Wetenschap Vandaag | BNR

Afleveringen

• Niet elk mens is een machine

  Luister

  Dec 03 2020

  In de podcast hoor je Andrea Weihrauch van de Universiteit van Amsterdam.

  Link Aflevering

• Diep in weefsel kijken

  Luister

  Dec 02 2020

  In de podcast hoor je onderzoeker Jeroen Kalkman. Meer over het onderzoek lees je op de website van de TU Delft en het paper kun je hier vinden.

  Link Aflevering

• Knuffelsatelliet gaat rondvliegend ruimtepuin verwijderen

  Luister

  Dec 01 2020

  In deze audio hoor je Robin Biesbroek van ESA. Lees hier meer over de missie: ESA en ClearSpace SA tekenen contract voor s werelds eerste missie voor ruimtepuinverwijdering. Meer over hoe het ervoor staat met ruimtepuin lees je hier: Space debris by the numbers.

  Link Aflevering

• Het eiwit dat zorgt voor een langer leven bij minder eten

  Luister

  Nov 30 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker Sebastian Grönke van het Max-Planck Institute for Biology of Ageing. De volledige paper vind je hier: Sestrin is a key regulator of stem cell function and lifespan in response to dietary amino acids. Eerder onderzoek van deze onderzoekers naar wat er in een dieet voor kan zorgen voor een langer leven vind je hier: Amino-acid imbalance explains extension of lifespan by dietary restriction in Drosophila. Luister ook deze aflevering van Wetenschap Vandaag waarin duidelijk werd dat Sestrin invloed heeft op de effecten van sport: Sporten zonder ooit een spier te bewegen....more

  Link Aflevering

• Empathie voorspelt de agressie van een kind

  Luister

  Nov 24 2020

  In de podcast hoor je Malou Noten, die 25 november promoveert aan de Universiteit Leiden op dit onderzoek.

  Link Aflevering

• Hoe de politiek je persoonlijkheid kan misbruiken

  Luister

  Nov 23 2020

  In de podcast hoor je onderzoeksleider Brahim Zarouali universitair docent persuasieve communicatie aan de Universiteit van Amsterdam. Het paper dat geschreven is over het onderzoek kun je geheel lezen via deze link.

  Link Aflevering

• Tien keer zoveel super heldere sterrenstelsels waargenomen als theorie voorspelt

  Luister

  Nov 19 2020

  Al jaren en jaren wordt er onderzoek gedaan naar sterrenstelsels waarin vele honderden duizenden miljarden sterren bij elkaar kunnen zitten. Over hoe deze stelsels zich vormen bestaan nog veel vragen. Dankzij infraroodtelescopen kwamen onderzoekers er al wel achter dat er ook hyperlumineuze sterrenstelsels bestaan. Dat zijn stelsel met een helderheid van tien biljoen zonnen. Het leek er zelfs op dat er meer van dit soort sterrenstelsels waren dan theoretische modellen konden verklaren. Maar klopte deze waarneming wel? Om dat uit te zoeken was er beter beeld nodig. Een groot team onderzoekers wendde zich tot LOFAR: een Nederlandse radiotelescoop die samengesteld is uit duizenden radioantennes. Met deze enorme radiotelescoop lukte het om veel dieper te kijken met veel scherper beeld. Wel tien jaar lang verzamelden de onderzoekers data en bekeken ze individuele super heldere sterrenstelsels. Hadden de modellen het mis? Al die data leverde uiteindelijk het antwoord op dat ze zochten: ja, er zijn inderdaad meer van dit soort sterrenstelsels dan theoretisch zou moeten kunnen. Zo'n tien keer zoveel. Nou zou de helderheid van deze stelsels afkomstig zijn van enorm veel stervorming. Er zouden wel tienduizend nieuwe sterren per jaar worden gevormd (ter vergelijking: ons eigen Melkwegstelsel vormt er maar eentje per jaar), maar dan nog kunnen sterren nooit als enige verantwoordelijk zijn voor het aantal super heldere sterrenstelsels dat nu is gevonden. Wat is de bron dan wel? Dat is iets waar ze de komende tijd naar willen gaan kijken. Daarvoor gaat het team onder andere follow-up waarnemingen uitvoeren op het Keck observatorium in Hawaii. In deze audio hoor je Huub Röttgering, onderzoeker en directeur van de Sterrewacht Leiden. Lees hier meer over het onderzoek: Tienmaal meer hyperlumineuze sterrenstelsels waargenomen dan sterren kunnen produceren. De paper vind je hier: The bright end of the infrared luminosity functions and the abundance of hyperluminous infrared galaxies....more

  Link Aflevering

• Zweet tegenhouden met behulp van... zweet

  Luister

  Nov 18 2020

  Ons zweet bevat allerlei natuurlijke mineralen, zoals zout en kalk. Kunnen we er niet voor zorgen, dachten onderzoekers, dat we de zweetbuisjes blokkeren met ons eigen zweet? De inspiratie kwam onder andere van opgedroogd zweet na het sporten. Als je dat opgedroogde spul nou al in de zweetbuisjes kan laten ontstaan, dan zou dit wellicht het zweet tegen kunnen houden. Om te kijken of hun idee klopte, bouwden ze in het lab een paar zweetklieren na en lieten daar synthetisch zweet (wat bestond uit dezelfde stofjes als ons eigen zweet) doorheen bewegen. Vervolgens brachten ze in één testsetting hygroscopisch materiaal aan dat wateraantrekkend werkt. In deze setting zagen ze het zweetbuisje al na een paar seconden dichtslibben met een gel-achtige substantie. Anti-zweet trui Maar hoe moeten we dit dan voor ons zien in het echt? De onderzoekers willen nu graag aan de slag met een toepassing en uiteindelijk testen met echte proefpersonen. Ze denken dat ze een soort deodorant kunnen maken die deze verdamping stimuleert, of iets wat je op kunt plakken of aan kunt trekken dat hetzelfde doet. Dan kun je je nog afvragen: hoe hard hebben we dit nodig? Onderzoeker Wouter van Marken Lichtenbelt van de Universiteit Maastricht - hij weet alles over hoe ons lichaam reageert op temperatuurwisselingen en dus ook het één en ander over zweet - twijfelt een beetje. Er is volgens hem nooit echt stevig aangetoond dat de stofjes die in de huidige antitranspiranten zitten slecht voor ons zijn. Daarnaast is het langdurig verstoppen van de zweetbuisjes ook niet direct goed voor je lichaam. Maar als je een ziekte hebt waarbij je echt overmatig zweet, of wanneer je je toch zorgen maakt over de huidige bestandsdelen in antitranspirant, dan zou dit in de toekomst wel eens een mooi alternatief kunnen zijn. In deze audio hoor je onderzoeker Jonathan Boreyko van Virginia Tech. Lees hier meer over het onderzoek: Virginia Tech lab proves the concept of a natural approach to antiperspirants. De paper vind je hier: Evaporation-Induced Clogging of an Artificial Sweat Duct. Bij het derde voorbeeld zie je hoe het gel-achtige materiaal ontstaat:...more

  Link Aflevering

• De zebravink kan iets waarvan we dachten dat alleen mensen het kunnen

  Luister

  Nov 17 2020

  De paper vind je hier: High-capacity auditory memory for vocal communication in a social songbird.

  Link Aflevering

• Hoe celpopulaties hun risicospreiding razendsnel aanpassen aan de omstandigheden

  Luister

  Nov 16 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker Tom Shimizu van Amolf. Lees hier meer over het onderzoek: Bliksemsnel risicobeheer in celpopulaties. De paper vind je hier: Adaptive tuning of cell sensory diversity without changes in gene expression.

  Link Aflevering

• Schimmel uit hondenneus helpt onderzoekers bij belangrijke ontdekking

  Luister

  Nov 12 2020

  Voor je denkt: wat maakt mij schimmel uit een hondenneus nou uit? Dit is één van de vier beruchte schimmels die samen bij mensen zorgen voor 1,5 miljoen doden wereldwijd per jaar. Over zo'n schimmel willen we natuurlijk zoveel mogelijk te weten komen. Is een hond geïnfecteerd met deze schimmel, dan moet een dierenarts zoveel mogelijk ervan uit de neus en holtes van de hond halen om hem te genezen. Toen onderzoekers bezig waren met het bestuderen van infectieziektes bij de mens, hoorden ze hiervan en gingen ze in het lab aan de slag met enkele van deze schimmel-samples. Aanpassen aan gastheer Ze zetten een deel op kweek en een ander deel vroren ze in, zodat ze ook goed de genexpressie van de schimmel konden bekijken. Het leverde enorm interessante informatie op. Zo zagen ze dat de schimmel in de hond genetisch evolueert om beter te kunnen overleven. Nooit eerder was dit gezien. Er is wel eerder onderzoek gedaan naar dit soort schimmels, maar dat gebeurde vaak in proefdieren en de resultaten waren vaak niet goed te vergelijken met de werkelijkheid. Dat probleem heb je natuurlijk niet als je samples uit een echte infectie komen. Wat ook opvalt is dat niet alle hondenrassen even gevoelig zijn voor deze infectie. Dat doet vermoeden dat ook de genen van de host een belangrijke rol spelen. De resultaten van dit onderzoek zorgen voor belangrijke nieuwe informatie waarmee onderzoekers meer kunnen leren over hoe die schimmel ook bij ons ingrijpt op het immuunsysteem en welke rol de gastheer daarbij speelt. Hopelijk lukt het ze daarmee om uiteindelijk een betere diagnose en behandeling te ontwikkelen voor zowel mens als dier. In deze audio hoor je onderzoeker Hans de Cock van de Universiteit Utrecht. Lees hier meer over het onderzoek: Hond in gevecht met schimmel. De paper vind je hier: The sino-nasal warzone: transcriptomic and genomic studies on sino-nasal aspergillosis in dogs....more

  Link Aflevering

• Slaaptekort rommelt met de angstverwerking in ons brein

  Luister

  Nov 11 2020

  Slaap is essentieel voor het opslaan en verwerken van herinneringen en een slaaptekort - weten we - beïnvloedt ons leervermogen en geheugen. Als je dan kijkt naar angstverwerking dan wordt daarbij ook dat leervermogen gebruikt. Je kunt het zo zien: je hersenen kunnen de angstherinnering, als er geen sprake meer van gevaar is, verdrukken met een nieuwe herinnering. Met een minder angstige associatie. De onderzoekers in deze studie wilde weten: kan een slaaptekort dat verwerken van angstherinneringen ook verstoren? Ze lieten daarvoor drie groepen gezonde mensen in een slaapcentrum slapen. Eén groep sliep helemaal niet, één groep werd na vier uur wakker gemaakt en miste daarmee de uren met de meeste REM-slaap en een derde groep sliep normaal. Angstoefening Met alle drie de groepen voerden ze een experiment uit waarbij de proefpersonen in een scanner naar drie kleuren moesten kijken. Bij twee van die kleuren werd een licht en ongevaarlijk schokje gegeven. Eén kleur was 'veilig'. Toen veranderde ze iets: één van de twee 'gevaarlijke' kleuren gaf ineens geen schokje meer. Op zo'n moment kunnen de hersenen aan de slag om de angstherinnering om te zetten. Ze herhaalden het experiment aan het einde van de dag nogmaals om te kunnen zien wat het brein had geleerd. Wat zagen ze nou bij de groep die een halve nacht had geslapen: bij deze proefpersonen was er zowel bij het eerste als het tweede experiment meer activiteit in het hersengebied dat wordt geassocieerd met angst. In het gebied waar juist angstcontrole plaatsvindt zagen ze minder activiteit. De groep die gewoon had geslapen had in beide gebieden activiteit in de ochtend, maar had aan het einde van de dag geleerd de angst te verwerken. De groep die helemaal niet had geslapen, had een uitgestelde reactie, maar leek daarin uiteindelijk meer op de goede slapers. Sneller angstig Wat kunnen we hier van leren? Mogelijk dat een halve nacht niet slapen slechter voor je is dan een hele nacht niet slapen. Maar wat de onderzoekers ook denken is dat zo'n halve nacht mensen gevoeliger maakt voor angststoornissen. Zeker in beroepen waarbij én een slechte nachtrust én heftige ervaringen een rol spelen zou dit negatieve gevolgen kunnen hebben. In vervolgonderzoek willen ze het experiment herhalen met mensen die traumatische ervaringen hebben gehad om het mechanisme nog beter te kunnen begrijpen. In deze audio hoor je Edward Pace-Schott van Harvard Medical School. Voor dit onderzoek werkte hij samen met onderzoekers Anne Germain en Jeehye Seo. Meer over hun werk lees je hier: Sleep loss hijacks brains activity during learning....more

  Link Aflevering

• Met gentherapie de oogzenuw laten herstellen

  Luister

  Nov 10 2020

  Onder glaucoom vallen een aantal aandoeningen van het oog die leiden tot beschadigingen van de oogzenuw. Het is de grootste oorzaak van blindheid wereldwijd. Er zijn wel wat middelen die de symptomen ervan behandelen, maar die doen niets voor herstel en daarmee is de schade blijvend. Daar zochten ze in dit onderzoek een oplossing voor. Ze kwamen uit bij gentherapie, waarbij ze in de oogzenuw een gen tot expressie brachten dat een eiwit produceert dat herstel mogelijk maakt. Het eiwit levert namelijk belangrijke bouwstenen af voor regeneratie op de plek van de schade. Zorgden ze voor veel van dit eiwit, dan zagen ze duidelijk herstel. Nou hebben ze dit nu alleen nog in gekweekte cellen en in muizenmodellen getest. En ja: dat betekent ook dat hier nog dierproeven voor nodig waren. Toch is die stap in een onderzoek als dit nog niet over te slaan. Hierna zetten ze het onderzoek voort in menselijke oogzenuwen in het lab en daarna kunnen ze gaan kijken naar klinische testen met levende mensen. In deze audio hoor je onderzoeker Veselina Petrova van de Universiteit van Cambridge. Hier vind je de paper: Protrudin functions from the endoplasmic reticulum to support axon regeneration in the adult CNS....more

  Link Aflevering

• Virussen kapotmaken door hun suikerlaagje te saboteren

  Luister

  Nov 09 2020

  Er zijn veel virussen die een suikerlaagje nodig hebben om te functioneren. Dit kunnen ze alleen niet zelf produceren. Ze kapen hiervoor de suikerproductiefabriek in de cellen die ze besmetten. Jaren hebben onderzoekers gekeken hoe ze dit proces zo konden saboteren dat virussen met een defect suikerlaagje komen te zitten. Door een specifiek enzym te beïnvloeden dat in de fabriek het suikerlaagje bijschaaft voordat het door de controlepost van de cel gaat, hopen ze het suikerlaagje zo te verprutsen dat het virus minder stabiel en minder gevaarlijk is. In deze audio hoor je onderzoeker Gideon Davies van de Universiteit van York. Lees hier meer over het onderzoek: Possible drug treatment on horizon for SARS-CoV-2 virus. De paper vind je hier: Structure of human endo--1,2-mannosidase (MANEA), an antiviral host-glycosylation target. Meer lezen over het samenwerkingsverband met de Universiteit van Leiden kan hier: ERC Synergy Grant to unlock sugar codes for health and a sustainable society. ...more

  Link Aflevering

• Oorsprong van mysterieuze radioflits uit de Melkweg gevonden

  Luister

  Nov 05 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker Ziggy Pleunis van het McGill Space Institute. Lees hier meer over de ontdekking: A fast radio burst in our own Galaxy. De paper van Pleunis en zijn collega's van het Canadian Hydrogen Intensity Mapping Experiment (CHIME) vind je hier: A bright millisecond-duration radio burst from a Galactic magnetar.

  Link Aflevering

• Nieuwe antibiotica-pil vindt vermomd als eten zijn weg door het lichaam

  Luister

  Nov 04 2020

  Steeds meer bacteriën zijn resistent tegen de antibiotica die we gebruiken. Daarnaast wordt ook nog verwacht dat het aantal mensen dat een infectieziekte krijgt gaat toenemen. En dus zijn wetenschappers druk met het vinden van middelen waar ziekmakende bacteriën geen trucjes voor hebben en waar ze niet of moeilijk resistent tegen kunnen worden. Bacterie doorprikken Eén van de hoopgevende alternatieven is een middel dat - anders dan veel andere antibiotica - niet opgenomen hoeft te worden in de cel om zijn werk te kunnen doen, maar dat de bacterie van buitenaf doorprikt. Bacteriën krijgen zo eigenlijk niet eens de kans om resistent te worden. Dat klinkt al mooi, maar er waren nog wel wat obstakels. Veel antibiotica wordt ingespoten. Daarvoor moeten de meeste mensen naar het ziekenhuis, maar het ziekenhuis is eigenlijk helemaal geen goede plek voor mensen met infectieziekten als je bedenkt hoe vatbaar zij zijn voor andere virussen en bacteriën. En andersom: hoe zij weer anderen kunnen besmetten. Daarnaast kost het ook gewoon veel geld. Vermomd als eten Maar als je wilt dat dit thuis toegediend kan worden dan moet het geen prik, maar iets als een pilletje zijn. Daarbij kregen de makers van het middel hulp van andere onderzoekers die zorgde dat het als een pilletje ingenomen kan worden dat vermomd als eten het lichaam doorgaat. Dit zorgt ervoor dat het middel niet te vroeg wordt afgebroken en het netjes in de bloedbaan terecht komt. Het mooie is ook nog dat deze truc ook voor andere middelen zou moeten werken. Eén van de redenen voor het ontwikkelen van het nieuwe middel is volgens de onderzoekers het makkelijker maken van infectiebestrijding in ontwikkelingslanden. Vooral daar waar mensen niet even naar het ziekenhuis kunnen voor een infuus of prik zou een pil enorm veel patiënten kunnen helpen, menen ze. In deze audio hoor je onderzoeker Han van t Klooster. Zijn bedrijf PharmaCytics werkt samen met Madam Therapeutics aan deze nieuwe antibiotica-pil. ...more

  Link Aflevering

• Onderzoekers vinden vroegste bewijs ooit voor sociaal gedrag zoogdieren

  Luister

  Nov 03 2020

  Dit onderzoek werd gedaan door paleontologen van de Universiteit van Washington en het Burke Museum of Natural History & Culture. Deze wetenschappers kwamen fossielen op het spoor van een klein knaagdiertje dat de naam Filikomys primaevus - jeugdige, vriendelijke muis - kreeg. Maar hoe wisten ze nou dat dit een sociaal diertje was? Ze hadden behoorlijk wat fossielen van dit beestje gevonden, 22 in totaal. Ook nog in zeer goede staat, wat uitzonderlijk is. Ze vonden de fossielen op een bekende dino-opgraaf locatie genaamd Egg Mountain in West Montana. Deze fossielen waren maar liefst 75,5 miljoen jaar oud. Zeker 13 hiervan werden teruggevonden in dezelfde rotslaag in een gebied van 30 vierkante meter. En ze zaten allemaal gezellig bij elkaar, in groepjes van twee, soms vijf, van zowel jonge als ouder dieren. Daarnaast hadden ze ook nog eens de bouw van een diertje dat nesten graaft onder de grond en dus was de conclusie: deze dieren moeten al sociale structuren gehad hebben. Hiervoor dachten onderzoekers dat dit gedrag pas na het uitsterven van de dino's ontstond. En dan vooral bij de groep zoogdieren waar wij mensen bij horen. Maar nu weten we: deze muisjes waren ons voor en niet zo'n beetje ook. Lees hier meer over het onderzoek: Early mammalian social behaviour revealed by multituberculates from a dinosaur nesting site. In de audio hoor je ook nog een heleboel mooie dingen over plankton. Verder lezen kan hier: Plankton turn hunters to survive dinosaur-killing asteroid impact en hier: Plankton key to origin of earth's first breathable atmosphere....more

  Link Aflevering

• Bij 2 graden opwarming komt er 230 miljard ton CO2 vrij uit de bodem

  Luister

  Nov 02 2020

  230 miljard ton, dat is twee keer zoveel als de CO2-uitstoot van de VS over de afgelopen 100 jaar. Maar hoe hebben ze deze lastige berekening nou gedaan, zonder dat ze alle bodemprocessen op aarde hebben onderzocht? Ze hebben in dit onderzoek gekeken naar de relatie tussen temperatuur en bodemafbraak. Hoe reageert de bodem op verschillende plekken op aarde op een stijging hiervan? Hierbij combineerden ze data uit observaties met bestaande klimaatmodellen. Ze maakten verschillende vergelijkingen en zagen steeds dezelfde resultaten terug. Hoe zeker weten ze het? Nou waren er al modellen die hier berekeningen over lieten zien, maar die hadden nog een foutmarge van zo'n 120 miljard ton. Deze studie brengt die marge omlaag naar 50 miljard ton. Dat is dus nog geen zekerheid, maar wel een belangrijke inschatting. Kan het ook nog meevallen? Misschien, want planten nemen steeds meer CO2 op. Aan de andere kant kappen we nog altijd gigantisch veel bomen en is in dit onderzoek de CO2 die vastzit in permafrost nog niet meegenomen. Er valt dus nog genoeg te onderzoeken, bijvoorbeeld: hoeveel wordt er dan precies door de bodem opgenomen? Toch is dit al belangrijke kennis over dit onderdeel van de klimaatverandering. In deze audio hoor je Rebecca Varney en Sarah Chadburn van de University of Exeter. Lees hier meer over het onderzoek: Warming of 2°C would release billions of tonnes of soil carbon. De paper vind je hier: A spatial emergent constraint on the sensitivity of soil carbon turnover to global warming. ...more

  Link Aflevering

• Nieuwe nanotechnologie traint het immuunsysteem om kanker beter te bestrijden

  Luister

  Oct 29 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker Willem Mulder van de Technische Universiteit Eindhoven en TMII, Icahn School of Medicine in New York. Lees hier meer over het onderzoek: Ground-breaking study on trained immunity to fight cancer en hier vind je meer informatie over de startup die de onderzoekers hebben opgezet: Trained Therapeutix Discovery. Wat extra uitleg door de twee promovendi die veel van het experimentele werk hebben uitgevoerd:

  Link Aflevering

• Cybersecurity gebaseerd op het menselijk immuunsysteem

  Luister

  Oct 29 2020

  Twee onderdelen van ons immuunsysteem leken ook uiterst geschikt voor het beschermen van ict-systemen: het constant verversen van cellen en een decentrale aansturing. Maar hoe vertaal je dat naar ict? Voor het verversen wordt voortgeborduurd op de bestaande nieuwe ict-techniek: Kubernetes. Een systeem waarmee computertoepassingen beheerd kunnen worden. Daarin zit al de mogelijkheid om te herstarten en verversen, alleen hebben ze nu een link gemaakt naar cybersecurity-instrumenten. Ze laten deze twee met elkaar communiceren zodat er veel slimmer ververst kan worden. Dat verversen van applicaties zorgt ervoor dat je meer momenten hebt waarop je cyberaanvallen kunt onderscheppen. En zit je als crimineel net in een handeling en wordt er ververst, dan is het einde oefening en ben je te laat. Dan is er nog decentralisatie. In het lichaam communiceren cellen constant met elkaar. Als eentje geïnfecteerd raakt gebruikt hij stofjes om omliggende cellen te waarschuwen dat er iets mis is, zonder dat het eerst langs je hersenen hoeft te gaan. Door hetzelfde te creëren in een computernetwerk: eilandjes die zelf alarm kunnen slaan, zonder dat een centraal systeem alles de hele tijd moet langslopen, kun je veel sneller en lokaler ingrijpen als er iets mis is. Een wondermiddel is het volgens de onderzoekers niet, maar zeker een manier om het cybercriminelen een stuk moeilijker te maken. In deze audio hoor je Bart Gijsen van TNO en Rogier Reemer van Achmea. Lees hier meer over het Partnership for Cyber Security Innovation....more

  Link Aflevering

• Wat een drum-experiment ons kan leren over cultuurevolutie

  Luister

  Oct 28 2020

  Het experiment heeft nog het meeste weg van het doorfluisterspelletje van vroeger, maar dan met drumritmes. 120 proefpersonen kregen een ritme te horen en dat moesten ze - alleen in een geluidsdichte ruimte met drie trommels en één stokje - zo goed mogelijk na proberen te spelen. Sommige mensen hoorden het origineel, anderen kregen het stokje door van een andere proefpersoon en moesten naspelen wat diegene ervan had gebakken. Elk groepje (of rijtje) van zes mensen begon dus met een basisritme en als de laatste van het groepje klaar was, dan was er een geëvolueerd eindritme. Nou waren de ritmes heel simpel, maar de setting zat wat ingewikkelder in elkaar. De onderzoekers hadden namelijk gespeeld met de afstanden tussen de trommels. In één groepje stonden ze allemaal op gelijke afstand van elkaar, in een ander groepje stond één trommel verder weg en zo creëerden ze vier veschillende settings. Ook vroegen ze de proefpersonen om bij het spelen van de ritmes een vaste trommel-volgorde aan te houden. Zo probeerden ze te onderzoeken hoe de toegang tot de middelen en de setting daarvan invloed had op de evolutie van het ritme. Ze zagen - zoals ze verwachten - dat uit elke setting een ander eindritme kwam en dat deze in sommige groepen heel anders was geworden dan het origineel. Het levert - zo hopen de onderzoekers - een nieuwe manier op van naar dit vraagstuk kijken, wat als inspiratie moet dienen voor onderzoeken in de toekomst. In deze audio hoor je onderzoeker Helena Miton van het Sante Fe Institute. Leer hier meer over het onderzoek: The rhythm of change: What a drum-beat experiment reveals about cultural evolution. Hier vind je de paper: Motor constraints influence cultural evolution of rhythm....more

  Link Aflevering

• Malariaparasiet verstop zich in onze bloedbaan tijdens het droge seizoen

  Luister

  Oct 27 2020

  Malaria wordt verspreid door parasieten. Als een mug ons prikt dringt die parasiet onze bloedbaan binnen en daar besmetten ze menselijke rode bloed cellen en vermenigvuldigen ze zich. De meeste besmettingen vinden plaats in de natte maanden van het jaar. In delen van West Afrika is dit ongeveer van juli tot december. Dat is ook logisch, want in dat seizoen zijn er de meeste muggen en verspreid de ziekte zich makkelijker. Maar hoe kan het dan dat ze elk jaar met zoveel terugkomen? Terwijl er een heleboel droge maanden zijn met veel minder muggen. Wat doen die parasieten om die periode te overleven? Silvia Portugal van de Heidelberg universiteit in Duitsland en haar collega's vonden het antwoord. Ze vergeleken besmettingen uit de regenseizoenen met besmettingen uit de zomerseizoenen en daar ontdekten ze een belangrijk verschil. Verstoppertje in de bloedbaan Ze zagen dat de parasiet in het regenseizoen een molecuul produceerde waardoor besmette cellen vast blijven plakken aan de wand van onze bloedvaten. Dit doen ze zodat ons lichaam de besmette cellen niet goed op kan ruimen. In de zomer produceert de parasiet deze moleculen echter niet. De meeste besmette cellen werden daardoor juist wél door het lichaam weggewerkt. Dit zorgde ervoor dat de parasiet nog maar in kleine getale overbleef en zo ongezien kon blijven rondhangen in het lichaam. Werd het buiten weer nat, dan ging de parasiet terug naar volle aanvalsmodes. Een belangrijke les van dit onderzoek is dat het niet genoeg is om alleen te kijken naar de zieke mensen bij het bestrijden van malaria. We zullen nog net iets slimmer moeten zijn om deze parasiet te verslaan. Gelukkig hebben we daar nu weer wat extra munitie voor. Lees meer over het onderzoek op de site van Nature: Increased circulation time of Plasmodium falciparum underlies persistent asymptomatic infection in the dry season. Luister verder: Het menselijke immuunsysteem kan de malaria-parasiet zélf bestrijden....more

  Link Aflevering

• Robots laten zien waarom vissen in een school zwemmen

  Luister

  Oct 26 2020

  Uit het experiment met de robotvissen kwam dat het inderdaad energie scheelt als vissen in een school zwemmen. Ze maken hierbij gebruik van de waterstroming die de vissen voor hen veroorzaken en passen hun staartbeweging daarop aan. Dit aanpassen van de beweging wordt in dit onderzoek vortex phase matching genoemd. Het werkt op elke plek in de school, maar vraagt niet overal om dezelfde beweging. Synchroniseren met de leider heeft bijvoorbeeld als je er vlak achter zwemt, zit je verder achter in de school dan is een tegenovergestelde beweging juist beter om zoveel mogelijk energie te besparen. 10.000 experimenten Ditzelfde onderzoek doen bij wilde vissen is enorm lastig, daarom werd het tot nu vooral berekend in modellen. Dit is voor het eerst dat het met zo levensecht mogelijke robotvissen is getest. Om te kijken hoe het nou precies zit met energieverbruik, lieten ze de vissen in verschillende formaties zwemmen en voerden ze wel 10.000 verschillende experimenten uit. Omdat het ging om robots, konden ze heel precies meten hoeveel energie er per situatie per vis werd verbruikt. Om vervolgens zeker te weten dat vissen in het wild ook gebruikmaken van vortex phase matching, hebben de onderzoekers ook nog echte vissen in een tank laten meedoen aan het experiment. Ze zagen mede dankzij een slim computermodel gebaseerd op hun bewegingen dat ze inderdaad dezelfde strategie gebruikten. In de toekomst willen ze het energieverbruik van de vissen ook nog precies gaan meten door met slimme technologie de hartslag te monitoren. Waarom dit onderzoek? Nou is het natuurlijk leuk om dit te weten over vissen, maar er zit nog een grotere gedachte achter het onderzoek. De kennis moet namelijk ook helpen bij het maken van betere robotvissen. Deze gaan straks in zwermen (of scholen) worden ingezet om bijvoorbeeld de waterkwaliteit in oceanen te monitoren. Dit soort onderzoeken helpen bij het ontwerpen van robots die zich zo energiezuinig mogelijk bewegen. Omdat wilde vissen geneigd zijn deze robots te volgen (als ze echt genoeg lijken) biedt het ook mogelijkheden voor het trainen van wilde vissen. Bijvoorbeeld door ze te leren op welke plekken ze beter niet kunnen zwemmen. In deze audio hoor je onderzoeker Iain Couzin van de universiteit van Konstanz in Duitsland. Lees hier meer over het onderzoek: Robots help to answer age-old question of why fish school. De paper vind je hier: Vortex phase matching as a strategy for schooling in robots and in fish....more

  Link Aflevering

• Met hersenstimulatie emotionele acties onder controle houden

  Luister

  Oct 22 2020

  Het klinkt enger dan het is. Laten we beginnen bij het begin: het gaat hier niet om het controleren van de emotie zelf, maar het controleren van wat je ermee doet. Van nature hebben mensen de neiging om negatieve, bedreigende situaties te vermijden en positieve en belonende situaties op te zoeken. Alleen soms vraagt een situatie om een tegennatuurlijke handeling. Je wilt bijvoorbeeld je oma heel graag knuffelen, maar je moet je inhouden (want corona!). Dit is voor sommige mensen een bijzonder moeilijke opgave. In dit onderzoek is eerst gekeken wat er precies in de hersenen gebeurt als we deze taak uitvoeren. Aan proefpersonen werden in een hersenscanner op een scherm emotionele gezichten getoond. Boze gezichten moesten ze vermijden en blije gezichten moesten ze - met een joystick - benaderen. Dat zouden we van nature ook doen. Maar ze moesten ook het omgekeerde doen: boze gezichten benaderen, blije vermijden. Zo konden ze aan de scans zien welke hersengebieden wat doen. Hersenstimulatie Die dans van elektrische signalen hebben ze verder uitgezocht en daarna hebben ze deze geprobeerd te beïnvloeden met hersenstimulatie. Dus met zwakke elektrische velden van buiten het hoofd de interactie opzoeken met bestaande hersenactiviteit. Maar dan wel perfect aangesloten op deze specifieke taak. Lig je gewoon in bed niets te doen, dan heeft het ook geen effect. Uiteindelijk hopen de onderzoekers dat dit huidige behandelingen kan verbeteren. Vaak gaat het dan om exposure therapie: het oefenen van de sociale situaties waar iemand moeite mee heeft. Het toevoegen van hersenstimulatie zou het effect van deze oefening kunnen versterken. In deze audio hoor je Bob Bramson van het Donders Instituut (Radboud Universiteit). Lees hier meer over het onderzoek: Meer controle over emotionele acties met hersenstimulatie....more

  Link Aflevering

• Het perfecte randje maken, op de atoom nauwkeurig

  Luister

  Oct 21 2020

  Materiaal dat uit een laag bestaat met een dikte van 1 atoom wordt ook wel 2D-materiaal genoemd. Grafeen is hier een voorbeeld van. Zo'n grafeenlaagje heeft hele bijzondere eigenschappen. Het is sterker dan staal, transparant en flexibel. Ook geleidt het warmte en elektriciteit heel erg goed. Dat maakt het interessant als materiaal voor zonnecellen, buigzame lcd- en touchscreens en een heleboel elektronica op hele kleine schaal. Alleen de randjes van dit soort materialen zijn onvoorspelbaar. Ze verschillen in eigenschappen van het hoofdmateriaal, maar onderling zijn er ook verschillen. Zo heb je bijvoorbeeld een zig zag-randje en een armchair-randje. De ene is magnetisch, de andere niet en dat is nog maar één van de eigenschappen waarin ze verschillend zijn. Dat maakt het werken met het materiaal lastig. Simpel stofje Nu hebben wetenschappers een manier gevonden om dat randje te beïnvloeden. En daarvoor hebben ze niet veel meer nodig dan waterstofperoxide en een beetje warmte. Daarmee lukt het ze om van elk randje een zig zag-randje te maken, dat van alle vormen het sterkst is. Het maakt allerlei belangrijke vervolgonderzoeken mogelijk, onder ander binnen de kwantumwetenschappen. In deze audio hoor je onderzoekers Battulga Munkhbat en Timur Shegai van de Chalmers University of Technology in Zweden. Lees hier meer over het onderzoek: How to make perfect edges in 2D-materials. De paper vind je hier: Transition metal dichalcogenide metamaterials with atomic precision....more

  Link Aflevering

• De moleculaire dans die ons hart laat kloppen in kaart gebracht

  Luister

  Oct 20 2020

  Hoe ziet die dans er nou precies uit? Daarvoor duiken we even in de hartspier. Om precies te zijn in de hartspier-cellen. Daar zitten lange dunne eiwit-slierten die samen een hartslag kunnen maken. Met behulp van een elektrisch signaaltje trekken ze samen, en ontspannen ze weer. Om dit te kunnen doen moeten die slierten moeten echter allemaal dezelfde lengte hebben. Het bepalen van de lengtes van die eiwitten - dus wanneer is eentje precies de goede lengte - dat doet weer een ander eiwitje in die cel. Keurt ie een sliert goed, dan zet ie er een klein dopje op. Maar het eiwitje dat dit doet maakt ook wel eens fouten. Als hij te vroeg of te laat een dopje erop zet, als het sliertje nog niet de goede lengte heeft, dan komt er een ander eiwitje aan en die duwt dat dopje er weer af. Betere behandeling hartziektes Een dans van heen en weer bewegende eiwitten dus. Dat klinkt misschien heel gezellig, maar als er fouten worden gemaakt en danspassen worden gemist kan dat vervelende gevolgen hebben voor het hart. Nou heeft een onderzoeksteam van Washington State University voor het eerst laten zien dat dit mechanisme zo werkt en dat is belangrijk, want daarmee weten ze ook wat er mis kan zijn als het niet goed werkt. Ze hopen zo mensen met hartziektes te kunnen helpen waarbij genetische mutaties in deze eiwitten zorgen voor ernstige klachten. Lees hier meer over het onderzoek: Study shows a molecular dance that keeps your heart beating. Hier vind je de paper: Leiomodin creates a leaky cap at the pointed end of actin-thin filaments....more

  Link Aflevering

• Verliezen vleugels leverde groot voordeel op voor mieren

  Luister

  Oct 19 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker Adam Khalife van Sorbonne University. Lees hier meer over het onderzoek: Losing flight had huge benefits for ants, finds new study.

  Link Aflevering

• 3D-geprinte insectensnacks, wandelritme-sensoren en typgedrag als ID

  Luister

  Oct 15 2020

  Demi Jansen zocht met haar team naar een duurzame oplossing op voedselgebied en vond die in 3D-geprinte insectenkoekjes. Omdat ze er eerst een pasta van maken, kunnen ze snacks maken in elke vorm en elke smaak. Omdat deze manier van produceren (nog) niet geschikt is voor massaproductie zien ze dit meer als iets voor specifieke groepen die baat zouden hebben bij een gepersonaliseerde dosis eiwitten en vetten. Daarbij denken ze bijvoorbeeld aan de zorg, topsporters en mensen bij defensie. Meten typgedrag De manier waarop iemand typt is behoorlijk uniek, net als een handschrift of penseelstreek. Bob van der Meulen zag hier met zijn team een mooie toepassing voor. Nu studenten veelal thuis tentamen moeten doen, is het voor universiteiten belangrijk om zeker te weten dat Piet niet het tentamen van Klaas zit te maken. Nu moeten studenten daarom vaak hun webcam aan hebben staan, maar dit zou je ook kunnen checken door met software het typgedrag te analyseren, zonder daarbij vast te leggen wat er wordt geschreven. Op de lange termijn hopen ze met met de technologie vroegtijdig stressgerelateerde ziektes op te sporen, want typgedrag zegt ook aardig wat over hoe iemand zich voelt, laat onderzoek zien. Wandelritme-sensoren Lieke de Mare bedacht een hulpmiddel voor mensen die moeten revalideren na een beroerte. Vaak moeten deze mensen oefeningen doen om weer goed te kunnen lopen. Door sensoren aan de voeten - en een eventueel loophulpmiddel - te koppelen aan software kunnen mensen thuis een seintje krijgen als ze verkeerd lopen en helpt een gepersonaliseerd ritme ze om weer de juiste pas te vinden. Bekijk hier wat er allemaal te doen is vanaf zaterdag: Dutch Design Week 2020. Meer studentenprojecten die tijdens de Dutch Design Week te zien zijn vind je hier: Drivers of change online....more

  Link Aflevering

• Katten verleiden met je ogen

  Luister

  Oct 13 2020

  Hier vind je het volledige paper en kun je ook foto's en video's bekijken van de katten en de mensen die een slow blink doen.

  Link Aflevering

• “Nobelprijs voor de economie” naar onderzoekers veilingen

  Luister

  Oct 12 2020

  Meer over hun onderzoek en het veilingen-format dat ze ontwikkelden lees je hier. Luister ook Tinbergen en de economie van morgen

  Link Aflevering

• Hoe je de geur van wijn onthoudt

  Luister

  Oct 08 2020

  In de podcast hoor je onderzoeker Ilja Croijmans van Universiteit Utrecht. Meer over het onderzoek lees je hier. Er is ook een vervolgonderzoek, daaraan kan je meedoen als je een wijnexpert ben (gediplomeerd, minstens WSET level 3 of vergelijkbaar). Dat doe je via deze link of je kan mailen naar [email protected]

  Link Aflevering

• CRISPR-Cas techniek wint Nobelprijs scheikunde

  Luister

  Oct 07 2020

  Lees hier meer over de winnaars van de Nobelprijs voor de scheikunde: Genetic scissors: a tool for rewriting the code of life.

  Link Aflevering

• Nobelprijs natuurkunde naar onderzoekers zwarte gaten

  Luister

  Oct 06 2020

  Als je meer wilt lezen over het onderzoek en de onderzoekers, dan kan je dat hier doen.

  Link Aflevering

• Nobelprijs geneeskunde naar ontdekkers hepatitis C

  Luister

  Oct 05 2020

  Lees hier meer over de winnaars van de 2020 Nobelprijs voor de geneeskunde: the Nobel Prize in physiology or medicine.

  Link Aflevering

• Fijnstof meten om beter CO2 te kunnen zien

  Luister

  Oct 01 2020

  Als aanvulling op de grotere Europese CO2-ruimtemissies ontwikkelt een samenwerking van tien organisaties - waaronder SRON - een netwerk van kleinere satellieten dat uiteindelijke het Space CARBon Observatory moet worden. Daarvoor hebben ze samen met onder andere TNO, de Universiteit Leiden en Airbus een instrument ontwikkelt genaamd SPEX dat kijkt naar fijnstof in de atmosfeer. Ruis weghalen SPEX doet dit door te kijken naar hoe die kleine deeltjes het licht van de zon weerkaatsen. Zo kunnen ze zien hoeveel fijnstof ergens is, maar ook hoe groot de deeltjes zijn en wat waarschijnlijk hun oorsprong is. In deze missie speelt SPEX echter niet de hoofdrol. Die gaat naar NanoCarb, een kleine sensor die CO2 meet. Omdat fijnstof de meting van CO2 kan beïnvloeden, gaat SPEX mee om te zorgen dat de ruis uit de meting verdwijnt. Testvlucht CO2 wordt al gemeten, maar in deze missie willen ze het nog nauwkeuriger gaan doen en daar hebben ze SPEX bij nodig. Morgen gaan de twee instrumenten voor het eerst in de lucht getest worden, alleen nog wel even wat dichter bij de aarde dan straks de bedoeling is. In deze audio hoor je Martijn Smit van SRON. Lees hier meer over de Europese SCARBO-missie en hier meer over SPEX....more

  Link Aflevering

• Blauwe ekster deelt zijn eten met minderbedeelde soortgenoten

  Luister

  Sep 30 2020

  Dat het dier sociaal is dat hadden ze al in het wild gezien. De blauwe ekster zorgt namelijk ook voor jongen die niet van hem of haar zelf zijn. Broertjes en zusjes van een nieuw nest brengen net zo goed eten als vader en moeder en zelfs dieren die helemaal geen familie zijn helpen mee. Meelwormexperiment Om erachter te komen hoeveel hiervan een teken van intelligentie was en hoeveel instinct, hebben onderzoekers een experiment opgezet waarbij steeds één vogel afgezonderd zat, maar er tussen hem of haar en de rest van de groep alleen gaas zat. Het dier kreeg een flinke bak meelwormen en gekeken werd of hij dit overschot aan eten ging delen met de rest. Daarbij had de grotere groep in het ene geval zelf niets en in het andere geval zelf ook wat. Sociaal vertoon De vogels bleken meer te delen met hun soortgenoten als die zelf niets te eten hadden. Waarom ze deze - in onze ogen - sociale handeling uitvoeren is niet zeker. Al zijn er wel vermoedens. Evolutionair gezien zou de aanpak iets moeten opleveren. Meer kans op eten bijvoorbeeld. Omdat ze zagen dat de mannetjes minder onderscheid maakten in met wie ze deelden (hongerige soortgenoot of niet, ze deelden sowieso veel) zou je kunnen denken dat zij een groot voordeel halen uit dit sociale vertoon. Het is goed mogelijk dat ze zo de aandacht proberen te trekken van de dames eksters. In deze audio hoor je gedragsbioloog Jorg Massen van de Universiteit Utrecht. Je leest meer over het onderzoek op de site van Nature: Azure-winged magpies decisions to share food are contingent on the presence or absence of food for the recipient....more

  Link Aflevering

• Rijgedrag robots veel menselijker dankzij slim model TU Delft

  Luister

  Sep 29 2020

  Het lukt zelfrijdende auto's nog niet om moeiteloos op te gaan in het verkeer en dat komt omdat hun rijgedrag nog te robotisch is. Dat maakt ook dat mensen ze niet echt vertrouwen, zowel als bestuurder als medeweggebruiker. Daarom wilde onderzoeker Sarvesh Kolekar op zoek naar wat menselijk rijgedrag nou bepaalt. Wat is de basis? Wat is het mechanisme erachter? Slordig en onzeker Eigenlijk komt het erop neer dat we helemaal niet zo netjes rijden. Een algoritme wordt getraind om het optimale pad te kiezen, maar mensen zijn niet zo precies. We rijden helemaal niet exact in het midden van de rijstrook. Zolang we niet over een grens van te risicovol rijgedrag gaan hebben we daar geen probleem mee. Ook zijn we vergeleken een algoritme veel onzekerder. Het mooie is: met deze tekortkomingen - als je ze zo wilt noemen - houden we rekening. Bij onszelf en bij anderen. Het model Het lukte Kolekar om dit mechanisme te vatten in een model, waarmee dan weer voorspellingen kunnen worden gedaan over menselijk rijgedrag in verschillende scenario's. Dit maakt het mogelijk om goede inschattingen te maken in het geval van een volledig nieuwe situatie waarbij niet op data uit het verleden kan worden gerekend. Ook kan het model gebruikt worden om te testen hoe mensen met technische aanpassingen om zullen gaan. Heeft je auto bijvoorbeeld technologie waarmee hij zelf binnen de lijntjes rijdt? Dan - zegt het model - gaan de meesten mensen wat harder rijden. Het model is nog niet helemaal af, zo moet het bijvoorbeeld nog de verkeersregels leren, maar het is al heel bijzonder dat dit gelukt is. In deze audio hoor je onderzoekers Sarvesh Kolekar en begeleidend onderzoeker David Abbink van de TU Delft. Lees meer op de site van de TU Delft: Rijgedrag minder robotachtig door nieuw Delfts model. Of bekijk de volledige paper op de site van Nature: Human-like driving behaviour emerges from a risk-based driver model. Het onderzoek - dat ook onder begeleiding van Joost de Winter viel - maakte deel uit van Abbinks Symbiotic Driving programma....more

  Link Aflevering

• Kankercellen doden door de deur naar de celkern dicht te gooien

  Luister

  Sep 28 2020

  In dit onderzoek hebben wetenschappers van het Sanford Burnham Prebys Medical Discovery Institute in de VS gekeken of het haalbaar is om op een nieuwe manier kankercellen aan te pakken. Daarbij hebben ze zich gericht op de kanaaltjes waardoor de stroom van stofjes in en uit de celkern loopt. Dus het buisje naar de poriën eigenlijk. Ze wilden weten: als we de groei van die kanaaltjes - het vormen ervan - nou kunnen tegengaan kan dat er dan voor zorgen dat agressieve tumoren minder snel groeien en krimpen. Kankercellen groeien snel en vermenigvuldigen snel, daarom hebben en maken ze meer van dit soort kanaaltjes aan dan een gewone cel. Als je het vormen van die kanaaltjes kan blokkeren, dan blokkeer je ook de groei, was de theorie. Wat ze in dit onderzoek waarin nog niet op mensen is getest zagen is dat het inderdaad lijkt te werken. Gezonde cellen in de omgeving van de kankercellen worden niet aangetast. Ze stoppen wel even met groeien, maar herstellen daarna weer, terwijl de tumoren geremd werden in hun groei en kleiner werden. Nu zijn ze bezig met het ontwikkelen van een medicijn. Ze hopen dat deze aanpak er ook voor zorgt dat een tumor niet resistent kan worden tegen het middel, of zelfs tegen andere middelen. Want tumoren kunnen zich heel slim aanpassen zodat ze niet meer aangetast kunnen worden. Maar dat aanpassen wordt wel heel lastig als de stofjes niet meer in en uit de cel kunnen komen omdat de deurtjes allemaal dicht zijn. Het kan dus wellicht nog veel breder worden ingezet worden, maar maar, zover zijn we dus nog niet. Lees hier meer over het onderzoek: Inhibition of Nuclear Pore Complex Formation Selectively Induces Cancer Cell Death....more

  Link Aflevering

• Belangrijk Nederlands meetinstrument slaagt voor extreme omgevingstest

  Luister

  Sep 24 2020

  Als SPEXone uiteindelijk met de satelliet mee de ruimte ingaat, is het de bedoeling dat hij daar met ongeëvenaarde nauwkeurigheid de eigenschappen van fijnstofdeeltjes in de aardatmosfeer gaat meten. De deeltjes spelen een belangrijke rol in het klimaat: sommigen zorgen voor het opwarmen van de aarde, maar anderen juist voor het afkoelen van de aarde. Met de SPEXone data die zeker drie jaar verzameld gaat worden proberen onderzoekers erachter te komen hoe groot die invloed precies is. In deze audio hoor je onderzoeker Otto Hasekamp van SRON (Nederlands instituut voor ruimte-onderzoek). Hasekamp publiceerde eerder al over het effect van fijnstofdeeltjes op het klimaat: Afkoelende rol van fijnstof op opwarmende aarde sterker dan gedacht. Lees hier meer over het instrument: SPEXone veelbelovend instrument voor aerosolmeting....more

  Link Aflevering

• Aandacht baby gaat naar meest leerzame stimulus

  Luister

  Sep 24 2020

  In deze audio hoor je hoogleraar cognitieve psychologie Sabine Hunnius van het Donders Instituut (Radboud Universiteit). Lees hier meer: Infants tailor their attention to maximize learning.

  Link Aflevering

• Jonge generatie vleermuizen accepteert slim de klimaatveranderingen

  Luister

  Sep 23 2020

  Sommige dieren zijn iets beter in het omgaan met veranderingen dan anderen. Leef je kort, plant je je snel voort en verplaats je makkelijk, dan heb je een grotere kans op succes. Dankzij deze factoren lukte het de rosse vleermuis om zijn overwinteringslocatie slimmer te kiezen. In eerste instantie waren het de jonge mannetjes die verder naar het noorden opschoven om het zo niet te warm te hebben tijdens hun winterslaap, terwijl vooral de ouderen vleermuizen vast bleven houden aan hun oude vertrouwde stek. Omdat dit voor de jonge generatie een succesvolle move bleek te zijn overleefden de groepen die verder naar het noorden trokken en zo konden ze die kennis weer doorgeven aan de volgende generatie. Bergen data De onderzoekers hadden 10 jaar aan data van 3400 vleermuizen tot hun beschikking. De reden waarom was wat minder mooi: in Charkov, Oekraïne besloten op een gegeven moment steeds meer vleermuizen om te overwinteren in de raamkozijnen van flats. Omdat ramen vervangen in de winter veel goedkoper is, kwamen huizenbezitters steeds vaker in aanraking met de gevleugelde pakketjes. Ze brachten ze dan meestal wel naar het nabijgelegen rehabilitatiecentrum, maar veel waren tegen die tijd al dood. Gelukkig werden de gesneuvelde dieren goed bewaard, wat er jaren later voor zorgde dat ze dankzij stofjes in hun vacht konden herleiden waar de dieren hadden geleefd. In deze audio hoor je onderzoeker Christian Voigt van het Leibniz-Institut für Zoo- und Wildtierforschung im Forschungsverbund. Meer lezen over het onderzoek kan hier: Generational shifts help migratory bats keep pace with global warming....more

  Link Aflevering

• Functie van slaap verandert plots wanneer we 2,5 jaar oud zijn

  Luister

  Sep 22 2020

  Lees hier meer over het onderzoek: UCLA-led team of scientists discovers why we need sleep. De paper vind je hier: Unraveling why we sleep: Quantitative analysis reveals abrupt transition from neural reorganization to repair in early development.

  Link Aflevering

• Mannetjesbavianen met vriendinnen leven langer

  Luister

  Sep 21 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker Susan Alberts van Duke University. Meer over de studie: Male baboons with female friends live longer. De paper vind je hier: Social bonds, social status and survival in wild baboons: a tale of two sexes.

  Link Aflevering

• Een veel snellere manier om nieuwe plantenrassen te maken

  Luister

  Sep 17 2020

  Het doel van deze onderzoekers is het maken van planten die minder gevoelig zijn voor ziekte, die minder pesticide nodig hebben en die ook nog eens gezonder zijn om te eten. Als je een plant wilt verbeteren kan dat op verschillende manieren. Je kunt ze genetisch manipuleren, maar dat mag hier niet. En je kunt ze op de ouderwetse manier kruisen, tot je uiteindelijk de soort krijgt die je wilt. Dat is alleen een lang en kostbaar proces met een wisselende uitkomst. Kan dit niet via een andere weg, achten Alexandre Jousset en zijn collega Mohammad Ravanbakhsh van de Universiteit Utrecht. Samen kijken ze al jaren naar de grote invloed van al die kleine beestjes tussen de wortels van planten. Eigenlijk is een plant een soort hybride tussen plant en bacteriekolonie zagen ze en toen begonnen ze te denken: kunnen we het niet via die bacteriën spelen? Veredelen bacteriën Een plant veredelen tot een nieuwe soort duurt vaak jaren, maar een bacterie veredelen is een kwestie van uren tot dagen. Of deze aanpak echt ging werken zijn ze vervolgens gaan testen in het lab. In de ene setting lieten ze de genen muteren van de plant zelf en in de andere setting alleen de genen van de bacteriën. Ze mikten daarbij op genen die de voedingswaarde verbeterden en die de weerstand van de plant sterker maakten. En wat zagen ze: beide aanpakken werkten vrijwel evengoed. Hoe gaat dat er dan in de praktijk uitzien? Even met je spinazie naar het lab Nou stel je hebt een veld vol spinazie, maar de plantjes zijn niet zo sterk en je wilt de voedingswaarde verbeteren. Dan ga je met je plantje naar Utrecht. Daar gaan ze eerst kijken, wat kan er genetisch beter? Welke genen zijn nodig voor die verbeteringen? En dan zoeken ze daar als een soort matchmakers de juiste bacteriën bij, die deze genen stimuleren. En binnen een paar maanden hebben ze dan een nieuwe verbeterde spinazieplant voor je klaar, terwijl normaal veredelen jaren kan duren. Voor de zekerheid hebben de onderzoekers alvast een spin off gelanceerd, mocht de vraag groot zijn. Voor nu hopen ze vooral op gezondere plantjes en een verduurzaming van de landbouwsector. Want als je plantjes zo maakt dat ze minder water, meststof en pesticiden nodig hebben, dan is iedereen blij. In deze audio hoor je onderzoeker Alexandre Jousset van de Universiteit Utrecht. De paper vind je hier: Targeted plant hologenome editing for plant trait enhancement....more

  Link Aflevering

• De grootste vissen in de zee zijn vrouwen

  Luister

  Sep 16 2020

  Het onderzoek vond plaats in het Ningaloo Reef in het westen van Australië. Daar verzamelen zich elk jaar honderden walvishaaien. De onderzoekers zwommen al veel met de dieren en ontdekten zo dat ze elk een uniek patroon hebben en dat ze dus uit elkaar gehouden kunnen worden. Dat betekent dat je ze kunt gaan volgen en kunt bijhouden hoeveel ze elke keer gegroeid zijn. Maar hoe doe je dat? Een walvishaai meten? Je kunt hiervoor een wervel doorzagen en de jaarringen - net als bij een boom - tellen. Maar ja, dan moet de walvishaai dood zijn. Ze hebben het toen maar eerst eens (geen grap) met een meetlint geprobeerd, maar zoals je je kunt voorstellen, was dat niet heel makkelijk onderwater. Ze kwamen uit bij stereo-video, waarbij twee camera's één meting doen. Langzame groeiers Nou groeien walvishaaien helemaal niet snel: 20, misschien 30 centimeter per jaar. Dus als je een goeie dataset wilt verzamelen dan ben je wel even bezig. In dit geval: tien jaar. Maar na die tien jaar konden ze bevestigen dat walvishaaien langzaam groeien en dat dit verschilt tussen de mannetjes en vrouwtjes. In het begin groeien de mannetjes sneller. Maar bij een meter over 8 vlakt de groei af. De vrouwtjes groeien dan nog even door, soms tot voorbij de 14 meter. Waarbij mannetjes over de groei naar een geslachtsrijpe leeftijd 30 jaar doen, maar de vrouwtjes daar 50 jaar voor nodig hebben. Voortbestaan walvishaai En dan moet je je voorstellen: zo'n vrouwtje moet dan 50 jaar lang niet gevangen worden, er moet geen schip tegenaan varen, ze moet niet vast komen te zitten. En dat allemaal nog voordat ze überhaupt aan kinderen kan beginnen. Dat is natuurlijk heel zorgelijk voor het voortbestaan van de walvishaai. En daarom is het goed dat we dit door dit onderzoek nu weten. Wat we natuurlijk ook weten dankzij dit onderzoek, is dat de vrouwtjes het dus winnen van de mannetjes in lengte. Waarbij de grootste dames in de buurt van de 18 meter komen. De grotere walvishaaimoeders kunnen wel honderden jongen tegelijk dragen in verschillende stadia van ontwikkeling. Dan is het ook wel fijn als je een maatje meer hebt. In deze audio hoor je onderzoeker Mark Meekan van het Australian Institute of Marine Science. Lees hier meer over het onderzoek: Asymptotic Growth of Whale Sharks Suggests Sex-Specific Life-History Strategies....more

  Link Aflevering

• Oudste sperma ooit gevonden

  Luister

  Sep 16 2020

  Het gebeurt niet vaak dat fossielen in barnsteen zo goed bewaard blijven. Vaak is bij dit soort diertjes iets als het schild nog intact, maar zijn de ingewanden en andere zachtere delen verloren gegaan. In 150 jaar onderzoek naar fossielen van mosselkreeftjes waren er misschien 20 uitzonderingen. Deze laatste toevoeging is dus op zich al uitzonderlijk omdat ook de ingewanden in goede staat verkeren, maar wat de vondst extra bijzonder maakt is dat er zelfs spermacellen in het voortplantingskanaal van één van de vrouwtjes zijn gevonden. Extra grote spermacellen Het vinden van de spermacellen, die tot de grotere behoren van het dierenrijk (de fruitvlieg wint met een lengte van 5.8 centimeter), laat zien dat er evolutionair gezien weinig is veranderd voor deze beestjes als het op voorplanting aankomt. Je zou denken: grote spermacellen, dat is niet voordelig. Het kost namelijk veel meer moeite: het uitzonderlijk grote sperma vraagt om grote ingewanden om ze te verplaatsen en de voortplanting zelf duurt ook nog eens veel langer. Toch laat deze fossiel zien dat de spermacellen van dit diertje er 100 miljoen jaar geleden net zo uitzagen als nu en dat deze tactiek dus blijkbaar genoeg opleverde om de tand des tijds te doorstaan. Politieke onrust rond barnsteenfossielen Helaas is het vinden van fossielen in barnsteen niet alleen maar goed nieuws. Barnsteen wordt voornamelijk gewonnen voor het maken van sieraden, waarbij af en toe een fossiel wordt gevonden. Op sommige plekken ter wereld gebeurt het opgraven van barnsteen echter onder erbarmelijke omstandigheden, waarbij de mijnwerkers grote sommen geld moeten betalen aan vaak criminele organisaties om op extreem gevaarlijke plekken te mogen werken. In enkele landen is de onrust zo groot op het moment dat onderzoekers wetenschapsbladen hebben opgeroepen om geen artikelen meer te publiceren waarin barnsteenfossielen uit die regio's zijn gebruikt. Het stuk barnsteen uit het onderzoek naar spermacellen is volgens de betrokken onderzoekers gevonden in een periode waarin de situatie minder alarmerend was. Ze laten weten zich bewust te zijn van de huidige problematiek. In deze audio hoor je geobioloog Renate Matzke-Karasz van de Ludwig-Maximilians-Universitaet in München. De volledige paper is hier terug te vinden: Exceptional preservation of reproductive organs and giant sperm in Cretaceous ostracods....more

  Link Aflevering

• Hoe creatief kan kunstmatige intelligentie worden?

  Luister

  Sep 14 2020

  In deze audio hoor je Marcus du Sautoy, hoogleraar wiskunde en Simonyi Professor for the Public Understanding of Science aan Oxford University. Zijn boek vind je bij Uitgeverij Nieuwezijds: De code van creativiteit. Woensdagavond 16 september zal op de TU Eindhoven een lezing plaatsvinden met Marcus du Sautoy en onderzoekers Kristina Andersen (Industrial Design) en Jim Portegies (Mathematics and Computer Science). De gratis lezing is ook online te volgen. Ook interessant en uitgekomen rond dezelfde tijd als bovengenoemd boek is de roman 'Machines like me' van Ian McEwan. Mocht je hem al gelezen hebben, een vermakelijk gesprek tussen de twee auteurs: Ian McEwan in conversation with Marcus du Sautoy. Heb je het nog niet gelezen: pas op, spoilers!...more

  Link Aflevering

• Kleine molecuul zorgt voor grote doorbraak in behandeling kanker

  Luister

  Sep 10 2020

  Het gaat om een behandeling die gebruikmaakt van drie onderdelen: zuurstof, licht in de vorm van een laser en een lichtgevoelig molecuul. Het heet fotodynamische therapie en het zorgt ervoor dat er stofjes gevormd worden die de kankercellen aanvallen. De behandeling werkt alleen niet bij iedereen. Drie problemen zijn daar de oorzaak van: het is niet makkelijk om de lichtgevoelige moleculen op de juiste plek te krijgen, tumoren zorgen voor een zuurstofarme omgeving terwijl je juist zuurstof nodig hebt en de stofjes die je probeert te maken worden ook nog eens aangevallen door de tumor zelf. Voor alle drie de problemen hebben onderzoekers nu een oplossing gevonden. Ze ontwikkelden één nanodeeltje dat beter hecht aan de tumor, zorgt voor meer zuurstof en het verdedigingsmechanisme van de tumor kan omzeilen. In deze audio hoor je onderzoeker Jan van Hest van de Technische Universiteit Eindhoven. Lees hier meer over zijn laatste werk: Surface-Charge-Switchable Nanoclusters for Magnetic Resonance Imaging-Guided and Glutathione Depletion-Enhanced Photodynamic Therapy....more

  Link Aflevering

• Het gevoeligste observatorium voor zwaartekrachtsgolven ooit

  Luister

  Sep 09 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker en projectleider Frank Linde van het Nikhef. Meer lezen over de Einstein Telescope? Dat kan onder andere hier: Einstein Telescope wordt het gevoeligste observatorium voor zwaartekrachtsgolven. Of lees hier meer over het nieuws van vorige week: Onderzoekers hebben bewijs gevonden voor het samensmelten van twee uitzonderlijk zware zwarte gaten, die volgens de bestaande theorie eigenlijk niet eens zouden moeten bestaan.

  Link Aflevering

• Jonge kinderen gebruiken beide hersenhelften voor taalverwerking

  Luister

  Sep 08 2020

  Het zou een mogelijke verklaring zijn voor waarom kinderen beter zijn in het leren van taal en waarom ze beter herstellen van beroertes. De onderzoekers zagen eerder dat kinderen die al heel vroeg - bij de geboorte - een beroerte kregen waarbij alle functies van de linkerhersenhelft verloren gingen op latere leeftijd alsnog taal konden verwerken. Sterker nog: ze hadden hier geen enkel probleem mee. De nieuwe data suggereert dat de taalverwerking bij deze kinderen wordt overgenomen door de rechterhersenhelft en dat dit niet pas ontstaat na zo'n beroerte, maar dat het iets is wat de hersenen al kunnen. Kunnen we dit dan niet gebruiken om volwassenen te helpen herstellen van een beroerte waarbij het taalgebied is beschadigd? Dat is wel de hoop. Er lopen op verschillende plekken onderzoeken waarin wordt gekeken of deze 'slapende functie' van de rechterhersenhelft weer aangewakkerd kan worden. Maar of dat in volwassenen ook mogelijk is - en dan specifiek bij taalverwerking - dat moeten toekomstige onderzoeken nog uitwijzen. In deze audio hoor je hoogleraar neurologie Elissa Newport van het Georgetown University Medical Centre. Lees hier meer over het onderzoek: Children Use Both Brain Hemispheres to Understand Language, Unlike Adults....more

  Link Aflevering

• Kijk eens wat dieper in de ogen van een zilvermeeuw

  Luister

  Sep 07 2020

  Even geleden kwamen onderzoekers van de Universiteit van Exeter achter interessant gedrag van de zilvermeeuw. Het onderzoek was heel overzichtelijk: Madeleine Goumas was degene die het uitvoerde. Zij zette wat eten neer in een strandplaatsje, wachtte op een afstandje tot er een meeuw landde en begon die of intens aan te kijken, of ze draaide haar hoofd weg. Wat bleek: de meeuwen durfden minder en kwamen veel minder snel op het eten af als ze werden aangekeken. Maar reageren ze nou op onze ogen? Of op de positie van ons hoofd? En is het aangeleerd gedrag, of zit het in hun natuur om zo te reageren? En hoe zit het met de stadsmeeuw versus de plattelandsmeeuw? Het waren allemaal vragen waar de onderzoekers na hun vorige experiment nog mee zaten en dus kwam er een deel twee. Dit keer werd de hoofdbeweging en het eten achterwege gelaten en benaderde de onderzoekers de meeuwen actief met het gezicht naar voren, terwijl ze het dier wel of niet direct aankeken. Weer reageerden de meeuwen heel duidelijk op oogcontact, wat laat zien dat het niet alleen om de richting van ons hoofd gaat. Ze zagen ook dat stadsmeeuwen de mensen gemiddeld 2,5 meter dichterbij lieten komen voordat ze zich verplaatsten dan de natuurmeeuwen. En ze vonden dat jonge meeuwen dit gedrag ook al vertoonden, wat suggereert dat het geen aangeleerd gedrag is. Waarom willen we dit eigenlijk weten? Er nestelen zich steeds meer meeuwen in de stedelijke omgeving en ondanks dat ze heel aanwezig lijken, neemt hun populatie op veel plekken af. Het is dus misschien maar goed om elkaar een beetje beter te leren begrijpen, zodat we misschien iets makkelijker onze ruimte met elkaar kunnen delen. In deze audio hoor je onderzoeker Madeleine Goumas van de Universiteit van Exeter. Lees hier meer over het onderzoek: Herring gull aversion to gaze in urban and rural human settlements....more

  Link Aflevering

• Het is een slechte tijd voor de mijt

  Luister

  Sep 03 2020

  Er zijn meer dan een miljoen soorten mijten die overal ter wereld leven. In zoetwaterecosystemen, op de polen, op de hoogste bergen, noem het maar op. Voor het eerst is nu door onderzoekers van de Universiteit van Queensland in Australië in kaart gebracht hoe het met ze gaat. En dat is niet best. Het aantal soorten gaat gigantisch hard achteruit. In de regenwouden waar de meerderheid zich bevindt is ongeveer de helft van de soorten verdwenen. En dat is niet alleen een signaal voor hoe het ervoor staat met verschillende ecosystemen, het is ook echt een gemis. De beestjes doen namelijk allerlei belangrijke dingen, zoals het opruimen van het kleinste organisch materiaal. Als een soort kleine, onzichtbare vuilnismannetjes. Volgens de onderzoekers zijn menselijke invloeden de reden voor de achteruitgang. Het verlies is volgens hen gelinkt aan plantendiversiteit, grootte van de leefomgeving en de biodiversiteit onder insecten. Dan zou je dus kunnen zeggen: daar kunnen we nog iets aan doen. Maar ik kan me ook voorstellen dat niet iedereen een sterke link voelt met een beestje van 1 millimeter dat je niet kunt zien. En dus.... maak ik graag van de gelegenheid gebruik om iets te vertellen over een mijt die je voor altijd bijblijft. De mijt zonder eind Ook op onze huid wonen aardig wat mijten. Eentje is uitzonderlijk smerig: de Demodex-mijt. Ook wel: haarfollikelmijt. Ik weet van het bestaan van dit exemplaar af dankzij het BBC Science Focus-blad, een aanrader. Deze mijt is enorm lelijk. Een soort kruising tussen een worm en een spin. De beestjes hangen een beetje rond in de puntjes van onze haren. Meestal rondom het gezicht. Tijdens de nacht krioelen ze over onze huid, op zoek naar een levenspartner. Maar hun leven is heel tragisch. Ze maken goed schoon, ze ruimen onze dode huid op en dat is belangrijk voor onze gezondheid, maar omdat ze maar een klein spijsverteringskanaal hebben en - netjes gezegd - geen uitgang aan de achterkant, raken ze op een gegeven moment vol. Zo vol dat ze uiteindelijk exploderen op je gezicht. Deze mijten hebben zelf weer bacteriën in zich, die dan op ons gezicht landen en dat kan zorgen voor rode plekjes. Dus de volgende keer dat je wakker wordt met een vreemd vlekje, denk dan even aan de mijt zonder anus, bedankt hem voor het stofzuigen en besef dat we ze stuk voor stuk hard nodigen hebben. Zowel diep in het regenwoud, als aan het puntje van onze haren. Lees hier meer over het onderzoek naar mijten-biodiversiteit: Alarming evidence of widespread mite extinctions in the shadows of plant, insect and vertebrate extinctions. Om gezellig af te sluiten, hier een foto van een iets aantrekkelijkere mijt:...more

  Link Aflevering

• Samensmelting tussen twee ongekend zware zwarte gaten gedetecteerd

  Luister

  Sep 02 2020

  De ontdekking werd gedaan aan de hand van zwaartekrachtsgolven die mei vorig jaar zijn opgevangen door de twee LIGO-detectoren in de VS en de Virgo-detector in Italië. Die meten hele minuscule lengte-verschillen in de ruimte-tijd die worden veroorzaakt als bijvoorbeeld twee zwarte gaten botsen. Het signaal werd maar 0,1 seconden gemeten en de data was heel complex. Vandaar dat het pas na uitgebreide analyse naar buiten wordt gebracht. Het signaal - dat GW190521 is genoemd- is volgens de analyse van de onderzoekers afkomstig van twee versmeltende zwarte gaten van ongeveer 66 en 85 keer de massa van de zon. Daarbij ontstond een nieuw zwart gat van zo'n 142 keer de massa van de zon. En dat is op verschillende manieren een hele bijzondere ontdekking, want zowel het zwarte gat van 85 zonsmassa's als die van 142 zonsmassa's kan volgens bestaande theorieën helemaal niet bestaan. In deze audio hoor je onderzoeker Chris Van Den Broeck van Nikhef. Lees meer over de ontdekking: Virgo en LIGO zien nieuw soort zwarte gat. ...more

  Link Aflevering

• Onderzoekers maken eerste vlucht met V-vormig vliegtuig

  Luister

  Sep 01 2020

  In deze audio hoor je Malcom Brown van de TU Delft. Meer lezen over het project kan hier: TU Delft Flying-V. En heb je zin in nog veel meer vliegtuigtechniek, dan is er ook nog deze aflevering van de BNR Techniektour: De techniek achter vliegtuigen. Met daarin een langer gesprek over de Flying-V en een berg luchtvaartkennis van Eric van der Veen (ADSE) en Hans Heerkens (Universiteit Twente).

  Link Aflevering

• Nieuwe generatie batterijen weer een stapje dichterbij

  Luister

  Aug 31 2020

  Lithium-ionbatterijen: ze zitten in onze telefoons, laptops en tablets en maken elektrisch rijden mogelijk. We hebben dus al behoorlijk veel aan ze. Toch word er door onderzoekers wereldwijd gewerkt aan een nog betere versie. Eentje waarmee we straks misschien wel twee keer zo ver kunnen rijden op één oplaadbeurt. Om dat voor elkaar te krijgen moet er zoveel mogelijk energie in een zo licht mogelijke batterij. Daarvoor heb je materiaal nodig waar je veel lithium in kunt opslaan. Nou valt er wat dat betreft aan de min-kant van de batterij nog wel wat te winnen. De elektrode aan die kant is nu van grafiet, maar zou die van lithiummetaal zijn, dan kun je de energiedichtheid met factor twee tot drie verbeteren. Het lastige is alleen: lithiummetaal wil met alles reageren. Daarnaast kan het niet goed tegen de beweging van lithium tussen plus en min tijdens het op- en ontladen. Na 100 oplaadrondes kun je daardoor nu de batterij weggooien. Nou is het onderzoeker van onder andere de TU Delft gelukt om de chemische cocktail waar het lithium doorheen beweegt zo aan te passen dat het geheel stabiel blijft. In plaats van 100, gaat hij nu honderden rondes mee. Dit lukte ze dankzij berekeningen en super geavanceerde technieken waarmee ze zelfs op atomair niveau in een werkende batterij konden kijken. Door de cocktail te blijven verbeteren hopen ze ooit misschien wel tot de 3000 rondes te kunnen gaan. In deze audio hoor je onderzoeker Marnix Wagemaker van de TU Delft. Lees hier meer over het onderzoek: Onderzoekers zetten belangrijke stap richting nieuwe generatie batterijen. De volledige paper vind je hier: Interface chemistry of an amide electrolyte for highly reversible lithium metal batteries....more

  Link Aflevering

• Gedrag | Hoe je fijne intieme technologie maakt

  Luister

  Aug 27 2020

  In de podcast hoor je Birna van Riemsdijk van University of Twente. Meer over haar onderzoek lees je op haar eigen website.

  Link Aflevering

• Gedrag | Filosoferen over wat vrijheid is

  Luister

  Aug 26 2020

  In de podcast hoor je hoogleraar Pauline Kleingeld van de Rijksuniversiteit Groningen. Onlangs kreeg zij een Spinozapremie van de NWO. Meer over haar onderzoek lees je hier.

  Link Aflevering

• Gedrag | Hoe je slachtoffers van partnergeweld kunt helpen

  Luister

  Aug 25 2020

  In de podcast hoor je onderzoeker Nicole van Gelder van het Radboud UMC. Meer over SAFE vind je op de website.

  Link Aflevering

• Gedrag | Waarom we goed zijn voor de aarde

  Luister

  Aug 24 2020

  In de podcast hoor je hoogleraar Linda Steg van de Rijksuniversiteit Groningen. Meer over haar onderzoek en de Stevenpremie lees je hier.

  Link Aflevering

• Gedrag | Wat apen hebben aan aardig zijn

  Luister

  Aug 24 2020

  In de podcast hoor je hoogleraar Liesbeth Sterck van de Universiteit van Utrecht.

  Link Aflevering

• De ruimte | Communiceren met lichtsignalen

  Luister

  Aug 20 2020

  In de podcast hoor je Niel Truyens van TNO. Meer over deze nieuwe vorm van satellietcommunicatie lees je hier.

  Link Aflevering

• De ruimte | Als aliens naar de aarde kijken

  Luister

  Aug 19 2020

  In de podcast hoor je planeetonderzoeker Daphne Stam van de TU Delft. Je leest hier meer over Loupe.

  Link Aflevering

• De ruimte | Een zwart gat op een chip in je computer

  Luister

  Aug 18 2020

  In de podcast hoor je Rembert Duine, hoogleraar theoretische natuurkunde aan de Universiteit Utrecht in Nederland en parttime hoogleraar aan de Technische Universiteit Eindhoven in Nederland. Meer informatie over dit onderzoek vind je hier.

  Link Aflevering

• De ruimte | Ondergronds speuren naar donkere materie

  Luister

  Aug 17 2020

  In deze podcast hoor je deeltjesfysicus Auke Pieter Colijn van Nikhef. Je kunt hier meer lezen over de voorlopige resultaten van het eerdere XENON-experiment.

  Link Aflevering

• De ruimte | Een nagenoeg perfecte telescoop

  Luister

  Aug 17 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker Michiel Min van SRON. En hier vind je meer informatie over de projecten waar SRON mee bezig is op het gebied van exoplaneten.

  Link Aflevering

• Geneeskunde | Diabetes voorkomen? Maak het niet te comfortabel voor je lichaam.

  Luister

  Aug 14 2020

  In deze audio hoor je Patrick Schrauwen van de Universiteit Maastricht. Meer informatie over zijn onderzoek vind je hier: Diabetes and Metabolism Research Group. Wil je bijdragen aan het onderzoek? Dat kan. Proefpersonen kunnen zich hier inschrijven.

  Link Aflevering

• Geneeskunde | Onderzoek doen naar de meest zeldzame tumoren

  Luister

  Aug 13 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker Esther Hulleman van het Prinses Máxima Centrum. Lees hier meer over haar werk: Hulleman groep.

  Link Aflevering

• Geneeskunde | Sneller medicijnen testen met super gevoelige microtracer

  Luister

  Aug 12 2020

  Om te kijken of een geneesmiddel goed wordt afgebroken door het lichaam, wordt er in het medicijn in de klinische fase radioactiviteit ingebouwd. Zo kan heel precies worden gemeten of alles weer uit het lichaam verdwijnt. Ondanks dat het een veilige dosis is voor mensen, mogen dit soort testen pas laat in het onderzoekstraject, als het medicijn er vrijwel zeker gaat komen. Het nadeel daarvan is dat je er dan alsnog achter kan komen dat het lichaam het niet op de juiste manier afbreekt, wat soms jaren vertraging betekent. Met een nieuwe techniek wordt dit helemaal anders. Een aangepaste versie van een Accelerator Mass Spectrometer kan veel lagere doseringen van radioactiviteit detecteren. Zo wordt het mogelijk om veel eerder in het proces deze testen te doen. Het kan vertraging voorkomen, maar zorgt er ook voor dat er geen radiologische proeven op dieren meer aan vooraf hoeven gaan. In deze audio hoor je onderzoeker Wouter Vaes van TNO. Lees hier meer over de techniek: Microtracer AMS: snellere klinische ontwikkeling. ...more

  Link Aflevering

• Geneeskunde | Miniatuursysteem op een chip bootst werking nieren en darmen na

  Luister

  Aug 11 2020

  Nieren - maar ook darmen - op miniformaat, inclusief perfect afgestelde vloeistofstroompjes en echte biologische cellen die samenwerken met niet-biologische materiaal: het bestaat en het werkt. Nu nog buiten het lichaam, maar misschien ooit als implantaat in het lichaam. Onze nieren zijn gigantisch belangrijk voor ons: ze filteren afvalstoffen uit het bloed, scheiden ze actief uit in de urine en spelen een belangrijke rol bij onze bloeddruk en de water- en zoutbalans in ons lichaam. Is er iets mis met onze nieren, dan heeft dat grote gevolgen. Er was alleen naast een nieuwe nier of dialyse niet echt een oplossing voor beschadigde nieren. Daar begint nu langzaam verandering in te komen. Een beperking van dialyse is dat het wel zorgt voor het filteren van het bloed, maar niet voor het actief uitscheiden van afvalstoffen. Er zijn nu miniorganen op chips in de maak die dit uiteindelijk wel moeten kunnen. Het is zelfs al gelukt om een minuscuul niersysteem en darmsysteem op elkaar aan te sluiten. Een belangrijke stap op weg naar een alternatief voor dierproeven en wellicht ooit een hybride kunstnier voor in het lichaam. In deze audio hoor je professor Roos Masereeuw van de Universiteit Utrecht. Lees hier meer over haar onderzoek: Nieuw miniatuursysteem om nier en darm te bestuderen. De laatste paper vind je hier: A Theoretical and Experimental Study to Optimize Cell Differentiation in a Novel Intestinal Chip....more

  Link Aflevering

• Geneeskunde | Aan een afweercel zien welke ziekte iemand heeft

  Luister

  Aug 10 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker Ton Schumacher. Hij is groepsleider Moleculaire Oncologie en Immunologie in het Antoni van Leeuwenhoek en het Oncode Instituut. Ook is hij hoogleraar Immuuntechnologie aan de Universiteit Leiden en het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Hij kreeg dit jaar voor zijn werk een Stevinpremie toegekend door de NWO.

  Link Aflevering

• Biologie | Het archief van de zee zit in een bejaard schelpdier

  Luister

  Aug 07 2020

  In de winter als er niet zoveel te eten is en de temperaturen omlaag gaan, gaat ook de Noordkromp in een soort sluimerstaat. Hierdoor remt de groei van het beestje af en die pauze kun je later heel mooi terugzien in de lijnen op zijn schelp. Bij sommige schelpdieren kun je zelfs de getijden erin terugzien. Je kunt er ook aan zien hoe goed her dier het dat jaar of dat seizoen had. En hoe het ervoor stond met de gezondheid van de zee op dat moment. Nou kunnen Noordkrompen meer dan 500 jaar oud worden. Dat geeft dus een heel mooi kijkje in het verleden, waardoor onderzoekers er onder andere al in slaagden om hele klimaatreconstructies te maken. klepmetingen en kernproeven Om te begrijpen hoe die groeilijnen zich verhouden tot hoe actief de dieren zijn is er zelfs vijf jaar lang, elke minuut bij 16 Noordkrompen gemeten hoever de schelp openstond. Ook worden regelmatig samples uit de groeilijnen genomen, om ze vervolgens te onderzoeken in het lab. Dat geeft weer allerlei nieuwe interessante informatie. Eind jaren vijftig werden er op Nova Zembla bovengrondse kernproeven gedaan door de Russen. Dat zorgde voor heel veel radioactief koolstof in de atmosfeer. En die piek vind je terug in de groeilijn van dat jaar. In deze audio hoor je onderzoeker Rob Witbaard van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee....more

  Link Aflevering

• Biologie | Minder vogels en kleinere snavels: het gaat niet goed met de kanoet

  Luister

  Aug 07 2020

  Tien maanden van het jaar eet de kanoet zoveel mogelijk zijn buikje rond als wadvogel bij temperaturen tussen de 25 en 40 graden, maar in de overige twee maanden trotseert hij de kou op het schiereiland Tajmyr om daar in de Siberische sneeuw te broeden. Extreem jaar Dat is al niet de makkelijkste plek om je kinderen groot te brengen, maar dit jaar hadden ze het extra zwaar. In 2020 werden in Siberië de hoogste temperaturen gemeten sinds de metingen zijn begonnen: 30 graden waar het normaal 5 graden is. Daarnaast kregen de kanoeten in mei te maken met de grootste olieramp sinds 1989. Een dieselvat van 20 miljoen liter zakte door de smeltende permafrost en begon te lekken. Ook voor de kanoet is het een jaar om snel te vergeten. Smeltende sneeuw Oplopende temperaturen hebben er de afgelopen 30 jaar voor gezorgd dat de sneeuw op de broedplek van de kanoet nu een maand eerder smelt. De vogels komen daardoor niet op het optimale moment aan, waardoor de kuikens niet tegelijk geboren worden met de voedselpiek. Het resultaat: minder vogels halen het en de vogels die het wel halen zijn gemiddeld kleiner. Ook is hun snavel korter en dat betekent dat ze de rest van hun leven moeite krijgen met eten vinden. Gezonde zeebodem Nou zijn de kanoeten wel iets mee geschoven. Ze komen nu een week eerder aan, maar dat is lang niet genoeg. Hun broertje de Rosse Grutto lukt het al iets beter, maar alleen als er dat jaar genoeg eten in de waddenzee zit. En daar komen wij om de hoek kijken: kunnen we iets doen om deze beestjes te helpen? Ja. De bodem van de Waddenzee zoveel mogelijk met rust laten. Want als daar het voedselaanbod stabiel blijft, maken ze een grotere kans om het te halen en worden er hopelijk snel weer kanoeten geboren met veel spek op de botten en een lekker lange snavel. In deze audio hoor je onderzoeker Jan van Gils van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee. ...more

  Link Aflevering

• Biologie | Hoe bepaalt een eiwit waar het begint met het uitlezen van DNA?

  Luister

  Aug 06 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker Nynke Dekker van de TU Delft. Lees hier meer over haar werk: DNA en RNA replication. Dekker kreeg dit jaar voor haar onderzoek een Spinozapremie toegekend door de NWO.

  Link Aflevering

• Biologie | Bloemen die hun kleur aanpassen aan hun bestuiver

  Luister

  Aug 05 2020

  Planten kunnen door allerlei dieren bestoven worden. In Europa zijn dat bijvoorbeeld bijen en vlinders, maar ook vliegen en kevers. In de tropen wordt het ook veel gedaan door vogels en zelfs vleermuizen en nachtvlinders. Nou blijkt uit onderzoek dat het type bestuiver enorm veel invloed heeft op hoe een bloem eruit ziet. In the eye of the BEEholder Vogels zien goed blauw, groen en rood. Bijen zien goed ultraviolet. Bloemenplanten houden rekening met de ogen van hun bestuiver en passen de kleur daarop aan. Sterker nog: verandert het soort bestuiver, dan kan de kleur zelfs mee veranderen! En dat gebeurt in sommige gevallen al binnen een aantal generaties. Kan die kleur dan ook terug veranderen? Niet in alle gevallen, maar soms wel. Een mooi voorbeeld van zo'n aanpassing in kleur is de klaproos. Oorspronkelijk komt hij uit het Midden-Oosten. Daar wordt hij bestoven door een kevertje dat rood goed kan zien. Daar zijn klaprozen dus ook echt felrood. Een paar duizend jaar geleden namen de Romeinen naar verluid de klaproos mee naar Europa. Alleen is hier dat kevertje niet. Hier wordt hij bestoven door bijen en die zien geen rood. En dus zijn klaprozen hier lichter en hebben ze er zelfs uv-reflectie bij geëvolueerd. Hou oud is de oudste bloem? Ze hebben ook naar andere interessante vragen gekeken. Zoals: hoe oud is de oudste bloem die ooit is gevonden? Ze keken daarvoor naar fossielen en moleculaire analyses. Nou zijn de eerste fossielen van bloemplanten zo'n 130 tot 140 miljoen jaar oud. Maar volgens moleculaire rekenmodellen moet dat zo'n 70 miljoen jaar eerder zijn. Een heel interessant en evolutionair significant verschil, waar zeker nog uitgebreider naar gekeken gaat worden. In deze audio hoor je Casper van der Kooi van de Rijksuniversiteit Groningen. ...more

  Link Aflevering

• Biologie | Een urinetest voor kanker

  Luister

  Aug 04 2020

  Misschien is simpel niet helemaal het goede woord. Want voordat je de stofjes kunt opsporen die indicatoren zijn voor verschillende vormen van kanker, moet je een behoorlijk ingewikkeld systeem in elkaar zetten. En in dit geval moet dat systeem in totaal ook nog zo klein worden als een postzegel. Voordat dit minilab (op een chip) klaar is, moeten verschillende disciplines samenkomen. De juiste biomakers moeten geselecteerd worden, er moet een ingenieus vloeistofsysteem worden gebouwd en er moeten kleine sensoren ontwikkeld worden die precies de juiste biomarkers kunnen detecteren. Maar als dat allemaal lukt, is er straks dus een urinetest waarmee je kanker kunt opsporen, of waarmee je kunt bijhouden of een behandeling aanslaat bij iemand met kanker. Nou zou het technisch gezien kunnen om deze test thuis te doen, alleen dat lijkt de onderzoekers geen goed idee. Mocht er iets vervelends uitkomen, dan wil je niet dat mensen daar alleen op de bank achter komen. Vruchtbaarheid Een tweede toepassing voor de technologie zou vruchtbaarheidsonderzoek kunnen zijn. Nu wordt vaak bij de man alleen gekeken hoeveel zaadcellen er zijn en hoe ze bewegen. Met een super sensitieve sensorchip zou je zelfs kunnen zien of het DNA in de zaadcellen beschadigd is. Niet om te selecteren op blauwe ogen, maar om de cellen eruit te kunnen halen, die te beschadigd zijn om succesvol te bevruchten. Organ on a chip Er is nog een toepassing denkbaar voor zo'n minuscuul laboratorium. Er worden steeds meer miniorgaantjes gekweekt, waarop bijvoorbeeld medicijnen getest kunnen worden. Met zo'n vloeistofsyteem zouden meerdere van dit soort miniorgaantjes aan elkaar kunnen worden gekoppeld. Zo wordt het een steeds aantrekkelijkere vervanger voor dierproeven. Uiteindelijk moet het een soort module opleveren, die iedereen naar wens in elkaar kan zetten. In deze audio hoor je Loes Segerink van de Universiteit Twente. Lees hier meer over het onderzoek naar defecte spermacellen: Meer kans op kinderen krijgen....more

  Link Aflevering

• Biologie | Met tandglazuur gaatjes vullen in de geschiedenis van dinosauriërs

  Luister

  Aug 03 2020

  Zo kan het tandglazuur van deze enorme dieren iets zeggen over hun kleur, wat ze per dag zo'n beetje aten, waar ze vandaan komen, aan wie ze verwant zijn en zelfs wat hun lichaamstemperatuur was. In deze audio vertelt onderzoeker Anne Schulp van de Universiteit Utrecht en Naturalis Biodiversity Center meer over hoe ze achter deze details kunnen komen. Meer lezen over zijn werk kan onder andere hier: Het spoor van de dinosaurus.

  Link Aflevering

• Slim materiaal | Een Iron Man-pak voor in het dagelijks leven

  Luister

  Jul 31 2020

  In deze audio hoor je Barry Fitzgerald, schrijver van How to build an Iron Man suit.

  Link Aflevering

• Slim materiaal | Dat zichzelf in elkaar zet en zelf herstelt

  Luister

  Jul 30 2020

  In deze audio hoor je Professor Marjolein Dijkstra van de Universiteit Utrecht. Lees hier meer over haar werk: 2,5 miljoen euro voor onderzoek om passieve nanomaterialen tot leven te brengen.

  Link Aflevering

• Slim materiaal | Koken met quantum dots

  Luister

  Jul 29 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker Christian Dieleman van Amolf. Lees hier meer over zijn onderzoek: Universal Direct Pattering of Colloidal Quantum Dots by (Extreme) Ultraviolet and Electron Beam Lithography. Meer lezen over de geschiedenis van quantum dots? Dat kan hier: Nanocrystals in their prime.

  Link Aflevering

• Slim materiaal | Asfalt verduurzamen met afvalstroom papier

  Luister

  Jul 29 2020

  Eén alternatief dat nu wordt getest, is lignine. Dat is een stof die je vindt in hout. Bij het maken van papier wordt lignine nu als afvalstroom verbrand. Dit zou je dus prima kunnen gaan gebruiken in asfalt. Tot nu toe lukte het om in testen 50 procent van bitumen te vervangen door lignine, maar als het aan onderzoekers ligt wordt dat in de toekomst nog veel meer. Uitdagingen Als je denkt: dit klinkt bijna te makkelijk, dan heb je daarin wel een beetje gelijk. Het verbranden van lignine levert voor papierfabrieken namelijk ook energie op. Energie die ze ergens anders vandaag moeten halen als lignine een nieuwe bestemming krijgt. Het creëren van dezelfde hoeveelheid energie met duurzame energiebronnen is een grote uitdaging en dus zal eerst heel goed gekeken moeten worden of je met een oplossing voor het ene probleem niet een nieuw probleem maakt. Wel of geen biomassa Het is allemaal onderdeel van de grotere discussie rondom biomassa. Een discussie die ook in dit onderzoek een grote rol speelt. Uiteindelijk zal moeten blijken of en hoe we het beste biomassa in kunnen zetten. Op een manier die zowel op economisch- als duurzaamheidsgebied genoeg voordelen oplevert. Volgens onderzoeker Martin Junginger van de Universiteit Utrecht - te horen in deze audio - zullen we waarschijnlijk niet ontkomen aan het gebruiken van biomassa, maar is het wel slimmer om het allereerst te gebruiken voor materialen en pas daarna voor het opwekken van energie. Lees hier meer over het onderzoek: Grote stap voorwaarts voor opschaling bio-asfalt: aanleg van proefrijstroken met lignine....more

  Link Aflevering

• Slim materiaal | Het heeft ons straks niet meer nodig

  Luister

  Jul 28 2020

  Nu wordt onder slim materiaal vaak materiaal verstaan dat onder invloed van stimuli - licht, warmte, bepaalde stofjes - een verandering kan ondergaan. Dat is al behoorlijk indrukwekkend, maar voor sommige onderzoekers nog lang niet genoeg. Feedback krijgen en gebruiken Want hoe mooi zou het zijn als materiaal ook leert van elke actie. Mensen gebruiken bij de meeste handelingen feedback om razendsnel aanpassingen te maken. Als we bijvoorbeeld een kopje oppakken, dan voelen we of onze grip misschien wat harder of zachter moet en of het kopje te warm is of niet. Die informatie gebruiken we meteen, maar slaan we ook op voor de volgende keer dat we eenzelfde handeling uitvoeren. Een robot kun je wel programmeren om een kopje op te pakken, hij zal alleen niet weten wat hij moet doen als de situatie afwijkt van wat hij geleerd heeft. Als je materiaal zo kunt maken dat het kan voelen, maar ook zo dat het die informatie kan verwerken en kan omzetten in een volgende handeling, dan kun je iets maken dat ons niet meer nodig heeft. Communicatie tussen materialen Waar ook naar wordt gekeken is de communicatie tussen slimme materialen. Stel je hebt een materiaal dat kan zweten, of dat kippenvel kan krijgen (beiden bestaan), dan zou een ander materiaal - of een andere robot - dat kunnen aflezen en iets kunnen doen met die informatie. Ook op afstand zou dit kunnen. Dan zou je voor je kunnen zien dat een zonnepaneel kippenvel opwekt als er zand opligt met als doel om het eraf te schudden. Tegelijk zou dan een ander zonnepaneel een seintje kunnen krijgen: kippenvel gedetecteerd bij de buurman, neem het even over. In deze audio hoor je Danqing Liu van de Technische Universiteit Eindhoven. Eerder spraken we haar al eens over Robots met kippenvel en braille op je telefoon dankzij slimme coating en een Slim wondverband met aan-uitknop. ...more

  Link Aflevering

• Slim materiaal | Kunstmatige cellen die in ons lichaam samenwerken met echte cellen

  Luister

  Jul 27 2020

  Om dit soort dingen mogelijk te maken, combineren onderzoekers kunstmatige moleculen met biologische componenten. Zo kunnen ze bijvoorbeeld een capsule (een soort cel) maken met daarin een motortje waarmee ze kunnen bewegen. Als je dit in het lichaam zou willen toepassen - bijvoorbeeld om medicijnen naar een bepaalde plek te transporteren - dan moeten deze hybride cellen alleen niet aangevallen worden omdat ze lichaamsvreemd zijn. Daar zijn allerlei mooie trucs voor, van een molecuul die dient als onzichtbaarheidscape, tot het gebruiken van de buitenkant van echte cellen als camouflage. De dokter op bezoek Als de kunstmatige cellen geaccepteerd worden door het lichaam, zijn ze er nog niet. De grootste uitdaging zit hem de komende tijd in de communicatie tussen de kunstmatige cellen en de biologische cellen. Als die elkaar namelijk begrijpen en elkaar zelfs kunnen aansturen, dan wordt er nog veel meer mogelijk. Zo zou je uiteindelijke kunstmatige cellen naar beschadigd weefsel kunnen sturen, om daar de kapotte cellen te helpen, of ze nieuwe instructies te geven. In deze audio hoor je onderzoeker Jan van Hest van de Technische Universiteit Eindhoven. Voor het werk dat hij - samen met zijn collega's - heeft gedaan kreeg hij dit jaar een Spinozapremie toegekend van de NWO. ...more

  Link Aflevering

• Het lichaam | Wat de hersenen ons laten zien over ons gehoor

  Luister

  Jul 24 2020

  Door proefpersonen in een MRI-scanner te leggen en naar hun hersenactiviteit te kijken terwijl ze luisteren naar verschillende geluiden, proberen onderzoekers erachter te komen hoe audio precies wordt verwerkt en waar het allemaal mis kan gaan. We weten nog lang niet alles over deze processen, maar we weten wel iets. Bijvoorbeeld dat verschillende geluiden - een blaffende hond, een sirene, pratende mensen - door verschillende gebieden worden verwerkt. Wat ze ook al in onderzoek konden zien is dat de communicatie tussen de bij het gehoord betrokken hersengebieden bij mensen met tinnitus (het horen van een piep of suis die er niet is) afwijkt van die van mensen met een gezond gehoor. Een goede reden dus om daar verder naar te kijken. In 2017 is in plaats van een geluid af te spelen en te kijken hoe dat er in de hersenen uitziet ook een keer het tegenovergestelde geprobeerd. Aan de hand van hersenscans hebben onderzoekers geprobeerd om te 'raden' hoe het geluid dat de scan liet zien zou kunnen klinken. Het resultaat is behoorlijk knap. Nou is dat natuurlijk leuk om te proberen, maar het was natuurlijk niet alleen voor de lol. Het gaf ook belangrijke informatie over het mechanisme. Mede dankzij steeds betere technieken zullen we steeds gedetailleerder naar audio verwerking in de hersenen kunnen kijken. Het gaat de komende tijd naar alle waarschijnlijkheid enorm veel interessante data opleveren. In deze audio hoor je onderzoeker Michelle Moerel van de Universiteit Maastricht. ...more

  Link Aflevering

• Het lichaam | Behandelingen oefenen op een digitale kopie van je lichaam

  Luister

  Jul 23 2020

  We kunnen steeds nauwkeuriger moleculen in het lichaam detecteren. We kunnen ook steeds beter kijken naar de expressie van veel van onze circa 20.000 genen. Daarnaast maken wearables het mogelijk om processen in het lichaam continu te monitoren. Dankzij dit soort ontwikkelingen lukt het steeds beter om het lichaam digitaal in kaart te brengen. En dan niet direct het volledige lichaam, want daarvan weten we nog lang niet alles en die rekenkracht hebben computers niet, maar modellen van verschillende systemen in het lichaam. Je zou van zo'n digitale tweeling - of zoals het in dit project wordt genoemd: DigiTwin - een algemene versie kunnen maken, waar je echte mensen naast legt om te kijken waarin zij afwijken. Maar je zou ook een digitale versie van één individu kunnen maken. Eentje die misschien wel - net als het echte lichaam - blijft veranderen. Daarmee worden twee dingen mogelijk: het model kan - door er bijvoorbeeld constant data van wearables aan toe te voegen - een seintje geven als er ineens iets in het lichaam verandert. Bijvoorbeeld een acute afname of toename van een bepaalde stof. Wat je er ook mee zou kunnen doen is vooraf uitproberen wat het effect van een behandeling zou zijn. Nou is de DigiTwin is nog volop in ontwikkeling, maar hij kan nu al mensen helpen. Hij wordt namelijk al gebruikt voor een game waarmee mensen die te horen hebben gekregen dat ze diabetes hebben in een digitale kopie kunnen oefenen met de moeilijkheden van de ziekte. In deze audio hoor je onderzoeker Natal van Riel van de Technische Universiteit Eindhoven. Lees hier meer over het DigiTwin-project: Behandelsucces oefenen op digitale kopie van je lichaam....more

  Link Aflevering

• Het lichaam | Google Maps, maar dan voor risicofactoren

  Luister

  Jul 22 2020

  Er wordt veel onderzoek gedaan naar genen en hun invloed op hoe ons lichaam werkt, maar als je naar chronische ziekten wilt kijken is de invloed van omgevingsfactoren minstens even belangrijk. Nou valt daar nogal wat te meten. Zowel in het lichaam als erbuiten. Toch lukt het onderzoekers steeds beter om in kaart te brengen wat omgevingsfactoren doen met onze gezondheid. Een eerste studie vond al een link tussen door auto's gemeten ultrafijnstof en het aantal mensen met hart- en vaatziekten in dat gebied. Dat vraagt natuurlijk om een vervolg. Met de nieuwste technieken moet het uiteindelijk mogelijk worden om veel preciezer te meten en dan ook veel beter advies te kunnen geven aan beleidsmakers over regelgeving. Er wordt zelfs gewerkt aan een soort Google Maps voor risicofactoren, zodat je als burger precies kunt zien hoe gezond een bepaald gebied van Nederland is. Mocht je benieuwd zijn over welke Utrechtse wijken in de audio wordt gesproken: als je van Tuindorp onder het spoor doorgaat naar Overvecht, dan 'kost' dat je gemiddeld 12 gezonde levensjaren. In deze audio hoor je onderzoeker Roel Vermeulen van de Universiteit Utrecht. Hij is hoogleraar Milieu-epidemiologie en Exposoom-analyse en hoofd van het Institute of Risk Assessment Sciences....more

  Link Aflevering

• Het lichaam | Waarom onderzoek naar verlies reuk- en smaakvermogen hard nodig is

  Luister

  Jul 21 2020

  Tijdens de behandeling van bepaalde typen kanker ervaart meer dan de helft van de patiënten sterke veranderingen in het reuk- en smaakvermogen. Bij kinderen is dat zelfs 60 procent. Maar wat er precies verandert en wat eraan gedaan kan worden, dat weten onderzoekers nog niet. Het is een bijwerking die niet alleen vervelend is, het kan ook effect hebben op hoeveel en welke voeding een patiënt binnenkrijgt. Eerder onderzoek in Nederland liet al zien dat kinderen die te weinig voedingsstoffen binnenkregen een groter risico lopen op infecties, een verminderde kwaliteit van leven en zelfs sterfte. Eerste onderzoeken Hoog tijd dus dat we beter begrijpen wat er precies gebeurt, maar daarvoor moet je het wel eerst in kaart brengen en dat is niet makkelijk. Toch lopen er nu onderzoeken die proberen om de veranderingen in reuk en smaak te kwantificeren, door testjes te doen waarin gekeken wordt vanaf welke concentratie iets geproefd of geroken wordt. De uitkomst van een eerste onderzoek met 30 kinderen was verrassend: in plaats van een vermindering in het reuk- en smaakvermogen, zagen onderzoekers dat de kinderen juist gevoeliger waren voor geuren en smaken. Daarmee is het probleem niet opgelost, want ook dit kan een negatieve impact hebben op voedselpatronen (de meeste mensen die zwanger zijn geweest, kunnen zich dit vast nog herinneren). Meer onderzoek is dan ook nodig om zeker te weten hoe deze groep patiënten het beste geholpen kan worden. In deze audio hoor je onderzoeker Mirjam van den Brink van het Prinses Maxima Centrum voor kinderoncologie in Utrecht. Van den Brink heeft een achtergrond als diëtist en voedingswetenschapper. ...more

  Link Aflevering

• Het lichaam | De link tussen salmonella en darmkanker

  Luister

  Jul 20 2020

  In onze cellen bewegen eiwitten razendsnel langs elkaar heen. Sommige eiwitten trekken pakketjes langs kleine draadjes heen en weer. Sommige bacteriën maken - als ze een cel binnen willen binnendringen - ook gebruik van dit mechanisme. Tijdens proefjes waarbij hiernaar gekeken werd ontdekte Neefjes hoe het uitschakelen van een bepaald eiwit in het lichaam ervoor zorgde dat juist de bacteriën doodgingen. Een nieuw anti-antibioticum, maar dan vanuit de gastheer. Link met kanker Dat was al mooi, maar toen zagen ze ook nog eens dat dit stofje een eiwit aanviel dat ook geactiveerd wordt bij kanker. De bacteriën bleken dit eiwit aan te hebben gezet om de cel te infecteren. Wat suggereerde dat bacteriën een rol kunnen spelen bij het ontstaan van kanker. Meer onderzoeken volgden, waarin deze link steeds duidelijker naar voren kwam. Het resulteerde uiteindelijk in het koppelden van cijfers van het RIVM over zware voedselvergiftigingen aan data van Nederlands kankerregistraties. Er lijkt inderdaad ook een link te zijn tussen zware voedselvergiftigingen en een grotere kans op darmkanker. Lees of luister ook deel één met Sjaak Neefjes: Het lichaam | Belangrijke ontdekking over bijwerking antikankermedicijn. In deze audio hoor je Sjaak (Jacques) Neefjes, hoogleraar Chemische Immunologie (Universiteit Leiden) en hoofd van de afdeling Cel- en Chemische Biologie (Leids Universitair Medisch Centrum, LUMC). Neefjes kreeg voor zijn werk dit jaar een Spinozapremie toegekend door de NWO. ...more

  Link Aflevering

• Het lichaam | Belangrijke ontdekking over bijwerking antikankermedicijn

  Luister

  Jul 20 2020

  Een veelgebruikt antikankermedicijn dat al zo'n 50 jaar geleden in gebruik is genomen, blijkt anders te werken dan al die tijd werd gedacht. Deze vondst kwam per toeval uit een onderzoek naar de werking van eiwitafbraak in cellen. Toen ze onderzochten hoe de balans van die eiwitafbraak verstoord kon raken - ze lieten er virussen, verhitting en bestraling op los - zagen ze bij het antikankermedicijn doxorubicine een sterke reactie. Dat was gek, want dat medicijn hoort iets heel anders te doen in het lichaam. Ze ontdekten dat het middel in plaats van alleen DNA te breken, wat het zou moeten doen, ook de bolletjes in de cel kapot maakt waar het DNA omheen gerold zit. Sterker nog: dat laatste effect van het medicijn is waarom het bleek te werken tegen kanker. Dat eerste effect wat al die tijd bekend was zorgt juist voor nare bijwerkingen als hartfalen. Een alternatief Het lukte ze om de twee effecten uit elkaar te trekken en een middel te ontwikkelen wat hetzelfde kan, maar dan zonder de extreme bijwerkingen. De productie is nog niet gestart en het middel moet nog uitgebreid worden getest, maar Neefjes hoopt daar binnenkort belangrijke stappen in te zetten. Hier vind je deel twee met Sjaak Neefjes: Het lichaam | De link tussen salmonella en darmkanker. In deze audio hoor je Sjaak (Jacques) Neefjes, hoogleraar Chemische Immunologie (Universiteit Leiden) en hoofd van de afdeling Cel- en Chemische Biologie (Leids Universitair Medisch Centrum, LUMC). Neefjes kreeg voor zijn werk dit jaar een Spinozapremie toegekend door de NWO. ...more

  Link Aflevering

• De zonnecel van de toekomst presteert beter onder druk

  Luister

  Jul 16 2020

  Het is goedkoper om te maken en je kunt er verschillende laagjes in verschillende kleuren van op elkaar leggen. Op die manier kun je er - in plaats van de 33 procent die silicium zonnecellen voor elkaar krijgen - tot wel 50 procent van het zonlicht mee omzetten in energie. Er is alleen een probleem met perovskiet: als er licht op schijnt is het materiaal niet stabiel. En licht is voor de werking van een zonnecel toch behoorlijk essentieel. Daarom werken wetenschappers wereldwijd aan een manier om die stabiliteit voor elkaar te krijgen. Bij AMOLF in Nederland werd een oplossing gevonden. Uit experimenten in een hoge druk cel bleek dat de atomen beter bij elkaar bleven zitten als het materiaal onder druk stond. Natuurlijk kun je je zonnepaneel niet onder druk gaan zetten, dus zochten ze verder naar een manier om datzelfde effect voor elkaar te krijgen en die vonden ze. Door te sleutelen aan de chemische samenstelling lukte het ze om een krimpreactie te veroorzaken met hetzelfde effect. In deze audio hoor je onderzoeker Eline Hutter van AMOLF. Lees hier meer over het onderzoek: Perovskiet presteert beter onder druk. De volledige paper vind je hier: Thermodynamic Stabilization of Mixed-Halide Perovskites against Phase Segregation. ...more

  Link Aflevering

• Slangenklieren uit het lab en de zoektocht naar tegengif

  Luister

  Jul 15 2020

  Morgen is het de internationale dag van de slang. Een goed moment om alvast te bespreken hoe het er voorstaat met het wereldwijde onderzoek naar tegengif. Onderzoeker Mátyás Bittenbinder, verbonden aan Naturalis en de Vrije Universiteit in Amsterdam, vertelt meer over het totaal aantal doden per jaar, een recent onderzoek waarbij ze slangenklieren lieten groeien in een lab waar ook echt gif uitkomt en de uitdagingen die er nu nog zijn bij het ontwikkelen van een beter tegengif. Op de site van de WHO een overzicht van de cijfers wereldwijd: Snakebite envenoming. Hier vind je het onderzoek naar slangenbeten in India: Trends in snakebite deaths in India from 2000 to 2019 in a nationally representative mortality study. Het onderzoek naar gekweekte gifklieren vind je hier: Utrechtse onderzoekers slagen erin gifklieren slang in lab te kweken. ...more

  Link Aflevering

• Opereren met 5G-verbinding op 15 kilometer afstand

  Luister

  Jul 14 2020

  Het is niet voor het eerst dat een operatie op afstand is gedaan. Twintig jaar geleden verwijderde een chirurg vanuit New York een galblaas bij een patiënt in Straatsburg. Alleen voordat een techniek in gebruik genomen kan worden - zeker in de medische wereld - moet zo'n operatie meerdere keren even succesvol of beter herhaald worden en dat lukte niet goed. Ook zou in deze tijd zo'n operatie niet eens mogen met een techniek die zichzelf nog niet uitgebreid bewezen heeft. Inmiddels zijn zowel de chirurgische robots als de verbindingen een stuk beter. Nu ook 5G steeds verder wordt uitgerold vonden onderzoekers het hoog tijd om te demonstreren hoe ver de techniek gevorderd is. Ze voerden op 15 kilometer afstand een operatie uit op de stembanden van een kadaver met behulp van een 5G-netwerk. Klaar om op mensen te testen zijn ze nog niet. Er zijn nog genoeg verbeterpunten. Zo moet extreem goed worden nagedacht over een systeem dat niet ineens zonder verbinding komt te zitten en robots die nooit haperen. Ook de vertraging tussen de robotbeweging en wat een chirurg op zijn scherm op afstand ziet, mag nog iets kleiner. Al zijn ze daar al wel ver in: de vertraging is nu 200 milliseconden. In deze audio hoor je Leonardo Mattos van het Istituto Italiano di Tecnologia. Lees hier meer over het onderzoek: Operating From a Distance: Robotic Vocal Cord 5G Telesurgery on a Cadaver....more

  Link Aflevering

• Mini onderwaterrobot reinigt omgeving en transporteert cellen

  Luister

  Jul 14 2020

  Het robotje bestaat uit twee bewegende delen: de stam die net als bij een koraalpoliep het water zo in beweging zet dat kleine deeltjes in het water naar de robot getrokken worden en de tentakels die in beide gevallen ervoor zorgen dat deze deeltjes opgepakt kunnen worden. Bij het robotje worden deze bewegingen elk in gang gezet door een andere stimulus van buitenaf: de stam reageert op magnetisme en de tentakels op licht. Uiteindelijke moeten de robotjes ook leren samenwerken, bijvoorbeeld door elkaar aan te sturen, of pakketjes aan elkaar door te geven. Ook willen de onderzoekers kijken of ze het robotje kunnen laten zwemmen, of lopen terwijl hij dit doet. En hij moet dan zowel onderwater als op land kunnen functioneren. Qua toepassingen zijn de mogelijkheden eindeloos. Ze denken nu vooral aan het zuiveren van vloeistof, of het transporteren van deeltjes door vloeistof. Dit kan interessant zijn voor apparaten in de medische sector. Als ze het ooit in het lichaam willen gebruiken, moeten ze eerst nog een ander soort aansturing ontwikkelen. Nu reageert het kunstmatige koraalpopliepje onder andere op UV-licht en dat zal voor toepassingen in het menselijk lichaam niet geschikt zijn. In deze audio hoor je Marina Pilz Da Cunha van de Technische Universiteit Eindhoven. Lees hier meer over het onderzoek: An artificial aquatic polyp that wirelessly attracts, grasps, and releases objects. Eerder spraken we Da Cunha over de vorige versie van het ontwerp: Dit bezorgrobotje van twee centimeter kun je besturen met licht. Meer lezen over de nieuwste robots? In deze aflevering van De BNR Techniektour zitten er een heleboel: De techniek achter robots....more

  Link Aflevering

• Sperma met een luie staart zwemt 70 procent sneller

  Luister

  Jul 13 2020

  Onderzoekers kwamen hierachter toen ze in een wiskundig model bekeken wat er allemaal van invloed was op de beweging van de spermacel. Ze zagen keer op keer dat de beweging van de staart veel efficiënter was (wel 4 keer meer) als het laatste stukje niet bewoog. Het was zelfs zo dat sperma met een lui staartpuntje 70 procent sneller zwom. Dit is een belangrijke vondst, want weten wat een goede zwemmer kenmerkt is belangrijke kennis voor vruchtbaarheidsonderzoek. In deze audio hoor je onderzoeker Meurig Gallagher van de Universiteit van Birmingham. Lees hier meer over het onderzoek: Doing more with less: Sperm without a fully active tail move faster and more efficiently, new UK study finds. Natuurlijk bepalen nog veel meer factoren of een bevruchting succesvol is of niet. Ook het eitje van de vrouw speelt hier een belangrijke rol in. Eerder onderzoek liet al zien dat het eitje zelfs beïnvloedt welk zaadje überhaupt in de buurt mag komen: Eicellen verkiezen sommige spermacellen boven anderen. ...more

  Link Aflevering

• Hoe je energie kunt opwekken met waterdruppels

  Luister

  Jul 09 2020

  Kunnen we de energie die in vallende waterdruppels zit opslaan en gebruiken om apparaten van stroom te voorzien? Daar wordt al jaren naar gekeken. Nu is het onderzoekers gelukt om de techniek die daarvoor nodig is flink wat efficiënter te maken. In deze audio hoor je onderzoeker Frieder Mugele van de Universiteit Twente. Lees hier meer over het onderzoek: Energie opwekken met druppels. Hier vind je de volledige paper: Charge TrappingBased Electricity Generator (CTEG): An Ultrarobust and High Efficiency Nanogenerator for Energy Harvesting from Water Droplets....more

  Link Aflevering

• Naar verborgen nanostructuren kijken met geluid

  Luister

  Jul 08 2020

  Hoe het werkt is als volgt: je stuurt een geluidsgolf ergens heen, die weerkaatst op dingen die hij onderweg tegenkomt en dan vang je hem weer op. Dat zet je dan weer om in een plaatje dat je kunt aflezen. Dit werkt bijvoorbeeld zo bij echo's of seismologie. Maar als je op hele kleine schaal in vast materiaal wilt kijken, dan heb je een veel hogere frequentie (toonsoort) nodig. In dit onderzoek wilden ze kijken of ze door laagjes op een computerchip konden kijken. Dit zou handig zijn omdat op chips vaak een nanostructuur wordt gedrukt, waar later aan af te lezen valt waar hij precies geplaatst moet worden. Alleen zo'n chip krijgt daarna vaak nog allemaal laagjes en dan zie je die structuur niet meer. Dus zijn onderzoekers gaan kijken of ze dit met geluid konden aflezen. Daarbij gebruikten ze dan weer... licht. Door met een laserpuls te 'kloppen' op het materiaal konden ze een heel snel en kort geluidsgolfje door de bovenste laagjes van de chip sturen. Dat bereikte zo de onderliggende nanostructuur, kaatste weer terug en werd aan de bovenkant weer afgelezen met een laser. In deze audio hoor je Paul Planken, hij is ARCNL groepsleider en professor aan de UvA. Lees hier meer over het onderzoek: Detecting hidden nanostructures by converting light into sound. Hier vind je de paper: Detection of Hidden Gratings through Multilayer Nanostructures Using Light and Sound....more

  Link Aflevering

• De grasmat van de oceaan heeft onze hulp nodig

  Luister

  Jul 07 2020

  Ze berekenden dat sinds 1950 aan de Australische kust zo'n 161.150 hectaren aan zeegras verloren zijn gegaan, waardoor 2 procent meer koolstofdioxide vrijkwam per jaar. Dat klinkt misschien weinig, maar het is in dit geval evenveel als de uitstoot van 5 miljoen auto's per jaar. De berekening kan volgens de onderzoekers dienen als basis om het belang van zeegras te kunnen bepalen in de klimaatplannen van het land. In dit onderzoek werd ook gekeken hoe het verdwijnen van zeegras effect heeft op de omgeving. Onder andere om te bepalen of de in de bodem opgenomen CO2 direct vrijkomt als het zeegras verdwijnt. Ze zagen dat als de buffer van zeegras weg is, de stromingen en golven heviger zijn, wat er uiteindelijk voor zorgt dat de zeebodem omgewoeld wordt en de opgeslagen deeltjes vrijkomen. Ook zagen ze dat er in oppervlakkige wateren meer CO2 werd opgeslagen door het zeegras. Wat suggereert dat juist die ondiepe gebieden goed beschermd moeten worden. In deze audio hoor je onderzoeker Cristian Salinas van het Centre for Marine Ecosystems Research van de Edith Cowan University (ECU) in Australië. Lees hier meer over het onderzoek: Seagrass losses since mid20th century fuelled CO2 emissions from soil carbon stocks....more

  Link Aflevering

• Het mechanisme achter zeevonk verder ontrafeld

  Luister

  Jul 06 2020

  Uit experimenten met zeevonk blijkt dat het licht ontstaat als de wand van de cel vervormd wordt door mechanische krachten van buitenaf. Twee factoren bepalen de gloed: de heftigheid van de vervorming en de snelheid waarmee het gebeurt. Alleen als in hoog tempo veel vervorming plaatsvindt brandt er licht. Vermoedelijk moet dit ervoor zorgen dat de cel niet onnodig het licht aanzet en zo energie verbruikt. Naar de biochemische kant van het proces is al uitvoerig onderzoek gedaan. Zo wonnen onderzoekers in 2008 een Nobelprijs voor de ontdekking van een lichtgevend eiwit in kwallen. Dat eiwit wordt nu gebruikt om processen in het lichaam te belichten en beter te bestuderen. In dit nieuwe onderzoek is gekozen voor een natuurkundige en wiskundige aanpak. Zo hebben ze ook een simpel model gemaakt om het mechanisme uit te kunnen drukken in cijfers. Wanneer dit met andere biologische processen ook gebeurt kun je ze op een andere manier gaan vergelijken. Waar in vervolgonderzoek onder andere nog naar gekeken moet worden is hoe de cellen reageren op natuurlijke krachten. Nu hebben ze de cel mechanisch geknepen, maar in het echt reageert zeevonk waarschijnlijk op dreiging van andere organismen, of de stroming van het water. Dit willen ze gaan nabootsen in het lab. Het zou kunnen verklaren waarom zeevonk vooral in de golven oplicht. In deze audio hoor je onderzoeker Mazi Jalaal van de Universiteit van Cambridge. Lees hier meer over het onderzoek: Flashes bright when squeezed tight: how single-celled organisms light up the oceans...more

  Link Aflevering

• Bloedplaatjes blijken belangrijke rol te spelen in ons afweersysteem

  Luister

  Jul 02 2020

  In experimenten was te zien hoe bloedplaatjes griepvirusdeeltjes konden opnemen. Ze gebruikten daarvoor suikers die als een soort kleine haartjes op de buitenkant van de bloedplaatjes zitten. Aan deze suikers binden de virusdeeltjes zich. Zodra het virusdeeltje is opgenomen geeft het bloedplaatje een seintje aan het lichaam: ruim mij op! Wat er daarna precies gebeurt, dat willen ze nog verder gaan onderzoeken. Ook kijken ze nog naar een link met het coronavirus. Bij ernstig zieke patiënten met dit virus komen namelijk vaak bloedpropjes voor. Nu deze link tussen bloedplaatjes en griepvirusdeeltjes is ontdekt, zou het goed kunnen dat er ook bij het coronavirus een verband is. In deze audio hoor je onderzoeker Erhard van der Vries. Lees hier meer over het onderzoek: Rol bloedplaatjes bij stolling én afweer. De volledige paper vind je hier: Influenza-induced thrombocytopenia is dependent on the subtype and sialoglycan receptor and increases with virus pathogenicity....more

  Link Aflevering

• Astronomen vinden onverwachte molecuul bij exoplaneet

  Luister

  Jul 01 2020

  Het uitzoeken van dat proces en de samenstelling van de planeet is dan ook niet bedoeld om te kijken of het er leefbaar is. Wel zegt die kennis iets over de kans dat er in de buurt planeten zouden kunnen zitten die op de aarde lijken. In deze audio hoor je onderzoeker Michiel Min van SRON. Lees hier meer over het onderzoek: Aluminium oxide in the atmosphere of hot Jupiter WASP-43b

  Link Aflevering

• Gevaarlijke asteroïden duwen we straks gewoon de andere kant op

  Luister

  Jun 30 2020

  In deze audio hoor je Detlef Koschny, Senior Asteroid Scientist bij ESA. Meer over ESA's werk rondom asteroïden vind je hier: Near-Earth Object Coordination Centre. Luister je graag nog even verder naar Koschny, in dit filmpje praat hij door over accidents and asteroids. Hier vind je meer over Asteroid Day en alles wat er die dag te zien is.

  Link Aflevering

• Ligt het medicijn tegen huidkanker op de bodem van de zee?

  Luister

  Jun 29 2020

  In deze audio hoor je Corina Brussaard van het NIOZ. Zelf doet ze onder andere onderzoek naar de werking van sponzen. Ze was bijvoorbeeld betrokken bij dit onderzoek dat eerder dit jaar werd gepubliceerd: In zee houden dieren de virussen in balans, waarin ook de uitzonderlijke filterfunctie van sponzen uitgebreid voorbijkomt. Lees hier meer over het onderzoek naar het anti-huidkankerstofje: Uncovering the Core Microbiome and Distribution of Palmerolide in Synoicum adareanum Across the Anvers Island Archipelago, Antarctica. Er zitten op de bodem van de zee nog veel meer interessante beestjes. Zoals zeemicroben die broeikasgassen opeten. En wat dacht je van deze parasiet: hij leeft in wormen en vissen en heeft geen zuurstof nodig om te leven....more

  Link Aflevering

• Nanoplastics zelfs in plantenweefsel terug te vinden

  Luister

  Jun 25 2020

  De plantjes die in de bakken met nanoplastics stonden waren ook kleiner en minder sterk. De vondst is slecht nieuws voor de plantjes, maar daarmee ook voor ons. Het kan zowel effect hebben op de gezondheid van de gewassen die we laten groeien, als op de veiligheid van het eten dat we eten. Natuurlijk moet daarbij wel gekeken worden naar de concentratie per stuk grond en het soort nanodeeltjes per situatie. Ook weten we nog lang niet alles over de gezondheidseffecten op lange termijn. Lees meer over het onderzoek op de site van Nature Nanotechology: Differentially charged nanoplastics demonstrate distinct accumulation in Arabidopsis thaliana...more

  Link Aflevering

• Grenzen evolutie voorspellen met wiskunde en bacteriën

  Luister

  Jun 24 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker Sander Tans van AMOLF. De volledige paper vind je hier: Predicting Evolutionary Constraints by Identifying Conflicting Demands in Regulatory Networks. Ook interessant om te lezen is een eerder onderzoek van de groep van Sander Tans dat ze samen met Harvard uitvoerden over de competitie tussen 'groeiers' en 'bewegers': Het evolutionaire nut van mobiliteit.

  Link Aflevering

• Eerste vliegtuigonderdeel van gerecycled composiet ter wereld succesvol getest

  Luister

  Jun 23 2020

  Onderzoekers en studenten van het ThermoPlastic composites Application Center (TPAC) van Saxion kregen het voor elkaar om het restmateriaal van een staartstuk zo te recyclen dat het weer gebruikt kon worden in dezelfde helikopter. Bij andere verwerkingsmethoden gingen de vezels van het materiaal vaak stuk, zodat het niet sterk genoeg meer was voor een toepassing in de luchtvaart. Samen met onder andere Fokker en moederbedrijf GKN Aerospace ontwikkelden ze een snijmethode waarmee de vezels voldoende intact bleven. Ook het smelt- en mengproces pasten ze hiervoor aan. Nadat eerder al het materiaal en het proces door de strenge eisen van de luchtvaartsector heen kwamen, is het nu ook gelukt om er succesvol mee te vliegen. Voordelen De voordelen van het gebruiken van dit gerecyclede onderdeel klinken goed: je bespaart er 80 procent CO2-uitstoot mee, hij is 9 procent lichter dan het oorspronkelijke onderdeel - voor de luchtvaart een groot verschil - en hij is twee derde goedkoper. Het maakt vliegen niet direct milieuvriendelijk, maar zolang er vluchten gaan kunnen we die toestellen maar beter zo duurzaam mogelijk maken. Zodra de productie van dit onderdeel is opgeschaald kan er worden nagedacht over andere onderdelen. Dit zullen geen hele vleugels of staartstukken worden, maar kleinere onderdelen. Ook buiten de luchtvaartsector zijn er interessante toepassingen te bedenken. In deze audio hoor je onderzoeker Ferrie van Hattum, lector Lichtgewicht Construeren bij Saxion. Lees hier meer over het onderzoek: Wereldprimeur: rotorcraft vliegt met door Saxion ontworpen toegangsluik van gerecycled materiaal....more

  Link Aflevering

• Kunstmatige intelligentie maakt onherkenbare gezichten meer dan 60 keer scherper

  Luister

  Jun 22 2020

  Waar eerdere methoden een foto met een lage resolutie - zo'n blokjesbeeld zeg maar - misschien 8 keer beter kregen, lukte het in dit nieuwe onderzoek met behulp van kunstmatige intelligentie om de resolutie 64 keer te verbeteren. Het slimme systeem gokt niet zoals eerder vaak gebeurde hoe de missende pixels eruit hadden kunnen zien, maar zoekt in een oneindige database van gezichtsopties naar de beste match. Dit lukt omdat hij deze duidelijke plaatjes ook eerst in resolutie verlaagd. De gezichten die er in lage resolutie het meest op lijken worden dan weer vergroot naar een herkenbaar gezicht. Kritiek Hoe mooi het ook is dat kunstmatige intelligentie dit al kan, er is ook aardig wat kritiek gekomen op het onderzoek. Zo zou het AI-systeem (PULSE) slecht of niet werken bij afbeeldingen van mensen die niet wit zijn. De dataset die werd gebruikt - of specifieker het generative adversarial network (GAN) - voor dit onderzoek zou al diverser moeten zijn dan veel anderen, maar er gaat duidelijk nog ergens iets mis. Op Twitter is daarover verhit gediscussieerd de afgelopen dagen. Een discussie die ik helaas pas zag nadat ik dit item had opgenomen. Vandaar dat het wel in de tekst, maar niet in de audio voorbij komt. Toepassingen Zelfs al zou de methode deze tekortkoming niet hebben en zou met elke foto van een gezicht precies hetzelfde resultaat gehaald kunnen worden, dan is de volgende vraag: wat wil je er mee doen? Het is - benadrukken de onderzoekers ook - niet bedoeld om opsporingsdiensten bij te staan. Het herstelt namelijk niet het beeld terug naar het oorspronkelijke gezicht, maar naar verschillende opties van dat gezicht. Ze lijken allemaal extreem goed, maar ze zijn geen van allen de echte persoon op het plaatje. Als bewijs zul je er dus weinig aan hebben. Wat je wel al met de methode zou kunnen, mits hij nog wordt verbeterd, is bijvoorbeeld een superresolutievergroting maken van een vage foto van je overgrootoma, waarin dan misschien niet elke porie of elk haartje op precies de goede plek komt te zitten, maar het wel duidelijk een afbeelding van je oma is. Zou je dit met een vage versie van de Mona Lisa doen, dan krijg je dit: In deze audio hoor je onderzoeker Cynthia Rudin van Duke University. Zij is specialist in voorspellende computermodellen. De nieuwe methode, die ze samen met andere onderzoekers ontwikkelde heet PULSE. Lees hier meer over het onderzoek: Artificial Intelligence makes blurry faces look more than 60 times sharper en neem ook zeker even een kijkje op Twitter voor de grotere discussie rondom dit onderwerp. ...more

  Link Aflevering

• Veel Nederlandse hightech de lucht in tijdens ESA-lancering

  Luister

  Jun 18 2020

  Hier lees je meer over de Vega-raket. Hij is niet groot, maar kan veel dragen. Van één grote satelliet tot 50 kleintjes, waarbij hij elke satelliet in een andere baan kan vrijlaten. Hij is 30 meter hoog en 3 meter in doorsnee. In deze audio hoor je hoogleraar Marco Esposito, werkzaam bij Cosine.

  Link Aflevering

• Slim wondverband met aan-uitknop geeft zelf verschillende medicijnen af

  Luister

  Jun 17 2020

  Het materiaal werkt als een soort spons die zich samentrekt en daarmee vloeistof naar buiten perst. Die beweging kan in gang worden gezet door triggers als licht of warmte. Of nu ook: radiofrequentie. Daarmee wordt het straks mogelijk om dit materiaal een aan-uitknopje te geven. In een slim wondverband zou dat betekenen dat je de toediening van medicijnen kan bedienen. Zo moet het uiteindelijk lukken om verschillende vloeistoffen (of medicijnen) achter elkaar vrij te geven. Ook kan het materiaal vloeistof opnemen. Dat maakt het mogelijk om te wisselen tussen aan (nat) en uit (droog). In deze audio hoor je onderzoeker Danqing Liu van de Technische Universiteit Eindhoven. Hier vind je de volledige paper: Artificial Organic Skin Wets Its Surface by Field-Induced Liquid Secretion Eerder spraken we Danqing over haar slimme coating die van vorm kan veranderen: Robots met kippenvel en braille op je telefoon...more

  Link Aflevering

• Onderzoekers laten kunstmatige synaps praten met levende cellen

  Luister

  Jun 16 2020

  Het brein is opgebouwd uit zenuwcellen (neuronen) die elektrochemische signalen (neurotransmitters en ionen) naar elkaar sturen om informatie uit te wisselen. Die communicatie verloopt via twee synapsen, een soort vertakking aan de cel. Die twee synapsen raken elkaar bijna aan, maar er zit nog net een smalle spleet tussen waardoor het signaal wordt geleid. Elke keer als er zo'n chemisch signaaltje tussen twee synapsen wordt verstuurd wordt de geleiding, de verbinding beter. Het brein leert dus efficiënter te werken en gebruikt minder energie. Kunstmatige synaps Dat betekent dus ook dat die synapsen weten dat ze al eens eerder met elkaar gepraat hebben. Ze hebben een geheugenfunctie. En precies dat gedeelte is heel moeilijk voor elkaar te krijgen in kunstmatige intelligentie. Nou lukte het deze onderzoekers in 2017 al om een kunstmatige synaps te maken van organisch materiaal. Nu is het ze gelukt om deze synaps ook daadwerkelijk te laten communiceren met levende cellen die lijken op zenuwcellen. En het lukte ze om het leervermogen van de synapsen na te bootsen. Toepassingen Met zo'n kunstmatig stukje brein dat kan praten met echte levende cellen kun je verschillende dingen voor elkaar krijgen. Kunstmatige intelligentie die steeds efficiënter leert te werken bijvoorbeeld, maar ook prothesen die kunnen communiceren met het lichaam, of adaptief materiaal dat een beschadigd brein helpt te herstellen. Wie weet kan er zo uiteindelijk zelfs een oplossing worden gevonden voor zenuwbeschadigingen in de ruggenmerg. In deze audio hoor je onderzoeker Yoeri van de Burgt van de Technische Universiteit Eindhoven. Lees hier meer over het onderzoek: Kunstmatige synaps praat met levende cellen. Hier vind je de volledige paper: A biohybrid synapse with neurotransmitter-mediated plasticity....more

  Link Aflevering

• Skypen onder water met WiFi-verbinding van laserlicht

  Luister

  Jun 15 2020

  Waarom zou je dat eigenlijk willen? Internet onder water? Los van het feit dat het natuurlijk behoorlijk indrukwekkend zou zijn om je volgende duikavontuur te kunnen livestreamen, heeft het ook serieuzere toepassingen. Zo wordt er veel onderzoek en onderhoud gedaan onder water, waarbij het veel zou schelen als er een WiFi-verbinding was waarmee gegevens direct uitgewisseld kunnen worden. Maar er wordt ook gewerkt aan datacentra onder water. Ook die hebben straks de best mogelijke verbinding met het internet nodig. Laserlicht Dit onderzoek begon in 2017. Toen lukte het onderzoekers om onder water een filmpje te sturen van het ene punt naar het andere met behulp van laserlicht. hierbij worden de eentjes en nulletjes die een computer verstuurt omgezet naar lichtsignalen en dan weer vertaald naar eentjes en nulletjes. Vervolgens zijn ze gaan kijken: kunnen we die twee punten ook data met elkaar laten uitwisselen? Ook dat lukte door twee verschillende kleuren laserlicht te gebruiken. De volgende stap was een grote: het hele internet onderwater krijgen. Het begin is er nu, want het is ze gelukt om onder water te Skypen. Wat hadden ze daarvoor nodig? Een mobiele telefoon met waterdicht jasje, een verzendpunt in de vorm van een Raspberry Pi en laserlicht onder water en een ontvanger en bestaande satellietverbindingen boven water. Uitdagingen Er zijn nog wel enkele uitdagingen voordat we kunnen spreken van een Internet Of Underwater Things. De connectie tussen verzendpunt en ontvangstpunt moet stabiel blijven, uitgelijnd als het ware. En ze zouden de hoeveelheid data en de afstand tussen beide punten nog flink willen verhogen. Uiteindelijk willen ze naar een snelheid van multigigabit per seconde onder water. In deze audio hoor je onderzoeker Basem Shihada van de King Abdullah University of Science and Technology. Lees hier meer over het onderzoek: Angling for underwater WiFi. Hier vind je de volledige paper: Aqua-Fi: Delivering Internet Underwater Using Wireless Optical Networks...more

  Link Aflevering

• Eicellen verkiezen sommige spermacellen boven anderen

  Luister

  Jun 11 2020

  Een spermacel heeft er niet zoveel aan om veeleisend te zijn. Er valt immers zelden te kiezen uit meerdere eitjes en hij moet al zijn energie stoppen in het bereiken van het eindpunt. Maar een eicel heeft er wel baat bij om kieskeurig te zijn. Wetenschappers wisten al dat eitjes chemische stofjes gebruiken om spermacellen de weg te wijzen, maar nu blijkt dus ook dat ze dat voor sommige spermacellen meer doen dan voor anderen. Het maakt de weg die een spermacel moet afleggen nog maar wat ingewikkelder. Hij moet al door een samenknijpend voortplantingskanaal tegen de stroom in zwemmen, wordt aangevallen door het afweersysteem en moet op de gok de juiste eileider kiezen. Van de tientallen miljoenen spermacellen komen er misschien 250 op de juiste plek uit. En daarvan kunnen er misschien 20 tot 30 precies op dat moment een ei bevruchten. Ben je dan één van de gelukkigen, dan moet je dus nog maar afwachten of je uit de gewenste batch komt. Het onderzoek Voor het experiment is samengewerkt met een vruchtbaarheidskliniek. Bij IVF-behandelingen blijven vaak bepaalde restmaterialen over: het vocht met chemische stofjes waarin het eitje normaal zit en een aantal spermacellen. Met goedkeuring van enkele stellen mochten de onderzoekers dit materiaal gebruiken voor hun onderzoek. Een belangrijke vraag is natuurlijk: kunnen deze nieuwe inzichten mensen helpen die moeite hebben met zwanger worden? Dat is nu nog niet meteen zo, want uit de studie bleek niet dat de kans op een zwangerschap kleiner was als het eitje van stel A een voorkeur had voor de spermacellen van stel B. Toch is alle informatie over de interactie tussen eitjes en spermacellen belangrijk, bij 30 procent van de stellen die in een vruchtbaarheidskliniek komen is geen duidelijke biologische oorzaak voor de problemen te vinden. In vervolgonderzoek zal het mechanisme daarom nog verder worden uitgezocht. In deze audio hoor je onderzoeker John Fitzpatrick van Stockholm University. Het onderzoek werd uitgevoerd samen met het Manchester University NHS Foundation Trust. De volledige paper vind je hier: Chemical signals from eggs facilitate cryptic female choice in humans...more

  Link Aflevering

• Geslacht kuikentje al in het ei bepalen voorkomt onnodig uitbroeden

  Luister

  Jun 10 2020

  In Ovo, een Nederlandse spinoff van de Universiteit Leiden, heeft nu een Europese beurs van 2,5 miljoen gekregen om hun oplossing voor dit probleem op te schalen. Want die opschaling is één van de grootste uitdagingen. Er moeten honderdduizend eieren per dag accuraat gescreend worden en dat doe je niet zomaar. De techniek Hoe de techniek werkt is als volgt: bij elk ei wordt een sample uit het vruchtwater gehaald met een heel dun naaldje, waarna het ei weer wordt dichtgemaakt. Dit kan voor de ontwikkeling van het kuikentje geen kwaad. Vervolgens wordt met massaspectrometrie naar de juiste biomarker gezocht waardoor binnen een seconde bepaald kan worden of het een mannetje of vrouwtje is. Op het moment lukt ze dit op dag 9 van het broedproces te meten. Aangenomen wordt dat kuikentjes vanaf dag 11 iets gaan voelen, dus dat zou op tijd zijn. Toch hopen ze in de toekomst het meetmoment nog te kunnen vervroegen. Uitdagingen Maar wat maakt het nou zo moeilijk om tot de juiste oplossing te komen voor dit probleem? Volgens In Ovo is het productieproces in broederijen zo gestroomlijnd dat het moeilijk is om daar je oplossing in kwijt te kunnen. Daarnaast moet je per broederij per dag honderdduizend testen uitvoeren. Zelfs in ziekenhuizen en labs, waar massaspectrometrie al wordt gebruikt, lukt dat niet. Dus om dat voor elkaar te krijgen - en dan ook nog eens sneller en goedkoper - is er aardig wat onderzoek nodig. Met de nieuwe beurs van 2,5 miljoen hopen ze nu te kunnen opschalen en fine tunen zodat hun machine snel de markt op kan om een verschil te maken. In deze audio hoor je Wouter Bruins (links op de foto), samen met Wil Stutterheim (rechts) richtte hij in 2013 In Ovo op....more

  Link Aflevering

• Gen ontdekt dat pollenproductie van plant reguleert

  Luister

  Jun 09 2020

  Dieren, mensen, planten: bij ze allemaal verschilt het aantal zaadjes dat een man kan produceren. Een chimpansee produceert bijvoorbeeld 200 keer meer zaad dan een gorilla, maar daar gaan we het nu niet over hebben. We gaan het hebben over plantjes. Want wat viel onderzoekers nou op: veel plantjes en gewassen zijn zo geëvolueerd dat ze zichzelf kunnen bevruchten en veel van die planten zijn steeds minder zaad (of pollen) gaan produceren. Op zoek naar het gen Je kunt je afvragen waarom je als plant minder pollen zou willen produceren. Voor plantjes geldt niet altijd: hoe meer pollen hoe beter. Aan de ene kant, als je jezelf kan bevruchten heb je minder pollen nodig, maar pollen produceren kost ook energie. Energie die dan niet gestoken kan worden in het produceren van bijvoorbeeld rijst of tarwe. Je ziet dat heel mooi bij gekweekte planten. Kwekers hebben lange tijd geprobeerd planten zo te kruisen dat ze veel opleverden. Maar waren dat dan toevallig ook planten die al minder pollen produceerden? Of zijn ze dat minder gaan doen, omdat ze meer moesten produceren? Onderzoeker Kentaro Shimizu van de Universiteit van Zurich zocht het mechanisme uit. Zijn team telde pollen (niet met het blote oog natuurlijk), vond verschillen in de hoeveelheden tussen bloemen en kwam zo uiteindelijk (ik sla hier even heel veel hard werk over) bij één gen dat verantwoordelijk is voor het aantal pollen dat een plant produceert. Hooikoorts Dat is goed nieuws voor kwekers, want nu kunnen ze planten maken die precies het juiste aantal pollen produceren. Niet te weinig, zodat ze blijven voortplanten, maar zeker ook niet te veel, zodat de energie naar de productie van ons eten kan gaan. Voor mensen met hooikoorts - waaronder Kentaro Shimizu zelf - is het ook goed nieuws, want minder pollen betekent minder last van kriebel in de keel, niezen en jeukende ogen. In deze audio hoor je onderzoeker Kentaro Shimizu van de Universiteit van Zurich. De volledige paper vind je op de site van Nature Communications: Adaptive reduction of male gamete number in the selfing plant Arabidopsis thaliana....more

  Link Aflevering

• Hoe virus-DNA zich verspreidt over de ziekenhuisafdeling

  Luister

  Jun 08 2020

  Natuurlijk hebben ze dit niet gedaan met het coronavirus zelf. Ze gebruikten een stukje DNA van een onschadelijk plantenvirus wat ze op de leuning van een ziekenhuisbed in een isolatiekamer plaatsten. Vervolgens namen ze later op die dag en de rest van de week samples van 40 verschillende plekken op de afdeling. Van stoelleuningen en deurknoppen, tot een toetsenbord bij de receptie en behandelkamers aan de andere kant van de gang. Ze zagen dat het virus-DNA binnen 10 uur op 41 procent van de geteste oppervlakken zat. In de dagen erna liep dat nog wat op tot zo'n 60 procent. Daarna begon het weer langzaam af te nemen, maar op sommige plekken zat het na 5 dagen nog. Geen bangmakerij De onderzoekers benadrukken dat ze dit niet naar buiten hebben gebracht om angst te zaaien bij toekomstige patiënten, of om in dit specifieke ziekenhuis aan te wijzen wie op de afdeling zijn of haar handen niet goed wast. Wat de onderzoekers hopen is dat het ziekenhuizen een idee geeft van hoe goed hun systeem nu functioneert. Zijn de risico's voldoende bekend? Weten medewerkers waarom bepaalde maatregelen belangrijk zijn? En krijgen ze voldoende tijd om ze uit te voeren? Volgens de onderzoekers is het belangrijk om dit nog veel meer mee te nemen in trainingen en is de werkdruk onder zorgmedewerkers en schoonmakers nu vaak zo hoog, dat de eisen die worden gesteld niet realistisch zijn. Ze hopen dat hun onderzoek kan bijdragen aan betere werkomstandigheden en meer waardering voor deze beroepsgroepen. En ja: natuurlijk ook aan nog schonere ziekenhuizen. In deze audio hoor je onderzoeker Lena Ciric van University College London. Ze deed het onderzoek samen met Elaine Cloutman-Green, hoofdonderzoeker Healthcare in het Great Ormond Street Hospital. Lees hier meer over het onderzoek: COVID-19 pandemic - lets not forget surfaces...more

  Link Aflevering

• Hoe een schimmel mieren in zombies verandert en ze dan laat doen wat ie wil

  Luister

  Jun 04 2020

  Wat gebeurt er precies als de mier wordt geïnfecteerd? Het begint ermee dat de mier sporen van de schimmel binnenkrijgt die ervoor zorgen dat hij op een moment waarop hij normaal onder de grond zou zitten ineens naar buiten kruipt. Daar gaat hij rondlopen, zoekt hij een hoog punt op, bijt hij zich vast en gaat uiteindelijk dood. De schimmel groeit vervolgens uit de mier en laat zijn sporen weer los over de rest van de mierenkolonie. En dat alles zonder een stel hersenen. In deze audio hoor je onderzoeker Robin Ohm van de Universiteit Utrecht. Het onderzoek deed hij samen met collega's in Florida en de paper vind je hier: Genetic Underpinnings of Host Manipulation by Ophiocordyceps as Revealed by Comparative Transcriptomics. Lees verder onder de foto >>> Vergelijkbare mechanismen in andere dieren Mieren zijn niet de enige dieren die last hebben van dit soort parasieten. Denk bijvoorbeeld aan hondsdolheid, waarbij een virus zorgt voor een gedragsverandering bij de hond. Het dier wordt agressiever, produceert extra speeksel met veel virusdeeltjes erin en bijt eerder, zodat het virus een grotere kans heeft om zich te verspreiden. Ook bij muizen komen soortgelijke parasieten voor: Toxoplasma gondii. Dit virus zorgt ervoor dat een muis minder bang wordt en zich aangetrokken voelt tot kattenurine, waardoor de katten de muis makkelijker kunnen vangen en de parasiet in de kat verder kan leven. ...more

  Link Aflevering

• Hoe goed kan een mens zonder een knuffel op zijn tijd?

  Luister

  Jun 03 2020

  Wat weten we al wel? Er worden twee soorten aanrakingen onderscheiden: sociale aanrakingen (knuffelen, aaien) en functionele aanrakingen (voelen of je theekopje warm is). Elk wordt door een ander hersengebied verwerkt. De sociale aanrakingen zijn gelinkt aan het hersengebied dat emoties verwerkt en dus ook aan ons gevoel van veiligheid en samenhorigheid. We weten ook dat aanrakingen kunnen zorgen voor een afname van het stresshormoon cortisol en een toename van het knuffelhormoon oxytocine. Er is bewijs - onder andere uit onderzoek van Tiffany Field - dat fysiek contact pijn en depressie kan verminderen. Kinderen die opgroeien zonder veel aanrakingen hebben een grotere kans op het ontwikkelingen van hechtingsstoornissen. Als we zoveel hebben aan dat fysieke contact, dan is de verwachting dat een tekort eraan niet bepaald goed voor ons is. En dat kunnen wetenschappers nu eindelijk eens goed gaan bekijken. Niet eerder kreeg zo'n diverse groep - jong, oud, man, vrouw, gelukkig, ongelukkig, gezond, ongezond - te maken met een tekort aan fysiek contact. Of, zoals het ook wel wordt genoemd de laatste jaren: huidhonger. Livesessie over aanraking in coronatijd In deze audio hoor je psycholoog Anouk Keizer van de Universiteit Utrecht. Vanavond gaat zij samen met sociaal psycholoog Paul van Lange van de VU tijdens een online livesessie in gesprek over eenzaamheid en aanraking tijdens de coronacrisis. Je kunt ook zelf meedoen aan het onderzoek van Keizer over gebrek aan aanraking. De interactieve livesessie wordt georganiseerd door de Nationale Wetenschapsagenda en begint om 20.00 uur. Hij is te volgen via Facebook: Talkshow - Het nieuwe sociaal in de anderhalvemetersamenleving....more

  Link Aflevering

• Nano-biosensor laat realtime stress in individuele plantencellen zien

  Luister

  Jun 02 2020

  Als een plant merkt dat hij te maken krijgt met droogte, komt er een eiwit vrij dat ervoor zorgt dat de poriën van een plan zich sluiten. Die staan open zodat hij kan ademen. Zodat er koolstofdioxide opgenomen kan worden. Maar door die poriën open te zetten verdampt ook 90 procent van zijn water. Dus hij moet steeds de afweging maken: uitdrogen of ademhalen? Groeien of beschermen? Uiteindelijk wil je het liefst gewassen die deze afweging zo goed mogelijk maken. Dus hoe beter we weten hoe planten en onderdelen van planten dit doen, hoe beter we ze in de toekomst in leven kunnen houden. Zeker als het tegen die tijd nog net een beetje droger en warmer is. In deze audio hoor je onderzoeker Kasper van Gelderen van de Universiteit Utrecht. Hij maakt zelf ook gebruik van een dergelijke sensor, maar kijkt hiermee naar hoe de plant informatie over licht in zijn omgeving doorstuurt naar de wortels die in het donker onder de grond zitten. Lees hier meer over het onderzoek naar de reactie van plantencellen op droogte: New Biosensor Visualizes Stress in Living Plant Cells in Real Time. De hele paper vind je op de site van eLife: FRET kinase sensor development reveals SnRK2/OST1 activation by ABA but not by MeJA and high CO2 during stomatal closure...more

  Link Aflevering

• De invloed van Joodse muziek

  Luister

  May 28 2020

  In de podcast hoor je promovendus Niels Falch en zijn proefschrift vind je hier!

  Link Aflevering

• De duikende dieren-regel

  Luister

  May 27 2020

  In de podcast hoor je universitair hoofddocent Wilco Verberk van de Radboud Universiteit. Wil je graag het onderzoek lezen? Dan kan dat hier.

  Link Aflevering

• Een sensor van 11 atomen

  Luister

  May 26 2020

  In de podcast hoor je onderzoeksleider prof. dr. Sander Otte van de TU Delft. Het onderzoek vind je hier.

  Link Aflevering

• Bedank jezelf gelukkig

  Luister

  May 25 2020

  In de podcast hoor je hoogleraar mentale gezondheidsbevordering Ernst Bohlmeijer van de Universiteit Twente. Het onderzoek vind je hier. En mocht je nou nóg meer over willen weten over dankbaarheid, dan heeft Ernst Bohlmeijer er ook nog een boek over geschreven 'De kracht van dankbaarheid'.

  Link Aflevering

• Kunstmatig brein gebruikt licht om met echte neuronen te praten

  Luister

  May 20 2020

  Het is niet de eerste keer dat wetenschappers kunstmatige neuronen hebben weten te maken, maar wat er tot nu toe was ontwikkeld was nog niet echt geschikt voor een neuroprothese. Neuronen in ons brein communiceren heel precies, per neuron, maar het stimuleren van neuronen van buitenaf kon nog niet zo precies. Medicijnen die het gedrag van neuronen beïnvloeden werken te traag en elektrische stimuli niet gericht genoeg. Daarom maken de onderzoekers gebruik van: optogenetica. Een techniek waarbij een licht-gevoelig eiwit in werkende neuronen wordt geplaatst. Eenzelfde eiwit als je vindt in bijvoorbeeld algen. Als daar met een bepaald licht op geschenen wordt, activeert of deactiveert dat eiwit de neuron. Zo kun je dus neuronen besturen van buitenaf. Chip Maar wat als je kunstmatige neuronen wilt laten samenwerken met biologische neuronen? In deze studie vertaalden ze de elektrische output van kunstmatige neuronen naar een patroon van blauw licht. Dat projecteerden ze op een gekweekt biologisch stukje brein. De neuronen die met licht werden beschenen reageerden met een patroon van signalen. Door daar de lichtpatronen weer op aan te passen, vonden ze de juiste taal waarmee ze de kunstmatige en biologische neuronen met elkaar konden laten 'praten'. Ze hopen hiermee in de toekomst een hele kleine chip te kunnen maken die in de hersenen of op het hoofd geplaatst kan worden en die kapotte neuronen helpt herstellen, of ze helemaal vervangt als dat niet meer mogelijk is. Ook kijken ze of deze kunstmatige neuronen kunnen bijdragen aan betere kunstmatige intelligentie. In deze audio hoor je onderzoeker Timothée Levi van het Institute of Industrial Science van de University of Tokyo. Meer over het onderzoek lees je hier: Artificial pieces of brain use light to communicate with real neurons. De volledige paper vind je op de site van Nature Scientific Reports: Toward neuroprosthetic real-time communication from in silico to biological neuronal network via patterned optogenetic stimulation....more

  Link Aflevering

• Exoskelet haalt last van de schouders van stukadoors

  Luister

  May 19 2020

  Ook de stukadoors zelf waren erover te spreken. Voor alle taken, behalve het aanbrengen van gips op de muur, vonden ze de ervaren belasting lager wanneer het exoskelet gedragen werd. Nu moet nog worden onderzocht of het op lange termijn ook echt gezondheidsvoordelen oplevert en of er geen bewegingen zijn die juist moeilijker worden door het huidige ontwerp. In deze audio hoor je onderzoeker Michiel de Looze van TNO en Rick Folkerts van Stukadoorsbedrijf De Terp. Lees hier meer over het onderzoek: TNO-Test: Exoskelet leidt tot minder belasting stukadoors, dat TNO deed in samenewerking met Knauf. De test werd gedaan met een exoskelet van Skelex. ...more

  Link Aflevering

• Krekel zet acute vrije val in om vleermuis te ontwijken

  Luister

  May 18 2020

  Dat de zwaardstaart krekel (officiële naam: Trigonidiinae) de vleermuis überhaupt kan horen, is al heel wat. In de jungle waar hij voorkomt, is de vleermuis lang niet het enige dier dat ultrasoon geluid produceert. Ook andere krekelsoorten doen dit. En hard ook. Dat hij ook nog eens in staat is om precies op het juiste moment te reageren - namelijk wanneer ze horen dat die vleermuis zich precies binnen die zeven meter radius bevindt - is des te indrukwekkender. Ook de reactie van de krekel op het moment van een potentiële aanval is natuurlijk het noemen waard. Hij laat zich namelijk onmiddellijk in een vrije val uit de lucht vallen. Hoe dichterbij het geluid is, hoe langer de vrije val. Vleermuis imiteren Er zijn ook krekelsoorten waarbij de mannetjes zichzelf hebben geleerd om heel accuraat een vleermuis te imiteren. Deze aangepaste paringsroep zorgt ervoor dat de vrouwtjeskrekels schrikken en daarmee verraden waar ze verstopt zitten. Niet de meest romantische tactiek, blijkbaar wel een hele efficiënte. In deze audio hoor je onderzoeker Marc Holderied van de School of Biological Sciences in Bristol. Lees hier meer over het onderzoek: Eavesdropping crickets drop from the sky to evade capture from bats...more

  Link Aflevering

• Robots met kippenvel en braille op je telefoon dankzij slimme coating

  Luister

  May 14 2020

  De mogelijkheden van de techniek zijn eindeloos. Want je kan er bijvoorbeeld ook robots mee maken die kunnen voelen en die kippenvel kunnen krijgen. Zo kunnen robots op een nieuwe manier met elkaar communiceren. Het zou ook interessant zijn voor allerlei trainingen waarbij aanraking een rol speelt, zoals fysiotherapie, of eerste hulp bij ongelukken. In deze audio hoor je onderzoeker Danqing Liu van de Technische Universiteit Eindhoven. Haar onderzoek is onderdeel van het 4TU-programma van de vier technische universiteiten. Ook de universiteiten van Delft en Wageningen werken mee aan haar project. Meer over het werk van Liu en andere onderzoekers op dit gebied lees je in het recent gepubliceerde 4TU-boek Stretching the boundaries of materials. ...more

  Link Aflevering

• Puzzelen met vrienden werkt ontspannend voor apen

  Luister

  May 13 2020

  Het onderzoek werd gestart omdat biologen benieuwd waren naar de voordelen van samenwerken. Evolutionair zou je kunnen zeggen: waarom zou je iets weggeven? Waarom zou je delen? Het grote doel is toch de sterkste zijn en genen doorgeven? Omdat wij mensen wel honderd interacties hebben per maand, is het niet direct logisch om te denken dat we deze keuze bewust maken. Het vermoeden was dat er onbewust een emotionele afweging meespeelt. Een manier om te kijken naar emotie, is door bepaalde hormoonniveaus te meten, dus in dit onderzoek kozen ze ervoor om bij apen het stresshormoon cortisol te meten. Waarom dan niet meteen bij mensen? Nou, wij zijn ons heel erg bewust van het feit dat we meedoen aan een onderzoek en dat zou waarschijnlijk invloed hebben op ons stressniveau en de meting kunnen vertroebelen. Alleen met vrienden Apen moesten in het experiment samen taken uitvoeren om meer pinda's te krijgen. De cortisolmeting werd gedaan in het speeksel van de apen, die waren getraind om vrijwillig op een soort wattenstaafje te kauwen. Ze lieten twee bevriende apen de puzzel samen oplossen, maar ook twee apen die dit niet waren en ook apen in hun eentje. Zo konden ze zien dat alleen als het ging om twee vrienden er sprake was van meer ontspanning. Als deze twee vrienden gewoon tijd met elkaar doorbrachten en geen puzzel hoefden op te lossen, was dit effect er niet. Kan dit dan ook voor mensen gelden? Die kans is vrij groot, omdat er veel overeenkomsten zijn in hormoonhuishouding. Ondanks dat uit dit onderzoek nog niet blijkt dat het ook voor ons geldt, is de les misschien: ga om extra te ontspannen af en toe met je beste vrienden even lekker naar een (nu nog digitale) escaperoom, of pak er bij je volgende anderhalvemeterdate een kruiswoord-, sudoku- of 1000-stukjespuzzel bij en beloon successen naar wens. In deze audio hoor je bioloog Jorg Massen. Lees meer over het onderzoek op de site van de Universiteit Utrecht: Met vrienden samenwerken werkt ontspannend voor apen. De volledige paper vind je hier: Cooperation with closely bonded individuals reduces cortisol levels in long-tailed macaques....more

  Link Aflevering

• Lichaamseigen marihuana helpt bij vergeten angstherinneringen

  Luister

  May 12 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker Mario van der Stelt van de Universiteit Leiden. Hier lees je meer over het onderzoek: Lichaamseigen marihuana zorgt dat je angstherinneringen vergeet. De hele paper vind je op de site van Nature Chemical Biology: Discovery of a NAPE-PLD inhibitor that modulates emotional behavior in mice.

  Link Aflevering

• Een supersnelle microscoop die past in een naald

  Luister

  May 11 2020

  Om de nieuwe microscoop voor elkaar te krijgen moesten ze een aantal dingen veranderen. Om de techniek sneller te krijgen zijn ze anders naar data gaan kijken. Als je bij het versturen van een afbeelding compressie toepast (een JPEG heeft nog maar 90 procent van de data van de originele afbeelding, zonder dat dit ons opvalt), waarom dan niet hetzelfde doen bij nanomicroscopie? Door alleen vast te leggen wat echt nodig is en dan terug te rekenen naar het hele plaatje, scheelt het data en dus enorm veel tijd. Maar om weefsel op deze manier vast te leggen, hadden ze andere nanofibers nodig. Nanofibers die geen rechte lichtbundel hebben waarmee je pixel voor pixel een afbeelding vastlegt en opbouwt, maar fibers met een waaiervormige lichtbundel, waarmee je veel meer in één meting kunt vastleggen. Ook de onderzoekers zelf waren verbaasd dat het ze uiteindelijke lukte, want ze doorbreken met deze techniek de theoretische grenzen - wat er werd gedacht dat mogelijk was - op het gebied van resolutie en snelheid in de nanomicroscopie. In deze audio hoor je Lyuba Amitonova van het Advanced Research Center for Nanolithography. De volledige paper vind je op de site van Light: Science & Applications: Endo-microscopy beyond the Abbe and Nyquist limits...more

  Link Aflevering

• Boomkikker heeft slimme truc om niet opgegeten te worden tijdens versierpogingen

  Luister

  May 07 2020

  De twee geluiden zitten zo dicht op elkaar - een paar milliseconden - dat het voor een roofdier onmogelijk wordt om ze te onderscheiden. Maar omdat de buurman net wat eerder was, wordt zijn gekwaak gehoord als het brongeluid en is het de buurman die het niet overleefd. Maar gaan dan niet ook alle vrouwtjes richting de buurman? Nee, gek genoeg werkt de truc niet bij vrouwtjes boomkikkers. Zij laten zich er niet door afleiden. Wij mensen zouden er overigens wel intrappen. Onze hersenen kunnen het ook niet aan als twee geluiden te snel achter elkaar binnenkomen. In deze audio hoor je.. Lees hier meer over het onderzoek: Outsmarting the enemy: Treefrogs rely on illusions to find a mate without being eaten. Meer dierentrucs vind je onder de foto >>> Andere dierentrucs Boomkikkers zijn natuurlijk niet de enige dieren met slimme afleidingsmanoeuvres. Zo is er de westelijke haakneusslang die zijn eigen dood in scène zet, inclusief spastische bewegingen, een slappe tong en soms zelfs met wat bloedspetters. Er is een planktonsoort dat een felle lichtflits door zijn hele lijf laat gaan als hij dreigt opgegeten te worden. Dan zou je denken: dan kun je net zo goed alvast een mes en vork klaarleggen, maar door die flits staat het roofdier dat ze aanvalt ook ineens in de schijnwerpers. Zelfs als dit diertje opgegeten wordt, blijft hij flitsen en dat maakt hem een stuk minder aantrekkelijk als je zelf bijvoorbeeld een doorschijnende garnaal bent. En dan is er nog de rode vampierinktvis die in de diepste krochten van de zee leeft waar het donker is. Als die zich bedreigd voelt vouwt hij zichzelf binnenste buiten en knippert dan vervolgens met zijn ogen - heel langzaam van groot naar klein - zodat het lijkt alsof hij langzaam achteruit het donker in verdwijnt. Beetje luie tactiek, maar goed. Het zal wel effectief zijn. Meer dieren in wetenschap vandaag: Hoe bepaalt een school vissen welke kant ze op moeten? Dat doen ze niet. Hoe dieren cijfers gebruiken om te overleven Eerste dier ooit gevonden dat geen zuurstof nodig heeft om te leven...more

  Link Aflevering

• Hoe we de slimme tentakels van bacteriën kunnen uitschakelen

  Luister

  May 06 2020

  De sliertjes op het oppervlakte van de bacteriën hebben verschillende functies. Ze kunnen gebruikt worden als een soort haakje, waarmee de bacterie zichzelf over het oppervlakte kan slepen. Zo kan hij zich naar andere cellen verplaatsen die hij vervolgens infecteert. Hij kan zich er ook mee vasthouden, zodat je hem moeilijk wegkrijgt. En ze worden gebruikt om stofjes op te nemen en uit te stoten, zodat bijvoorbeeld DNA kan worden opgenomen of op een andere wijze gecommuniceerd kan worden met andere bacteriën. Zo kan als de ene bacterie resistent is tegen een medicijn, een andere bacterie datzelfde trucje overnemen. En dat wil je natuurlijk niet. Doordat deze onderzoekers nu hebben gezien dat er twee type sliertjes zijn: één gespecialiseerd in bewegen en eentje gespecialiseerd in DNA uitwisseling, kan er mogelijk betere antibiotica worden ontwikkeld die beiden processen los van elkaar blokkeert. In deze audio hoor je onderzoeker Bertram Daum van de University of Exeter. De paper vind je op de site van Nature Communications: Cryo-electron microscopy reveals two distinct type IV pili assembled by the same bacterium....more

  Link Aflevering

• Ziektes opsporen met een supermagneet

  Luister

  Apr 30 2020

  Eerdere onderzoeken met de techniek gaven bijvoorbeeld al inzicht in het effect van medicijnen op kankercellen. Volgend jaar komt er een nieuwe magneet naar de testfaciliteit in Utrecht, waarmee het apparaat tot de wereldtop behoort. Het was al een bijzondere meetopstelling omdat er zowel vloeibare als vaste monsters getest kunnen worden, iets wat niet op veel plekken ter wereld kan. Met een nieuwe subsidie die vandaag is toegekend wordt het mogelijk om een groot samenwerkingsnetwerk in Nederland op te zetten tussen verschillende universiteiten en onderzoeksvelden. Nergens ter wereld wordt de techniek in zo'n breed netwerk en met zoveel uitwisseling van informatie toegepast. De hoop is dat dit mooie nieuwe inzichten oplevert. In deze audio hoor je onderzoeker Marc Baldus van de Universiteit Utrecht. Hier vind je meer informatie over de ultra-high field NMR for the Netherlands. Lees hier meer over de andere subsidies die in dit traject zijn toegekend door de NWO: Nationale Roadmap: 93 miljoen euro voor zeven excellente grootschalige onderzoeksinfrastructuren Meer weten over hoe de NMR-techniek werkt en wat je er mee kunt:...more

  Link Aflevering

• Slimme contactlens meet en behandelt diabetes

  Luister

  Apr 29 2020

  Hoe het werkt: de flexibele contactlens heeft een sensor die kleine schommelingen in glucosewaarden in het traanvocht kan detecteren. Die waarden zijn een goede indicatie van glucoselevels in het bloed. Zo kan een patiënt op zijn telefoon een seintje krijgen als daarmee iets mis is. De lenzen kunnen ook een gevolg van diabetes behandelen volgens de onderzoekers: oogbeschadigingen. Dit komt voor bij een groot deel van de patiënten die langdurig diabetes heeft en kans zelfs blindheid veroorzaken. Kleine compartimenten met medicijnen, gecombineerd met technologie die de toediening stuurt zouden er voor kunnen zorgen dat de ogen van de patiënt uiteindelijk genezen. Voor de stroomtoevoer van dit soort lenzen wordt veelal een geïntegreerde antenne gebruikt die draadloos energie kan ontvangen en die vervolgens een micro-batterij van stroom kan voorzien. De Zuid-Koreaanse onderzoekers hopen volgend jaar te kunnen beginnen met klinische testen. In deze audio hoor je onderzoeker Andrés Vásquez Quintero. Over het onderzoek dat hij doet voor Imec en de Universiteit van Gent lees je hier meer: The STRETCHLENS project. Hier vind je het onderzoek uit Zuid-Korea waarin is gekeken naar een lens die diabetes detecteert: Wireless smart contact lens for diabetic diagnosis and therapy ...more

  Link Aflevering

• Welke exitstrategie willen we?

  Luister

  Apr 28 2020

  Het onderzoek wordt gefinancierd door de TU Delft, en is opgezet in samenwerking met het RIVM, het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, het Ministerie van Financiën en VU Amsterdam. De scenario's waaruit je kan kiezen, zijn dan ook versoepelingen die de overheid zou kunnen gaan uitvoeren. Maar je kan ook zelf suggesties aanleveren voor exitstrategieën. In de podcast hoor je Niek Mouter van de TU Delft, de projectleider. Meer informatie vind je op tudelft.nl/covidexit. Inmiddels vind je daar ook de resultaten van het onderzoek. ...more

  Link Aflevering

• Een formule voor het vinden van ondergrondse oceanen op verre manen

  Luister

  Apr 23 2020

  Wat moet er dan allemaal in zo'n formule om die manen te kunnen vinden? Wat belangrijk is om te weten: is die maan warm genoeg om de ijslaag van onder een beetje te laten smelten? Om daarachter te komen zijn een aantal variabelen belangrijk: de afstand tot nabije planeten, de doorsnee van de maan, de hoeveelheid maangruis op het oppervlakte en hoe geleidend de ijs- en grondlaag is. Maar ook: hoe warm is de maan zelf? En dit is onder andere afhankelijk van de zwaartekracht van de nabije planeet. Die zorgt er namelijk voor dat er - net als op aarde, maar dan heftiger - getijden zijn. Dat veroorzaakt beweging en daarmee ook warmte onder de ijslaag. Onder andere daardoor kan hij smelten en ontstaat zo'n ondergrondse oceaan. Met de formule waar dit allemaal in zit, kunnen manen worden aangewezen die de moeite waard zijn om nader te onderzoeken. Ondanks dat sommige variabelen schattingen zijn, vertelt dit onderzoek ons in ieder geval dat het zoekgebied voor buitenaards leven flink kan worden uitgebreid. In deze audio hoor je onderzoeker Jesper Tjoa van de Rijksuniversiteit Groningen. Lees meer over het onderzoek op de site van SRON: Astronomen vinden formule voor ondergrondse oceanen in exomanen. De paper vind je hier: The subsurface habitability of small, icy exomoons....more

  Link Aflevering

• Nieuwe biosensor moet coronavirus in de lucht detecteren

  Luister

  Apr 22 2020

  Voor wie wil weten hoe die sensor precies werkt: houd je vast, het is niet simpel. In de sensor zitten kleine gouden nano-eilandjes op een glazen laagje. Op die nano-eilandjes wordt een lichtbundel - een laser - geprojecteerd. Dat licht weerkaatst en wordt weer opgevangen door een detector (sensor). Door dat licht in een bepaalde hoek op die eilandjes te projecteren, absorberen moleculen op het oppervlakte een deel van het licht. De rest wordt weer teruggekaatst. Als er nou op dat oppervlakte van die gouden eilandjes beweging is, bijvoorbeeld als twee deeltjes op elkaar reageren, dan verandert de manier waarop het licht terugkaatst en weet je: hier gebeurt wat. In het geval van het coronavirus werkt het als volgt: op de gouden eilandjes plakken ze een DNA-receptor die het virus kan herkennen. Als er zo'n virusdeeltje (RNA-streng) voorbijkomt, hechten de twee aan elkaar. Die omhelzing kun je detecteren. Om te voorkomen dat er ook omhelzingen met andere (bijna dezelfde) virussen worden gemeten, gebeurt dit allemaal op een specifieke temperatuur. Want in sommige temperaturen houdt alleen die perfecte omhelzing stand en weet je dus zeker dat je het juiste virus hebt gedetecteerd. Lees hier meer over het onderzoek: A new biosensor for the COVID-19 virus. Hier vind je de paper: Dual-Functional Plasmonic Photothermal Biosensors for Highly Accurate Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2 Detection Met dank aan onderzoeker Robbert Cool van de Rijksuniversiteit Groningen voor een heldere uitleg van een moeilijke techniek....more

  Link Aflevering

• Met talkpoeder botsingen in de ruimte voorkomen

  Luister

  Apr 21 2020

  Het plan is om - mits je ziet aankomen dat twee objecten op elkaar gaan botsen - een simpele raket de ruimte in te sturen met aan boord een capsule met kleine deeltjes. Dit zou bijvoorbeeld een schepje talkpoeder kunnen zijn. De deeltjes moeten vervolgens vlak voor het object dat je wilt tegenhouden worden losgelaten. De wolk die dan ontstaat, kan het naderende object afremmen en van baan laten veranderen. Lees hier meer over het onderzoek: Just in time collision avoidance. De methode zou in theorie kunnen werken, zegt ESA-engineer Michel van Pelt. Maar makkelijk is het niet. De timing is super nauwkeurig. Te laat of te vroeg en er gebeurt niets. Botst de raket op het object, dan heb je nog meer rommel. Bij ESA benaderen ze het probleem op een andere manier vertelt Van Pelt in deze audio. Ze bouwen satellieten inmiddels zo dat ze geen ruimteafval meer kunnen worden. Daarvoor maken ze onderdelen die precies op het juiste moment kunnen verbranden. En ze werken ook aan een schoonmaaksatelliet. Deze moet uiteindelijk grote stukken ruimteafval uit de lucht gaan plukken. Lees hier meer over het Clean Space project van ESA. Of hier meer over wat ESA zelf allemaal doet om botsingen met ruimteafval te voorkomen. ...more

  Link Aflevering

• We weten de beste keuze wel, maar maken hem vaak toch niet

  Luister

  Apr 20 2020

  In het experiment moesten mensen patronen doorgronden en door die te volgen verdienden ze speelgeld. Maar soms werd de uitkomst gemanipuleerd en leverde hetzelfde patroon geen geld op. De onderzoekers waren benieuwd wat de proefpersonen de eerstvolgende keer deden. Baseerden ze die keuze op statistiek en keerden ze terug naar het succes van eerder? Of weken ze hier vanwege de tegenvaller ervoor vanaf? Maar 20 procent van de proefpersonen bleek de kennis die ze daarvoor hadden opgedaan te gebruiken bij het maken van de keuze. En zelfs als er geen sprake van manipulatie was, hield maar 40 procent zich vast aan het patroon. Kunnen we hier dan iets van leren? Volgens de onderzoekers kunnen we in ieder geval iets vaker stilstaan bij keuzemomenten en de afwegingen die we op dat moment kunnen maken. Zodat we niet onnodig blijven hangen in gewoontes als we het eigenlijk beter voor elkaar kunnen hebben. Ze willen in vervolgonderzoek nog meer te weten komen over het mechanisme, zodat ze ons hierbij misschien een handje kunnen helpen. In deze audio hoor je onderzoeker Arkady Konovalov van de Universiteit van Zurich. Lees hier meer over het onderzoek: Mouse tracking reveals structure knowledge in the absence of model-based choice....more

  Link Aflevering

• Deze technologie helpt wetenschappers antwoord te vinden op moeilijkste corona-vragen

  Luister

  Apr 16 2020

  Binnen twee weken hadden ze het platform opgezet en ze zijn niet bang voor te veel data, ondanks dat er elke dag zo'n 100 papers over het virus bijkomen. De algoritmes die ze gebruiken zouden blijven werken, ook als de data toeneemt. Het kost dan alleen wat extra rekenkracht in de cloud. In deze audio hoor je onderzoeker Peter Staar van IBM. Benieuwd naar het deep search platform, je vindt hem hier: Use deep search to explore the COVID-19 corpus

  Link Aflevering

• Onderzoekers ontdekken levensverlengend gen in planten

  Luister

  Apr 16 2020

  Dat betekent voor boeren minder werk en meer opbrengst uit één plant. Maar het heeft ook als voordeel dat de grond minder wordt omgeploegd. Dat zorgt weer voor minder erosie en een betere bodembalans. Ook dat heeft weer een positieve invloed op de productie. In deze audio hoor je Remko Offringa, hoogleraar Ontwikkelingsgenetica van planten aan de Universiteit Leiden. Meer over het onderzoek lees je hier: A suppressor of axillary meristem maturation promotes longevity in flowering plants. Foto: Dawid Skalec CC BY-SA 4.0...more

  Link Aflevering

• Onderzoekers Harvard: zonder vaccin mogelijk elk kwartaal een lockdown

  Luister

  Apr 15 2020

  Hier vind je de Harvard-studie: Projecting the transmission dynamics of SARS-CoV-2 through the postpandemic period. Eén van de onderzoekers: epidemioloog Marc Lipsitch hield eerder al een persconferentie waarin hij vragen over het virus beantwoordde, die is hier terug te luisteren en lezen: Coronavirus (COVID-19): Press Conference with Marc Lipsitch

  Link Aflevering

• Ook flamingo's maken vrienden én ruzie

  Luister

  Apr 14 2020

  In de audio hoor je Paul Rose van de Universiteit van Exeter. Hij doet al jarenlang onderzoek naar flamingo's. Je kan hier meer lezen over zijn laatste studie. Daaruit blijkt dus dat flamingo's vriendschappen sluiten. Niet alleen paartjes zoeken elkaar op, je hebt ook vriendschappen tussen mannetjes en tussen vrouwtjes. En niet menselijks is de flamingo vreemd, soms verwateren de vriendschappen en soms maken ze ruzie. Dierentuinen zouden meer rekening kunnen houden met de sociale netwerken van flamingo's, bij het verplaatsen van flamingo's. Het beste is om vrienden bij elkaar te houden, of om de meest sociale flamingo's te verplaatsen, omdat die makkelijker weer vrienden maken. In de onderstaande video zie je twee flamingo's die dicht op elkaar stonden, terwijl ze elkaar niet mogen. En dat leidt tot ruzie tussen die twee flamingo's, en tussen hun vrienden. ...more

  Link Aflevering

• Zuid-Koreaanse artsen: twee coronapatiënten genezen dankzij behandeling met bloedplasma

  Luister

  Apr 09 2020

  Bij een behandeling met bloedplasma van genezen patiënten is de hoop dat de grote hoeveelheid antistoffen die deze mensen in hun bloed hebben aangemaakt tegen het virus, ook in het lichaam van zieke patiënten het virus kan bestrijden. De twee Nederlandse onderzoeken zijn complementair. Het Erasmus MC kijkt naar het effect van bloedplasma op ernstig zieke IC-patiënten en het LUMC kijkt samen met andere academische centra naar de behandeling van mensen in een eerder stadium van de ziekte. Het Erasmus heeft inmiddels gemeld dat het onderzoek uitgebreid wordt en er nog zo'n vijftien ziekenhuizen in Nederland zullen meewerken. Wanneer resultaten van de onderzoeken verschijnen, hangt af van verschillende factoren. Er moeten genoeg ziekenhuizen en patiënten meedoen, maar daarnaast moet het gedoneerde plasma ook nog van de juiste kwaliteit zijn. Als dit lukt, hopen ze dat het een kwestie van maanden is. In deze audio hoor je hoogleraar in de Klinische Transfusiegeneeskunde Jaap Jan Zwaginga van het LUMC en de Universiteit Leiden. ...more

  Link Aflevering

• Sommige bloemen kunnen zichzelf weer overeind zetten als iemand op ze is gaan staan

  Luister

  Apr 08 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker Scott Armbruster van de Universiteit van Portsmouth. Lees hier meer over het onderzoek: Floral reorientation: the restoration of pollination accuracy after accidents De trigger plant in actie. Zodra een insect de bloem aanraakt, schiet een tweeslachtig stengeltje met stuifmeel tegen het insect aan. Dit gaat even snel als de snelste beweging die een mens kan maken: de gooibeweging waarmee bijvoorbeeld honkballers een bal weggooien.

  Link Aflevering

• Nederlandse AI-software helpt COVID-19 herkennen op scans

  Luister

  Apr 07 2020

  In deze audio hoor je Rick Philipsen van Thirona: een spin-off van het Radboud UMC die gespecialiseerd is in kunstmatige intelligentie voor medische beeldanalyse. De software waarmee tubercolose en nu ook het coronavirus gedetecteerd kan worden op röntgenfoto's, ontwikkelden ze samen met Delft Imaging.

  Link Aflevering

• Tijger in dierentuin New York besmet met coronavirus

  Luister

  Apr 06 2020

  Zo'n 60 tot 70 procent van alle nieuwe opkomende virusinfecties is van dieren afkomstig. In Wageningen kijkt Van der Poel hoe we dit soort virussen eerder kunnen detecteren en op waarde kunnen schatten. Volgens hem is dat bij de huidige uitbraak niet snel genoeg gebeurd. Ondertussen draait het lab in Wageningen overuren. Ze helpen met het analyseren van coranatesten van menselijke patiënten en ze staan klaar om aan vaccin-onderzoek bij te dragen, onder meer met dierproeven. Van der Poel benadrukt dat ze die dierproeven zo min mogelijk doen, maar dat het nog wel nodig zal zijn. Testen in schaaltjes op celkweken, of zelfs mini-orgaantjes laten namelijk niet zien wat een middel doet met het hele immuunsysteem en alle samenwerkende organen. In deze audio hoor je hoogleraar virologie Wim van der Poel van Wageningen University & Research. Meer over zijn werk lees je onder andere hier: Virussen vóór zijn...more

  Link Aflevering

• Waarom sterrenkundigen en bedrijven samen snellere zelflerende machines willen maken

  Luister

  Apr 02 2020

  In deze audio hoor je Joeri van Leeuwen, astronoom bij ASTRON en de Universiteit van Amsterdam en onderzoeker Maarten Stol van BrainCreators. Meer lezen over het CORTEX-project dat vorig jaar een go kreeg kan hier: Zelflerende machines openen jacht op kosmische explosies. Meer lezen over de ontdekking van de eerste nieuwe kosmische radioflits door de Westerbork-telescoop afgelopen week kan hier: A bright, high rotation-measure FRB that skewers the M33 halo.

  Link Aflevering

• Hoe dieren cijfers gebruiken om te overleven

  Luister

  Apr 01 2020

  Wolven passen de grootte van de groep aan op de grootte van de prooi. Gaan ze achter een eland aan, dan gaan ze met een klein groepje van acht, maar als ze een bijvoorbeeld een bizon willen pakken, dan gaan ze met zo'n 13 wolven op pad. Ook kikkers kunnen tellen. De mannetjes hebben een reclameboodschap waar vrouwtjes op afkomen waarvoor geldt: hoe meer lettergrepen, hoe aantrekkelijker. In deze audio hoor je neurobioloog en dierenfysioloog Andreas Nieder van de Universiteit van Tübingen. Lees hier meer over zijn onderzoek: The Adaptive Value of Numerical Competence. Hij schreef ook een boek over hoe mensen geboren worden met de kunst van het rekenen: A Brain for Numbers. Een andere aanrader is dit onderzoek naar hoe vogels elkaars fluitjes leren begrijpen om te overleven dat deze week werd gepubliceerd: When warblers warn of cowbirds, blackbirds get the message. Hier vind je de officiële paper: Heterospecific eavesdropping on an anti-parasitic referential alarm call. Ook dolfijnen staan natuurlijk bekend om hun intelligentie. Uit nieuw onderzoek blijkt dat mannetjes bij het jagen in groepen het tempo van hun 'spraak' op elkaar aanpassen. Hier lees je er meer over: Cooperative male dolphins match the tempo of each other's calls....more

  Link Aflevering

• Planten die zelf aangeven of ze last van nachtvorst hebben

  Luister

  Mar 31 2020

  Eén van de manieren om de planten bij kou in leven te houden is het inschakelen van kleine windmolens die warme lucht van boven naar de koude grond beneden verplaatsen. De eerste onderzoeken met die techniek zijn veelbelovend. Uiteindelijk zouden deze ventilatoren automatisch kunnen gaan draaien als als de sensoren detecteren dat de planten het te koud krijgen. In de audio hoor je hoogleraar atmosferische natuurkunde aan de TU Delft Bas van der Wiel. Meer lezen over het hele 4TU-project kan hier: Plantenna: "Internet of Plants". Hier vind je de laatste ontwikkelingen rondom de windmolens: Towards a physics-based understanding of fruit frost protection using wind machines...more

  Link Aflevering

• Kan een soa-crème het immuunsysteem beter laten reageren op vaccins?

  Luister

  Mar 30 2020

  Zo kwamen ze bij het zalfje terecht, dat bekend staat om het stimuleren van deze reactie. Als ze dit bij muizen opsmeerden op de plek waar het vaccin werd toegediend, stimuleerde het de immuunreactie. Het moet nog worden getest bij mensen, maar de verwachting - ook op basis van eerdere onderzoeken - is dat het werkt. Kunnen we er dan al wat mee zodra er een COVID19-vaccin af is? Aangezien dat nog even duurt, zou het kunnen dat er genoeg tijd is voor de benodigde testen om op dat moment een go te hebben. In deze audio hoor je Michelle Linterman van het Babraham Institute. Lees hier meer over het onderzoek: Rejuvenating conventional dendritic cells and T follicular helper cell formation after vaccination...more

  Link Aflevering

• Zeehondensnorharen als inspiratie voor super gevoelige sensoren

  Luister

  Mar 26 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker Amar Kamat van het Engineering and Technology institute Groningen, onderdeel van de Rijksuniversiteit Groningen. Lees hier meer over het onderzoek: Zeehonden en vissen als inspiratie voor sensoren

  Link Aflevering

• Verlies reuk- en smaakvermogen lijkt vroeg symptoom coronavirus

  Luister

  Mar 24 2020

  Het is volgens onderzoeker bijvoorbeeld van belang dat medische experts die mensen behandelen met deze klachten de juiste voorzorgsmaatregelen nemen. Om zichzelf te beschermen tegen het virus, maar ook om verdere verspreiding tegen te gaan. Medisch personeel met deze klachten mag nu nog gewoon doorwerken, maar zou eigenlijk thuis moeten blijven. In deze audio hoor je professor Claire Hopkins, onder andere voorzitter van de British Rhinological Society. Lees hier haar eigen statement over de mogelijke nieuwe corona-symptomen: Loss of sense of smell as marker of COVID-19 infection...more

  Link Aflevering

• Nederlandse ziekenhuizen en data-experts starten big data-onderzoek naar coronavirus

  Luister

  Mar 24 2020

  Omdat de meeste artsen die meewerken aan het project ook gewoon moeten behandelen, en het even duurt voor alle gegevens binnen zijn, is het nog moeilijk te zeggen wanneer de eerste resultaten binnen zijn. Ze hopen binnen enkele weken. Het opzetten van een vergelijkbaar onderzoek wereldwijd is lastig, omdat de regelgeving voor de bescherming van patiëntgegevens per land verschilt. Een onderzoek onder alleen Nederlandse patiënten heeft als voordeel dat het ook meteen toepasbaar is op de Nederlandse populatie. In deze audio hoor je intensivist Paul Elbers van het Amsterdam UMC. ...more

  Link Aflevering

• Helden-eiwit lijkt andere eiwitten te beschermen tegen beschadigingen

  Luister

  Mar 23 2020

  Het Hero-eiwit - dat al langer bekend was, maar niet eerder zo goed werd onderzocht - pakt volgens deze onderzoekers andere eiwitten vast en beschermt ze tegen extreme omstandigheden. Fruitvliegjes die extra Hero-eiwitten hadden bleven 30 procent langer leven, blijkt uit experimenten die zijn gedaan in dit onderzoek. Ook voor menselijke cellen in het lab leken ze positieve gevolgen te hebben. Onderzoeker Arnold Driessen van de Rijksuniversiteit Groningen - te horen in deze audio - vindt het een mooi onderzoek, maar denkt ook dat één en ander nog bewezen moet worden. Zelf kijkt hij naar een ander eiwitproces. Specifiek in bacteriën. Hij hoopt dit proces uiteindelijk te kunnen saboteren en daarmee een nieuwe vorm van antibiotica mogelijk te maken. Lees hier meer over het Japanse onderzoek: A widespread family of heat-resistant obscure (Hero) proteins protect against protein instability and aggregation Eerder onderzoek van Driessen keek ook naar eiwitten die andere eiwitten ergens mee helpen: Hulpje bij eiwitvouwing voorkomt klontering...more

  Link Aflevering

• Experimentele virusremmer voor ernstig zieke coronapatiënten ook in Nederland beschikbaar

  Luister

  Mar 19 2020

  Het middel blokkeert de kopieermachine van het virus, zodat het zich niet kan vermenigvuldigen. Ondertussen wordt er - onder andere in het LUMC - hard doorgewerkt om zo snel mogelijk aanvullende of betere virusremmers te ontwikkelen. In deze audio hoor je onderzoeker Eric Snijder. Hij is hoogleraar moleculaire virologie en hoofd van de Sectie Research van de Afdeling Medische Microbiologie van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Meer over de onderzoeken die nu bij het LUMC gaan plaatsvinden lees je hier: LUMC doet onderzoek naar nieuwe coronavirus-remmers Meer over eerdere onderzoeken naar remdesivir vind je onder andere hier: Remdesivir and chloroquine effectively inhibit the recently emerged novel coronavirus (2019-nCoV) in vitro...more

  Link Aflevering

• Vermindering luchtweginfecties bij jonge kinderen door juiste voeding

  Luister

  Mar 18 2020

  Er is een grote groep jonge kinderen die - vooral in de eerste vier jaar - kwakkelt met de gezondheid zonder dat er echt een medische oorzaak is. Kinderarts Ellen van der Gaag wilde voor die groep een oplossing vinden en kwam al snel achter verschillen in voeding bij kinderen die vaak ziek waren. Het leidde tot een voedingsadvies: volle melk, roomboter, groene groente en rundvlees. De groep die dit advies volgde ging van 14 infectiedagen per maand, naar 5. En voor volwassenen vond ze in een literatuurreview ook nog enkele tips op dit gebied. In deze audio hoor je kinderarts Ellen van der Gaag van de Universiteit Twente. Lees hier meer over het onderzoek: Health promoting effects of nutrition in children: the clinical effects of a dietary advice consisting of beef, green vegetables, whole milk and butter...more

  Link Aflevering

• Eerste test met experimenteel coronavaccin op mensen

  Luister

  Mar 17 2020

  Door dat stukje DNA in het lichaam te brengen, hopen ze dat het het lichaam zelf dat eiwit gaat aanmaken. Dat wordt dan vervolgens herkend als niet-lichaamseigen materiaal waardoor er anti-stoffen worden aanmaakt. Raakt iemand dan met het echte virus besmet, dan is het immuunsysteem al extra bewapend. Ook al is dit een veel snellere manier van een vaccin maken, alsnog kan het vele maanden duren voor duidelijk is of het werkt en of het veilig genoeg is. En net als voor andere mogelijke vaccins voor het coronavirus geldt ook voor dit middel dat het daarna nog voor de hele wereld geproduceerd zal moeten worden. Voorlopig doen 25 gezonde proefpersonen aan het onderzoek mee. Elk krijgen ze twee keer een dosis, met een tussenpoos van een maand. Meer informatie over de studie vind je onder andere op de site van het Amerikaanse farmaceutische bedrijf Moderna, dat het middel ontwikkelde. ...more

  Link Aflevering

• Wat er in de hersenen gebeurt als we afgeleid zijn tijdens het eten

  Luister

  Mar 16 2020

  Die slechte communicatie zou dus wel eens de boosdoener kunnen zijn. Kunnen we met deze informatie dan ook meteen mensen mee helpen? Ja. Ze zagen namelijk ook dat het per individu verschilde in hoeverre die communicatie verstoord raakte. Dan zou je dus als je een dieetplan voor iemand maakt die vanwege de gezondheid moet afvallen, kunnen testen hoe groot dat effect bij deze persoon is en dan een gepaster advies geven. In deze audio hoor je onderzoeker Iris Duif van de Radboud Universiteit (hieronder op de foto). Meer lezen over het onderzoek kan hier: Effects of distraction on taste-related neural processing: a cross-sectional fMRI study...more

  Link Aflevering

• Einstein, Hawking en het getal 3,14

  Luister

  Mar 12 2020

  Ter ere van deze bijzondere dag, maakte New Scientist deze special: Einstein, Hawking en anderen over de wetten van het universum. In deze audio hoor je hoofdredacteur Jim Jansen alvast twee onderzoekers van eigen bodem tippen, waaronder deeltjesonderzoeker Rasa Muller van het Nikhef. Zij vertelt waarom ze binnenkort een experiment gaat doen op de bodem van de zee.

  Link Aflevering

• Heeft de cyclus van een vrouw nou invloed op haar voorkeur in mannen of niet?

  Luister

  Mar 11 2020

  Er is veel onderzoek gedaan naar de invloed van de cyclus van vrouwen op hun gemoedstoestand. De uitkomst ervan suggereerde lange tijd dat er op het meest vruchtbare punt van de cyclus een voorkeur is voor mannen met specifiek gedrag, maar een nieuw onderzoek laat iets heel anders zien. Het gedrag van de man maakt volgens deze studie geen klap uit. Wie een vrouw interessant vindt als mogelijke partner, wordt niet beïnvloed door de tijd van de maand. Wat ze wel zagen is dat deze vrouwen alle mannen op de vruchtbare dagen net iets aantrekkelijker vonden. En voor je denkt: waarom zouden we dit willen weten? Eén van de redenen om hier onderzoek naar te doen is het bestuderen van de werking van de pil. Zou het kunnen dat vrouwen die de vruchtbaarheid onderdrukken met hormonen, dit niet of anders ervaren? En zouden we daar iets mee moeten? In deze audio hoor je onderzoeker Julia Stern van de University of Göttingen. Lees hier meer over het onderzoek: Probing Ovulatory-Cycle Shifts in Womens Preferences for Mens Behaviors...more

  Link Aflevering

• Onderzoekers vinden manier om moleculen individueel te wegen

  Luister

  Mar 10 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker Albert Heck van de Universiteit Utrecht. Lees meer over het onderzoek op de site van Nature Methods: Resolving heterogeneous macromolecular assemblies by Orbitrap-based single-particle charge detection mass spectrometry

  Link Aflevering

• Hoe dieren onverwacht bosbranden beïnvloeden

  Luister

  Mar 09 2020

  Lees hier meer over het Australische onderzoek: Animals as Agents in Fire Regimes

  Link Aflevering

• Op deze ingenieuze wijze wordt DNA opgevouwen in onze cellen

  Luister

  Mar 05 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker Cees Dekker van de TU Delft. Lees meer over het onderzoek op de site van Nature: DNA-loop extruding condensin complexes can traverse one another Hieronder zie je een animatie van het vouwproces en het echte werk in real time.

  Link Aflevering

• Waar het brein van een pasgeboren baby al toe in staat is

  Luister

  Mar 04 2020

  Wat ook bleek is dat zelfs dan al de connectie met het visueel netwerk is gemaakt. Daarom wordt het ene netwerk van twee gebieden altijd 'gezicht' en het andere altijd 'plaats'. Het eerste is verboden met het visuele gebied van het staren naar iets als een gezicht en het tweede met het gebied dat onze omgeving opmerkt. Waarom is het nou belangrijk om dit in zoveel detail te weten? Als er iets mis is in één van deze twee gebieden en je weet het al zo vroeg, zou je er mogelijk nog iets aan kunnen doen. In deze audio hoor je onderzoeker Daniel Dilks van Emory University. Lees hier meer over het onderzoek: Earliest look at newborns' visual cortex reveals the minds babies are born with...more

  Link Aflevering

• Hoe bepaalt een school vissen welke kant ze op moeten? Dat doen ze niet.

  Luister

  Mar 03 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker Tim Rogers van de Universiteit van Bath. Lees meer over het onderzoek op de site van Nature Physics: Noise-induced schooling of fish

  Link Aflevering

• Met een blaastest de voorloper van slokdarmkanker opsporen

  Luister

  Mar 02 2020

  In deze audio hoor je arts en onderzoeker Yonne Peters van het Radboud UMC. Meer lezen over het onderzoek: Detection of Barretts oesophagus through exhaled breath using an electronic nose device

  Link Aflevering

• Zelfherstellende botten en stamcellen die diabetes aanpakken

  Luister

  Feb 27 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker Jeffrey R. Millman van de Washington University School of Medicine in St. Louis. Meer over het onderzoek naar diabetes lees je hier: Targeting the cytoskeleton to direct pancreatic differentiation of human pluripotent stem cells Meer over het onderzoek naar zelfherstellende botten lees je hier: Pharmacological tools to mobilise mesenchymal stromal cells into the blood promote bone formation after surgery

  Link Aflevering

• Dankzij algoritme alle mogelijke melodieën nu openbaar beschikbaar

  Luister

  Feb 26 2020

  Ze lieten een algoritme rekenen met alle combinaties van 8 noten in een octaaf. Hij maakte er 300.000 per seconden en kwam uit op 68.7 miljard in totaal. Die hebben ze vervolgens rechtenvrij openbaar gemaakt. Waarom ze hopen dat hiermee het probleem is opgelost: de melodieën staan in MIDI op de computer. De noten zijn daarmee cijfers geworden. Cijfers worden in het copyrightrecht gezien als feiten en feiten hebben zelden copyright. Of het werkt moet natuurlijk nog blijken, maar er zijn al plannen om hetzelfde te doen voor ritmes en voor andere stijlen dan popmuziek. ...more

  Link Aflevering

• Eerste dier ooit gevonden dat geen zuurstof nodig heeft om te leven

  Luister

  Feb 25 2020

  Inmiddels heeft de hele wereld gehoord over de bizarre vondst. Voorlopig weten de onderzoekers nog niet hoe de parasiet dan wel aan zijn energie komt. Waarschijnlijk maakt hij hiervoor gebruik van zijn gastheer. Met de nieuwe kennis kunnen we in ieder geval proberen vissen af te helpen van de parasiet. Voor mensen is hij overigens niet gevaarlijk, maar de besmette vissen zien er zo vies uit dat niemand ze meer kan verkopen, dus voor vissers en kwekerijen is een wapen tegen de parasiet goed nieuws. Een ander mooi idee naar aanleiding van de vondst is het aanpassen van de zoektocht naar buitenaards leven. Want daarbij wordt nu nog vooral gezocht naar plekken met zuurstof. Misschien moeten we die zoekopdracht nu wel wat verbreden. In deze audio hoor je Dorothee Huchon van de Universiteit van Tel Aviv in Israel. Lees meer over het onderzoek op de site van PNAS: A cnidarian parasite of salmon (Myxozoa: Henneguya) lacks a mitochondrial genome...more

  Link Aflevering

• Wilde schapenmoeders met zonen worden sneller oud

  Luister

  Feb 24 2020

  De moeders die veel zonen kregen, bleven wel lammetjes maken, maar deze overleefden het veel vaker niet dan de lammetjes van moeders die veel dochters kregen. Het is natuurlijk aantrekkelijk om een vergelijking met mensen te maken, maar vooralsnog is hetzelfde effect onder mensen nog niet gevonden. In Alberta willen ze die vraag ook nog wel beantwoorden. In deze audio hoor je onderzoeker Fanie Pelletier van de Université de Sherbrooke in Canada. Lees hier meer over het onderzoek, waarvan collega Mathieu Douhard eerste auteur is: Sons accelerate maternal aging in a wild mammal...more

  Link Aflevering

• Gloednieuwe Nederlandse ruimtecamera klaar voor vertrek

  Luister

  Feb 20 2020

  De komende tijd zal de camera in Groningen worden getest. In 2031 wordt de definitieve versie samen met de telescoop gelanceerd. Meer lezen over het project, kijk dan op de site van SRON - Athena / X-IFU of ESA - Science & Technology - Athena. De uitgebreide versie van het interview vind je hier: Indrukwekkend staaltje Nederlandse ruimtetechniek klaar om getest te worden

  Link Aflevering

• Belangrijke ontdekking over aan- en uitknop DNA

  Luister

  Feb 19 2020

  Deze ontdekking is een belangrijke stap in het ontwikkelen van nieuwe behandelingen voor ziektes als Alzheimer waarbij cellen van patiënten gereset worden naar stamcellen. Dit resetten moet dan wel super gecontroleerd gebeuren en dat kan alleen als we alle onderdelen van het proces tot op het kleinste niveau begrijpen. Daar zijn we met dit onderzoek weer een stapje dichterbij. In deze audio hoor je Vlad Cojocaru van het Hubrecht Institute. Lees meer over het onderzoek in Biophysical Journal: Nucleosomal DNA Dynamics Mediate Oct4 Pioneer Factor Binding...more

  Link Aflevering

• Hoe een orchidee ons van muggen af gaat helpen

  Luister

  Feb 18 2020

  In deze audio hoor je onderzoekers Chloé Lahondère en Clément Vinauger van Virginia Tech. Lees hier meer over het onderzoek: The olfactory basis of orchid pollination by mosquitoes

  Link Aflevering

• Dunnere ijsberen met minder jongen door afnemend zee-ijs

  Luister

  Feb 17 2020

  Lees hier meer over het onderzoek onder leiding van de Universiteit van Washington: Interrelated ecological impacts of climate change on an apex predator.

  Link Aflevering

• Onze immuuncellen blijken elkaar aan en uit te kunnen zetten

  Luister

  Feb 13 2020

  Nu we weten dat T-cellen deze boodschappen aan elkaar sturen, kunnen we daar mogelijk iets mee in bijvoorbeeld immuuntherapie. Bij sommige therapieën worden T-cellen bij een patiënt afgenomen, versterkt en teruggeplaatst om bijvoorbeeld een tumor aan te vallen. Maar als dat te veel T-cellen zijn, weten we nu, kunnen ze elkaar dus mogelijk juist uitschakelen. Los van de experimenten die zijn gedaan, hebben de onderzoekers ook een extra controle gedaan met een computermodel. Daarmee wisten ze aan de hand van de communicatiesignaaltjes de groei van T-cellen te voorspellen. Uiteindelijk zou je ook willen weten hoeveel T-cellen per tumor het gewenste effect zullen hebben. In deze audio hoor je Joost Beltman van de Universiteit Leiden. Lees hier meer over het onderzoek: Nieuw inzicht in gedrag immuuncellen biedt kansen voor kankerbehandeling...more

  Link Aflevering

• Weer een stap dichterbij vooraf voorspellen welke behandeling bij depressie zal werken

  Luister

  Feb 12 2020

  Uiteindelijk is het doel om dit voor alle behandelingen te kunnen doen. Een patiënt wordt dan eerst gescand op allerlei biologische aanwijzingen en dan pas wordt een behandeling gekozen. Het liefst willen ze dit dan niet meer met een kapje en draadjes doen, maar gewoon met een simpel apparaatje zoals een telefoon. In deze audio hoor je experimenteel psycholoog Martijn Arns, onderzoeksdirecteur bij de Brainclinics Foundation en verbonden aan de Universiteit Utrecht. Lees meer over het nieuwste onderzoek op de site van Nature Biotechnology: An electroencephalographic signature predicts antidepressant response in major depression...more

  Link Aflevering

• De invloed van linkjes in teksten op tekstbegrip

  Luister

  Feb 11 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker Helen Blom. Ze promoveert deze week aan de Radboud Universiteit en is zelf ook doof. Meer over haar werk vind je onder andere hier: Hypertext comprehension of deaf and hard-of-hearing students and students with specific language impairment >> Lees hier het hele transcript van deze audio: Intro presentator Roos Abelman: We komen allemaal wel eens vast te zitten in de doorklik-molen van online teksten. Voor leerlingen is dat best lastig, aangezien dit steeds vaker is hoe ze lesstof tot zich moeten nemen. Hoe erg is dat voor hun tekstbegrip? Wetenschapsredacteur Karlijn Meinders, daar heb jij vast een antwoord op.... Karlijn: Daar heeft onderzoeker Helen Blom van de Radboud Universiteit het antwoord op. Ze promoveert deze week op dit onderwerp en vertelt meer over haar motivatie voor dit onderzoek. Quote Helen Blom: Op dit moment wordt er heel veel gebruik gemaakt van hyperteksten in het onderwijs en we weten nog niet hoe de kinderen daarmee omgaan. En met name kinderen die problemen hebben met hun gehoor of taal, die lopen al achter op het gebied van lezen en wij waren heel erg benieuwd hoe het zou zijn als zij online teksten zouden lezen. Karlijn: Het gebeurt natuurlijk steeds vaker dat een docent zegt: zoek voor je werkstuk maar online uit hoe het zit. Maar er is nog niet goed genoeg gekeken welke invloed dat heeft op het tekstbegrip van leerlingen, meent Blom, dus dat wilde zij gaan onderzoeken en dan dus met name bij de groep kinderen met gehoorproblemen en taalstoornissen] Presentator: Waarom gehoorproblemen? Karlijn: Omdat deze groep sowieso al meer moeite heeft met tekstbegrip. Quote Helen Blom: Doven en slechthorende kinderen hebben een probleem met auditieve input, met name de gesproken taalverwerking die loopt achter bij hun. En dat heeft ook invloed op hun leesontwikkeling, die loopt gemiddeld drie jaar achter ten opzichte van horende leeftijdsgenoten. Presentator: Was deze achterstand ook bij het lezen van online teksten te zien? Karlijn: Ja, dat kwam ook uit het onderzoek: leerlingen met gehoor- of taalproblemen lezen gemiddeld slechter dan goed horende leerlingen zonder taalstoornis. Het begrijpen van hyperteksten bleek echter lastig voor beide groepen. Alle leerlingen hadden meer moeite met het begrijpend lezen van hyperteksten dan met teksten zonder hyperlinks. Je leest daar dus blijkbaar niet even overheen. Presentator: Welk advies zou je dan aan docenten kunnen geven naar aanleiding van deze uitkomst? Karlijn: Daar heeft Blom zeker ideeën over. Dit is namelijk waar het grootste probleem zit bij die groep die het al moeilijk heeft: Quote Helen Blom: Wat wij met name hebben gevonden was dat dit probleem vooral te zien was bij kinderen met een lage woordenschat. Dus wij zouden zeggen: investeer vooral in de woordenschatontwikkeling van deze kinderen, maar ook bij horende kinderen. En daarnaast zou ik een leerkracht willen meegeven om in kleine en opbouwende stapjes toe te werken naar het lezen van hyperteksten. Dus begin gewoon kort met misschien drie pagina's van een hypertekst en werk dit langzaam uit. Maak de kinderen ervan bewust hoe een hypertekst in elkaar zit en hoe de pagina's ten opzichte van elkaar aan elkaar zijn gerelateerd. Karlijn: Je wilt dus meegeven: waarom ga ik op deze link klikken en waar ga ik heen? Afbeeldingen kunnen hier volgens Blom bij helpen. Hoe je die het beste in kunt zetten, dat wil ze nog gaan onderzoeken. En ze wil nog veel meer onderzoek gaan doen naar hoe doven en slechthorenden zich online redden. Nou is er één ding dat ik nog niet heb genoemd, maar dat wel nog meer verklaart waarom Blom zo geïnteresseerd is in dit onderwerp: zelf is ze ook doof. Presentator: Hoe heb je dan iets met haar opgenomen? Karlijn: Daar moesten we best wel even over nadenken. Want ik zag haar niet in eigen persoon, we gingen bellen, dus ze kon niet zien wat ik zei. Daarom zat er aan haar kant van de lijn een tolk bij die mijn geklets direct kon vertalen naar gebarentaal. Ik merkte overigens meteen dat ik best wel rommelig praat. Dan begin je een zin, bedenk je ineens iets anders, dan begin ik weer met iets nieuws... Presentator: Je hebt hyperlinks in je verhaal... Karlijn: Haha ja precies. Dus daar kan ik best wat beter op letten. Maar het ging uiteindelijk heel makkelijk. Als ik het niet had geweten had ik gewoon gedacht dat het een normaal interview was. Presentator: Maar hoe kan zij nu zelf dit gesprek terugluisteren? Karlijn: Dat was inderdaad ook iets om over na te denken, want zij wil dit ook weer kunnen delen met mensen, waaronder mensen die niet of slecht horen. Dus, ik ga even zorgen voor een uitgebreider tekstje dan normaal en uiteindelijk het hele transcript. Presentator: Zonder linkjes in de tekst dan natuurlijk.... Karlijn: Zeker, het moet toegankelijk en leesbaar zijn voor iedereen....more

  Link Aflevering

• Super satelliet ESA en NASA na succesvolle lancering onderweg naar de zon

  Luister

  Feb 10 2020

  Lees hier meer over de liftoff van de Solar Orbiter, of bekijk hier hoe hij in de komende twee jaar naar de zon zal reizen:

  Link Aflevering

• Hoe ons buikbrein communiceert met onze darmflora

  Luister

  Feb 06 2020

  Bij darmklachten, of zelfs darmkanker kan er ergens iets misgaan in die communicatie. Weten hoe deze precies werkt, is dus van groot belang bij het ontwikkelen van medicijnen of precies het goede dieet. In deze audio hoor je onderzoeker Werend Boesmans van de Universiteit Maastricht en de Universiteit Hasselt. Lees hier de paper: Neuronal programming by microbiota regulates intestinal physiology

  Link Aflevering

• We snappen beter hoe hartcellen in zebravissen zichzelf herstellen na schade

  Luister

  Feb 05 2020

  Dit vertalen naar de menselijke hartspiercel die dit van nature niet doet, is natuurlijk nog een grote uitdaging. Een stofje toevoegen is niet genoeg, je moet daarvoor het hele proces van de cel beïnvloeden en de betrokken receptoren als het ware een nieuw boodschappenlijstje geven. Maar als dat lukt, kan de kwaliteit van leven na een hartaanval wel eens flink omhoog gaan en de kans op overlijden door de gevolgen ervan omlaag. In deze audio hoor je onderzoeker Hessel Honkoop van het Hubrecht Institute for Developmental Biology and Stem Cell Research in Utrecht. Het onderzoek werd gefinancierd door de Hartstichting en is hier terug te lezen: Single-cell analysis uncovers that metabolic reprogramming by ErbB2 signaling is essential for cardiomyocyte proliferation in the regenerating heart....more

  Link Aflevering

• De invloed van ondernemende ouders op hun kinderen

  Luister

  Feb 04 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker Mira Bloemen-Bekx van hogeschool Windesheim. Morgen is er ter ere van haar promotieonderzoek een panelgesprek met ondernemers waarin alle resultaten worden gedeeld en besproken. Lees de hele paper en alle tips hier: Following in parental footsteps? The influence of gender and learning experiences on entrepreneurial intentions

  Link Aflevering

• Hoe eiwitten gelinkt aan alzheimer elkaar opzoeken en voor problemen zorgen

  Luister

  Feb 03 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker Stefan Rüdiger van de Universiteit Utrecht. Lees hier meer over het onderzoek: Molecular understanding of Alzheimer Disease, of kijk op de site van Nature Communications voor de paper: Arginine -stacking drives binding to fibrils of the Alzheimer protein Tau

  Link Aflevering

• Resistente bacteriën bewapend met extra stukje DNA

  Luister

  Jan 30 2020

  De onderzoekers vermoeden dat ze deze van andere darmbacteriën hebben gekregen op het moment dat de antibiotica werd toegediend. Ze lijken elkaar dus te bewapenen. Het is goed mogelijk dat andere bacteriën een vergelijkbaar trucje uithalen en dus is dit een mooie eerste stap richting nieuwe behandelingen. In deze audio hoor je onderzoeker Wiep Klaas Smits van het LUMC. Lees hier meer over het onderzoek, dat mede mogelijk werd gemaakt door onder andere de Nationale Donor Feces Bank: Wetenschappers ontdekken hoe darmbacterie resistent wordt. De paper vind je op de site van Nature Communications: Plasmid-mediated metronidazole resistance in Clostridioides difficile...more

  Link Aflevering

• Robot brengt anticonceptie voor mannen stapje dichterbij

  Luister

  Jan 29 2020

  Voor je een stofje hebt gevonden dat krachtig genoeg is om dit leger te stoppen, maar veilig is voor andere lichaamscellen ben je wel even aan het zoeken. Een volledig geautomatiseerde robot gaat daar nu bij helpen. Daarmee wordt het mogelijk om niet 10 maar 7000 stofjes per dag te testen op cellen. Ook de data wordt door de robot automatisch geanalyseerd. Luister ook | Help kwetsbare tieners met meest passende anticonceptie De pil en het spiraaltje voor vrouwen werden geïntroduceerd rond 1960. We hebben dus wel even 60 jaar moeten wachten, maar het het lijkt erop dat een mannelijke variant nu ook in zicht is. Optimistisch gezien kan er over 5 jaar iets beschikbaar zijn. Nog even geduld dus. In deze audio hoor je onderzoeker Christopher Barratt van de University of Dundee. Lees hier meer over de techniek: A phenotypic screening platform utilising human spermatozoa identifies compounds with contraceptive activity ...more

  Link Aflevering

• Hoe foutjes materiaal juist sterker kunnen maken

  Luister

  Jan 28 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker Anne Meeussen van AMOLF. Lees meer over het onderzoek op de site van Nature physics: Topological defects produce exotic mechanics in complex metamaterials

  Link Aflevering

• Effect designer drugs op hersenactiviteit dag later nog te zien

  Luister

  Jan 27 2020

  Deze nieuwe data draagt hopelijk bij aan het beter inschatten van de risico's in de toekomst. Een bepaalde aanpassing in de structuur van de drugs - dit zijn vaak kleine aanpassingen zodat het in de nieuwe vorm ineens weer legaal is - kan zorgen voor een negatief effect. Als drugs in de toekomst eenzelfde structuur heeft, is de kans groot dat het effect er ook op lijkt en kan een beleidsmaker wellicht sneller bepalen of iets verboden moet worden of niet. In deze audio hoor je onderzoeker Anne Zwartsen van de Universiteit Utrecht. Lees hier meer over haar werk: Designer drugs: wel legaal, maar niet ongevaarlijk...more

  Link Aflevering

• Hoe krijg je als tweedetaalleerder die rare uitdrukkingen onder de knie?

  Luister

  Jan 23 2020

  De belangrijkste conclusie was dus eigenlijk: als die tweedetaalleerders maar genoeg kunnen oefenen, dan komen ze op eenzelfde niveau uit als de Nederlanders zelf en is het één pot nat. Nu zijn ze nog benieuwd hoe het zit met de uitdrukkingen-kennis zit bij Nederlanders die al een tijdje in het buitenland wonen en mensen met een taalachtergrond die veel meer verschilt van het Nederlands, zoals Arabisch. In deze audio hoor je onderzoeker Ferdy Hubers van de Radboud Universiteit. Hij schreef over dit onderwerp zijn proefschrift: Getting a handle on idiomatic expressions...more

  Link Aflevering

• Dit bezorgrobotje van twee centimeter kun je besturen met licht

  Luister

  Jan 22 2020

  De komende tijd gaan de onderzoekers kijken of ze hem nog kleiner kunnen krijgen, of ze er eentje kunnen maken die op warmte reageert in plaats van licht en hoe ze de aansturing kunnen regelen als het robotje zich diep in het lichaam of een apparaat bevindt. In deze audio hoor je onderzoeker Marina Pilz da Cunha van de Technische Universiteit Eindhoven. Lees hier meer over het robotje: A Soft Transporter Robot Fueled by Light

  Link Aflevering

• Slimme eekhoorns eten met twee pootjes

  Luister

  Jan 21 2020

  In deze audio hoor je onderzoeker Lisa Leave van de University of Exeter. Lees hier meer over het onderzoek naar eekhoorns: Strongly handed squirrels less good at learning. Een andere recente ontdekking is te vinden in de chimpansee-maatschappij. Daar blijven mannetjes hun hele leven bij de groep, maar vertrekken de vrouwtjes vaak. Alleen doen niet alle vrouwtjes dit. Wat blijkt: dit zijn vooral de vrouwtjes met een moeder die hoog in de hiërarchie staat. Lees er hier meer over: Inbreeding risk and maternal support have opposite effects on female chimpanzee dispersal. Of luister deze nog eens terug: Mannetjesgorilla's die voor de kinderen zorgen hebben vijf keer meer succes in de voortplanting....more

  Link Aflevering

• Antibiotica van cannabis weer een stapje dichterbij

  Luister

  Jan 20 2020

  Dit onderzoek is niet het enige onderzoek naar de gezondheidsvoordelen van stofjes in cannabis. Bij het UMC Utrecht kijkt Matthijs Bossong of cannabidiol kan helpen tegen psychoses. Eerder onderzoek laat dit positieve effect al zien, in deze nieuwe studie ligt de nadruk op de precieze processen in de hersenen en worden er dus ook scans bij de proefpersonen gedaan. Het onderzoek zit inmiddels in de eindfase, nog dit jaar horen we de uitkomst. In deze audio hoor je onderzoeker Omar El-Halfawy van McMaster University in Canada. Lees hier meer over het onderzoek: Uncovering the hidden antibiotic potential of Cannabis. Meer weten over de studie van Matthijs Bossong? Kijk dan hier: CANGLIA: cannabidiol voor patiënten met een psychose. ...more

  Link Aflevering

• Software die helpt om gesprekken tussen cellen te begrijpen

  Luister

  Jan 16 2020

  De software moet het voor onderzoekers die bijvoorbeeld cellen namaken, of organoids kweken makkelijker maken om te snappen en voorspellen hoe celgroei zich gedraagt. In deze audio hoor je onderzoeker Yiteng Dang. Lees meer over het onderzoek op de site van de TU Delft: Nieuwe software om gesprekken tussen cellen beter te begrijpen

  Link Aflevering

• Hoe 600 super dunne glasvezeldraadjes ons gaan helpen met sterrenkundig onderzoek

  Luister

  Jan 15 2020

  Kijk hier voor meer informatie over het WEAVE-project. Lees hier meer over Astron - het Nederlandse instituut voor radio-astronomie en NOVA - de Nederlandse onderzoeksschool voor astronomie.

  Link Aflevering

• Sporten zonder ooit een spier te bewegen

  Luister

  Jan 14 2020

  Nou is het niet zo dat er volgend jaar een supplement klaarligt voor mensen die liever niet sporten. Er is nog veel onderzoek nodig om erachter te komen hoe het lichaam dit stofje precies produceert voordat een poging gedaan kan worden om het na te maken. En zelfs als het lukt om ooit een pilletje te maken, dan zal het allereerst bedoeld zijn voor mensen die door ziekte of blessures - een arm in het gips bijvoorbeeld - hun spieren niet goed genoeg kunnen bewegen. Die hardloopschoenen kun je dus weer uit de prullenbak halen. In deze audio hoor je onderzoeker Jun Hee Lee van de University of Michigan. Lees meer over het onderzoek op de site van Nature Communications: Sestrins are evolutionarily conserved mediators of exercise benefits...more

  Link Aflevering

• Nieuwe manier om verre sterrenstelsels in kaart te brengen

  Luister

  Jan 13 2020

  Zo'n spectraallijn klinkt behoorlijk ingewikkeld, maar wat vooral belangrijk is: met deze nieuwe methode wordt het mogelijk om veel preciezer te weten wat het gewicht (en de samenstelling) van een ver sterrenstelsel is. In deze audio hoor je Paul van der Werf van Sterrewacht Leiden (Universiteit Leiden). Lees hier meer over de ontdekking die hij met collega's deed: Zuurstoflijn opent nieuwe blik op ver heelal

  Link Aflevering

• De computer is slimmer dan de patholoog

  Luister

  Jan 09 2020

  Het team van het Radboud gaat nu samen met onderzoekers van het Karolinska Instituut uit Zweden en Kaggle deze methoden verder ontwikkelen in een grote internationale wedstrijd. Wil je meer lezen over de wedstrijd of het algoritme uitproberen? Dan kan dat hier!

  Link Aflevering

• Een simpel recept voor minder agressie

  Luister

  Jan 08 2020

  Meer informatie over het onderzoek kan je hier vinden.

  Link Aflevering

• Hoe we de insecten kunnen redden

  Luister

  Jan 07 2020

  In de podcast hoor je hoogleraar en onderzoeker Jeff Harvey, de initiatiefnemer van deze samenwerking. Het masterplan kan je hier vinden.

  Link Aflevering

• Vrouwelijke wielrenners hebben het zwaarder

  Luister

  Jan 06 2020

  In de podcast hoor je dus promovendus Teun van Erp.

  Link Aflevering

• Je gewassen gezond? De formule zit in de grond

  Luister

  Jan 02 2020

  Microben kunnen planten sterker maken en beschermen tegen ziektes, dat weten we inmiddels. Maar dan moet je alleen wel weten welke combinatie je nodig hebt. Wat werkt voor welke plant? Wat werkt tegen welke ziekte? In Utrecht hebben ze daarvoor slimme meetmethoden en een algoritme gevonden. Zo bereken je gewoon even per seizoen welke combinatie je in je grond moet stoppen voor een goede oogst. Meer over het werk van Alexandre Jousset en zijn collega's bij de Universiteit Utrecht vind je hier: Precisiemedicijnen voor planten...more

  Link Aflevering

• De Wetenschap Vandaag-top 3 van dit jaar

  Luister

  Dec 31 2019

  Lees of luister nog een keer terug: Schadelijke eiwitten MS succesvol onderdrukt Amazonegebied herbebossen zou uiteindelijk helft CO2 kunnen schelen Met deeltjes schieten op de Higgs-theorie

  Link Aflevering

• Een ode aan de molecuul

  Luister

  Dec 30 2019

  We spraken Bert Meijer tijdens het Gala van de Wetenschap. Lees hier meer over zijn werk met moleculen en hier meer over zijn zorgen over wetenschappelijk onderzoek.

  Link Aflevering