deckers van de Universiteit van Maastricht. Meer weten over de uitreiking: New Scientist Wetenschapstalent 2021.

  Link Aflevering

• Helpt deze nieuwe membraancoating blauwe energie weer een stap vooruit?

  Luister

  Jun 09 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickBlauwe energie zou één van de oplossingen binnen de energietransitie kunnen zijn. Het is duurzaam en ook nog eens stabieler dan zonne- en windenergie. Een rivier kan al snel evenveel energie opleveren als een waterkrachtcentrale met een waterval van 142 meter. Maar de techniek kent ook nog veel uitdagingen. Zo zijn de kosten voor de membranen die worden gebruikt hoog en moet ook de stroomopbrengst beter. Vervuiling Eén van de dingen die deze opbrengst in de weg kan zitten - en daarmee ook de kosten kan verhogen - is vervuiling van de membranen. Als deeltjes die van nature in het zoete en zoute water zitten zich ophopen, kan de geleidende werking van de membranen afnemen. In nieuw onderzoek is daarom gekeken hoe die vervuiling tegen kan worden gegaan. Het leverde zowel een manier op om de staat van de membranen realtime en continue te monitoren, als een coating die vervuiling zoveel mogelijk tegengaat. In de toekomst hopen ze onder andere het monitoren te koppelen aan een AI-model, zodat nog beter kan worden bekeken welke factoren en stoffen invloed hebben op de installatie en nog beter kan worden voorspelt wanneer het nodig is om de membranen schoon te maken. In deze audio hoor je onderzoeker Diego Pintossi van de TU Eindhoven en Wetsus. Lees hier meer over het onderzoek: De verborgen kracht van zoet en zout water. Hier vind je de paper: Fouling in reverse electrodialysis: monitoring, modeling, and control. Meer informatie over de testinstallatie op de Afsluitdijk vind je in deze video:...more

  Link Aflevering

• Hoe verschillende corona-varianten binden aan onze cellen

  Luister

  Jun 08 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je Joyce Lebbink van de afdeling Moleculaire Genetica van het Erasmus MC. De bevindingen zijn gepubliceerd in Journal of Molecular Biology.

  Link Aflevering

• Pas op! Bacteriën reizen met je mee

  Luister

  Jun 07 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je onderzoeksleider John Penders, verbonden aan de afdeling Medische Microbiologie van de Universiteit Maastricht. De bevindingen zijn gepubliceerd in Genome Medicine.

  Link Aflevering

• Slimme valsspelende cellen

  Luister

  Jun 03 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je Sanne van Neerven, werkzaam in het Vermeulen lab. Ze vertelt over deze Nature studie.

  Link Aflevering

• Wie wantrouwt de wetenschap?

  Luister

  Jun 02 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je Bastiaan Rutjens van de Universiteit van Amsterdam. Hier vind je de publicatie over het onderzoek.

  Link Aflevering

• Hoe je vertelt over wetenschappelijk onderzoek

  Luister

  Jun 02 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickDe finale van FameLab was op 1 juni om 19.30 uur. Hier lees je alles over de winnaar en kan je de pitches kijken.

  Link Aflevering

• De bedenker van de oerknal

  Luister

  May 31 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je sterrenkundige Frans Snik van Sterrewacht Leiden. Emeritus hoogleraar Ed van den Heuvel schreef een in memoriam over Kees de Jager.

  Link Aflevering

• Een hitteschild van vloeibaar metaal

  Luister

  May 27 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn de podcast hoor je Thomas Morgan van DIFFER.

  Link Aflevering

• Bosbranden die een winterslaap houden

  Luister

  May 26 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze podcast hoor je Sander Veraverbeke, universitair hoofddocent klimaat- en ecosysteemverandering. En het artikel over het onderzoek lees je in Nature.

  Link Aflevering

• Wiskunde inzetten om chirurgie voor epilepsiepatiënten te verbeteren

  Luister

  May 20 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je neuroloog Frans Leijten (UMC Utrecht) en wiskundige Hil Meijer (Universiteit Twente). Lees hier meer over hun onderzoek: Wiskundig hersenmodel helpt epilepsiechirurgie, waar ze vandaag een prijs voor overhandigd kregen.

  Link Aflevering

• Het voorspellen van collectieve intelligentie

  Luister

  May 19 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickIn deze audio hoor je onderzoeker Anita Woolley van Carnegie Mellons Tepper School of Business. Lees hier meer over het het onderzoek: Collective Intelligence Can Be Predicted and Quantified, New Study Finds. De paper vind je hier: Quantifying collective intelligence in human groups.

  Link Aflevering

• Waarom ijsjes en koude drankjes pijn kunnen doen aan je tanden

  Luister

  May 17 2021

  Mede mogelijk gemaakt door: BroadwickLees hier meer over het onderzoek: How Teeth Sense the Cold. De paper vind je hier: Odontoblast TRPC5 channels signal cold pain in teeth.

  Link Aflevering